Piechy

Patrz hasło: Podedwórze.

Osada konsekwentnie zapisywana jako Piechy. Na tzw. mapie Heldensfelda (1801–1804) zapisana została jako folwark Piechy. Jest po nazwa odimienna, pochodząca od imienia Piech.

Okolice Piech w XV stuleciu należały do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a w jego ramach do bardzo rozległego województwa trockiego. W 1513 r. król Zygmunt I utworzył samodzielne województwo podlaskie ze stolicą w Drohiczynie, składające się z ziem: drohickiej, bielskiej, mielnickiej, brzeskiej, kobryńskiej i kamienieckiej. Piechy znalazły się w powiecie brzeskim. Na mocy reform administracyjnych w Wielkim Księstwie Litewskim w 1566 r., z dotychczasowego województwa podlaskiego wydzielono powiaty brzeski, kobryński i kamieniecki, tworząc z nich nowe województwo brzesko-litewskie, ze stolicą w Brześciu [Litewskim]. W 1569 r. po unii lubelskiej Piechy pozostały w województwie brzesko-litewskim Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po III rozbiorze Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim w cyrkule chełmskim (od 1796) Galicji Zachodniej. Po włączeniu w 1809 r. tzw. Nowej Galicji do Księstwa Warszawskiego, weszła ona w 1810 r. w skład jego powiatu włodawskiego departamentu siedleckiego. Po powstaniu w 1815 r. Królestwa Polskiego znalazła się w powiecie włodawskim województwa podlaskiego (od 1837 r. guberni podlaskiej). W latach 1844–1866 leżała w okręgu włodawskim powiatu radzyńskiego guberni lubelskiej a od 1867 r. w powiecie włodawskim guberni siedleckiej (od 1912 r. guberni chełmskiej). W latach 1915–1918 r. znajdowała się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę (1919-1939) należała do powiatu włodawskiego województwa lubelskiego. W czasie okupacji niemieckiej (1939–1944) włączono ją do powiatu bialskiego. Od 1944 r. powróciła do powiatu włodawskiego województwa lubelskiego. W latach 1975–1998 w składzie województwa bialskopodlaskiego, zaś od 1999 r. w powiecie parczewskim województwa lubelskiego [Maroszek, 2013, s. 15–139; Wawrzyńczyk, 1951, s. 14–37; Michaluk, 2002, s. 25–51; Flisiński, 2003, s. 34–57; Mapa, 1803; Ćwik i Reder, 1977].

Gminy dominialne wprowadzono na podstawie Konstytucji Księstwa Warszawskiego. Na mocy ustawy z 1809 r. wprowadzono gminy wiejskie, na czele których stali wójtowie, którymi z urzędu zostawali właściciele dóbr ziemskich. Za zgodą władz zwierzchnich mogli wyznaczać swoich zastępców. Folwark Piechy należał do gminy Opole [APL, MSGL, sygn. 167]. Po utworzeniu na mocy ukazu cara Aleksandra II gmin samorządowych w Królestwie Polskim w 1864 r., miejscowość weszła w skład gminy Opole [APL, KWPB, sygn. 4]. W 1933 r. weszły w skład gromady Grabówka. Po likwidacji gmin w 1954 r. Piechy włączono do gromady Podedwórze. W 1973 r. stały się częścią gminy Podedwórze [LDW, 1933, nr 22, poz. 181; DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64; 1972, nr 12, poz. 269].

W 1875 r. wymieniono następujące nazwy terenowe: Brzezina, Lasek, Olszyna, pastewnik, Pokosy i Tryfonowa [APL OCh, HwW, sygn. 3/67].

W 1864 r. w folwarku Piechy uwłaszczono osoby o następujących nazwiskach: Beń, Kmień, Kościuszko, Leoniuk, Wawryszuk i Żniewicz [APL, ZTL, sygn. 3205].

W trakcie prowadzonych systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1997 odkryto 3 stanowiska. Na podstawie zebranych kilku fragmentów ceramiki naczyniowej oraz odpadków krzemiennych stwierdzono bliżej nieokreślone formy osadnictwa z: pradziejów, wczesnego średniowiecza (XI-XIII w.), okresu nowożytnego [NID, AZP obszar 68-88].

Miejscowość po raz pierwszy pojawia się w źródłach pisanych w 1511 r. [APL OCh, HwW, sygn. 2/54], lecz jest niewątpliwie starsza..

Dobra opolskie początkowo należały do domeny wielkoksiążęcej (Wielkiego Księstwa Litewskiego) i były przekazywane w czasowe posiadanie osobom zasłużonym dla władcy. Sytuacja zmieniła się na początku XVI w., gdy wielcy książęta litewscy zaczęli nadawać te ziemie na własność dziedziczną. Jedną z obdarowanych rodzin byli Kopciowie (Kopotowie), którzy pochodzili z okolic Smoleńska, podobnie zresztą jak Sapiehowie, którzy otrzymali pobliskie Wisznice i Kodeń.

Bojar smoleński Michał Wasylewicz Kopot [Kopeć] („Smolhanin”), figurujący w poczcie dworzan królewskich w 1506 r., otrzymał w posiadanie czasowe od Wielkiego Księcia Litewskiego wieś Opole (8 źrebów) z ludźmi za straty poniesione w walkach z Ordą [Wawrzyńczyk, 1951, s. 55]. Jeśli przyjmiemy za autentyczny zapis z ksiąg ziemskich brzeskich z 1633 r., dotyczący nadania przez ojca wspomnianego wyżej Michała – Wasyla Iwanowicza Kopeta pół włóki ziemi diakowi opolskiemu z 3 V 1511 r., to należy uznać, że posiadał on wtedy część tych dóbr. W 1516 r. nadanie to na prośbę Michała Wasylewicza król Zygmunt I Stary zamienił na własność dziedziczną [LM, 2002, ks. 9, nr 637]. Na przełomie 1518/1519 r. Michał sprzedał dobra Fedorowi Światoszy. Kolejne 4 źrebi (Dubowszczyna, Oblizowszczyna, Ochremowszczyna i Szeliszowszczyna) w Opolu (w dokumencie jest zapis w „Poli”) w 1510 r. otrzymał od Zygmunta I Starego Tworian Dremlik [LM, ks. 8, nr 478], który pięć lat później sprzedał je Sapiehom. Z kolei w 1522 r. odkupił je wspomniany już Fedor Światosza. W 1528 r. Michał Wasylewicz Kopot, od 1522 r. marszałek królewski, odkupił od Fedora Światoszy jego 10 lub 14 źrebi (w tym dwa w Kodeńcu, które zamienił na królewskie w Rusiłach). Kolejnymi właścicielami dóbr opolskich byli: Fedor, Timofiej, Iwan i Wasyl. W 1541 r. Fedor w imieniu swoim i braci żądał zwrotu Opola i Rusił, które kilka lat wcześniej, po małżeństwie z ich siostrą, zawłaszczył Iwan Wasylewicz Połubiński z Horodyszcza [LiM, 2003, ks. 10, nr 143]. Odtąd przez prawie 200 lat były one w posiadaniu Kopciów. Przez prawie sto lat (1551-1634) toczyli oni burzliwy spór graniczny z Sapiehami. Warto podkreślić bliskie związki rodzinne (małżeństwa) łączące przedstawicieli tego pokolenia Kopciów z Połubińskimi, właścicielami sąsiednich dóbr horodyskich [patrz hasło: Jabłoń]. Następni właściciele dóbr opolskich to m.in. Łukasz Wasylewicz Kopeć (zm. 1621), żonaty z Katarzyną Firlej. Następnie jego syn Aleksander (przejął dobra opolskie w 1624 r. z rąk opiekuna Mikołaja Firleja, zm. 1651) i wnuk Franciszek Aleksander (zm. 1701?), żonaty z Katarzyną Stankiewicz. Ostatnim męskim przedstawicielem rodu był ich syn Hrehor (Grzegorz) Kopeć, po którego śmierci (1720) całość dóbr stała się własnością jego siostry Franciszki zamężnej wówczas z Karolem Załuskim. Załuscy mieli córkę Ludwikę Agatę, która wyszła za mąż za Józefa Sierakowskiego (zm. 1748). Po śmierci matki (zm. 1756) dobra odziedziczyli synowie: Ignacy, starosta olszański, Andrzej i Karol. Potem jedynym właścicielem dóbr pomniejszonych o wsie Lubiczyn, Chmielów i Kalinka został Ignacy, żonaty z Magdaleną z Grabowskich. Podział spadku po Józefie Sierakowskim łączył się z przeniesieniem części jego zadłużenia na dobra opolskie. Od 1747 r. posiadaczami zastawnymi części folwarku Piechy i wsi Grabówka (20 tys. złp) oraz części wsi Mosty i Zaliszcze (prawie 15 tys. złp) zostali Stanisław i Jan Zawadzcy [LNB, Zbiory rkp. Czołowskiego, sygn. 344]. Po śmierci Ignacego, na mocy umowy zawartej 23 IV 1797 r. w Moskwie dobra opolskie przejęli Józef i Tadeusz Sierakowscy. Oni z kolei sprzedali je w 1801 r. Józefowi Szlubowskiemu, staroście radzepskiemu i sulimirskiemu. W 1805 r. jego spadkobiercy dokonali podziału masy spadkowej (notarialnie spisanego w 1814). W jego wyniku dobra opolskie podzielono na trzy części. Dobra Hołowno z folwarkami Hołowno i Piechy oraz wsiami Kaniuki, Grabówka, Bojary i Mosty odziedziczył Antoni Szlubowski. W 1843 r. odłączono od nich dobra Piechy – Mosty z wsiami Grabówka, Bojary i Mosty. Dobra Piechy stały się własnością córki Antoniego Szlubowskiego – Marianny, żony Andrzeja Piotrowskiego. Spadek po niej w 1856 r. przejął mąż z dziećmi [APL OCh, HwW, sygn. 12]. Ten stan utrzymał się do września 1867 r., kiedy to jego syn Adam Piotrowski sprzedał swoją część Mendlowi Gelenterowi, który z kolei pół roku później odsprzedał ją Natalii Piotrowskiej. W 1870 r. w związku z zawarciem małżeństwa, z Henrykiem Zalewskim, swoją część sprzedała ich siostra Antonina. Następnie doszło do kolejnych transakcji kupna i sprzedaży, w wyniku których, w czerwcu 1882 r., jedyną właścicielką majątku Piechy, obejmującego folwarki Piechy, Niecielin vel Kordulin i Mosty została Antonina z Piotrowskich Zalewska. W 1883 r. dobra Piechy stały się własnością emerytowanego rosyjskiego generał-lejtnanta Konstantego Fenschau, zamieszkałego w Chodowie pod Siedlcami, który w 1884 r. wydzierżawił je na 6 lat dla Stanisława Morzkowskiego. Następnie doszło do podziału dóbr Piechy. Najpierw majątek Niecielin kupiła Aniela Dzikowska. Piechy i Mosty stały się ponownie własnością Zalewskich. Folwark Mosty w 1892 r. kupił Mateusz Targoński. Tymczasem Henryk Zalewski vel Zaleski sprzedawał fragmenty dóbr Piechy okolicznym chłopom, np. w 1903 r. 24 rolników z Mostów kupiło u niego 91 mórg ziemi (Piechy B – uroczyska Plesy i Morgi). Po tym wydarzeniu dobra Piechy miały 611 mórg ziemi. Po Henryku Zalewskim, który zmarł 5 września 1918 r. w Kijowie, dobra Piechy odziedziczył jego syn Bohdan, który jednak już 20 grudnia tego roku zastrzelił się w Warszawie. W ten sposób niepodzielne dobra Piechy, których zadłużenie przekraczało wówczas ich wartość stały się własnością jego dzieci Janusza (zm. 1939), Marii (po mężu Rudniewskiej), Zofii (po mężu Sikorskiej) i Kazimiery. W 1938 r. zwolniono majątek z obowiązkowej parcelacji. 29 września 1944 r. dobra należące wówczas do wspomnianych trzech sióstr zostały przejęte przez Skarb Państwa, a w 1946 r. dokonano formalnej ich parcelacji [APL OCh, HwW, sygn. 3/66, 3/67].

Wieś powstała na terenie prawosławnej, potem unickiej a od 1875 r., ponownie prawosławnej parafii w Opolu. Tymczasem nieliczni we wsi do końca II wojny światowej katolicy obrządku rzymskiego należeli do parafii w Opolu (tylko w czasie jej likwidacji, czyli w latach 1876-1919 do parafii w Sosnowicy).

Parafia w Opolu od 1875 r. stała się silnym ośrodkiem krzewienia prawosławia. Było to zasługą proboszczów Jana Charłampowicza i Afanazego Salwickiego. W Piechach po carskim ukazie tolerancyjnym z 1905 r. zezwalającym na zgodne z prawem porzucanie prawosławia większość byłych unitów z Piech, czyli 46 osób przeszło na katolicyzm [Liber Conversorum parafii rzymskokatolickiej w Opolu]. W 1913 r. w folwarku mieszkało 78 katolików i 14 prawosławnych [Latawiec, 2012, s. 93–94].

Wieś powstała na terenie prawosławnej, potem unickiej a od 1875 r., ponownie prawosławnej parafii w Opolu. Tymczasem nieliczni we wsi do końca II wojny światowej katolicy obrządku rzymskiego należeli do parafii w Opolu (tylko w czasie jej likwidacji, czyli w latach 1876-1919 do parafii w Sosnowicy).

Parafia w Opolu od 1875 r. stała się silnym ośrodkiem krzewienia prawosławia. Było to zasługą proboszczów Jana Charłampowicza i Afanazego Salwickiego. W Piechach po carskim ukazie tolerancyjnym z 1905 r. zezwalającym na zgodne z prawem porzucanie prawosławia większość byłych unitów z Piech, czyli 46 osób przeszło na katolicyzm [Liber Conversorum parafii rzymskokatolickiej w Opolu]. W 1913 r. w folwarku mieszkało 78 katolików i 14 prawosławnych [Latawiec, 2012, s. 93–94].

Dzieje oświaty we wsi opisał Krzysztof Latawiec, Historia szkół w gminie Podedwórze, Podedwórze-Lublin 2015 [https://www.researchgate.net/publication/378075481_Historia_szkol_w_gminie_Podedworze].

Wśród ofiar okupacji niemieckiej z Piech byli mieszkańcy wsi aresztowani 26 lutego 1944 r. jako zakładnicy. Zostali oni rozstrzelani w zbiorowych egzekucjach w Białej Podlaskiej: Józef Gutowski (l. 47) zginął 20 marca, Karol Łukaszuk (l. 46) – 24 marca, w tym okresie rozstrzelano również Franciszka Fajermana (l. 50) i Jan Kuchtę (l. 50). Po zakończeniu wojny na terenie wsi znajdowały się groby 2 jeńców radzieckich („Saszy” i „Gruzina” – rozstrzelanych w 1943) [APL, UWL – Wydz. Bud., sygn. 226; IPN, sygn. Lu1/17/116].