Brzozówka Kolonia

Patrz hasło: Szastarka.

Nazwa wsi jest dwuczłonowa. Słowo „kolonia” oznaczało osadę powstałą zwykle w wyniku parcelacji i wyprzedaży ziemi folwarcznej lub jej części chłopom. Szczególne natężenie tego zjawiska miało miejsce po ukazie uwłaszczeniowym z 1864 r., w okresie międzywojennym (realizacja reformy rolnej z 1920 i 1925 roku), i wreszcie dekretu PKWN z 1944 r. Nabywcami mogli być włościanie z sąsiedztwa albo przybysze z bardziej odległych stron,  zza Wisły lub nieodległej Galicji. Zwłaszcza przed I wojną światową  na nasze ziemi masowo napływali też z przyczyn ekonomicznych chłopi niemieccy. Drugi człon nazwy łączy się często z powstaniem kolonii na gruncie starszej wsi.

Nomenklatury topograficzne, odnotowane w historycznych i współczesnych mapach na obszarze wsi: Pniaki (las), Zagrody (łąki/pola) [https://szastarka.e-mapa.net ].

W trakcie prowadzonych w roku 1987 systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP odkryto 11 stanowisk, które dostarczyły źródeł krzemiennych (narzędzia, odpadki powstałe z ich formowania lub napraw, także półsurowiec) oraz ceramicznych (ułamki naczyń) będących pozostałościami po różnych formach osadnictwa pradziejowego i wczesnohistorycznego. Na podstawie ilości i rozrzutu zebranych artefaktów wyróżniono ślady osadnicze (1-3 zabytki z bardzo małej powierzchni) bądź bardziej trwałe struktury osadnicze – siedliska (powyżej 3 znalezisk z większego areału). Prawdopodobnie ślady osadnicze występujące w kontekście trwalszych struktur można utożsamiać z różnoraką aktywnością gospodarczą – związaną z myślistwem, zbieractwem, uprawą pól, hodowlą, pasterstwem, gospodarką leśną czy wędrówkami w poszukiwaniu surowców.

Zebrane źródła ruchome pochodzą z kilku faz osadniczych. Najstarsze ślady osadnicze w dwóch przypadkach datowane są na wczesną fazę neolitu (brak przynależności kulturowej). W jednym przypadku znaleziony fragmenty ceramiki datowano na okres wpływów rzymskich. Ponadto nie określono bliższej chronologii zabytków z epoki kamienia pozbawionych charakterystycznych cech morfologiczno-technologicznych [NID, AZP obszar 86-79].

Mogiła powstańców styczniowych poległych 18.07.1863 r., w starciu pod Polichną. Umiejscowiona na skraju sadu będącego pozostałością po przedwojennym folwarku. Opis: pomnik w formie kamiennej płyty postawionej na kamiennym postumencie. Obok pomnika stoi metalowy krzyż. Inskrypcja na płycie: NARÓD KTÓRY TRACI PAMIĘĆ TRACI WOLNOŚĆ / wizerunek herbu rządu powstańczego / NIEZNANYM POWSTAŃCOM POLEGŁYM ZA WOLNOŚĆ OJCZYZNY 18 LIPCA 1863 r. W BRZOZÓWCE. Napis na postumencie: Cześć Ich Pamięci Anno Domini 2013. W tym rejonie znajduje się też odrębna mogiła bezimiennego powstańca, która przed 1939 r. miała postać kopca z drewnianym krzyżem. Od 2009 pochówek jest upamiętniony metalowym krzyżem, ufundowanym przez p. Roberta Zaorskiego zam. W Brzozówce Kolonii [https://zabytek.pl/pl/obiekty/mogila-indywidualna-niez-926622 ]

Mogiła żołnierza rosyjskiego r. z czasów I wojny światowej. Upamiętnienie jest dziełem p. Roberta Zaorskiego, który w 2009 ufundował metalowy krzyż prawosławny [https://zabytek.pl/pl/obiekty/mogila-indywidualna-zoln-923790].