Łosiniec

Patrz hasło: Aleksandrówka.

Obecnie Łosiniec, w 1921 r. wieś odnotowana jako Róża Łosiniec. Nazwa zapewne pochodzi od apelatywu łoś, sufiks łosiniec (Rymut, t. 6, 2005, 369).

Na podstawie traktatu rozbiorowego z 1795 r. obszar przyszłego Łosińca będący dotąd integralną częścią wsi Róża (patrz hasło: Stara Róża) trafił pod panowanie austriackie. Od 1796 r. znajdował się na terytorium cyrkułu mińskiego (wiązowieckiego). Z dniem 1 listopada 1803 r. trafił pod jurysdykcję szefa cyrkułu siedleckiego. Na podstawie traktatu w Schönbrunn z 14 października 1809 r. kończącego wojnę francusko-austriacką, od 1810 r. znalazł się w nowej rzeczywistości polityczno-administracyjnej , bowiem Róża trafiła pod władzę podprefekta powiatu łukowskiego departamentu siedleckiego. W 1810 r. została utworzona gmina dominialna Prawda, na obszarze której znalazła się Róża. Po utworzeniu Królestwa Polskiego w 1815 r. gmina Prawda została objęta władzą komisarza obwodu łukowskiego (od 1842 r. naczelnika powiatu łukowskiego) województwa podlaskiego (od 1837 r. guberni podlaskiej). W styczniu 1845 r. nastąpiła likwidacja guberni podlaskiej. Powiat łukowski znalazł się w granicach guberni lubelskiej. W 1864 r., po ogłoszeniu ukazów uwłaszczeniowych przez rząd carski, dokonano reorganizacji gmin. Róża znalazła się w gminie Prawda powiatu łukowskiego guberni lubelskiej. Od 13 stycznia 1867 r. powiat łukowski znalazł się w granicach guberni siedleckiej. Taka przynależność administracyjna Róży przetrwała do 14 września 1913 r. Wtedy wieś, bez zmiany przynależności gminnej i powiatowej, znalazła się w granicach guberni lubelskiej. Po zajęciu interesującego nas terytorium Królestwa Polskiego przez wojska niemieckie i ukonstytuowaniu się 24 sierpnia 1915 r. zarządu okupacyjnego Róża znajdując się w powiecie łukowskim weszła w skład generał-gubernatorstwa warszawskiego (Kaiserlich-deutsche Generalgouvernement Warschau) [APL, MSGL, sygn. 167, s. 466–467; APS, AGP, sygn. 208; „Verordnungsblatt für das General-Gouvernement Warschau/Dziennik rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego” 1915, 1, s. 1–2; Tabella, II, 144; PKSG na 1876 god, 188; PKSG na 1878 god, 160; PKSG na 1880 god, 252; Mencel 1976, 49, 311; Mądzik 2005, 313–314]. Taki stan rzeczy przetrwał do uzyskania przez Polskę niepodległości. W pierwszych dniach wolności Róża weszła w skład Gminy Prawda powiatu łukowskiego województwa lubelskiego (od 1919 r.). Na początku lat 20. XX w. doszło do podziału wsi Róża na kilka części. Powstała wtedy Róża Łosiniec. 23 marca 1933 r. została ogłoszona ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego. Na jej podstawie wieś Róża Łosiniec wraz z Kolonią Mirek stworzyła samodzielną Gromadę Róża Łosiniec będącą elementem składowym Gminy Prawda [„LDW” 1933, nr 22, s. 407; 1935, nr 30, s. 548; Skorowidz, IV, 75]. W czasie okupacji niemieckiej (od 26 października 1939 r. do końca lipca 1944 r.) Róża Łosiniec znajdowała się na terytorium Gminy Prawda powiatu garwolińskiego dystryktu warszawskiego. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej przywrócono podział administracyjny sprzed 26 października 1939 r. Taka organizacja przynależności terytorialnej przetrwała aż do chwili likwidacji Gminy Prawda. 5 października 1954 r. Róża Łosiniec znalazła się w granicach Gromady Róża Stara. Ostatecznie z dniem 1 I 1962 r. Róża Łosiniec znalazła się w Gromadzie Toczyska powstałej po przekształceniu Gromady Róża Stara [APS, AGP, sygn. 90; sygn. 152; Amtliches, 70; „DUWRN w Lublinie” 1954, nr 15, s. 75; 1961, nr 11, s. 192]. W grudniu 1972 r. nastąpiło przywrócenie funkcjonowania gmin. Róża Łosiniec weszła w skład Gminy Stoczek Łukowski [„DUWRN w Lublinie” 1972, nr 12, s. 178]. Z dniem 1 czerwca 1975 r. Łosiniec, po likwidacji powiatu łukowskiego, znalazł się w granicach województwa siedleckiego, zaś 1 stycznia 1999 r., z chwilą wprowadzenia reformy podziału administracyjno-terytorialnego Rzeczypospolitej Polskiej, na terytorium Gminy Stoczek Łukowski powiatu łukowskiego województwa lubelskiego [Dz.U., 1975, nr 16, poz. 91, s. 160; 1998, nr 96, poz. 603, s. 3432].

Brak informacji o stanowiskach zarówno z kwerendy, jak i z systematycznych badań powierzchniowych prowadzonych w roku 1983 w ramach AZP [NID, AZP obszar 62-76].

Wieś (Róża Łosiniec) jako samodzielne sołectwo wyodrębniło się ze znacznie starszej wsi Róża (patrz: Stara Róża) zapewne już po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Patrz hasło: Stara Róża.

W okresie przedrozbiorowym tereny na których z czasem powstała Róża Łosiniec były częścią wsi Róża (obecnie Stara Róża) i należały do dóbr królewskich skupionych w starostwie latowickim. Grunty przejęte przez rząd austriacki w 1805 r. zasiliły zasób dóbr państwowych monarchii Habsburgów. Od początku 1810 r., czyli od chwili włączenia tych terenów w skład Księstwa Warszawskiego, stały się one dobrami skarbowymi tego państwa. Analogicznie stało się z chwilą utworzenia Królestwa Polskiego (1815). Zostały utworzone dobra skarbowe Latowicz. W jej skład wchodziła m.in. Róża. 16 października 1835 r. dobra te zostały przekazane w charakterze donacji (majoratu) w ręce Jewgienija Gołowina, który był bliskim współpracownikiem namiestnika Królestwa Polskiego ks. Iwana Paskiewicza. W skład donacji weszły grunty wsi Róża. Donacja po śmierci Jewgienija Gołowina trafiła 8 czerwca 1860 r. w charakterze spadku w ręce jego syna Sergieja Gołowina. 27 maja 1861 r. dobra Latowicz zostały włączone do kompleksu majoratu Prawda. W październiku 1891 majorat odziedziczył syn dotychczasowego właściciela – Sergiej Gołowin. Ostatnim właścicielem donacji został 14 stycznia 1914 r. Paweł Gołowin. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na podstawie ustawy z dnia 25 lipca 1919 r., grunty donacji Prawda znajdujące się w Róży-Łosiniec stały się własnością skarbu państwa [APR, ZDP, sygn. 30.28/21359; sygn. 21361; sygn. 21376–21379; APS, HwS, sygn. 1.1.1/1862; HwŁ, sygn. 2/320; sygn. 2/1536; Kukulski 2007, 364].

Wyznanie rzymskokatolickie

Mieszkańcy Łosińca (Róży, Róży-Łosiniec) wyznania rzymskokatolickiego, w dobie niewoli narodowej i w pierwszej połowie XX w. przynależeli do parafii w Stoczku Łukowskim, w którym funkcjonowała świątynia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. W 1921 r. odnotowano w Róży-Łosiniec 244 wiernych Kościoła rzymskokatolickiego. Opiekę duszpasterską sprawowali następujący księża zajmujących etaty proboszcza lub administratora: Jan Szmigielski (1808–1830), Paweł Szepietowski (1830–1859), Tomasz Nowacki (1859–1867), Franciszek Jaczewski (1868–1889), Michał Dąbrowski (1890–1926), Apolinary Rybiński (1926–1929), Ludwik Romanowski (1929–1932), Stanisław Filipowicz (1932–po 1939) i Józef Pyziołek (1945–po 1950). Ponadto posług duchownych udzielali księża wikariusze m.in.: Paweł Szepietowski, Michał Dąbrowski, Antoni Dzięciołowski, Apolinary Rybiński, Jan Kazimierczak, Zygmunt Szymczak, Antoni Teofil Stormke, Julian Joński, Czesław Wrzosek i Ludwik Sobolewski [APL, ASCPRK w Stoczku, sygn. 1–57; ASCPRK w Radzyniu, sygn. 99, s. 191; APS, ASCPRK w Stoczku Łukowskim, sygn. 1–10; sygn. 21–41; sygn. 54–65; sygn. 75–83; Elenchus Ecclesiarum et Cleri Dioecesis Podlachiensis pro Anno Domini 1925, s. 141–142; Elenchus Ecclesiarum et Cleri Dioecesis Podlachiensis pro Anno Domini 1928, s. 84; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok 1929, 284–285; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok 1931, 92; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok 1939, 116–117; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok 1947, 101; Skorowidz, IV, 75; Rostkowski 2009, 138].

Nauka dzieci z Róży-Łosiniec (a następnie Łosińca) była związana ze szkołą w Rosach. Wprowadzenie obowiązku szkolnego w 1919 r. umożliwiło utworzenie w Rosach koedukacyjnej 1-klasowej 4-oddziałowej szkoły powszechnej z 1 etatem nauczyciela. Była to placówka najniższej rangi. Ranga szkoły z czasem nieznacznie wzrosła. W 1937 r. doszło do reorganizacji szkolnictwa tego typu. Placówka oświatowa w Rosach uzyskała status publicznej szkoły powszechnej I stopnia z 2 etatami pedagogicznymi. Swoim zasięgiem w 1938 r. objęła miejscowości: Rosy, Róża-Łosiniec, Róża-Mirek i Kolonia Toczyska. Nauczycielem tej szkoły tuż przed wybuchem II wojny światowej byli: Jan Kulczycki i Maria Kulczycka. Pod koniec roku szkolnego 1937/1938 naukę pobierało w niej 90 dzieci. W czasie okupacji niemieckiej funkcjonowała w Rosach polska szkoła ludowa. Od września 1944 r. nauka w szkole powszechnej toczyła się w klasach I–IV. Uczęszczały do niej dzieci z Rosy, Róży-Łosiniec i Róży Mirek (później również Kolonia Toczyska). Wkrótce szkoła uzyskała status 7-klasowej placówki oświatowej. Funkcję pedagogów w szkole publicznej w Róży Podgórnej w drugiej połowie lat 40. i w latach 50. XX w. sprawowali m.in.: Czesław Alaba, Maria Falkiewicz, Bolesław Mizeracki i Janina Włodarczykówna [APS, ISŁ, sygn. 47].

Na początku istnienia II Rzeczypospolitej doszło do podziału wsi Róża na kilka samodzielnych sołectw. Według pierwszego spisu powszechnego z 1921 r. przeprowadzonego w Polsce we wsi Róża-Łosiniec funkcjonowało 37 domostw, w których mieszkały 244 osoby. W końcu lutego 1943 r. władze niemieckie odnotowały w Róży Łosiniec 341 mieszkańców [Skorowidz, IV, 75; Amtliches, 70].

Głównym źródłem utrzymania ludności w XIX w. i w XX w. było rolnictwo. Uprawa gruntów i hodowla zwierząt była czynnikiem dominującym, który zaważył na powstaniu tej miejscowości. Ze względu na jakość gleb koncentrowano się głównie na uprawie zbóż nie wymagających dobrych gleb takich jak np. żyto i owies. W mniejszym stopniu uprawiano pszenicę i jęczmień. Hodowano również trzodę chlewną i bydło rogate. Z tym ostatnim był związany proces produkcji mleka i przetworów mlecznych.

W dniu 5 sierpnia 1942 r. został zastrzelony przez Niemców Stanisław Rosa podczas próby ucieczki. 6 lutego 1944 r. został zastrzelony Jan Piskorz [https://zastawie-netau.net/wykaz_zbrodni/ [dostęp: 29.02.2024]]