Godziszów
start
Powiat: janowski
Gmina: loco
Mapa miejscowości
end
Miejscowości – część ekspercka
W świecie cyfrowym
Gmina Godziszów
INFORMACJE OGÓLNE
Oficjalna strona internetowa Gminy Godziszów https://www.godziszow.pl/asp/start,0 (na pasku poziomym w zakładce „Dla mieszkańca” w ikonie „O gminie” znaleźć można m.in. nastęujące infomacje: Historia*, insygnia gminy, miejscowości, dane statystyczne. Poniżej natomiast: „Oświata” i „Kultura”. Dalej na tym samym pasku poziomym znajdyuje się ważna zakładka dla turysty z wieloma cennymi dla promocji gminy wiadomościami). Generalnie strona stanowi prawdziwą encyklopedię gminy i trudno znaleźć obszary, które znalazły się poza sferą zainteresowania ej twwrców. Jest jednak wiele obszarów, w których brakuje treści (np. „Dla turysty”) lub jest ich niewiele.
*Autorem tekstu powstałego na podstawie pracy Z. Baranowski: Rys historyczny miejscowości powiatu janowskiego, Lublin 2001, jest Łukasz Zielonka.
Strategia Rozwoju Gminy Godziszów na lata 2021-2027 (z perspektywą do 2030 r.)
GMINA WIEJSKA GODZISZÓW POWIAT JANOWSKI (statystyka)
Gmina Godziszów, urzędy, instytucje i statystyki
Miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego gmina Godziszów, lubelskie
RAPORT O STANIE GMINY GODZISZÓW W 2019 ROKU
MIEJSCOWOŚCI:
Andrzejów (powiat janowski)
Wieś Andrzejów w liczbach
Godziszów (województwo lubelskie)
Nowa Osada (województwo lubelskie)
Kawęczyn (powiat janowski), wieś sołecka
Piłatka (województwo lubelskie)
Wieś Wólka Ratajska w liczbach
AKTUALNOŚCI
Niesłabnące, ogólnopolskie zainteresowanie gminą Godziszów, które przekłada się na ogromną wprost liczbę prezentowanych na różnych forach (w formie atykułów prasowych, wywiadów, reportaży, raportów, filmó, a nawet memów – etc.), stanowi o dość jednostronnym obrazie tej społecznoosci przynajmniej jeśłi chodzi o „obecność” Godziszowa w Internetach. Zadaniem Centrum nie jest śłedzenie wszystkich tego typu informacji i doniesień. Zainteresowany tym zagadneiniem czytelnik z łatwością samodzieonie odnajdzie związane z obywateklska i polityczną postawą mieszkańców gminy.
Aktualności na Oficjalnej stronie internetowej Gminy Godziszów
Aktualności Godziszowa – Najświeższe wiadomości z gminy Godziszów
„Kurier Lubelski” Artykuły oznaczone tagiem: Godziszów
„Dziennik Wschodni” Artykuły aktualiaoznaczone tagiem: gmina Godziszów
Na stronach każdego lokalnego dziennika lub tygodnika za pomocą powyższego tagu (lub innego, np. z wykorzystaniem nazwy innej gminnej miejscowości) odnaleźć można z łatwością dotyczące ich wiadmości lokalne.
OŚWIATA
Publiczne Gimnazjum w Godziszowie Pierwszym
Publiczne Gimnazjum w Wólce Ratajskiej
Publiczna Szkoła Podstawowa w Andrzejowie
Publiczna Szkoła Podstawowa im. ks. Prymasa Stefana Kardynała Wyszyńskiego w Godziszowie Pierwszym
Publiczna Szkoła Podstawowa im. Ofiar Pacyfikacji w Dniu 22 Lipca w Zdziłowicach
Publiczna Szkoła Podstawowa im. Jana Pawła II w Wólce Ratajskiej
Zespół Szkolno-Przedszkolny w Godziszowie Drugim
KULTURA
Kwartalnik „Nowinki Wiejskie”/”Nowiny Gminne”. Informator kulturalno – społeczny Gminy Godziszów. Egzemplarze (w sumie 52 numery) od 2007 do 2020 r. do pobrania w formacie pdf
Gminna Biblioteka Publiczna (zakładka na stronie gminy)
Gminne Cetrum Kultury i Promocji (z ogromną liczbą fotografii i relacji z aktywności Centrum)
Centrum Aktywności Lokalnej w Rataju Ordynackim
Kapela Gminnego Centrum Kultury i Promocji w Godziszowie
Dziecięco – Młodzieżowy Zespół Taneczny „Zdziłowiak”
Dziecięco – Młodzieżowy Zespół Wokalno – Teatralny „GROS”
Zespół Śpiewaczo – Obrzędowy „Zdziłowiaki”
Zespół Śpiewaczy „Piłatczanki”
Dziecięco – Młodzieżowa Orkiestra Dęta „Pęknięty Karnister”
Dziecięcy Zespół Teatralny z Godziszowa „ TakaBajka”
Dziecięcy Zespół Wokalny z Godziszowa
Zespół Ludowy z Godziszowa, nagroda O. Kolberga
Potańcówka Andrzejkowa w Zdziłowicach
Skrzypce są jak gwiazdeczki na niebie… Bronisław Dudka – skrzypek ze Zdziłowic (1918-2007)
Zespoły śpiewacze. Muzyka Roztocza
ŻYCIE RELIGIJNE
Parafia św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Godziszowie
Parafia św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Godziszowie na fb
Parafia św. Teresy od Dzieciątka Jezus w Godziszowie
Parafia pod wezwaniem św. Teresy od Dzieciątka Jezus
Parafia pod wezwaniem Wniebowstąpienia Pańskiego w Wólce Ratajskiej
Parafia pod wezwaniem Matki Bożej Królowej Polski w Andrzejowie
Parafia Matki Bożej Królowej Polski w Andrzejowie
Parafia Matki Bożej Wspomożenia Wiernych w Piłatce
patrz też: Parafia Matki Bożej Wspomożenia Wiernych
Parafia Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny w Zdziłowicach
INSTYTUCJE, ORGANIZACJE FIRMY, STOWARSZYSZENIA
Posterunek Policji w Godziszowie
Dzielnicowi Posterunku Policji w Godziszowie
NZOZ „ZDROWIE” PORADNIA MEDYCYNY RODZINNEJ W Zdziłowicach
Stowarzyszenie na Rzecz Obronności i Bezpieczeństwa Polski „LEGION”, im. (statut)
Stowarzyszenie Kulturalno Oświatowe „Żak” w Godziszowie (statut)
Koło Gospodyń Wiejskich w Andrzejowie (statut)
Koło Gospodyń Wiejskich „Godziszowianki” w Godziszowie Trzecim
Koło Gospodyń Wijskich Rataj Ordynacki i Tataj Poduchowny
Koło Gospodyń Wiejskich w Wólce Ratajskiej
OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W ANDRZEJOWIE
OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W GODZISZOWIE PIERWSZYM
Ochotnicza Straż Pożarna Godziszów Drugi
OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W GODZISZOWIE TRZECIM
OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W KAWĘCZYNIE (jest zakładka historia)
OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W PIŁATCE
OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W RATAJU
OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W WÓLCE RATAJSKIEJ
OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W ZDZIŁOWICACH PIERWSZYCH
OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA W ZDZIŁOWICACH TRZECICH
Gospodarka, baza firm oraz informacje dla przedsiębiorców na oficjalnej stronie gminy
HISTORIA, MIEJSCA PAMIĘCI, ATRAKCJE TURYSTYCZNE.
Pacyfikacja wsi polskich w Lasach Janowskich
Godziszów, w: Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Tom 2
Roztoczański Obszar Chronionego Krajobrazu
Dwie mogiły żydowskie z okresu II wojny światowej w gminie Godziszów
Śladami historii po Gminie Godziszów
Obchody 110-lecia OSP Godziszów
Rejonowe Koło Pszczelarzy w Godziszowie, relacja, historia
Informacje nt. zbrodni w miejscowości Andrzejów
Rajd Śladami Marszałka, Szastarka – Wierzchowiska – Godziszów, 30 lipca 2023
Wacław Stanisław Jasiński (ur. w Godziszowie, profesor medycyny)
Janusz Rakowski (ur. w Godziszowie prawnik, doktor ekonomii, działacz niepodległościowy i społeczny
Janina Wereska – relacja świadka historii
Adwent na Lubelszczyźnie relacja Jana Wnuka ze Zdziłowic
SPORT
Uczniowski Klub Sportowy „Orlik 2012”
„Orlik” Zdziłowice (liczne filmiki)
Uczniowski Klub Sportowy „Lider” w Godziszowie
FILMY:
Gmina Godziszów na kanale Youtube oraz wskazanych wyżej adresach na Facebook, szczególnie na Facebooku Gminy Godziszów
Nazwa, przynależność administracyjna i granice
Prawdopodobnie nazwa wsi pochodzi od nazwy osobowej „Godzisz” lub „Godziesz”, stanowiącymi odmiany fleksyjne od imienia „Godzisław” [Kosyl 1974, s. 115]. Może odnosić się do pierwszego właściciela osady.
W średniowieczu wieś była usytuowana na obszarze powiatu urzędowskiego w ziemi lubelskiej [Stankowa 1964, s. 54]. Sytuacja ta utrzymywała się do okresu rozbiorów.
W XV wieku miejscowość sąsiadowała z następującymi osadami: Biała, Chrzanów i Zdziłowice. W latach 1451-1454 przeprowadzono rozgraniczenie pomiędzy Białą i Godziszowem, osadami należącymi do Piotra Szamotulskiego, kasztelana poznańskiego a wsią Zdziłowice, będącą własnością Mikołaja ze Zdziłowic [LKP, s. 72, 80; KZL, 6, k. 69v-70].
W XIX wieku, wieś i folwark sytuowano w głębokim parowie nad rzeką Białą. Godziszów należał do Ordynacji Zamojskiej i był zarządzany przez rządcę klucza. W Królestwie Polskim znalazł sie w obwodzie zamojskim. Zgodnie z przepisami z 1816 r. właściciel był jednocześnie wójtem. Ordynat w poszczególnych gminach wyznaczał oczywiście zastępcę. W 1869 r. Godziszów wchodził w skład gminy Janów. Od 1845 r. zastępcą wójta (ordynata) zawsze był jednocześnie rządca klucza. Następnie wszedł w skład klucza (gminy) Krzemień. W 1864 r. znalazł się w gminie Zofianka. Sołtysem był wtedy Szymon Tylus z wynagrodzeniem rocznym w wysokości 7,20 rubli. Od 1867 r., po reformie administracyjnej nadal leżał w granicach tej gminy, w powiecie janowskim. Już jednak w 1870 r. zlikwidowano ją i utworzono gminę Kawęczyn, do której wszedł Godziszów. Była to jedna z największych wsi w okolicy. [Osiński, 2021, 33, 44, 350; SKLG; PKLG, SGKPiiKS, t. II, s. 647-648]
W okresie międzywojennym Godziszów nadal należał do gminy Kawęczyn powiatu janowskiego województwa lubelskiego [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, 37]. W okresie II wojny światowej znajdował się w dystrykcie lubelskim, Generalnego Gubernatorstwa, powiecie (niem. Kriese) janowskim, którego siedziba została przeniesiona w 1942 r. do Kraśnika. Po wojnie władze komunistyczne utrzymały zmianę w odniesieniu do siedziby powiatu a nawet w 1945 r. zmieniły formalnie jego nazwę z janowskiego na kraśnicki. [Ćwik, Reder, 1977, 163] W 1952 r. nadal Godziszów był częścią gminy Kawęczyn. [DUWRN, 1953, nr 3, poz. 7]. W 1954 r. powołano gromadę Godziszów funkcjonującą w latach 1955-1973, w jej składzie znalazły się Godziszów I, Godziszów II, Godziszów III z gminy Kawęczyn. [DUWRN, 1954, nr 15, poz. 64]. Z początkiem 1956 r. przywrócono powiat janowski wydzielając z dotychczasowego powiatu kraśnickiego m.in. gromadę Godziszów. W 1973 r. została utworzona gmina Godziszów. Można ją uznać za spadkobierczynię dwóch gmin zbiorowych: Kawęczyna (istniała od 1871 r.) oraz Zdziłowic (istniała w latach 1864-72). W latach 1975-1998 wchodziła w skład województwa tarnobrzeskiego. Od 1999 r. ponownie w województwie lubelskim. [Ćwik, Reder 1977, 166; Branowski 2001, 43-44]
Mikrotoponimia
W roku 1472 odnotowano las zwany Kobyle (silva dicte Cobyle), oraz staw czyli Łoziska (stagnum alias Loziska) [KGL, 31, k. 273-274v].
Lasy w okolicy w XIX w. nosiły nazwy: Buczyna, Dąbrowa, Zofianka, Krzemień, Flisy, Wiąz, Wroniak, Obrówka, Bielsko, Laski, Borownica, Ruda, Glinianki, Kruczek, Kantoliniec, Tuł, Szklarnia, Branwica, Czartoszowa, Krzemieniec, Świrdz, Rogi, Podłużne-Górki, Jakóby, Przeory, Wolaniowiec, Bratoszowiec, Lążek, Dąbrowa. Poza tym w tym stuleciu wzmiankowane były: Niwa Batorska, Błonie, Potyk.
Antroponimia
W 1452 r. wymieniono jako mieszkańców osady-kmieci: Kwoszcza, Mikołaja i Annę (Kvoscz et Nicolaus et Anna kmethones de Godzyeschow) [KZL, 6, k. 88].
Najczęściej występujące w osiemnastowiecznych źródłach nazwiska mieszkańców Godziszowa to: Baran, Berdasz, Błaszczak, Breś, Broda, Buczak, Bzdurak, Czub, Dubiel, Gałusz, Gil, Głaz, Grab, Gromadzki, Habel, Jarosz, Kędra, Kolasa, Komsa, Kotuła, Kowalik, Krakowski, Królik, Krzos, Lenart, Łagoda, Łukasik, Madejski, Miś, Orchowski, Paś, Pierzyniak, Powrozek, Puchała, Pudło, Sawa, Skorupa, Szczur, Szeliga, Szkop, Tazbirek, Wdowiak, Widz, Zaborak, [APL, AOZ, sygn. 254, k. 1-5; AOZ, sygn. 255, k. 1-7; AOZ, sygn. 256, k. 3v-4; AOZ, sygn. 257, k. 3-4v; AOZ, sygn. 264, k. 26v-31v; AOZ, sygn. 266, k. 15v-20v].
W wyniku uwłaszczenia w 1864 r. w Godziszowie właścicielami gospodarstw stali się: Sebastian Mazur i Andrzej Mazur, Franciszek Daszko zmarły w 1864 r., Anastazja Daszkowa, Tekla Tylus i Adam Tylus, Wojciech Wieleba, Andrzej Brodowski, Stanisław Surtel, Andrzej Zdybel, Antoni Wieleba i Sebastian Wieleba, Adam Kolasa, Maciej Miś, Stanisław Tomiło, Antoni Wieleba, Marcin Wieleba, Jan Skubik i Sebastian Wieleba, Sebastian Powrozek i Marcin Scisz, Tomasz Powrózek, Wojciech Tomiło i Wojciech Bożek, Mateusz Król, Wojciech Jędzura, Sebastian Pituch, Józef Krzysztoń, Maciej Kolasa, Michał Kolasa, Jan Krzysztoń, Mateusz Pudło, Michał Król, Szymon Tylus, Wawrzyniec Oleszko, Andrzej Oleszko syn Andrzeja, Szymon Tylus, Paweł Zysko, Piotr Gajor, Dominik Krzysztoń, Walenty Bęcała, Kazimierz Kotuła, Antoni Zdybel i Jan Zdybel, Mateusz Skop, Jan Grab, Mateusz Król, Sebastian Breś, Wojciech Daszko, Sebastian Breś, Walenty Breś, Wojciech Myszak, Piotr Pudło, Michał Brodowski, Dominik Krzysztoń, Jan Krzysztoń, Jan Gumiennik, Szczepan Król, Wawrzyniec Kupiec, Jan Kupiec, Tomasz Król, Wojciech Daszko, Wojciech Daszko po Janie Królu, Andrzej Maziarz, Adam Król, Andrzej Kupiec, Józef Skorupa, Piotr Król, Szymon Wieleba, Marcin Tylus, Maciej Król, Szymon Brodowski, Marcin Daszko, Mateusz Daszko, Maciej Daszko, Jan Daszko, Wojciech Majdyło, Wojciech Pudło, Tomasz Boś, Mateusz Pudło, Mateusz Kotuła, Marcin Gałus (zm. 1865), Andrzej Gałus, Dominik Kędra, Andrzej Biegas i Łukasz Fiut, Wojciech Kaproń, Jacek Kotuła, Michał Kotuła, Wojciech Fiót, Sebastian Fiót, Andrzej Czarny, Franciszek Wieleba i Adam Wieleba, Dominik Biegas, Walenty Fiót, Jan Smagała, Jan Widz, Antoni Król, Jan Krzosek, Andrzej Gałus, Błażej Król po Andrzeju, , Marcin Błaszczak, Kazimierz Ciupak, Andrzej Jaśkowski, Sebastian Ciupak, Wawrzyniec Gałus, Wojciech Widz, Jan Jędzura, Tomasz Ciupak, Kacper Jaskowski, Wojciech i Walenty Jaskowski, Grzegorz Miechnik, Jan Łagód, Mateusz Łagód, Jan Łagód, Walenty Jędzura, Wawrzyniec Kolasa, Wojciech Król, Mateusz Jaśkowski, Piotr Mazur, Jan Pudło, Jan Pierzyniak, Jan Łagód, Mateusz Gumiennik, Mateusz Krzysztoń, Jan Mazur, Mateusz Krzysztoń, Jakub Golec, Jan Gajor, Michał Bańka, Stanisław Ciupak, Andrzej Majdyło, Jan Bańka, Tomasz Sosnówka, Tomasz Łagód, Sebastian Ciupak, Walenty Jędzura, Mateusz Widz, po Marcinie, Antoni Chmiel, Tomasz Mazur, Franciszek Król, Stanisław Krzos, Tomasz Mazur, Andrzej Osiewicz, Jakób Golec, Tomasz Gzik i Jakób Gzik, Sebastian Zygan, Andrzej Szwałek, Wojciech Mazur, Mateusz Zygan, Walenty Kania, August Lewczyk, Jakób Kania, Józef Oleszko, Józef Krzosek, Tomasz Oleszko, Kazimierz Breś, Józef Kania, Walenty Król, Błażej Król, Andrzej Golec i Józef Golec, Łukasz Golec, Jan Król, Wojciech Jarosz, Józef Olech, Szymon Olech, Jan Glinka, Jan Król, Wojciech Garbacz, Antoni Frania, Andrzej Widz, Wojciech Widz, Sebastian Ciupak, Adam Mazur, Antoni Tylus, Wawrzyniec Oleszko, Maciej Oleszko, Andrzej Król, Paweł Oleszko, Franciszek Ciupak i Magdalena Jaśkowska, Franciszek Ciupak, Andrzej Łagód, Andrzej Kania, Wojciech Ciupak, Mateusz Kozyra, Wojciech Baran, Wojciech Jarosz, Kazimierz Krzos, Jan Łagód, Stanisław Ciupak, Jan Dudek, Andrzej Zygan, Antoni Ciupak, Andrzej Gałus, Mateusz Ciupak, Szymon Ciupak, Antoni Kolasa, Franciszek Jasiński, Jan Siwek, Mateusz Jaśkowski, Andrzej Siwek, Sebastian Frania, Wojciech Łukasik, Andrzej Widz, Walenty Olech, Jan Majdyło, Jan Moskal, Sebastian Kotuła, Kazimierz Frania, Andrzej Mazur, Tomasz Bożek, Maciej Ciupak, Tomasz Ciupak (zm. 1865), Mateusz Grab, Maciej Kotula, Marcin Widz, Andrzej Wojtoń, Kacper Widz, Maciej Pudło, Kazimierz Krzysztoń, Jan Kuźnicki, Jan Widz, Tomasz Pudło, Piotr Krzysztoń, Jan Daszko, Grzegorz Wieleba, Szymon Daszko, Józef Jaśkowski, Sebastian Wieleba, Szczepan Ciupak, Andrzej Wieleba, Jan Wieleba, Sebastian Wieleba, Wojciech Widz, Sebastian Kaproń, Jan Biegas, Sebastian Moszkowicz, Jan Kotuła, Sebastian Mazur, Maciej Brodowski, Jan Rawski, Jan Brodowski, Jan Kotuła, Grzegorz Kotuła, Józef Kotuła, Michał Sokal, Mikołaj Tomiło, Maciej Bożek, Stanisław Król, Józef Krzysztoń, Mateusz Moszkowicz, Franciszek Król, Antoni Krzysztoń, Łukasz Krzysztoń, Wojciech Krzysztoń, Jakób Myszak, Mateusz Moszkowicz, Andrzej Miś, Mateusz Osioł, Jan Wojtoń, Stanisław Wojtal, Stanisław Stolarz, Jan Miś, Józef Krzysztoń, Mateusz Breś, Wincenty Moskal, Jan Krzysztoń, Piotr Galus, Jan Daszko, Andrzej Rożek, Jan Gil, Michał Lenard, Józef Oleszko, Antoni Tylus, Wojciech Tylus, Wojciech Krzysztoń, Wojciech Lenard, Andrzej Bzdyrak, Andrzej Brodowski, Jan Kolasa, Michał Olech.
Ponadto nadano własność ponad dwudziestu włościanom bez prawa do serwitutu, z reguły byli to mieszkańcy Wólki Ratajskiej: Wojciech Kolasa, Wawrzyniec Kolasa, Jan Kania, Józef Chmiel, Andrzej Jargieło, Wojciech Ciupak, Paweł Ciupak, Antoni Blacha, Józef Gwizdał, Tomasz Fac, Walenty Łukasik , Walenty Łukasik s. Błażeja, Andrzej Orzeł, Tomasz Chmiel, Jan Chmiel, Jan Drzazga, Tomasz Moskal, Sebastian Blacha, Mateusz Ciupak, Sebastian Kotula, Wojciech Chmiel, Walenty Oleszko oraz Michał Oleszko ze wsi Biała. [APL, AOZ, sygn. 3250, 3026; APL, ZTLGLiS, 1085; APL, KdsWJ, sygn. 368]
Archeologia o najdawniejszym osadnictwie
W trakcie prowadzonych w latach 1992, 1998 i 2006 systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP odkryto 52 stanowiska, które dostarczyły źródeł krzemiennych (narzędzia, odpadki powstałe z ich formowania lub napraw, także półsurowiec) oraz ceramicznych (ułamki naczyń) będących pozostałościami po różnych formach osadnictwa pradziejowego i wczesnohistorycznego. Na podstawie ilości i rozrzutu zebranych artefaktów wyróżniono ślady osadnicze (1-3 zabytki z bardzo małej powierzchni) bądź bardziej trwałe struktury osadnicze – siedliska (powyżej 3 znalezisk z większego areału). Prawdopodobnie ślady osadnicze występujące w kontekście trwalszych struktur można utożsamiać z różnoraką aktywnością gospodarczą – związaną z myślistwem, zbieractwem, uprawą pól, hodowlą, pasterstwem, gospodarką leśną czy wędrówkami w poszukiwaniu surowców.
Zebrane źródła ruchome pochodzą z kilku faz osadniczych. Najstarszy ślad osadnictwa pochodzi prawdopodobnie z paleolitu schyłkowego (brak afiliacji kulturowej). Kolejną grupę źródeł datowano na bliżej niesprecyzowany neolit – wczesną epokę brązu, z których część zawężono do wczesnego okresu epoki brązu (kultura: mierzanowicka i trzciniecka). Kolejną fazę osadniczą przypisano ludności z przełomu epoki brązu – epoki żelaza (kultura łużycka), następną okresowi wpływów rzymskich. Bardziej intensywne, zarówno ślady jak i pozostałości po siedliskach, odkryto po osadnictwie historycznym – zarówno fazy wczesnej (VIII-X w.), jak i późnej (XI-XIII w.), także okresu nowożytnego – m.in. ślady po karczmie (XVI-XVII w.) oraz późniejszego – w tym pozostałości po dworze (XVIII-XX w.). Ponadto nie określono chronologii zabytków pozbawionych charakterystycznych cech morfologiczno-technologicznych [NID, AZP obszar 87-80, 87-81 i 88-81 – tam różnie lokalizowane: Godziszów; Godziszów Pierwszy (I), – Drugi (II), – Trzeci (III); Kolonia Godziszów].
Z okresu wczesnego średniowiecza (nieznanej fazy chronologicznej) pochodzi cmentarzysko (brak bliższych danych) [Gurba 1968, 51].
Pierwsza wzmianka o osadzie, prawo lokacyjne
Wieś pojawia się w źródłach w roku 1451 przy rozgraniczeniu posiadłości należących do Piotra Szamotulskiego ze Zdziłowicami będącymi własnością Mikołaja ze Zdziłowic [LKP, s. 72, 80; KZL, 6, k. 69v-70].
Osada była lokowana na prawie niemieckim. Potwierdza to dokument z 1472 r. nadający sołectwo dziedziczne w tejże wsi Danielowi Czechowi z Krokowic, wystawiony w Szamotułach przez Piotra i Jana Świdwów z Szamotuł. Sołtys otrzymał w nim nadanie 4 łanów ziemi wraz z usytułowaną naprzeciw nich karczmą, oraz 6 łąk. Dostał także staw i młyn usytuowany na rzece w Godziszowie oraz prawo założenia kolejnych dwóch stawów. Ponadto należała do niego jedna trzecia danin i czynszów chłopskich, oraz jedna szósta zasądzonych kar pieniężnych i jedna trzecia główszczyzny. Sołtys miał się stawiać z kuszą, dobrym koniem oraz ekwipunkiem o wartości 4 grzywien podczas pospolitego ruszenia [KDM, V, nr 1004, KGL, Relacje, 31, k. 273-274v]. W latach 1498-1501 jako sołtys dziedziczny w Godziszowie występuje szlachetny Jan Pyszkowski [KZL, 4, k. 100a; KGL, 1, k. 275-275v]. W roku 1501 otrzymał on od dziedziców wsi Andrzeja Szamotulskiego i Wincentego Świdwy z Szamotuł ¼ opuszczonych gruntów położonych w tejże wsi między gruntami sołeckimi a starą karczmą w zamian za czynsz roczny w wysokości 1 wiardunku (12 groszy) bez żadnych robocizn [KGL, 1, k. 275-275v].
Właściciele
W średniowieczu wieś należała do wielkopolskiej rodziny Świdwów Szamotulskich herbu Nałęcz. Weszli oni w posiadanie terenów, na których położony był Godziszów w wyniku małżeństwa Dobrogosta z Szamotuł z Elżbietą Gorajską, córką Dymitra z Goraja [Sochacka, 1987, 84]. Do bardziej znanych właścicieli Godziszowa wywodzących się z tego rodu zaliczyć należy ich syna, Piotra Szamotulskiego, kasztelana kaliskiego i poznańskiego, oraz starostę wielkopolskiego. Odgrywał znaczącą rolę na dworze Kazimierza Jagiellończyka. Czynnie uczestniczył także w wyprawach wojennych tego władcy. Wsławił się zwłaszcza jako dowódca wojsk zaciężnych w wojnie trzynastoletniej z Krzyżakami [PSB, 46, s. 572] . U progu XVI stulecia właścicielami osady byli Andrzej Szamotulski, syn Piotra i Wincenty Świdawa z Szamotuł [KGL, 1, k. 275-275v].
Szamotulscy byli właścicielami wsi w kolejnych latach aż do 1540 r., kiedy to sprzedali Godziszów wojewodzie poznańskiemu Stanisławowi Górce. W jego ręce trafiło wówczas także istniejące tutaj stale wójtostwo dziedziczne. Wiadomo, że jeszcze w 1531 r. wójtem w Godziszowie był Jan Piczkowski [ŹD, 14, s. 355]. W 1563 r. S. Górka oddał wójtostwo w zastaw Pawłowi oraz Janowi Trojanowskim za sumę 820 złp. Transakcja została przeprowadzona podczas sejmu obradującego wówczas w Piotrkowie [Stworzyński, s. 14]. Po śmierci Górki w 1592 r. własność możnowładcy wielkopolskiego w Godziszowie została przejęta przez braci Piotra i Andrzeja Czarnkowskich oraz Pawła Trojanowskiego. Oni też dzierżoną część wsi sprzedali kanclerzowi i hetmanowi wielkiemu koronnemu Janowi Zamoyskiemu. Kontrakt zawarty został w 1595 r., natomiast ostatecznie dobra trafiły w ręce kanclerza rok później, kiedy to ustalono szczegóły warunków przeprowadzenia transakcji a Czarnkowscy z Trojanowskim złożyli w grodzie poznańskim rezygnację z dóbr [Tarnawski 1935, 22]. Tutejsze wójtostwo pozostawało jednak ciągle w zastawie u Trojanowskich, synów Jana. W 1626 r. dzierżył je Adam Kiełczowski [Rejestr 1626, 80]. Ostatecznie wójtostwo zostało wykupione przez ordynata i starostę kałuskiego Jana Sobiepana Zamoyskiego w 1645 r. [Stworzyński, 15].
Pięć lat po nabyciu Godziszowa Jan Zamoyski włączył wieś do utworzonej w 1589 r. Ordynacji.
Do końca istnienia Rzeczypospolitej Obojga Narodów kolejnymi właścicielami Godziszowa byli następujący po sobie ordynaci zamojscy. Po śmierci Jana Zamoyskiego w 1605 r. został nim jego syn Tomasz Zamoyski, wojewoda kijowski, kanclerz wielki koronny (1605-1638), a po nim Jan „Sobiepan” Zamoyski, wojewoda sandomierski (1638-1665). Następnie po okresie konfliktów, do jakich doszło między przedstawicielami Zamoyskich po śmierci wnuka założyciela ordynacji, byli nimi: Marcin Zamoyski, wojewoda lubelski, podskarbi wielki koronny (1676-1689), pułkownik Tomasz Józef Zamoyski (1704-1725), Michał Zdzisław Zamoyski, wojewoda smoleński (1725-1735), Tomasz Antoni Zamoyski, wojewoda lubelski (1735-1751), pułkownik Klemens Jerzy Zamoyski (1760-1767), Jan Jakub Zamoyski, wojewoda podolski (1767-1777) oraz Andrzej Zamoyski, kanclerz wielki koronny (1777-1792).
Zamoyscy w XVII oraz XVIII w. często oddawali jednak Godziszów w dzierżawę. Na przykład w 1648 r. wieś pozostawała w rękach Stefana Koturskiego [APŁ, Arch. Bart., 48, s. 189].
W XIX wieku wieś nadal należała do rodziny Zamoyskich i była włączona do Ordynacji. W wyniku uwłaszczenia z 1864 r. działki, do tej pory jedynie uprawiane przez włościan, stały się ich własnością a Zamoyski otrzymał (symboliczne) odszkodowanie w wysokości 47567, 78 rubli. Własność ziemi w I dziale przyznano 269 gospodarzom a w II dziale, bez serwitutu (w większości z Wólki Ratajskiej) – 22. Niektóre tereny stały się własnością wspólną wsi: pastwisko wiejskie z nieużytkami i wygonami leżącymi wzdłuż wsi (wygon 875 mórg 34 pręty, nieużytki 166 mórg 250 prętów), nieużytki w granicach gospodarstw włościan (9 mórg 289 prętów). Zamoyski zachował jedynie własność folwarku. 15 (27) VI 1867 r. Centralna Komisja ds. Włościańskich przy Komitecie Urządzającym zatwierdziła nadanie włościanom godziszowskim: 5979 mórg 287 prętów ziemi ornej, 426 mórg 55 prętów nieużytków (razem 6406 mórg 42 prętów).
Serwitut leśny włościanie godziszowscy mogli realizować w okolicznych lasach, ale już mieszkańcy północnej części wsi wypasali bydło w lesie Buczyna, co stało się powodem sporu z Ordynacją. Innym powodem była kuźnia wybudowana przy karczmie przez wieloletniego dzierżawcę folwarku Kolendowskiego. Otóż kuźnia powstała na terenie Błonia, które stało się własnością wsi. Dzierżawca chciał przenieść kuźnię co oprotestowali chłopi, ponieważ „jest potrzebna i im służy”. Wielu też włościan wniosło podania o zwiększenie asygnaty drewna na remonty budynków. Kontrola wykazała jednak, że mieli w obejściu zapasy drewna budowlanego.
Stosunki etniczne i wyznaniowe
W średniowieczu Godziszów należał do parafii w niedalekiej wsi Biała [DLB, II, s. 576]. Pleban z tejże parafii pobierał też dziesięcinę z Godziszowa. W 1529 r. jej wysokość wynosiła 3 snopy z każdego łanu, w sumie o wartości 2 grzywien [LR, s. 449]. W XVI-XVIII w. nadal wieś znajdowała się w granicach parafii Biała [AAL, AKL, Rep. 60, AI, k. 2v]. Prawdopodobnie zdecydowana większość jej mieszkańców była pochodzenia polskiego i wyznawała katolicyzm.
Być może w Godziszowie występowali również osadnicy pochodzenia żydowskiego. Wskazywać na to mogą odnotowywane jeszcze w 1719 r. półłanki nazywane Moszkowy oraz Abramowy [APL, AOZ, sygn. 254, k. 2]. Ponadto wśród mieszkańców Godziszowa w 1726 r. wymieniany jest Kasper Moszko [APL, AOZ, sygn. 255, k. 1v]
Wnioskując z nazwisk niektórych mieszkańców Godziszowa można przyjąć, że niewielki ich procent w XVIII w. stanowiła ludność pochodzenia niemieckiego. W inwentarzach z tego okresu występują np. Thomas Krzyszton, Thomas Matüs czy Mikołaj Sürthel [APL, AOZ, sygn. 254, k. 2-3]. Skądinąd prawdopodobnie jeden z potomków Krzysztona był „bohaterem” skandalu obyczajowego, który miał miejsce w Godziszowie w 1774 r. Wówczas to przed sąd gromadzki trafiła sprawa Sebastiana Krzysztona oraz Macieja Matyska. Krzyszton miał „pobłażać” i „zachęcać” swoją żonę do czynienia różnych niegodziwości z Matyską. Sytuacja taka trwała przez kilka lat. Ostatecznie zarówno Krzyszton jak i Matyska zostali skazani na karę 50 plag. Podobnie ukarano żonę Krzysztona, przy czym stało się to jeszcze przed rozpatrzeniem sprawy obu mężczyzn [APL, AOZ, sygn. 1676, k. 69-69v].
Liczbę mieszkańców Godziszowa w 1784 r. można szacować na 182 osoby [APL, AOZ, sygn. 268, k. 2-3].
„W XIX wieku Godziszów należał do parafii Biała (potem Janów). Od stycznia 1928 r. mieszkańcy Godziszowa starali się o utworzenie w swojej miejscowości parafii. Erygował ją bp M. Fulman 3 grudnia 1928 r., a jej pierwszym proboszczem został ks. Józef Bierzyński, wikariusz w Janowie Lubelskim (zamordowany w Dachau w 1942 r.). Proboszcz otrzymał część ziemi z gruntów gromadzkich, a resztę ofiarowała ordynacja zamojska. W 1928 r. zakupiono w Dzwoli starą, drewnianą kaplicę, która do 1937 r. służyła parafii jako tymczasowa świątynia. W 1929 r. założono cmentarz grzebalny. W latach 1929 – 1934 wybudowano plebanię, organistówkę i budynki gospodarcze. Do parafii należą: Godziszów Pierwszy, Godziszów Drugi, Godziszów Trzeci” [http://diecezjasandomierska.pl]
Oświata
Szkoła podstawowa w Godziszowie funkcjonowała już w okresie międzywojennym. Nie miała swojego budynku, ale posiadała kilka miejsc lokalowych w sąsiedztwie gospodarstw wiejskich., co przysparzało sporych trudności w jej funkcjonowaniu. „Sala średnia, która należy do jednej z lepszych w naszej szkole liczy 32 m2 powierzchni, co przy 59 uczniach stanowi ciasnotę nie do wytrzymania. Trzy rzędy ławek, a przejście jedno, bardzo wąziutkie, że tylko bokiem przecisnąć się można nie przyczynia się do dobrego kontrolowania ucznia, co wpływa też ujemnie na stan wychowawczy klasy „. Kierownikiem szkoły był wówczas Marian Mielczarek. Dopiero w latach sześćdziesiątych XX w. podjęto też decyzję o budowie nowej szkoły, którą oddano do użytku w roku szkolnym 1963/1964 [www.godziszów.pl/asp/dzieje-szkoly-w-godziszowie-pierwszym].
Informacje statystyczne, gospodarka
Zachowane źródła z okresu średniowiecza nie przynoszą wielu informacji na temat sytuacji gospodarczej wsi. Wzmianki na temat dziesięciny snopowej wskazują, że głównym źródłem utrzymania mieszkańców było rolnictwo [LR, s. 449]. Wieś była lokowana na prawie niemieckim. Kmiecie z tejże wsi otrzymali przy jej założeniu wolniznę na okres 17 lat. Świadczy to, że wieś musiała być lokowana na rolach w ogóle lub w niewielkim stopniu zagospodarowanych. Po upływie tego okresu mieli płacić właścicielowi czynsz roczny w wysokości 1 grzywny z każdego łanu. Ponadto na świętego Marcina (11 listopada) mieli oddawać daniny w postaci 4 korcy owsa i 2 kapłonów (wykastrowanych kogutów) z łanu. Kmiecie we wsi oprócz nadziałów ziemi uprawnej otrzymali także prawo wolnego wypasu w lasach i na pastwiskach. Założyć można, że we wsi rozwijała się także gospodarka oparta na zasobach leśnych, gdyż zabroniono chłopom ze wsi wyrębu w lesie Kobyle, gdzie znajdowały się barcie [KGL, 31, k. 273-274v]. We wsi odnotowano też karczmę i młyn należący do sołectwa, które istniały przez cały okres średniowiecza [KDM, V, nr 1004, KGL, 1, k. 275-275v; 31, k. 273-274v].
Obszar Godziszowa w 1531 r. wynosił 11 łanów [ŹD, 14, s. 355]. W kolejnych latach, kiedy wieś przeszła w ręce S. Górki, prawdopodobnie nastąpił dynamiczny rozwój osadnictwa. Wskazuje na to dość znaczny wzrost liczby łanów osiadłych, których suma w 1582 r. wynosiła już 41,5. W tym czasie w Godziszowie powstał również folwark. Znajdujące się obok karczma, trzy stawy oraz młyn wchodziły w skład istniejącego od 1472 r. wójtostwa. Karczma miała charakter propinacyjny i warzono w niej piwo, a także wytwarzano wódkę. Istniejąca infrastruktura rozwijała się w kolejnych dekadach. W latach dwudziestych XVII w. istniały tutaj już dwa jednokołowe młyny wodne. Jeden z nich użyteczny miał być jednak tylko okresowo, gdyż staw przy którym funkcjonował nie zapewniał wystarczającego nurtu do jego napędzenia ze względu na wysoki poziom zamulenia [Stworzyński, przyp. 63].
W pierwszej połowie XVII w. w Godziszowie osiadłych było 35 łanów, z których trzy do 1645 r. pozostawały w dyspozycji kolejnych wójtów. Wieś można więc uznać za stosunkowo dużą w porównaniu z innymi wsiami znajdującymi się na tym obszarze. W tym czasie funkcjonowało tutaj osiem komornic, w tym jednak tylko dwie posiadały bydło. W rejestrze poborowym z 1626 r. odnotowano trzech rzemieślników, nic natomiast nie wiadomo o ich profesji. Ponadto na obszarze gruntów przynależących do wójtostwa stale znajdował się młyn wodny [Rejestr 1626, 80].
Sytuacja gospodarcza Godziszowa nie uległa większym zmianom przynajmniej do 1648 r. Wówczas to poza wymienionymi powyżej odnotowano pięć pustych łanów, przy 32 osiadłych [APŁ, Arch. Bart., 48, s. 189]. Następnie musiało dojść do połączenia gruntów godziszowskich z wójtowskimi skoro dwa lata później obszar wsi liczył już 41 łanów [APL, KML RMO, sygn. 304, s. 64]. W 1663 r. obok zagospodarowanych 35 łanów odnotowano także trzy puste łany [BJ, sygn. 7209, k. 41v].
Życie gospodarcze w Godziszowie przechodziło poważny kryzys w początku XVIII w. na skutek wydarzeń z okresu III wojny północnej. Wsie klucza janowskiego ordynacji zamojskiej poniosły wówczas straty materialne, przede wszystkim podczas przemarszów przez te tereny wojsk rosyjskich. Sytuacja ta znalazła odzwierciedlenie w wysokości czynszów pobieranych z Godziszowa. O ile w 1704 r. było to 1087 złp, tak rok później kwota ta spadła do 884 złp, aby w 1706 r. wynieść już tylko 381 złp i 21 gr [APL, AOZ, sygn. 265, k. 3-4].
W 1712 r. w Godziszowie istniał dwór, który należał do wójtostwa. W latach czterdziestych XVIII w. we wsi funkcjonował także browar. W tym czasie zdecydowana większość mieszkańców Godziszowa była już oczynszowana i tylko nieliczni pozostawali zobowiązani do odrabiania prac w polu na rzecz dworu [APL, AOZ, sygn. 254, k. 1-5; AOZ, sygn. 255, k. 1-4]. Wśród upraw najczęściej występuje żyto, pszenica, groch, jęczmień, owies, proso, siemię lniane, siemię konopne, cebula, kapusta, mak, anyż, fasola, sałata, ziemniaki, buraki, bób oraz ogórki [APL, AOZ, sygn. 256, k. 3; AOZ, sygn. 257, k. 3-3v]. W trzeciej dekadzie XVIII w. wysokość czynszu pobieranego z Godziszowa wynosiła 1222 złp. [APL, AOZ, sygn. 255, k. 7]. W 1726 r. odnotowano wygon, na którym jeszcze wówczas zasiana była gryka, natomiast w kolejnych latach obszar ten, przebiegający na północ od Godziszowa w kierunku Zdziłowic, miał być przeznaczony wyłącznie na pastwisko [APL, AOZ, sygn. 255, k. 2]. Niestety w 1764 r. Godziszów został strawiony przez pożar i kolejne lata okresu przedrozbiorowego były czasem mozolnego odbudowywania wsi [Stworzyński, przyp. 63]. Prawdopodobnie pożar ten nie objął zabudowań dworskich. Inwentarz z 1767 r. wskazuje, że pozostawały one wówczas w dobrym stanie. Sam dwór był drewniany i składał się z dwóch izb, alkierza oraz garderoby. Obok dworu istniał folwark. Wśród zabudowań znajdowały się kuchnia, izba mieszkalna z alkierzem, piekarnia z pomieszczeniem gospodarczym, kurnik, chlew, pomieszczenia do składowania drzewa, wozownia, stajnia, obora, dwie stodoły, dwie szopy, plewnik oraz spichlerz [APL, AOZ, sygn. 256, k. 1-3; AOZ, sygn. 257, k. 2-2v].
W tym czasie wzrosły też obciążenia nakładane na chłopów z Godziszowa. W końcu lat sześćdziesiątych XVIII w. wynosiły dla mieszkających na półćwiartku łana pracę sprzężajną i z pługiem przez dwa dni w jednym tygodniu i jeden dzień w następnym. Podobny wymiar dotyczył tych, którzy prace wykonywali pieszo. Ponadto mieszkańcy zobowiązani byli do oddawania dwóch ćwiartek owsa według miary janowskiej oraz pół łokcia przędzy. Z obowiązku oddawania przędzy można było „wykupić się” uiszczając opłatę wynoszącą 15 gr za łokieć przędzy. Zagrodników obciążano pracami w wymiarze jednego dnia tygodniowo z pługiem. Ci zagrodnicy, którzy nie dysponowali sprzężajem wykonywali prace pieszo również w wymiarze jednego dnia w tygodniu. Szereg powinności odnosił się także do konieczności wykonywania prac w okolicznym lesie bukowym, szczególnie wiosną oraz jesienią, dostarczania jarzyn, lnu oraz konopi. W zakres obowiązków wchodziło także dawanie straży do dworu zarówno dziennej jak i nocnej. Termin oddawania danin w naturze ustalony był corocznie na dzień św. Marcina, przypadający 11 listopada [APL, AOZ, sygn. 256, k. 5v; AOZ, sygn. 257, k. 5-6].
W Godziszowie w 1775 r. istniały aż trzy karczmy. Jedna miała charakter propinacyjny i składała się z sieni, izby i komory. W izbie znajdował się komin i piec chlebowy z kamienia. Pomieszczenie miało dwa okna, stały w nim wówczas także dwie ławy do siedzenia. Na środku izby stał stół, przy czym jego nogi były wkopane w ziemię, gdyż nie wykonano tam podłogi. Dach karczmy pokryty był słomą. Druga karczma znajdowała się przy dworze godziszowskim. Była ona trochę lepiej wyposażona. W izbie umieszczono nie tylko piec chlebowy, ale także murowany piec grzewczy. Przy ścianach stały cztery ławy do siedzenia, na środku umieszczono stół. Przez komórkę przebiegał komin gliniany. Cały obiekt był drewniany i pokryty słomą. Z kolei trzecia karczma miała charakter zajezdny, co oznacza, że służyła przede wszystkim do obsługi osób przejeżdżających gościńcem prowadzącym do Janowa. Zasadniczo jednak układ oraz wyposażenie znajdujących się w niej pomieszczeń znacząco nie odbiegało od godziszowskich karczem dworskiej i propinacyjnej [APL, AOZ, sygn. 264, k. 4v-5].
Do końca lat siedemdziesiątych XVIII w. mieszkańcy Godziszowa prawdopodobnie zdołali odbudować większość wsi strawionej pożarem z 1764 r. Jednak wysokość uiszczanego rocznie czynszu w 1775 r. wynosiła jedynie 1342 złp i 17 gr. Co prawda była to jedna z wyższych wartości w całym kluczu janowskim, ale jednocześnie wartość ta wzrosła tylko o niewiele ponad 100 złp w porównaniu z 1726 r. [AOZ, sygn. 264, k. 32]. Diametralna zmiana sytuacji miała miejsce w 1781 r. Wówczas to wysokość czynszu pobranego z Godziszowa wyniosła 9606 złp i 29 gr. Tak drastyczny wzrost był wynikiem reform przeprowadzanych w Ordynacji Zamojskiej przez Andrzeja Zamoyskiego i przeniesienia już wszystkich chłopów w kluczu janowskim, w tym również w Godziszowie, na czynsz [APL, AOZ, sygn. 266, k. 20v].
W XIX wieku chłopi nadal żyli z uprawy roli. Każdy posiadał jedną lub dwie krowy. Zazwyczaj zabudowania poza chałupą stanowiły: stodoła, chlewy (jeden lub dwa), komora, jedna lub dwie obory. Poza rolnictwem rozwinięte było rzemiosło: kowalstwo, garncarstwo, pszczelarstwo, tkactwo. Działały młyn, trzy karczmy oraz gorzelnia (do 1841 r.).
W 1800 r. wieś liczyła 268 dymów i ok. 1500 mieszkańców. W 1827 r. było w tej wsi 219 dymów i 1052 mieszkańców. Istniała tam gorzelnia, którą zamknięto w 1841 r. W 1864 r. w Godziszowie było 1907 mieszkańców, 267 gospodarstw i folwark Zamoyskiego, leżący przy drodze ku Branwi. W końcu wieku we wsi było 409 dymów, 1800 mórg. ziemi ornej. [APL, AOZ syg. 3026, APL, KdsWJ, sygn. 368; SGKPiiKS, t. II, s. 648; t. XIV, s. 558, t. XV, cz. 1, s. 511]. W 1905 r. do wsi należało 3702,73 ha, w tym przyznanej w wyniku uwłaszczenia: ornej gliniastej 3156,64 ha, łąk 197,29 ha, nieużytków 1744 ha, We wsi było 405 gospodarstw a mieszkańców: 10 prawosławnych i 3287 katolików. Do folwarku hr. Zamoyskiego należało 14 tys. ha, a w tym ornej 497 ha, łąk 321,5 ha, lasów 11467 ha, resztę stanowiły nieużytki. W folwarku było 8 domów w których mieszkało 84 katolików i 5 Żydów. Ziemie należące do folwarku były różne: gliniaste, piaszczyste a nawet bagniste. Gospodarstwa włościańskie w większości składały się z 11 do 30 mórg. [APL, AOZ, sygn. 3250, 3026; APL, ZTLGLiS, 1085; APL, KdsWJ, sygn. 368, SKLG].
W 1921 r. Godziszów liczył 500 domów mieszkalnych (491 we wsi i 9 w folwarku) ponadto we wsi wykazano jeszcze 3 inne zamieszkałe budynki. Folwark liczył 140 mieszkańców a wieś 2932 osoby, co daje łącznie 3072 mieszkańców. Z tego w folwarku było 68 mężczyzn i 72 kobiety a we wsi 1379 mężczyzn i 1553 kobiety. W folwarku 134 osoby deklarowały wiarę katolicką, 1 prawosławną, 4 ewangelickie i 1 inne wyznanie chrześcijańskie. Natomiast we wsi 2931 katolickie a 1 prawosławne. W folwarku wszyscy deklarowali polską narodowość a we wsi 1 zapisała się jako inna (nie polska, ruska, niemiecka, czy żydowska) [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, s. 37] [Baranowski 2001, 45]
Krasicki wspomina o Godziszowie w swoich wspomnieniach z I wojny światowej: „Następna wieś Kawęczyn, Rataje i Godziszów. W Godziszowie duży folwark, gdzie główna kwatera. Wieś ta należy do ordynacji, dzierżawca Rachowski opuścił folwark. Ludność bez typowego stroju, u starych chłopów widać sukienne czapki rogate z kutasikami na rogach i w środku. Spotkałem przy drodze jeden krzyż stary, dwuramienny. W Godziszowie staję o 9-ej przed folwarkiem wysiadam i myję się z kurzu. […] Przechodzę przez folwark, niema żadnego inwentarza. Podobno dzierżawca zbankrutował i był tu dany rządca z Ordynacji, który podczas cofania się Moskali wszystko sprzedał i wyjechał. Folwark musi być duży, bo ładne zabudowania, duży piętrowy budynek, gdzie jest kancelarja komendy, wygląda na stary ordynacki spichlerz. Urodzaje ładne, jare zboża wcale dobre, chłopi dużo sieją tu konopi, lnu i zwłaszcza prosa i tatarki. Po drodze spotykam jakiegoś starego chłopa, którego pytam czy lasy okoliczne należą do Ordynata, zdziwiło go, żem o tem wiedział, a jeszcze więcej, gdy powiedziałem, że moja matka z rodziny Ordynata” [Krasicki 1935, 245-246].
Na początku lat dwudziestych właścicielem majątku w Godziszowie był Władysław Prażmowski [KAP 1926/27, 1104] a w 1930 r. wymieniany był Kazimierz Dąbrowski [KAP 1930, 520]. Bydłem handlował W. Kotuła a naftą J. Matysek. Notowany był cieśla (J. Buczak), kołodzieje (A. Cupak i J. Mich), kowale (J. Misiura, T. Olejko, S. Wiciński i J. Zych). Sklep spożywczy prowadził A. Kociełowicz a wiatraki były w posiadaniu: P. Jarasza, J. Krzyszonia, J. Sosnówki. i J. Zegania. [KAP 1926/27, 1104]
Zabytki i miejsca pamięci
„Kościół parafialny pw. św. Teresy od Dzieciątka Jezus został wybudowany w latach 1934-1939 ze składek parafian. Uroczystej konsekracji dokonał 28 lipca 1946 r. bp S. Wyszyński. W 1967 r. zmieniono blachę na kościele, a w 1971 r. wykonano jego malowanie. Świątynia w Godziszowie z założenia była budowlą modernistyczną, o prostopadłościennej formie naw, ukrytym za murowanymi szczytami praktycznie płaskim dachu i wieńczącymi fasadę dwiema wieżyczkami, które dzisiaj nakryte są współczesnymi, graniastymi hełmami. Kościół został gruntownie odrestaurowany na początku XXI w. Uzyskano wówczas nowy – postmodernistyczny – charakter wnętrza, zaprojektowany przez artystę Karola Badynę. Z modernistycznego wystroju pozostawiono jedynie witraże naw bocznych i dwa freski w prezbiterium. Całość kompozycji wnętrza kościoła ma wyrażać wnętrze duszy Świętej Teresy, młodej zakonnicy i Doktora Kościoła, której postać reprezentuje ludowa figurka w ołtarzu głównym. Na mosiężnym tabernakulum znajduje się ceramiczny wizerunek Chrystusa Króla, a na ołtarzu metalowe lampy oliwne – ewangeliczny symbol roztropnej dziewicy. Na kontrastujących szafirową i rdzawą barwą krzyżowo-kolebkowych sklepieniach i ścianach zostały wymalowane oraz wyrzeźbione dorosłe i dziecięce postacie aniołów z kwiatami lub instrumentami muzycznymi, w postawach radosnej adoracji. Pod łukiem tęczowym znajduje się spinający wszystko krucyfiks z figurą żywego jeszcze Chrystusa Ukrzyżowanego, jakby uchwyconego w pełnym miłości i bólu poruszeniu, skupiającego uwagę na ołtarzu i figurze św. Teresy. Nowy wystrój kościoła poświęcił bp A. Dzięga 31 sierpnia 2008 r.” [http://diecezjasandomierska.pl].
– Cmentarz rzymskokatolicki. Najstarszy nagrobek Walentego Bresa zmarłego w 1926 r. Na jego terenie znajduje się mogiła ludności zamordowanej przez hitlerowców w czasie II wojny światowej w latach 1941-1942 [https://zabytek.pl/pl/obiekty/cmentarz-rzymskokatolick 673562/dokumenty/PL.1.9.ZIPOZ.NID_N_06_EN.95853/1].
– Mogiły żydowskie z okresu II wojny światowej. Pierwsza usytuowana jest w miejscu rozstrzelania w 1942 r. 20 Żydów przy skrzyżowaniu drogi asfaltowej z Godziszowa do Zdziłowic z drogą z Przymiarek do Piłatki. Upamiętniono ją marmurową tablicą w formie macewy, na której wymieniono znane imiona i nazwiska zamordowanych. Druga mogiła znajduje się w lesie Putyk usytuowanym przy szosie między Piłatką a Antolinem w miejscu rozstrzelania 7 osób w 1943 r. Ustawiono w nim również marmurową macewę z napisem: 7 Żydów 1943 r. [ https://lasyjanowskieiokolice.pl/historia-regionu/dwie-mogily-zydowskie-z-okresu-ii-wojny-swiatowej-w-gminie-godziszow/
– Kapliczka z lat 30-tych XX wieku. Kapliczka domkowa drewniana z dwuspadzistym dachem u góry zwieńczona krzyżem. Usytuowana przy cmentarzu [https://www.godziszow.pl/asp/warto-zobaczyc,56,,1]
Ważne wydarzenia
M. Stworzyński [1834, 136-137] relacjonował: „Na gruntach Godziszowa są ślady byłej jakiejś osady. Powiadają, iż tu było miasto, które się zapadło i nazwisko jego niewiadome w bliskości tego miejsca jest 2 mogił i znak niby cmentarza […]. Na tychże gruntach miejsce zwane Potyk, na którym 5 mogił, a nazwisko miejsca tradycja kładzie od potyczki (Witowskiego mierniczego ordynacji doniesienie). Na gruntach godziszowskich w miejscu Palucha zwanym są mogiły w jednym z tych ma być złożony znakomity wojskowy nazwiskiem Palen (doniesienie Jankiewicza nadleśnego).”
W 1863 roku sołtys godziszowski Paweł Parada, w trakcie powstania styczniowego, zorganizował oddział liczący ok. 400 chłopów – ochotników. W okolicach wsi oddział ten stoczył potyczkę z wojskiem rosyjskim a w 1864 r. zaatakował siedzibę zarządcy klucza krzemieńskiego, który był przeciwnikiem powstania. Także w 1905 r. w Godziszowie dochodziło do licznych wystąpień antycarskich.
21 VII 1914 r. pod Godziszowiem doszło do bitwy pomiędzy wojskami austriackimi i rosyjskimi. [Baranowski, 2001; Jaskowska 2003, 35-40].
W 1936 r. odbyła się słynna „wojna godziszewsko-modliborzycka”. Chłopi z Godziszowa, wywijając cepami, siekierami i orczykami, wjechali kolumną furmanek do wsi Modliborzyce. Obyło się bez ofiar śmiertelnych, ale pobito bardzo wiele osób. Chłopi z Godziszowa brali też udział wraz z chłopami z Andrzejowa w napaści na Wierzchowiska w czasie odpustu. [Chodakiewicz 2011, 81].
9 września 1939 r. ze względu na zagrożenie ze strony lotnictwa niemieckiego starosta janowski Henryk Banaszkiewicz wraz ze swoim urzędem przeniósł się do dworu we wsi Godziszów III [Zaręba 2010, s. 188, 233].
W 1941 i 1942 r. Niemcy zabili w Godziszowie 16 osób a w 1943 r. przeprowadzili pacyfikację. W marcu 1944 r. doszło do walk partyzantki ukraińskiej z oddziałami niemieckimi a w lipcu i sierpniu Niemcy toczyli walki z oddziałami AL i BCH. W wyniku tych starć uszkodzone zostały 232 zagrody. W lipcu 1946 r. oddziały NSZ i WiN zorganizowały zasadzkę na patrol milicji. [Baranowski 2001, 45]
Już na początku 1940 r. została założona organizacja ZWZ w gminie Kawęczyn z siedzibą w Godziszowie. Zaangażowani w niej byli wójt Jan Wojtan i sekretarz gminy Władysław Jocek, współdziałał też proboszcz tutejszej parafii ks. Dmochowski. [Szymanek, 2003, 138].
Jesienią 1946 r. dowódca oddziału AK-DSZ-WiN Hieronim Dekutowski „Zapora” zdecydował się zlikwidować za „nielegalne postępowanie organizacyjne” dowódcę oddziału partyzanckiego NZW „Jania” (Jana Janika) i podporządkował sobie część żołnierzy tego oddziału. Wyrok został wykonany 11 XI 1946 r. w Godziszowie, przez „Wampira” (Tadeusz Miksza) z plutonu „Misia” . [Wnuk 2000, 158]
23 lipca 1946 r. w wąwozie koło Godziszowa oddział NZW „Błyska” Zdzisława Piotrowskiego ze zgrupowania „Wołyniaka” urządził zasadzkę na funkcjonariuszy MO z Janowa Lubelskiego. Kiedy oddział MO wszedł do wąwozu, został ostrzelany z pięciu stanowisk broni maszynowej i obrzucony granatami. Poległo 6 milicjantów: Marian Jurzyk, Kazimierz Gnaś, Antoni Zapolski, Ludwik Dąbrowski, Bolesław Piłat i Tadeusz Kozioł. Dwaj funkcjonariusze Jan Chmiel i Remigiusz Stelmaszczyk zostali ranni. [Wnuk 2000, 396-397]
Małe ojczyzny – strefa regionalistów
Współczesność, strategie rozwoju
Punkt 1
Punkt 2
Punkt 3
Samorząd, organizacje
Kościoły i związki religijne
Życie kulturalne
Oświata i szkolnictwo
Sport
Wybitne postacie
Rodziny – pamiątki
Wspomnienia, albumy rodzinne
Gospodarka – firmy i przedsiębiorstwa
Walory turystyczne
Folklor
Miejsca pamięci