Niecielin

Patrz hasło: Podedwórze.

Pierwotnie osada nosiła nazwę Kordulin vel Niecielin. Dopiero w okresie międzywojennym zaczęto posługiwać się nazwą Niecielin lub kolonia Niecielin. Nazwa pochodzi od nazwiska rządcy dóbr piechowskich Józefa Niecielskiego.

Folwark Niecielin powstał w powiecie włodawskim guberni siedleckiej (od 1912 r. guberni chełmskiej). W latach 1915–1918 r. znajdował się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę (1919-1939), należał do powiatu włodawskiego województwa lubelskiego. W czasie okupacji niemieckiej (1939–1944) kolonia Niecielin została włączona do powiatu bialskiego. Od 1944 r. powróciła do powiatu włodawskiego województwa lubelskiego. W latach 1975–1998 w składzie województwa bialskopodlaskiego. Od 1999 r. w powiecie parczewskim województwa lubelskiego [Mapa, 1803; Ćwik i Reder, 1977].

W 1973 r. Niecielin włączono do gminy Podedwórze [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 269].

W trakcie prowadzonych systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1997 na jedynym odkrytym stanowisku znalezione zostały pojedyncze fragmenty ceramiki naczyniowej pochodzące z bliżej nieokreślonych pradziejów oraz okresu nowożytnego. Ponadto na terenie żwirowni usytuowanej na Grabowskiej Górze w latach 70. ubiegłego wieku przypadkowo odkryto mogiłę żołnierzy (prawdopodobnie 38 ułanów polskich zamordowanych we wrześniu 1939 r. przez ukraińskich bojówkarzy) [NID, AZP obszar 68-88].

Po raz pierwszy nazwę folwarku wymieniono w 1865 r. [APL, BKdsW, sygn. 4].

W 1882 r., jedyną właścicielką m.in. majątku Piechy, obejmującego folwarki Piechy, Niecielin vel Kordulin i Mosty została Antonina z Piotrowskich Zalewska. W 1883 r. dobra Piechy stały się własnością emerytowanego rosyjskiego generał-lejtnanta Konstantego Fenschau. Dokonał on podziału dóbr Piechy. Folwark Kordulin vel Niecielin kupiła w 1884 lub 1885 r. Aniela Dzikowska. W 1897 r. jego właścicielem był już Paweł Stanisław Tarkowski, który rok później podzielił go na części i sprzedał kolonistom, m.in. Drzewieckiemu, Mice i Furtakowi [APL OCh, HwW, sygn. 3/31; PKSG za 1897, s. 286-287].

Folwark Niecielin powstał na terenie parafii prawosławnej w Opolu. Przeważający w folwarku katolicy obrządku rzymskiego należeli do parafii w Opolu (tylko w okresie jej likwidacji, czyli w latach 1876-1919 do parafii rzymskokatolickiej w Sosnowicy). Po carskim ukazie tolerancyjnym z 1905 r. zezwalającym na zgodne z prawem porzucanie prawosławia, większość byłych unitów z Niecielina, czyli 34 osoby, przeszło na katolicyzm [Liber Conversorum parafii w Opolu]. W 1913 r. w folwarku mieszkało 105 katolików i tylko 6 prawosławnych [Latawiec, 2012, s. 93–94]. Po I wojnie światowej w folwarku pozostali nieliczni prawosławni.

Dzieje oświaty we wsi opisał Krzysztof Latawiec, Historia szkół w gminie Podedwórze, Podedwórze-Lublin 2015 [https://www.researchgate.net/publication/378075481_Historia_szkol_w_gminie_Podedworze].

W 1865 r. odnotowano w folwarku budynek zamieszkały przez 16 osób. Spis powszechny z 1921 r. informuje, że w kolonii w 11 budynkach zamieszkiwało 75 osób, które deklarowały m.in. wyznanie: rzymskokatolickie – 43, prawosławne – 18 i mojżeszowe – 14 [APL, BKdsW, sygn. 4; Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, s. 118]. Według spisu z 2021 r. we wsi było zameldowanych 19 osób.

W 1879 r. folwark Niecielin miał następującą strukturę: gruntów ornych i ogrodów 410 mórg, łąk 2 morgi, pastwisk 58 mórg, lasu 90 mórg, nieużytków 15 mórg, razem 575 mórg, budynków murowanych 1, z drewna 4, płodozmian 5. polowy. Las urządzony [SGKP, t. 8, s. 70]. Część mieszkańców wsi była bezrolna i pracowała na służbie u właścicieli ziemskich lub też trudniła się innymi zawodami. W 1881 r. w Niecielinie służącą była Antonina Zawistowska [APRwOpolu].

Ciężkim przeżyciem dla mieszkańców całego Królestwa Polskiego, w tym i Niecielina, był wybuch I wojny światowej latem 1914 roku. Pierwszym jej przejawem był pobór do wojska rezerwistów. Wśród nich był Gleb Zalewski z Niecielina [https://gwar.mil.ru/]. Najtragiczniejszym wydarzeniem w czasie tej wojny było jednak wypędzenie ludności przez wycofujące się wojska rosyjskie w sierpniu 1915 r. Okolice opustoszały na kilka lat, aż do powrotu uchodźców z tułaczki po imperium rosyjskim.

W czasie odwrotu armii rosyjskiej w pod kolonią Niecielin rozegrała się krwawa bitwa wojsk rosyjskich i niemieckich. Około południa 13 sierpnia 1915 r. wycofujące się od południa oddziały armii carskiej (2 Dywizja Gwardii) zajęły słabo przygotowane okopy na linii od Rusił do Góry Grabowskiej. Na tym odcinku dywizja mogła wystawić tylko dwa pułki: moskiewski lejb-gwardii – w Opolu i pawłowski lejb-gwardii – od Opola do Góry Grabowskiej, dalej w kierunku Pogorzelca stał pułk grenadierski lejb-gwardii. W Rusiłach stał natomiast 121 penzeński pułk piechoty z 31 Dywizji Piechoty. Naprzeciwko nich wieczorem 13 sierpnia stanęły oddziały niemieckie (2 Dywizja Gwardii – walczące po obydwu stronach frontu dywizje miały tę samą nazwę). Zajęły one następujące pozycje: 1 pułk grenadierów – Grabówka, 1 pułk grenadierów – na północ od Piech, 2 pułk grenadierów – wschodnia część Opola, 4 pułk grenadierów – zachodnia część Opola. Należy też podkreślić, że Niemcy posiadali wówczas olbrzymią przewagę w artylerii, podczas gdy rosyjska strzelała sporadycznie z powodu braku pocisków. Działania wojenne skoncentrowały się w dwóch miejscach. Krwawą bitwę pułk pawłowski stoczył o Górę Grabowską. Bitwa zaczęła się 13 sierpnia o godz. 16.00, gdy Niemcy otworzyli ogień artyleryjski z Mostów po pozycjach rosyjskich (zginął wówczas dowódca jednego z batalionów pułku pawłowskiego kpt. Lew Sapożnikow). Do 19.00 wojska niemieckie zajęły Grabówkę, Niecielin i kontynuowały natarcie. Po ciężkich walkach ok. południa 14 sierpnia Niemcy zajęli pozycje rosyjskie pod wzniesieniem. Ok. 14.00 pułk pawłowski przeprowadził kontratak na bagnety, zakończony sukcesem, ale okupiony bardzo dużymi stratami ludzkimi. Wycieńczone wojska rosyjskie nie były w stanie odeprzeć ponownego niemieckiego szturmu z 15.30. Godzinę później zajęli oni okopy rosyjskie. Walki z mniejszym nasileniem trwały do godz. 2 w nocy 15 sierpnia, kiedy to wojska rosyjskie wycofały się z pozycji. Pułk pawłowski w bitwie poniósł duże straty: 199 zabitych, 543 rannych i 209 zaginionych. Na koniec bitwy posiadał tylko ok. 300 zdolnych do walki żołnierzy [RGWIA, f. 2322, op. 1, d. 312].