Zaświatycze

Patrz hasło: Hanna.

Pierwotnie wieś była częścią wsi Dołhobrody. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od określenia ‘za światem’ z z sufiksem -ycze, czyli oznaczają część wsi położoną daleko od centrum.

Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę należała do powiatu bialskiego województwa lubelskiego. Od 1923 r. gminę Sławatycze, obejmującą większość dzisiejszej gminy Hanna, przeniesiono do powiatu włodawskiego województwa lubelskiego. Okupacyjne władze niemieckie 26 października 1939 r. zlikwidowały powiat włodawski, w wyniku czego gmina Sławatycze znowu znalazła się w powiecie bialskim. W 1944 r. powróciła ona do przywróconego powiatu włodawskiego województwa lubelskiego, chociaż 20 lipca 1944 r. Nikita Chruszczow proponował, aby powiat przyłączyć do ZSRR. W latach 1975–1998 znajdowała się w składzie województwa bialskopodlaskiego. Potem ponownie wróciła do powiatu włodawskiego województwa lubelskiego [Mapa, 1803; Mapa, 1805; Ćwik i Reder, 1977; Wawryniuk, 2012b, s. 10–11].

Gmina

Od 1933 r. Kolonia Zaświatycze wraz z Kolonią Lipinki była gromadą w gminie Sławatycze [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. Po likwidacji gmin, w latach 1954–1961 wchodziła w skład gromady Dołhobrody [DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64]. W latach 1961–1972 należała do gromady Hanna [DUWRNwL, 1961, nr 11, poz. 84]. Od 1973 r. Zaświatycze są sołectwem w gminie Hanna [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 239].

Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju (stan na 1.10.2023) częściami wsi Zaświatycze są: Kamieniste i Końskie Błoto [https://eteryt.stat.gov.pl/].

Na początku XXI w. odnotowano nazwy miejscowe: Chomotyska, Koziniec/Kozyniec [Olejnik, 2014].

Jedyne znane 4 stanowiska pochodzą z systematycznych badań powierzchniowych prowadzonych w roku 1986 w ramach ogólnopolskiej akcji AZP. Na podstawie zebranych materiałów w postaci nielicznych fragmentów ceramiki naczyniowej stwierdzono śladową obecność ludności kultury subneolitycznej, także osadnictwo z nieokreślonej fazy epoki brązu, prawdopodobnie okresu wpływów rzymskich i późnego średniowiecza (XIV-XV w.) [NID, AZP obszar 68-89 i 68-90].

Wieś wyodrębniła się w dwudziestoleciu międzywojennym.

Patrz hasło: Dołhobrody. Potem własność rozdrobniona.

W marcu 1947 r. we wsi pozostawało m.in. 69 osób narodowości ukraińskiej, które nie wyjechały do ZSRR [APL OCh, Starostwo Powiatowe we Włodawie, sygn. 219]. W 1966 r. zarejestrowano tam 107 mieszkańców [Wawryniuk, 2012b, s. 97]. W 2021 r. w Zaświatyczach było zameldowanych 278 osób [https://www.polskawliczbach.pl].

W dwudziestoleciu międzywojennym kiedy Zaświatycze wyodrębniły się w samodzielną jednostkę administracyjną mieszkali w niej zarówno rzymscy katolicy jak i prawosławni. Ostatnich ponad 100 prawosławnych wywieziono ze wsi w ramach akcji „Wisła” w 1947 roku. Obecnie katolicy ze wsi należą do parafii rzymskokatolickich w Dołhobrodach i Lacku.