Błażejki

Patrz hasło: Aleksandrówka.

Pierwotnie nazwa wsi brzmiała Kopia (Wólka Nowa). W początkach XVII wieku używano zamiennie nazw Kopia i Błażejki [Lustracja maz. 1565 I, s.139]. Ostatecznie w XVII w. przyjęła się ta ostatnia. Nazwa o charakterze osobowym, pochodząca zapewne od nazwiska pierwszych mieszkańców osady [por. AGAD, ASK, dz. XLVI, sygn. 170, s. 175].

Tereny, na których z czasem powstały Błażejki, dosyć wcześnie znalazły się w orbicie wpływów piastowskich z centrum w Wielkopolsce i zapewne podlegały grodowi w Czersku, który został wzniesiony w połowie XI w. i podporządkowano mu ziemie aż po Liw. Oparciem dla grodu czerskiego były m. in. skupiska osadnicze w dolinie Świdra (Dzieje Mazowsza, 1994, 81, 103-104). Ziemia czerska składała się początkowo z trzech powiatów: czerskiego, grójeckiego (grodzieckiego) i wareckiego. Interesujące nas tereny prawobrzeżne, zawiślańskie, zwane były w XV i XVI wieku Polesiem. Były one słabo zaludnione, znajdowały się tam głównie dobra książęce i duchowne, przy niewielkiej ilości własności szlacheckiej. W roku 1539 z terenów zawiślańskich z powiatu czerskiego wyodrębniono powiat garwoliński (Wolff, 1962, 25-26). W średniowieczu tereny na których powstały Błażejki należały do ziemi czerskiej Księstwa Mazowieckiego. Po włączeniu Mazowsza do Korony, znalazły się w województwie mazowieckim, ziemi czerskiej, powiecie garwolińskim. W wyniku reformy administracyjnej, wprowadzonej  przez sejm rozbiorowy w Grodnie w roku 1793, znalazły się w ziemi czerskiej nowo utworzonego województwa warszawskiego.

Na podstawie decyzji traktatu rozbiorowego z 1795 r. Błażejki trafiły pod panowanie austriackie. Od 1796 r. znajdowały się na terytorium cyrkułu mińskiego (wiązowieckiego). Z dniem 1 listopada 1803 r. trafiły pod jurysdykcję szefa cyrkułu siedleckiego. Na podstawie traktatu w Schönbrunn z 14 października 1809 r. kończącego wojnę francusko-austriacką, Błażejki od 1810 r. znalazły się w nowej rzeczywistości polityczno-administracyjnej, bowiem miejscowość ta znalazła się pod władzą podprefekta powiatu łukowskiego departamentu siedleckiego. Po utworzeniu gminy dominialnej Prawda, Błażejki znalazły się w jurysdykcji tamtejszego wójta. W wyniku powstania Królestwa Polskiego w 1815 r. gmina Prawda wraz z Błażejkami zostały objęte władzą komisarza obwodu łukowskiego (od 1842 r. naczelnika powiatu łukowskiego) województwa podlaskiego (od 1837 r. guberni podlaskiej). W styczniu 1845 r. nastąpiła likwidacja guberni podlaskiej. Powiat łukowski znalazł się w granicach guberni lubelskiej.

W 1864 r., po ogłoszeniu ukazów uwłaszczeniowych przez rząd carski, dokonano reorganizacji gmin. Błażejki znalazły się w gminie Prawda powiatu łukowskiego guberni lubelskiej. Od 13 stycznia 1867 r. powiat łukowski znalazł się w granicach guberni siedleckiej. Taka przynależność administracyjna przetrwała do 14 września 1913 r. Wtedy Błażejki, bez zmiany przynależności gminnej i powiatowej, znalazły się w granicach guberni lubelskiej. Po zajęciu interesującego nas terytorium Królestwa Polskiego przez wojska niemieckie i ukonstytuowaniu się 24 sierpnia 1915 r. zarządu okupacyjnego weszły w skład generał-gubernatorstwa warszawskiego (Kaiserlich-deutsche Generalgouvernement Warschau) [APL, MSGL, sygn. 167, s. 466 – 457; NPŁ, sygn. 449, k. 273v; APS, AGP, sygn. 192; „Verordnungsblatt für das General-Gouvernement Warschau/Dziennik rozporządzeń dla Jenerał-Gubernatorstwa Warszawskiego” 1915, 1, s. 1–2; Tabella, II, 229; PKSG na 1876 god, 137; PKSG na 1878 god, 160; Mencel 1976, 49, 311; Mądzik 2005, 313–314]. Taki stan rzeczy przetrwał do uzyskania przez Polskę niepodległości. W pierwszych dniach wolności Błażejki weszły w skład Gminy Prawda powiatu łukowskiego województwa lubelskiego (od 1919 r.). 23 marca 1933 r. została ogłoszona ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego. Na jej podstawie wieś wraz z Rudą stworzyły samodzielną Gromadę Błażejki będącą elementem składowym Gminy Prawda [„LDW” 1933, nr 22, s. 407; 1935, nr 30, s. 548; Skorowidz, IV, 74]. W czasie okupacji niemieckiej (od 26 października 1939 r. do końca lipca 1944 r.) Błażejki znajdowały się na terytorium Gminy Prawda powiatu garwolińskiego dystryktu warszawskiego. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej przywrócono podział administracyjny sprzed 26 października 1939 r. Taka organizacja przynależności terytorialnej przetrwała aż do chwili likwidacji Gminy Prawda. 5 października 1954 r. Błażejki znalazły się w granicach Gromady Ruda. Jednak już z dniem 15 października 1957 r. została ona przekształcona w Gromadę Kobiałki Stare. Ostatecznie z dniem 1 I 1962 r. ta ostatnia została zlikwidowana, zaś Błażejki włączono do Gromady Stoczek Łukowski [Amtliches, 70; „DUWRN w Lublinie” 1954, nr 15, s. 75; 1957, nr 8, s. 39; 1961, nr 11, s. 191]. W grudniu 1972 r. nastąpiło przywrócenie funkcjonowania gmin. Błażejki weszły w skład Gminy Stoczek Łukowski [„DUWRN w Lublinie” 1972, nr 12, s. 178]. Z dniem 1 czerwca 1975 r. , po likwidacji powiatu łukowskiego, znalazły się w granicach województwa siedleckiego. 1 stycznia 1999 r., z chwilą wprowadzenia reformy podziału administracyjno-terytorialnego Rzeczypospolitej Polskiej, znalazły się na terytorium Gminy Stoczek Łukowski powiatu łukowskiego województwa lubelskiego [Dz.U., 1975, nr 16, poz. 91, s. 160; 1998, nr 96, poz. 603, s. 3432].

Lustracja Błażejek z roku 1789 wymienia 12 gospodarzy o następujących nazwiskach: Błażejek (2 rodziny); Dadacz (4); Goleń (1); Lasota (2); Rawski (1); Szymaniak (2) [AGAD, ASK, dz. XLVI, sygn. 170, s. 175].

Na mocy ukazu uwłaszczeniowego z 1864 r. gospodarstwa uzyskali włościanie noszący następujące nazwiska: Bieniek, Dadacz (3 rodziny), Filipek, Kozioł (2), Lasota, Łuckowicz, Mularczyk, Rąbel (2) i Szymanczyk. [APL, ZTL, sygn. 11/1918].

Na początku drugiej dekady XX w. w Błażejkach zamieszkiwały rodziny posiadające następujące nazwiska: Basek, Bieniek, Dadacz, Drabiński, Kozioł, Król, Lasocki, Lasota, Lech, Łuckiewicz, Miszto, Pasik, Piskorz, Plak, Rombel, Rossa, Sadowiak, Soćko, Szczepanik i Szymanik. Funkcjonowało 26 gospodarstw [APS, AGP, sygn. 192; ASCPRK w Stoczku Łukowskim, sygn. 1/65; sygn. 1/75; Lukovskiy uyezd, 104–105].

Jedyne znane stanowisko odkryto w bliżej nieznanych okolicznościach, z którego (osada?) pochodzi blisko 30 fragmentów ceramiki datowanej na przełom epok brązu i żelaza (kultura łużycka) [zbiory IA UW]. Natomiast prowadzone w roku 1983 systematyczne badania powierzchniowe w ramach AZP nie przyniosły nowych odkryć [NID, AZP obszar 62-76].

Osada funkcjonowała krótko przed rokiem 1565, bowiem lustracja z tego roku mówi o niej jako niedawno powstałej [Lustracja maz. 1565 I, s.139]. Wtedy osada występowała jeszcze pod nazwą Kopia. Od XVII wieku przyjęła się nazwa Błażejki.

Tereny na których z czasem powstały Błażejki należały do dóbr książęcych, skupionych wokół ośrodka w Latowiczu. Po roku 1526, kiedy Mazowsze stało się częścią Korony, Zygmunt I Stary pozwolił na użytkowanie dóbr latowickich księżnie Annie, siostrze ostatnich książąt mazowieckich Stanisława i Janusza, „dopóki za mąż wydana nie będzie” [Pawiński 1892, 94-96]. Dobra te wróciły pod zarząd królewski w roku 1537, a w roku 1545 otrzymała je królowa Bona. Całe Mazowsze, w tym starostwo latowickie przeszło pod zarząd skarbu królewskiego w roku 1557. Jego „gospodarzami” byli kolejni starostowie latowiccy. Funkcję tę pełnili m.in.: Stanisław Karwicki, oboźny koronny w l. 1565-1579, Jan Gniewosz (1579-1611). Przez większość XVII w. starostwo latowickie znajdowało się w rękach kolejnych przedstawicieli rodziny Opackich, w początkach wieku XVIII Denhoffów, a od 1731, aż do upadku Rzeczypospolitej, Czartoryskich [Starostowie, 279-281; Nowak, 125-156].

Grunty przejęte przez rząd austriacki w 1805 r. zasiliły zasób dóbr państwowych monarchii Habsburgów. Od początku 1810 r., czyli od chwili włączenia tych terenów w skład Księstwa Warszawskiego, stały się one dobrami skarbowymi tego państwa. Analogicznie stało się z chwilą utworzenia Królestwa Polskiego (1815). Zostały utworzone dobra skarbowe Latowicz. W ich skład wchodziły m.in. Błażejki. 16 października 1835 r. dobra te zostały przekazane w charakterze donacji (majoratu) w ręce Jewgienija Gołowina, który był bliskim współpracownikiem namiestnika Królestwa Polskiego ks. Iwana Paskiewicza. W skład donacji weszły grunty wsi Błażejki. Po śmierci Jewgienija Gołowina trafiła ona 8 czerwca 1860 r. w charakterze spadku w ręce jego syna Sergieja Gołowina. 27 maja 1861 r. dobra Latowicz zostały włączone do kompleksu majoratu Prawda. W październiku 1891 majorat odziedziczył syn dotychczasowego właściciela – Sergiej Gołowin. Zamieszkiwał on w Folwarku Dębek. Ostatnim właścicielem donacji został 14 stycznia 1914 r. Paweł Gołowin. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości, na podstawie ustawy z dnia 25 lipca 1919 r., grunty donacji Prawda znajdujące się w Błażejkach stały się własnością skarbu państwa [APR, ZDP, sygn. 30.28/21359; sygn. 21361; sygn. 21376–21379; APS, HwS, sygn. 1.1.1/1862; HwŁ, sygn. 2/320; sygn. 2/1536; Lukovskiy uyezd, 102; Kukulski 2007, 364].

W marcu 1864 r. została ogłoszona przez rząd carski reforma uwłaszczeniowa. Na jej podstawie 8 marca 1866 r. doszło do powstania w Błażejkach 13 gospodarstw, których pełnoprawnymi właścicielami stali się miejscowi włościanie użytkujący dotąd grunty należące do ówczesnego posiadacza donacji Prawda Sergieja Gołowina. Łączna powierzchnia gruntów 421 mórg i 93 prętów, wykorzystana na przeprowadzenie uwłaszczenia pochodziła z areału donacji. Ówczesny donatariusz za utraconą nieruchomość otrzymał odszkodowanie w wysokości 418,83 rubla. Tym sposobem właścicielami gospodarstw, mającymi powierzchnię od 23 do 37,5 morgi ziemi, stali się włościanie.

Wyznanie rzymskokatolickie

W okresie przedrozbiorowym Błażejki zamieszkiwali katolicy, należący do parafii w Stoczku (Sebastianowie). W dobie niewoli narodowej i w pierwszej połowie XX w. przynależeli do parafii w Stoczku Łukowskim, w którym funkcjonowała świątynia pw. Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny. Spis urzędowy z 1909 r. wykazał obecność 208 rzymskich katolików w Błażejkach. W 1921 r. odnotowano tam 159 wiernych Kościoła rzymskokatolickiego. Opiekę duszpasterską sprawowali następujący księża zajmujący etaty proboszcza lub administratora: Jan Szmigielski (1808–1830), Paweł Szepietowski (1830–1859), Tomasz Nowacki (1859–1867), Franciszek Jaczewski (1868–1889), Michał Dąbrowski (1890–1926), Apolinary Rybiński (1926–1929), Ludwik Romanowski (1929–1932), Stanisław Filipowicz (1932–po 1939) i Józef Pyziołek (1945–po 1950). Ponadto posług duchownych udzielali księża wikariusze m.in.: Paweł Szepietowski, Michał Dąbrowski, Antoni Dzięciołowski, Apolinary Rybiński, Jan Kazimierczak, Zygmunt Szymczak, Antoni Teofil Stormke, Julian Joński, Czesław Wrzosek i Ludwik Sobolewski [APL, ASCPRK w Stoczku, sygn. 1–57; ASCPRK w Radzyniu, sygn. 99, s. 191; APS, ASCPRK w Stoczku Łukowskim, sygn. 1–10; sygn. 21–41; sygn. 54–65; sygn. 75–83; Elenchus Ecclesiarum et Cleri Dioecesis Podlachiensis pro Anno Domini 1925, s. 141–142; Elenchus Ecclesiarum et Cleri Dioecesis Podlachiensis pro Anno Domini 1928, s. 84; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok 1929, 284–285; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok 1931, 92; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok 1939, 116–117; Katalog kościołów i duchowieństwa diecezji siedleckiej czyli podlaskiej na rok 1947, 101; Lukovskiy uyezd, 104–105; Skorowidz, IV, 73; Rostkowski 2009, 138].

W roku 1613 w Błażejkach było tylko 8 poddanych [AGAD, ASK, dz. XLVI, sygn. 147A, s. 77].  W ciągu roku, od lipca 1790 do lipca 1791, odnotowano w Błażejkach 10 gospodarstw, zamieszkanych przez 37 mężczyzn i 26 kobiet. Nie urodziło się w tym czasie żadne dziecko, zmarły dwie osoby – kobieta w połogu i dziecko na ospę [BCz., rkps. 11185, k. 17].

W 1827 r. odnotowano w Błażejkach 15 domów, w których zamieszkiwało 76 osób. Przeszło trzy dekady później (1859 r.) funkcjonowało 13 domostw i 91 mieszkańców. W 1879 r. w odnotowano istnienie 13 domów z 103 mieszkańcami. W 1909 r. mieszkało w Błażejkach 208 osób. Według pierwszego spisu powszechnego z 1921 r. przeprowadzonego w Polsce w tej wsi funkcjonowało 31 domostw, z 159 osobami. W końcu lutego 1943 r. władze niemieckie odnotowały w Błażejkach 209 mieszkańców [APL, NPŁ, sygn. 449, k. 273v; APS, AGP, sygn. 192; Tabella, I, 25; PKSG na 1880 god, 166; Lukovskiy uyezd, 104–105; Skorowidz, IV, 74; Amtliches, 70].

Błażejki zaliczane były przez zarządców starostwa latowickiego do tzw. wsi borowych – położonych na dość ubogich glebach pozyskanych z karczunku lasów. Były osadą typowo rolniczą, powstałą na „złym gruncie”, głównie w celu obrony lasu przed sąsiadującymi ze starostwem latowickim przedstawicielami rodziny Kanimirów. Jak stwierdzali lustratorzy w roku 1565, osiadli tam chłopi zamiast bronić boru przed sąsiadami, sami go pustoszą  i  „kopają na role” [Lustracja maz. 1565 I, s.139]. W roku 1613 odnotowano tam funkcjonowanie młyna na rzece Kopii, który według lustratorów miał działać od roku 1543 [AGAD, ASK, dz. XLVI, sygn. 147A, s. 77].

W XIX i XX w. głównym źródłem utrzymania ludności pozostało rolnictwo. Uprawa gruntów i hodowla zwierząt była czynnikiem dominującym, który zaważył na powstaniu tej miejscowości. Ze względu na jakość gleb koncentrowano się głównie na uprawie zbóż nie wymagających dobrych gleb takich jak np. żyto i owies. W mniejszym stopniu uprawiano pszenicę i jęczmień. Hodowano również trzodę chlewną i bydło rogate. Z tym ostatnim był związany proces produkcji mleka i przetworów mlecznych.