Mokre
start
Powiat: bialski
Gmina: Rossosz
Mapa miejscowości
end
Miejscowości – część ekspercka
W świecie cyfrowym
Patrz hasło: Rossosz
Nazwa, przynależność administracyjna
Do II połowy XIX w. obszar wsi Mokre należał do miasteczka Rossosz. W końcu XIX wieku w wyniku parcelacji majątku powstała kolonia Mokre. W 1941 stała się ona wsią obejmującą trzy kolonie (Sowinne, Chominna i Mokre) [APL OR, SPwBP, sygn. 53]. Nazwa ta pochodzi od podmokłego terenu.
W drugiej połowie XIX w. (okres wcześniejszy patrz hasło: Rossosz) tereny te leżały w powiecie bialskim guberni siedleckiej (w latach 1912–1915 guberni chełmskiej) [DPKP, 1867, t. 66, s. 279]. W latach 1915–1918 r. znajdowały się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę należały do powiatu bialskiego województwa lubelskiego (1918–1939) a w czasie okupacji niemieckiej dystryktu lubelskiego (1939–1944). Następnie ponownie w powiecie bialskim województwa lubelskiego (1944–1974). W latach 1975–1998 w województwie bialskopodlaskim, potem znów w powiecie bialskim województwa lubelskiego.
W drugiej połowie XIX stulecia pierwsze gospodarstwa na terenie obecnej wsi Mokre formalnie były częścią Rossosza i w związku z tym należały do gminy Rossosz. W 1933 r. we wspomnianej gminie utworzono gromadę Sowinne, obejmującą kolonie Sowinne, Chominne i Mokre [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. W czasie okupacji niemieckiej w 1943 r. gminę Rossosz przyłączono do gminy Łomazy. Odtworzono ją w sierpniu 1944 r. [DzU, 1944, nr 2, poz. 8 (art. 11)]. Po likwidacji gmin w 1954 r. dołączono ją już jako gromadę Mokre do gromady Rossosz [DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64]. W 1973 r. kiedy przywrócono gminy, Mokre włączono do gminy Łomazy [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 269], a w 1983 r. weszły one w skład gminy Rossosz [DzU, 1983, nr 70, poz. 314].
Sołtysami w Mokrym byli m.in.: Antoni Krać (1940-1943), Antoni Różnowicz (1945-1950), Feliks Mazurek (1950) [APL OR, AGRossosz, sygn. 16, 84].
Mikrotoponimia
Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju (stan na 1.10.2023) częściami wsi są: Chominna, Góra, Języczkowe, Kamień, Sowinne, Zamoście i Zagrobla https://eteryt.stat.gov.pl/].
W 1854 r. na terenie obecnej wsi Mokre odnotowano następujące nazwy fizjograficzne: Berez Ochoża, Boloto, Chominna, Czemczuszyna, Jazyczkowe, Karpowicz Kut, Koniec Trzecin, Myszczyna, Serednije Boloto i Sowinna [APL, Zbiór planów różnych urzędów, sygn. 54].
Antroponimia
Archeologia o najdawniejszym osadnictwie
W trakcie prowadzonych systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1992 odkryto 4 stanowiska. Na podstawie zebranych kilku fragmentów ceramiki naczyniowej i pojedynczego odpadu krzemiennego stwierdzono bliżej nieokreślone osadnictwo z pradziejów; wczesnego średniowiecza; okresu nowożytnego [NID, AZP obszar 65-86].
Pierwsza wzmianka o osadzie
Kolonia Mokre, powstała w drugiej połowie XIX wieku, pojawia się w spisach w 1921 r. Wieś została utworzona w wyniku połączenia trzech kolonii (Sowinne, Chominna i Mokre). W 1933 r. stanowiły one gromadę Sowinna, ale w 1941 r. sołectwo Sowinne stało się sołectwem Mokre [APL OR, SPwBP, sygn. 53].
Właściciele
Od momentu pojawienia się osadnictwa, ziemia należała do właścicieli indywidulanych gospodarstw rolnych.
Stosunki etniczne i wyznaniowe
Wśród pierwszych osadników zakładających dzisiejszą wieś Mokre byli katolicy oraz byli unici, zmuszani do przyjęcia prawosławia. Po 1905 r. prawie cała ludność była wiernymi parafii rzymskokatolickiej w Rossoszu.
Informacje statystyczne, gospodarka w dziejach
Według spisu powszechnego z 1921 r. w kolonii Mokre w 37 budynkach zamieszkiwało 211 osób, które deklarowały wyznanie: rzymskokatolickie – 204 i prawosławne – 7 a w kolonii Chominna w 12 budynkach zamieszkiwało 87 osób, które deklarowały wyznanie: rzymskokatolickie – 85 i prawosławne – 2 [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, s. 3]. W 1940 r. doliczono się 241 mieszkańców w kolonii Mokre i 69 w kolonii Chominna [APL OR, AGRossosz, sygn. 84]. W 1947 r. we wsi zamieszkiwało 491 osób [APL OR, SPwBP, sygn. 53]. W 2021 r. we wsi było zameldowanych 245 osób [https://www.polskawliczbach.pl].
Zdecydowana większość mieszkańców wsi na przestrzeni dziejów utrzymywała się z rolnictwa.
Zabytki i obiekty przyrodnicze
Przy drodze z Rossosza do Kozłów stoi pomnik „Żywią i Bronią. Szkoła Podchorążych Batalionów Chłopskich 1943-1944. W XXV-lecie. Społeczeństwo. Pow. Biała Podlaska. 25 V 1969”.
Ważne wydarzenia
– Według Raportu o stratach we wsi w latach 1939–1944 z rąk okupantów niemieckich zginęło 21 osób [Raport, 2022, t. 3]. Niemcy za ukrywanie Żydów we wsi Mokre rozstrzelali w sierpniu 1941 r. Mariannę Dżyg i jej zięcia Władysława Szulca, a w listopadzie 1943 r. pięcioosobową rodzinę Olesiejuków (Jadwiga i Wojciech z dziećmi) [Doroszuk, 1977, s. 145-147].
– W czasie II wojny światowej w okolicach wsi Mokre działała prężnie partyzantka Batalionów Chłopskich (BCH). Szkolenia jej kadry oficerskiej rozwiązała Szkoła Podchorążych przy I Batalionie Podlaskim BCh, którą utworzono w kwietniu 1944 r. Jej założycielem i pierwszym komendantem był Stefan Skoczylas. Wyszkoliła ona 91 elewów. 28 czerwca 1944 r. na polanie między wsiami Mokre i Kozły w obwodzie Biała Podlaska odbyła się uroczysta promocja ostatnich 45 elewów szkoły. Na uroczystość przybył m.in. dowódca zgrupowania „Jeszcze Polska nie zginęła” płk Robert Satanowski z Armii Ludowej [Charczuk, 2017, s. 174].
Małe ojczyzny – strefa regionalistów
Współczesność, strategie rozwoju
Punkt 1
Punkt 2
Punkt 3
Samorząd, organizacje
Kościoły i związki religijne
Życie kulturalne
Oświata
Sport
Wybitne postacie
Rodziny – pamiątki
Wspomnienia, albumy rodzinne
Gospodarka – firmy i przedsiębiorstwa
Walory turystyczne
Folklor
Miejsca pamięci