Kożanówka

Patrz hasło: Rossosz

Pierwotnie osada nosiła nazwę Kozanówka (1921), potem jej nazwa zmieniała brzmienie Kazanówka (1933), Korzanówka (1945) i ostatecznie Kożanówka.

W drugiej połowie XIX w. (okres wcześniejszy patrz hasło: Rossosz) tereny te leżały w powiecie bialskim guberni siedleckiej (w latach 1912–1915 guberni chełmskiej) [DPKP, 1867, t. 66, s. 279]. W latach 1915–1918 r. znajdowały się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę należały do powiatu bialskiego województwa lubelskiego (1918–1939) a w czasie okupacji niemieckiej dystryktu lubelskiego (1939–1944). Następnie ponownie w powiecie bialskim województwa lubelskiego (1944–1974). W latach 1975–1998 w województwie bialskopodlaskim, potem ponownie w powiecie bialskim województwa lubelskiego.

W drugiej połowie XIX stulecia pierwsze gospodarstwa na terenie obecnej wsi Kożanówka formalnie były częścią Rossosza i w związku z tym należały do gminy Rossosz. W 1933 r. we wspomnianej gminie utworzono gromadę Bordziłówka, weszła do niej też kolonia Kazanówka, jak wówczas nazywano Kożanówkę [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. W czasie okupacji niemieckiej w 1943 r. gminę Rossosz przyłączono do gminy Łomazy. Odtworzono ją w sierpniu 1944 r. [DzU, 1944, nr 2, poz. 8 (art. 11)]. Po likwidacji gmin w 1954 r. dołączono wieś do gromady Rossosz [DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64]. W 1973 r. kiedy przywrócono gminy, Kazanówkę włączono do gminy Łomazy [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 269], a w 1983 r. weszła ona w skład gminy Rossosz [DzU, 1983, nr 70, poz. 314].

W 1943 r. utworzono sołectwo Korzanówka [APL OR, SPwBP, sygn. 53]. Sołtysami w Kożanówce byli m.in.: Kulicki (1940), Ludwik Klujewski (1945-1946), Feliks Steckiewicz (1949-1950), Stanisław Danilewski (1950) [APL OR, AGRossosz, sygn. 16, 84].

Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju (stan na 1.10.2023) częściami wsi są: Bychanie, Hatockie, Poberwy, Przedmoście i Zaniewszczyzna [https://eteryt.stat.gov.pl/].

W 1854 r. na terenie obecnej wsi Kożanówka odnotowano następujące nazwy fizjograficzne: Bychanie, Czerepacha, Gnatockie, Hatockie, Kosikowe, Lipinki, Nicowka, Poberwy, Przedmoście, Zadnija Ochoża, Zaniewszczyzna, Za Żurawkom i Żurawka [APL, Zbiór planów różnych urzędów, sygn. 54].

W trakcie prowadzonych systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1992 i 1993 odkryto 8 stanowisk. Na podstawie zebranych kilku fragmentów ceramiki naczyniowej stwierdzono bliżej nieokreślone osadnictwo z: wczesnej epoki brązu – kultura trzciniecka; wczesnego średniowiecza (XIII-XIV w.); okresu nowożytnego – m.in. mogiła z powstania styczniowego [NID, AZP obszary 65-86 i 65-87].

Po raz pierwszy w źródłach pisanych pojawia się w 1921 r. jako kolonia Kozanówka. Wcześniej, w drugiej połowie XIX w., na tym terenie istniał folwark Poberwy [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, s. 3].

Wieś powstała jako kolonia. Okoliczni włościanie nabyli tutaj ziemie, na której z czasem zbudowali swoje domostwa.

Wśród pierwszych osadników zakładających dzisiejszą wieś Kożanówka byli katolicy oraz byli unici, zmuszani do przyjęcia prawosławia. Po 1905 r. prawie cała ludność była wiernymi parafii rzymskokatolickiej w Rossoszu.

Według spisu powszechnego z 1921 r. w kolonii Kozanówka w jednym budynku zamieszkiwało 5 osób wyznania rzymskokatolickiego, poza tym w kolonii Poberwy w 14 budynkach zamieszkiwały 74 osoby wyznania rzymskokatolickiego a w kolonii Bychanie w 7 budynkach 44 osób wyznania rzymskokatolickiego [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, s. 3]. W 1940 r. we wsi doliczono się 260 mieszkańców [APL OR, AGRossosz, sygn. 84]. W 1947 r. we wsi zamieszkiwało 434 osób [APL OR, SPwBP, sygn. 53]. W 2021 r. we wsi było zameldowanych 290 osób [https://www.polskawliczbach.pl].

Zdecydowana większość mieszkańców wsi na przestrzeni dziejów utrzymywała się z rolnictwa.

W dniu 22 sierpnia 1942 r. oddziały niemieckie otoczyły Kożanówkę i w odwecie za akcję partyzantów na szosie Dubica-Rossosz wzięły zakładników. Byli to: Edward Bujnik, Feliks Józefaciuk, Józef Kulicki, Hipolit Kuzawiński, Szymon Kuzawiński, Marian Maciejuk, Józef Parafiniuk, Józef Parafiniuk, Karol Polubiec, Wiktor Polubiec, Ryszard Ślepowroński, Paweł Tremeski, Stanisław Tremeski, Zygmunt Tremeski, Wacław Trocewicz – wszyscy oni zginęli w obozach koncentracyjnych. Wojnę przeżyli jedynie Mieczysław Sawicki, Stanisław Steckiewicz, Kazimierz Kuzawiński i Jan Żuk [Flisiński, Mierzwiński, 2012, s. 130].