Huta Łukacz

Patrz hasło: Aleksandrówka.

Po powstaniu huty szkła na początku drugiej połowy lat 70. XIX w. powstał punkt osadniczy noszący nazwę Huta Łukocz. Nazwa ta funkcjonowała do okresu międzywojennego. Po II wojnie światowej ukształtowało się miano Huta Łukacz [APS, HwŁ, sygn. 2/139; Lukovskiy uyezd, 82]. Pierwszy człon nazwy pochodzi od zakładu przemysłowego wytapiającego metale z rud albo produkującego szkło (Rymunt, t. 3, 1999. 505), drugi może pochodzić od słowa ,,łukacz”, czyli pierwotnie ,,łokacz”, oznaczającego w języku staropolskim żarłoka (Rymunt, t. 6, 2005, 354)

Na podstawie traktatu rozbiorowego z 1795 r. tereny obecnej Huty Łukacz były integralną częścią majątku Guzówka, które trafiły pod panowanie austriackie. Od 1796 r. znajdowały się w cyrkule mińskim (wiązowieckim). Z dniem 1 listopada 1803 r. trafiły pod jurysdykcję szefa cyrkułu siedleckiego. Na podstawie traktatu w Schönbrunn z 14 października 1809 r., kończącego wojnę francusko-austriacką, dobra Guzówka od 1810 r. znalazły się w nowej rzeczywistości polityczno-administracyjnej, bowiem tereny te trafiły pod władzę podprefekta powiatu łukowskiego departamentu siedleckiego. W związku z tym, że Guzówka wraz z przyległościami była wsią prywatną, stanowiąc zasadniczą część dóbr Guzówka, została w 1810 r. utworzona gmina dominialna o takiej samej nazwie. Po utworzeniu Królestwa Polskiego w 1815 r. gmina Guzówka została objęta władzą komisarza obwodu łukowskiego (od 1842 r. naczelnika powiatu łukowskiego) województwa podlaskiego (od 1837 r. guberni podlaskiej). W styczniu 1845 r. nastąpiła likwidacja guberni podlaskiej. Powiat łukowski znalazł się w granicach guberni lubelskiej. W 1864 r., po ogłoszeniu ukazów uwłaszczeniowych przez rząd carski, dokonano reorganizacji gmin. Guzówka znalazła się w gminie Mysłów powiatu łukowskiego guberni lubelskiej. Od 13 stycznia 1867 r. powiat łukowski znalazł się w granicach guberni siedleckiej. W połowie lat 70. XIX w. doszło do wyodrębnienia Łukocza (Łukacza) z dóbr Guzówka z racji funkcjonowania tutaj huty szkła noszącego miano Huta Łukocz, posiadającej status kolonii. Taka przynależność administracyjna Huty Łukocza przetrwała do 14 września 1913 r. Wtedy wieś, bez zmiany przynależności gminnej i powiatowej, znalazła się w granicach guberni lubelskiej. Po zajęciu interesującego nas terytorium Królestwa Polskiego przez wojska niemieckie i ukonstytuowaniu się 24 sierpnia 1915 r. zarządu okupacyjnego Huta Łukocz, znajdując się w powiecie łukowskim, weszła w skład generał-gubernatorstwa warszawskiego (Kaiserlich-deutsche Generalgouvernement Warschau) [APL, MSGL, sygn. 167, s. 440–441; APS, HwŁ, sygn. 2/252; „Verordnungsblatt für das General-Gouvernement Warschau/Dziennik rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego” 1915, 1, s. 1–2; Mencel 1976, 49, 311; Mądzik 2005, 313–314]. Taki stan rzeczy przetrwał do uzyskania przez Polskę niepodległości. W pierwszych dniach wolności Huta Łukocz weszła w skład Gminy Mysłów powiatu łukowskiego województwa lubelskiego (od 1919 r.). 23 marca 1933 r. została ogłoszona ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego. Na jej podstawie Kolonia Łukocz wraz z Kolonią Łukocz Sochackiego weszła w skład Gromady Wiśniówka będącą elementem składowym Gminy Mysłów [„LDW” 1933, nr 22, s. 407; 1935, nr 30, s. 548; Skorowidz, IV, 74]. W czasie okupacji niemieckiej (od 26 października 1939 r. do końca lipca 1944 r.) Huta Łukocz znajdowała się na terytorium Gminy Mysłów powiatu garwolińskiego dystryktu warszawskiego. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej przywrócono podział administracyjny sprzed 26 października 1939 r. Taka organizacja przynależności terytorialnej przetrwała aż do chwili likwidacji Gminy Mysłów. 5 października 1954 r. Huta Łukacz znalazła się w granicach Gromady Powały. Jednak już z dniem 1 stycznia 1959 r. ostatnia została zlikwidowana, zaś wieś włączona do Gromady Ciechomin [Amtliches, 70; „DUWRN w Lublinie” 1954, nr 15, s. 75; 1958, nr 10, s. 155]. W grudniu 1972 r. nastąpiło przywrócenie funkcjonowania gmin. Kolonia Łukocz weszła w skład Gminy Stoczek Łukowski [„DUWRN w Lublinie” 1972, nr 12, s. 178]. Z dniem 1 czerwca 1975 r. Kolonia Łukocz, po likwidacji powiatu łukowskiego, znalazła się w granicach województwa siedleckiego. 1 stycznia 1999 r., z chwilą wprowadzenia reformy podziału administracyjno-terytorialnego Rzeczypospolitej Polskiej, znalazła się na terytorium Gminy Stoczek Łukowski powiatu łukowskiego województwa lubelskiego [Dz.U., 1975, nr 16, poz. 91, s. 160; 1998, nr 96, poz. 603, s. 3432].

Jedyne 2 stanowiska pochodzą z systematycznych badań powierzchniowych prowadzonych w roku 2006 w ramach AZP. W jednym przypadku śladowe osadnictwo dotyczy niecharakterystycznych odpadków krzemiennych (niedatowanych) oraz ułamka naczynia glinianego (kultura trzciniecka?). Na kolejnym stanowisku znalezione fragmenty naczyń szklanych i ceramicznych, także szklaki – uznano za miejsce huty szkła funkcjonującej w XVI-XVIII w.) [NID, AZP obszar 64-76].

Pierwotnie część dóbr Guzówka nosiły nazwę Łukocz. W 1875 r. doszło do wyodrębnienia Folwarku Łukocz, którego właścicielem 12 czerwca 1876 r. stał się Henryk Wokulski. Po wybudowaniu huty szkła na początku drugiej połowy lat 70. XIX w. powstał punkt osadniczy noszący nazwę Huta Łukocz. W 1909 r. funkcjonowały 3 gospodarstwa. Nazwa ta pozostawała w użyciu do okresu międzywojennego. Po II wojnie światowej ukształtowało się miano Huta Łukacz [APS, HwŁ, sygn. 2/139; Lukovskiy uyezd, 82].

Patrz wyżej.

Wyznanie rzymskokatolickie

Mieszkańcy Huty Łukacz wyznania rzymskokatolickiego w dobie niewoli narodowej znajdowali się w jurysdykcji proboszcza parafii w Wilczyskach, w którym funkcjonowała świątynia pw. Niepokalanego Serca Najświętszej Maryi Panny. Spis urzędowy z 1909 r. wykazał 129 wyznawców Kościoła rzymskokatolickiego w Łukoczu. W 1921 r. odnotowano w Hucie Łukocz 26 wiernych tego wyznania. Opiekę duszpasterską sprawowali następujący księża zajmujący etaty proboszcza lub administratora: Leon Modrzewski (1805–1846), Antoni Perkowski (1846–1852), Ignacy Ostałowski (1852–1866), Julian Sawicki (1867–1910), Kazimierz Lewitt (1910–1911), Karol Żebrowski (1911–1912), Ignacy Ciszewski (1912–1913) i Bronisław Garycki (1913–1919). Ponadto posług duchownych udzielali księża wikariusze m.in.: Stanisław Chromiński, Zenon Zawadzki, Edmund Dzięcielewski, Czesław Łopiński, Edward Kucerzyński i Stanisław Krygier. W 1919 r. Huta Łukacz została przeniesiona do parafii Stoczek Łukowski. Odtąd opiekę duszpasterską nad mieszkańcami Huty Łukacz sprawowali następujący proboszczowie i administratorzy: Michał Dąbrowski (1919–1926), Apolinary Rybiński (1926–1929), Ludwik Romanowski (1929–1932), Stanisław Filipowicz (1932–po 1939) i Józef Pyziołek (1945–po 1950) oraz księża wikariusze: Apolinary Rybiński, Jan Kazimierczak, Zygmunt Szymczak, Antoni Teofil Stormke, Julian Joński, Czesław Wrzosek i Ludwik Sobolewski [APL, ASCPRK w Wilczyskach, sygn. 1–58; ASCPRK we Włostowicach, sygn. 68, s. 102; APS, ASCPRK w Wilczyskach powiat Łuków, sygn. 1–53; Elenchus Ecclesiarum et Cleri Dioecesis Podlachiensis pro Anno Domini 1925, s. 141–142; Elenchus Ecclesiarum et Cleri Dioecesis Podlachiensis pro Anno Domini 1928, s. 84; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok 1929, 284–285; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok 1931, 92; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok 1939, 116–117; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok 1947, 101; Skorowidz, IV, 74; Lukovskiy uyezd, 80–81; https://regestry.lubgens.eu/viewpage.php?page_id=1057 [dostęp: 29.02.2024].

Nauka dzieci zamieszkujących Łukocz i  Hutę Łukocz była ściśle powiązana ze szkołą w Turcu. Wprowadzenie obowiązku szkolnego w 1919 r. umożliwiło utworzenie tu koedukacyjnej 1-klasowej 4-oddziałowej szkoły powszechnej z 1 etatem nauczyciela. Była to placówka najniższej rangi. Stopniowo wzrastała jednak jej ranga. W 1937 r. doszło do reorganizacji szkolnictwa powszechnego. Placówka oświatowa w Turcu uzyskała status publicznej szkoły powszechnej I stopnia z 1 etatem pedagogicznym i 4 klasami. Swoim zasięgiem w 1938 r. objęła miejscowość Łukocz. Nauczycielem tej szkoły tuż przed wybuchem II wojny światowej była Leokadia Kubiak. Pod koniec roku szkolnego 1937/1938 naukę pobierało w niej 47 dzieci. W czasie okupacji niemieckiej funkcjonowała w Turcu polska szkoła ludowa. Jej nauczycielem pozostawała L. Kubiak. Od września 1944 r. praca z uczniami w szkole powszechnej w Turcu toczyła się w klasach I–IV. Dalej dzieci kontynuowały naukę w szkołach we Wnętrzne i Szyszkach. W połowie lat 50. szkoła w Turcu posiadała już status 6-klasowej. Uczęszczały do niej dzieci z Kolonii Łukocz. Naukę w klasie VII kontynuowały w szkołach w Szyszkach i w Starych Kobiałkach. Funkcję pedagogów w szkole publicznej w Turcu w drugiej połowie lat 40. i w latach 50. XX w. sprawowali m.in.: Anna Skwarek, Michał Pełeć, Janina Antolik, Stefania Stachirska i Irena Chojęta [APS, ISŁ, sygn. 51].

Spis urzędowy z 1909 r. wykazał obecność 129 osób w Łukoczu. Według pierwszego spisu powszechnego z 1921 r. przeprowadzonego w Polsce w tej kolonii funkcjonowały 3 domostwa, w których mieszkało 26 osób. [Lukovskiy uyezd, 82–83; Skorowidz, IV, 74].

Głównym źródłem utrzymania ludności w XIX w. i w XX w. było rolnictwo. Uprawa gruntów i hodowla zwierząt stały się czynnikami dominującymi, które zaważyły na powstaniu tej miejscowości. Ze względu na jakość gleb koncentrowano się głównie na uprawie zbóż nie wymagających dobrych gleb takich jak np. żyto i owies. W mniejszym stopniu uprawiano pszenicę i jęczmień. Hodowano również trzodę chlewną i bydło rogate. Z tym ostatnim był związany proces produkcji mleka i przetworów mlecznych.