Rataj Poduchowny

Patrz hasło: Godziszów.

Nazwa – patrz hasło Rataj Ordynacki. W XIX i początkach XX wieku zwany był także Ratajem Kawęckim, Poklasztornym, oraz Suprymowanym.)

Wieś była uposażeniem klasztoru xx. Dominikanów z Janowa. Przed kasatą ta część wsi Rataj tworzyła razem z Kawęczynem gminę instytutową Kawęczyn. W połowie XIX w. wieku z-cą wójta (właściciela) był burmistrz Janowa, zaś po kasacie zakonu w 1864 r. Rataj Poduchowny znalazł się w gminie Zofianka. Od 1867 r., po reformie administracyjnej, wieś nadal leżała w granicach tej gminy, powiatu janowskiego. Już jednak w 1870 r. gminę Zofianka zlikwidowano i utworzono gminę Kawęczyn, do której wszedł Rataj Kawęcki (Poduchowny). Najpierw należał do parafii Biała przeniesionej potem do Janowa. W 1876 r. sołtysem był Józef Graboś. [Osiński, 2021, 350; PKLG, SGKPiiKS, t. II, s. 647-648].

W okresie międzywojennym Rataj Poduchowny nadal należał do gminy Kawęczyn powiatu janowskiego województwa lubelskiego [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, s. 37]  W okresie II wojny światowej wieś znajdowała się w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa w powiecie (niem. Kriese) janowskim, którego siedziba została przeniesiona w 1942 r. do Kraśnika. Odrębne sołectwo zostało utworzone w 1940 r. [Baranowski 2001, 47] Po wojnie władze komunistyczne utrzymały zmianę w odniesieniu do siedziby powiatu a nawet w 1945 r. zmieniły formalnie jego nazwę z janowskiego na kraśnicki. [Ćwik, Reder, 1977, 163] Na podstawie decyzji z 1954 r. Rataj Poduchowny wszedł w skład nowo utworzonej gromady Kawęczyn. [DUWRN, 1954, nr 15, poz. 64]. W końcu 1955 r. przywrócono powiat janowski, który zaczął działać od 1 stycznia 1956 r.  W 1973 r. została utworzona gmina Godziszów w składzie której znalazł się Rataj Poduchowny. W latach 1975-1998 wchodziła wieś wraz z gminą w skład województwa tarnobrzeskiego. Od 1999 r. ponownie w województwie lubelskim. [Ćwik, Reder 1977, 166; Branowski 2001, 43-44]

W drugiej połowie XIX wieku wzmiankowane Zarośla Bialskie.

W wyniku uwłaszczenia w 1864 r. w Rataju Poduchownym właścicielami gospodarstw zostali: Stanisław Kotula, Antoni Drzazga, Walenty Szajewski (następcy), Jan Kuźnicki, Adam Chmiel, Wojciech Stolarz, Błażej Buczak, Antoni Beksiak, Mateusz Beksiak, Jan Golec, Stanisław Czarny, Jan Beksiak, Józef Moskal, Józef Grabuś, Andrzej Jędracki, Wojciech Hałabis, Łukasz Beksiak (następcy).

W 1868 r. wykazano nieco inny skład gospodarzy: Sobek Kusy, Wawrzyniec Grzegórski, Piotr Król, Mateusz Król, Dominik Król, Wojciech Moskwicz, Jakub Król, Szczepan Gaca, Błażej Wojtoń, Maciej Grzegórski, Grzegorz Oleszko, Grzegorz Bożek, Mateusz Kuźnicki, Andrzej Frania, Sebastian Gałus, Jan Komsa, Maciej Bożek, Antoni Bożek, Jakub Kusy, Kacper Gałus, Paweł Ciupak, Grzegorz Nizioł, Stanisław Kufera, Stanisław Pielech, Stanisław Bizek, Tomasz Bizek, Józef Gałus, Kazimierz Wołoszyn, Tomasz Król, Józef Kotuła. Zagrodnikami byli: Wojtek Bizek, Michał Bizek, Tomasz Góźdź, Antoni Błaszczak [APL, ZTLGLiS, 1155; APL, KdsWJ, 465]

Jedyny ślad osadniczy w postaci półsurowca krzemiennego z nieznanego czasu pochodzi z systematycznych badań powierzchniowych prowadzonych w roku 1985 w ramach ogólnopolskiej akcji AZP [NID, AZP obszar 88-80].

Geneza wsi sięga 1660 r., kiedy to klasztor w Janowie (Białej) został uposażony dochodami z wsi Kawęczyn i Rataj. Wieś stała się samodzielną osadą dopiero po kasacie zakonu Dominikanów w 1864 r. (Porównaj hasło: Kawęczyn).

Wieś była na uposażeniu klasztoru xx Dominikanów z Janowa, którego geneza sięga 1660 r. (patrz hasło: Kawęczyn). Na podstawie ukazu z 1864 r. klasztor został skasowany a majątek ruchomy i nieruchomy przejęty przez państwo rosyjskie. W wyniku uwłaszczenia działki, do tej pory jedynie uprawiane przez włościan, stały się ich własnością. Na ich rzecz przeszło 134 mórg 162 prętów i 4 mórg nieużytków. Pomiar w 1875 r. doprecyzował te liczby: 206 mórg 195 prętów (użytkowej 191 mórg 24 prętów, nieużytków 15 mórg 171 prętów). Własność wspólną stanowiły ulice i drogi oraz prawo łowienia ryb w rzece Biała, w tych miejscach, gdzie przylega do ich gruntów.

Włościanie nie otrzymali lasów, ale przyznano im prawo (serwitut) leśny: drewno budowalne, opał oraz prawo wypasania bydło roboczego i nieroboczego w zaroślach ordynackich nazywanych Zarośla Bialskie, położonych między lasem ordynackim a gruntami wsi Biała. Rataj Suprymowany nie miał serwitutu podściółki zapisanego w tabeli Likwidacyjnej, ale leśniczy ordynaccy dopiero w latach 80-ch zaczęli egzekwować ten zakaz. Inny konflikt dotyczył wypasu w lasach owiec, czego również nie przyznano przy uwłaszczeniu.

Za serwituty hr. Zamoyskiemu wypłacono odszkodowanie w wysokości 124,80 rubli. W 1885 r. doprecyzowano serwituty ustalając, że wywożenie drewna z lasu może się odbywać wozami parokonnymi a wieś mogła paść 45 sztuk bydła rogatego i 10 koni. W 1900 r. wskazano konkretne działy lasu na realizację serwitutów przez mieszkańców Rataja Poduchownego –Laski i Bratoszowiec, także na karczowanie pni a na wypas tylko Laski.

Według ukazu z 15 XII 1868 r. włościanie mieli płacić podatek podymny i gruntowy. Podymny 1 kl. (15 i więcej mórg) – 4 ruble; 2 kl. (3-15 mórg.) – 2 ruble, 3 kl. (mniej niż 3 mórg.) – 1 rubla. Z Rataja Poklasztornego, gdzie odpowiednio było gospodarstw kl. 1 – 4 i kl. 2 -8, płacono 32 rubli. Podatek gruntowy główny 1 kl. (działki zabudowane, sady, ogrody, grunta lepsze pszeniczne), 2 kl. (grunta orne, żytnie), 3 kl. (łąki), 4 kl. (lasy, zarośla, pastwiska, wygony, ziemie orne niższej wartości, tylko co 3 lub 6 lat obsiewane). Nie podlegały opodatkowaniu grunta nieużytkowe, tj. nieurodzajne, ruchome piaski i nieprzebyte bagna, drogi, przegony itp.: w sumie 1 kl. – 8 mórg. (0,32 rubla), 2 kl. – 98 (0,14 rubla), 3 kl. – 0, 4 kl. – 50 (0,04 rubla), nieużytki – 15, razem 18,28 rubli. Ponadto na gminę nałożono dodatkowy podatek w wysokości połowy całego podatku gruntowego, zgromadzenie gminne miało go rozłożyć na poszczególne wsie [APL, ZTLGLiS, 1155; APL, KdsWJ, sygn. 465, SKLG]

Mieszkańcy wsi w XIX i XX wieku deklarowali narodowość polską i wyznanie rzymskokatolickie. Obecnie wieś znajduje się w parafii Wólka Ratajska.

W 1864 r. w tej wsi mieszkało 95 osób. W 1897 r. było tu 20 gospodarzy a sołtysem był Kajetan Grabowski. W 1905 r. do wsi należało 205,2 ha ziemi a w tym nadanej przy uwłaszczeniu: ornej gliniastej 188,1 ha, łąk 1,09 ha, oraz nieużytków 8,72 ha. We wsi było 24 gospodarstwa, w których mieszkało 163 osób, wszyscy byli katolikami. Wieś leżała nad rzeką Białą.

Chłopi żyli z uprawy roli. Wszyscy byli gospodarzami, żadnego nie uprawiali rzemiosła, lecz z powodu bliskości miasta mieli „łatwość zarobkowania przy budowlach, trudnią się furmankami”. We wsi był młyn, którego właścicielem w l. 70-ch był Majer Horendeksler. [SKLG; Osiński, 2021, s. 325]

W 1921 r.Rataj Ordynacki liczył 24 domy i 152 mieszkańców (70 mężczyzn i 82 kobiety). Wszyscy deklarowali narodowość polską i wyznanie katolickie [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, s. 37].