Naklik

Patrz hasło: Potok Górny.

Miejscowość początkowo nazywała się Śliwki. Mimo że przed 1660 r. zaczęto wieś nazywać Naklik, to sam folwark tutejszy aż do połowy XVIII w. nadal zwany był Śliwki lub Na Śliwkach [APL AOZ 378, k. 1]. Pierwotna nazwa wsi oczywiście wzięła się od drzew owocowych. Z kolei nazwa Naklik pochodzi od słowa nakieł, oznaczającego wodnisty i bagnisty teren (czasem wyspę) , porośnięty krzewami i młoda wierzbiną [Makarski, 1999, 179].

W czasach przedrozbiorowych Naklik administracyjnie przynależał do powiatu przeworskiego w ziemi przemyskiej, a ta z kolei wchodziła w skład województwa ruskiego [Przyboś 190; Półćwiartek 12]. Na podstawie decyzji traktatu rozbiorowego z 1772 r. Naklik znalazł się pod panowaniem austriackim. Funkcjonował w latach 1773–1775 w ramach okręgu ulanowskiego cyrkułu bełskiego (z siedzibą w Zamościu). Władze austriackie w 1775 r. dokonały reorganizacji struktur administracji terenowej i Naklik znalazł się na obszarze okręgu tomaszowskiego cyrkułu bełskiego (z siedzibą w Zamościu). Kolejna reorganizacja nastąpiła w 1782 r. Tym razem Naklik wchodzący w skład okręgu tomaszowskiego znalazł się na terytorium cyrkułu zamojskiego. Taki stan rzeczy przetrwał do 1810 r.

Wtedy na mocy traktatu w Schönbrunn z 14 października 1809 r. kończącego wojnę francusko-austriacką, cyrkuł zamojski został włączony w skład Księstwa Warszawskiego. W nowej rzeczywistości polityczno-administracyjnej Naklik znalazł się od 1810 r. w gminie dominialnej Naklik w powiecie tarnogrodzkim departamentu lubelskiego. Po utworzeniu Królestwa Polskiego w 1815 r. Naklik został objęty władzą komisarza obwodu zamojskiego (od 1842 r. naczelnika powiatu zamojskiego) województwa lubelskiego (od 1837 r. guberni lubelskiej). Jeszcze przed 1850 r. musiało dojść do reorganizacji administracji gminnej albowiem osada weszła w skład gminy Lipiny powiatu zamojskiego. W 1864 r. po ogłoszeniu ukazów uwłaszczeniowych przez rząd carski dokonano reorganizacji gmin. Naklik znalazł się w zreorganizowanej gminie Lipiny powiatu zamojskiego guberni lubelskiej. Należy dodać, że w Nakliku ulokowano siedzibę gminy Lipiny [APL, KSWPB, sygn. 49, k. 75; Osiński, Gmina, 48–49, 68, 78; idem, Obwód, 33]. Jednak ten stan nie trwał zbyt długo. Najpierw Naklik znalazł się od 13 stycznia 1867 r. na terenie powiatu biłgorajskiego guberni lubelskiej. Następnie pokłosiem akcji odbierania statusu miast różnym ośrodkom na terenie Królestwa Polskiego w latach 1869–1870 było reorganizowanie struktur administracji gminnej. W ten sposób od 1871 r. Naklik wszedł w skład gminy Potok Górny powiatu biłgorajskiego. Taka przynależność terytorialna miejscowości przetrwała do 14 września 1913 r. Wtedy wieś, bez zmiany przynależności gminnej i powiatowej, znalazła się w granicach guberni chełmskiej. Po zajęciu południowych obszarów Królestwa Polskiego przez wojska austro-węgierskie i ukonstytuowaniu się jesienią 1915 r. zarządu okupacyjnego Naklik (władze przywróciły granice podziału administracyjnego gmin i powiatów sprzed wydzielenia guberni chełmskiej w dniu 14 września 1913 r.) wszedł w skład generał-gubernatorstwa lubelskiego [„Dziennik rozporządzeń c. i k. Jeneralnego Gubernatorstwa wojskowego” 1915, nr 1, poz. 1; Ćwik, Reder, 107]. Ten stan rzeczy przetrwał do uzyskania przez Polskę niepodległości. W pierwszych dniach wolności Naklik wszedł w skład gminy Potok Górny powiatu biłgorajskiego i województwa lubelskiego (od 1919 r.). 23 marca 1933 r. została ogłoszona ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego. Na jej podstawie wieś znalazła się (wraz z folwarkiem Naklik i wsią Zagrody Naklickie) w składzie Gromady Naklik, która stała się elementem składowym Gminy Potok Górny [APLOK, AGPG, sygn. 119, k. 4; „LDW” 1933, nr 22, s. 361; 1935, nr 30, s. 478]. W czasie okupacji niemieckiej (od 26 października 1939 r. do końca lipca 1944 r.) Naklik znajdował się na terytorium powiatu biłgorajskiego dystryktu lubelskiego. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej przywrócono podział administracyjny sprzed 26 października 1939 r. Taka organizacja przynależności terytorialnej przetrwała aż do chwili likwidacji gminy Potok Górny. 5 października 1954 r. Naklik znalazł się w granicach Gromady Szyszków [APLOK, AGPG, sygn. 1297, k. 1; „DUWRN” 1954, nr 15, s. 61]. Od grudnia 1972 r. znalazł się ponownie w przywróconej do życia gminie Potok Górny powiatu biłgorajskiego [„DUWRN w Lublinie” 1972, nr 12, s. 174]. Z dniem 1 czerwca 1975 r. Naklik, po likwidacji powiatu biłgorajskiego, znalazł się w granicach województwa zamojskiego. Stan ten przetrwał do momentu wprowadzenia reformy podziału administracyjno-terytorialnego z dniem 1 stycznia 1999 r. Od tego momentu wieś wchodzi w skład powiatu biłgorajskiego województwa lubelskiego [Dz.U., 1975, nr 16, poz. 91, s. 160].

Do Naklika od południa przylega las nazywany Zapust. Na zachód od Naklika rozciąga się las Turowy Bór [Bazan, 56–57]. W 1785 i 1787 r. wymieniany był przysiółek Zagrody Naklickie (Budzyński 256].

U schyłku XVIII w. poszczególne gospodarstwa były użytkowane przez włościan noszących następujące nazwiska: Abramczuk, Adamiec, Barda, Bucior, Bury, Czechyra, Deryła, Dyjak, Garbacz, Gąsior, Głąb, Gorczyca, Jednacz, Kleszcz, Kreczko, Krzeszowiec, Kurzyb, Kusz, Lepko, Lyksa, Łoś, Matuszak, Mazur, Mil, Obara, Oleksiuk, Partyka, Pintal, Pisarczyk, Płaza, Podgurski, Portka, Raytar, Rogowska, Sęk, Sieradzki, Sikora, Smędra, Socha, Staroń, Suwała, Szabat, Szado, Szandra, Szarzyński, Tabla, Tasak, Torba, Woycik [APL, AOZ, sygn. 2.1.2/395, k. 8v–16v].

Na mocy ukazu uwłaszczeniowego gospodarstwa na własność otrzymały osoby o nazwiskach: Bucior, Dymowicz, Garbacz, Jajak, Jednacz (2 właścicieli), Lebko (2), Łoś (3), Macierzyński, Obara, Oleksik (3), Partyka (5), Pieczonka, Rogowski, Sarzyński, Smendra, Socha (3), Szabat, Szarzyński (3), Szkiza, Torba, Tutka, Waliłko, Wójcik i Żywko.

Na początku lat 30. XX w. w Nakliku obecni byli właściciele gospodarstw noszący następujące nazwiska: Bucior (2 właścicieli), Derylak (2), Deryło, Dymowicz (2), Garbacz (2), Golik, Jednacz (4), Knap, Kruk, Krzeszowiec (3), Kuszpa, Łebko (3), Łoś (4), Macierzyński (2), Obara (3), Olekszyk (2), Partyka (7), Pieczonka, Pyć, Rogowski (3), Rorat, Sarzyński (5), Skica, Smędza, Socha (5), Stępniowski (3), Szabat (2), Szyszka (2), Torba (2), Tutak, Waliłko (5), Wójcik, Zaruszak i Zawojski (3) [APLOK, AGPG, sygn. 2/11].

W trakcie prowadzonych w roku 1988 i 1990 systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP odkryto 12 stanowisk, które dostarczyły źródeł krzemiennych (narzędzia, odpadki powstałe z ich formowania lub napraw, także półsurowiec) oraz ceramicznych (ułamki naczyń) będących pozostałościami po różnych formach osadnictwa pradziejowego i wczesnohistorycznego. Na podstawie ilości i rozrzutu zebranych artefaktów wyróżniono ślady osadnicze (1-3 zabytki z bardzo małej powierzchni) bądź bardziej trwałe struktury osadnicze – siedliska (powyżej 3 znalezisk z większego areału). Prawdopodobnie ślady osadnicze występujące w kontekście trwalszych struktur można utożsamiać z różnoraką aktywnością gospodarczą – związaną z myślistwem, zbieractwem, uprawą pól, hodowlą, pasterstwem, gospodarką leśną czy wędrówkami w poszukiwaniu surowców.

Zdecydowana większość to inwentarze krzemienne o charakterze odpadkowym lub niecharakterystyczne ułamki naczyń ceramicznych – nie datowane. Jedynie w dwóch przypadkach na podstawie drobnych wiórków zasugerowano ich wiek mezolityczny (bez możliwości uściślenia datowania) [NID, AZP obszar 96-80 i 96-81 – tam: Kolonia Naklik].

Ponadto „w pobliżu lasów ordynackich” odkryto monety polskie i rosyjskie ukryte w glinianym garnku [Mikołajczyk, Męclewska 1991, 163; także Grochecki, Solarska 2010, 120].

Wieś została założona około 1578 r., być może przez Stanisława Średzieńskiego (Srzedzińskiego), dzierżawcę księżpolskiego. Osadników sprowadzono głównie z Krzeszowa i okolic [Bazan 168-169]. Równolegle z wsią zorganizowano tutejszy folwark zwany Śliwki lub Na Śliwkach. Nazwa przyjęła się początkowo także dla wsi, ale przed 1660 r. (może już w 1624 r.) tę zaczęto określać mianem Naklika [Stworzyński 279].

Po upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów grunty leżące w Nakliku, podobnie jak wcześniej, nadal należały do Ordynacji Zamoyskich. Były one zazwyczaj oddawane w dzierżawę włościan, którzy w zamian za korzystanie z areału należącego do Zamoyskich odrabiali pańszczyznę lub płacili czynsz.

W Nakliku funkcjonował folwark należący do Ordynacji. Był on wydzierżawiany w ręce osób prywatnych. W połowie XIX w. był dzierżawiony wraz z prawem propinacji przez Isera Glejzera. Od 1853 r. funkcjonował tzw. folwark Nowy Naklik posiadający 206,5 morgi ziemi. Jego dzierżawcą w 1866 r. został wspomniany I. Glejzer [APL, AOZ, sygn. 7034; sygn. 7477].

Na początku marca 1864 r. została ogłoszona przez rząd carski reforma uwłaszczeniowa. Na jej podstawie 24 stycznia 1867 r. doszło do powstania w Nakliku 39 gospodarstw, których pełnoprawnymi właścicielami stali się miejscowi włościanie. Łączna powierzchnia gruntów 718 mórg i 299 prętów (w tym 664 morgi i 153 prętów stanowiły użytki rolne) wykorzystane na przeprowadzenie uwłaszczenia pochodziła z areału Ordynacji. Ówczesny ordynat za utraconą nieruchomość otrzymał odszkodowanie w wysokości 5134,83 rubla. Tym sposobem właścicielami gospodarstw, mającymi powierzchnię od 18 do 22 mórg ziemi, stali się włościanie. Wszyscy oni uzyskali prawo do korzystania ze wspólnych pastwisk wraz z mieszkańcami Łazowa, Sigiełek i Zagród Naklickich o łącznej powierzchni 220 mórg i 200 prętów. Z czego dla włościan Naklika przypadło 67 mórg i 48 prętów. Również miejscowi chłopi otrzymali możliwość pozyskiwania drewna budowlanego i opałowego z okolicznych lasów Leśnictwa Krzeszowskiego. Kwestia serwitutów leśnych została uregulowana dopiero 5 maja 1930 r. Za rezygnację z serwitutów właściciele 32 gospodarstw z Naklika otrzymali przeszło 210 ha gruntów (m.in. 140,75 ha lasu, 47,62 ha gruntów ornych, 8,9 ha łąk, 7,98 ha pastwisk itp.). Każdy właściciel gospodarstwa otrzymał od 6–7 ha gruntu (w tym przeszło 4 ha lasu) [APL, ZTL, sygn. 215, s. 3–12, 14–17, 27–36, 50, 52]. W 1917 r. w Nakliku funkcjonowały 64 gospodarstwa rolne o powierzchni powyżej 4 mórg ziemi [APLOK, AGPG, sygn. 61].

Należy zaznaczyć, że Ordynacja Zamoyska na terenie Naklika (Zagród Naklickich) posiadała folwark. Był on oddawany w dzierżawę. W drugiej połowie XIX w. do początku lat 30. XX w. jego dzierżawcami była rodzina Stoboyów (Stobojów). Ich następcami byli: Romuald Stoboy, jego syn Edward Marceli oraz wnuk Tadeusz Józef. W okresie międzywojennym nastąpiła sprzedaż tego folwarku np. w 1930 r. prawie 32 ha zbyto 5 kupującym w formie przeszło 6- hektarowych działek (nabywcami zostali rolnicy i pracownicy folwarczni: Balicki, Bak, Bigos, Skica i Socha) [APL, OUZL, sygn. 2663; sygn. 2664; ASCPRK Akta Katedralnej św. Jana w Lublinie, sygn. 58, s. 191; ASCPRK w Konopnicy, sygn. 124, s. 108; APLOK, AGPG, sygn. 2/12, k. 1v–2; APZ, ASCPRK w Potoku Górnym, sygn. 9, s. 72].

Rejestr pogłównego ziemi przemyskiej z 1674 r. odnotował w Nakliku 35 mieszkańców obojga płci, wyłącznie obrządku łacińskiego [Rejestr z. przem. 1674, 130]. Natomiast wedle austriackiego spisu podatkowego z 1785 r. we wsi oraz w przysiółku Zagrody Naklickie mieszkało 629 osób, w tym 620 katolików i 9 Żydów [Budzyński 256].

W 1827 r. w Nakliku istniało 81 domów, w których mieszkało 687 osób. Cztery dekady później (1866 r.) w Nakliku odnotowano obecność 367 osób. Na początku XX w. odnotowano na terenie wsi 75 domów i 608 mieszkańców. Ponadto w folwarku Naklik obecne były 3 domy i 32 mieszkańców. W styczniu 1920 r. we wsi funkcjonowało 93 drewnianych budynków mieszkalnych i 192 drewniane budynki gospodarcze. Rok później w czasie spisu powszechnego odnotowano istnienie 77 budynków mieszkalnych i 464 mieszkańców we wsi Naklik oraz 7 budynków i 56 osób w folwarku Naklik [APLOK, AGPG, sygn. 62, k. 29; Tabella, II, 39; Spravochnaya, 20–21; Skorowidz, IV, 8; Osiński, Obwód, 340].

Kościół rzymskokatolicki

Wieś Naklik została zasiedlona wyłącznie przez ludność katolicką. Spisy ludnościowe z 1674 i 1785 r. odnotowują wprawdzie kilku Żydów, ale ani jednego prawosławnego czy unity. Wieś zaliczała się do parafii w Potoku [Rejestr z. przem. 1674, 130; Budzyński 256]. W 1754 r. istniała tu prywatna kaplica, należąca do dzierżawców folwarku [Niedźwiedź 337].  

Wierni Kościoła rzymskokatolickiego w Nakliku w 1817 i później nadal przynależeli do parafii w Potoku Górnym [AAL AKL Rep. 60 A204, k. 148]. Podczas sporządzania opisu parafii Potok Górny w 1860 r. wykazano w Nakliku 353 wiernych Kościoła rzymskokatolickiego. Na początku XX w. obecnych tutaj było 566 katolików. Pierwszy spis powszechny przeprowadzony w wolnej Polsce wykazał 458 wyznawców Kościoła rzymskokatolickiego we wsi i 48 w folwarku Naklik. Z chwilą erygowania parafii rzymskokatolickiej w Lipinach w 1920 r. zostali przydzieleni do nowo powstałej jednostki administracyjnej. Jednak ze względu na opór mieszkańców Naklika jeszcze późną jesienią 1920 r. przywrócono ich pod jurysdykcję proboszcza parafii w Potoku Górnym. Opiekę duszpasterską nad nimi sprawowali proboszczowie i administratorzy tej parafii w osobach: Mikołaja Maciejowskiego (1776–1802), Bartłomieja Sobolewskiego (1802–1821), Mateusza Bełcikowskiego (1821–1856), Jana Pawełkiewicza (1856–1857), Tomasza Petrykowskiego (1857–1873), Feliksa Kamińskiego (1873–1876), Franciszka Matrasia (1876–1878), Fryderyka Więckowskiego (1878–1918), Ludwika Kwieka (1918–1920), Józefa Sławińskiego (1920), Kazimierza Siedleckiego (1920–1922), Stanisława Fruga (1922–1923), Seweryna Śluskowskiego (1923–1925), Adolfa Netczyńskiego (1925–1936), Błażeja Nowosada (1936–1943), Ludwika Olechowskiego (1944–1945), Franciszka Surtela (1945–1946), Aleksandra Hawryluka (1946–1962), Józefa Walczaka (1962–1971) i Bogusława Wojtasiuka (1971–1989). oraz wikariusze m.in.: ks. Władysław Petrykowski, ks. Józef Waśkiewicz, ks. Aleksander Urban, ks. Stefan Boćkowski, ks. Antoni Czamarski [AAL, KGL, sygn. Rep. 61 B IV b 51, k. 55–73; sygn. Rep. 60 B IV b 84; APL, ASCPRK w Potoku Górnym, sygn. 1–5; APLOK, AGPG, sygn. 2/14, k. 42v–44; APR, ZDP, sygn. 30.25/15051, s. 2; APZ, ASCPRK w Potoku Górnym, sygn. 1–45; Catalogus 1865, 14; Catalogus 1870, 20; Catalogus 1875, 36; Catalogus 1887, 33; Catalogus 1894, 34; Catalogus 1898, 34; Catalogus 1902, 36; Catalogus 1906, 36; Catalogus 1910, 37–38; Catalogus 1914, 30; Catalogus 1917, 30; Catalogus 1919, 25; Catalogus 1920, 70; Catalogus 1928, 43; Catalogus 1929, 51; Spis kościołów 1935, 47; Spis kościołów 1936, 47; Spis kościołów 1937, 47; Spis kościołów 1938, 48; Spis kościołów 1939, 70; Spis kościołów 1948, 161; Spravochnaya, 20–21; Skorowidz, IV, 8].

Kościół greckokatolicki

W Nakliku obecna była niewielka grupa wiernych Kościoła unickiego. Przynależeli oni do parafii greckokatolickiej w Kulnie (cerkiew p.w. Michała Archanioła), która wchodziła w skład dekanatu tarnogrodzkiego (po powstaniu styczniowym dekanatu biłgorajskiego) chełmskiej diecezji unickiej. Posługi kapłańskiej unitom z Naklika udzielali następujący parochowie (proboszczowie i administratorzy): Maciej Krypiakiewicz (1799–1832), Tadeusz Krypiakiewicz (1832–1836), Eliasz Sajkiewicz (1836–1839), Antoni Łazurkiewicz (1839–1841), Józef Radawski (1842–1868) i Antoni Kurkiewicz (1868–1875). Parafia unicka w Kulnie była uposażona przeszło 81 morgami ziemi. W 1860 r. w Nakliku było obecnych 7 unitów. Wierni Kościoła greckokatolickiego parafii w Kulnie w 1874 uzyskali nową murowaną świątynię. Była ona budowana w latach 1872–1873. Konsekrowano ją 8 marca 1874 r. [APRz, ASCPG w Kulnie, sygn. 1–5; APL, ChKGK, sygn. 368, k. 128v; sygn. 871; KPCh, KV, sygn. 116, s. 48–49; Sęczyk, 451–453, 455, 486, 563–564, 573–574, 730].

Kościół prawosławny

Po likwidacji Kościoła greckokatolickiego w maju 1875 r. liczba prawosławnych (ex-unitów) wzrosła. W 1877 r. odnotowano 40 osób wyznania prawosławnego (ex-unitów), którzy przynależeli do parafii z siedzibą w Kulnie. Po ogłoszeniu ukazu tolerancyjnego w kwietniu 1905 r. kilkudziesięciu wyznawców prawosławia z Naklika porzuciło je (w 1904 r. obecnych było 50 prawosławnych, zaś w 1908 r. tylko 16), dokonując konwersji na katolicyzm. Może to wskazywać na niezaakceptowanie przymusowej przynależności do rosyjskiej Cerkwi prawosławnej. W 1912 r. w Nakliku było 14 osób wyznania prawosławnego. Posługę kapłańską dla nich pełnili proboszczowie parafii w Kulnie w osobach: Antoniego Kurkiewicza (1875–1899), Włodzimierza Kurkiewicza (1899–1908) i Mikołaja Babienki (1908–1918). Wśród osób wyznania prawosławnego obecni byli głównie przedstawiciele miejscowej społeczności. Jednak należy również wspomnieć o obecności Rosjan, którzy czasowo przebywali na tym terenie z racji pełnienia różnych obowiązków służbowych (straż graniczna, straż ziemska, straż karczemna, księża prawosławni) [APL, KPCh, KV, sygn. 116, s. 69; sygn. 180, s. 89; sygn. 183, s. 90; sygn. 187, s. 95; APRz, ASCPP w Kulnie, sygn. 1–42]. Pierwszy spis powszechny z 1921 r. odnotował obecność 12 osób wyznania prawosławnego we wsi Naklik (wszyscy zadeklarowali narodowość polską) oraz 2 osoby w folwarku Naklik (wszystkie narodowości ukraińskiej). Wyznawcy prawosławia przynależeli do parafii prawosławnej w Kulnie [Skorowidz, IV, 8].

Wyznanie mojżeszowe

Pierwszy spis powszechny z 1921 r. wykazał obecność 6 osób wyznania mojżeszowego, którzy zadeklarowali narodowość polską. Przynależeli oni do okręgu bóżniczego w Krzeszowie [Skorowidz, IV, 8].

Pierwsza placówka oświatowa w Nakliku z polskim językiem wykładowym powstała w czasie I wojny światowej. Wiosną 1916 r. zaczęła funkcjonować 1-klasowa koedukacyjna szkoła elementarna. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości została przekształcona w szkołę powszechną. Funkcję nauczycieli w tej szkole piastowali m.in. Marceli Jan Kukla i Lucyna Maria Sabina Urazek [APL, C. i K. Komenda Powiatowa w Biłgoraju, sygn. 31, s. 2–3, 8–9, 13, 23–24; APLOK, AGPG, sygn. 2/11, k. 85v–86]. W drugiej połowie lat 40. XX w. w Nakliku działała 5-klasowa szkoła podstawowa. Funkcję nauczycieli pełnili w niej: Władysław Morawski i Helena Morawska. W 1958 r. funkcjonowała już 7-klasowa szkoła podstawowa [APLOK, ISB, sygn. 388–389; sygn. 58, s. 283–288; PPRNiUPB, sygn. 2881].

Tutejszy folwark Na Śliwkach był wzmiankowany już w 1612 r. Według inwentarza z tego roku przy folwarku hodowano pawie dla rezydencji ordynatów Zamoyskich w Zamościu i Krzeszowie. Został zniszczony przez wojska siedmiogrodzko-kozackie Jerzego II Rakoczego w 1657 r. W trzy lata później został odbudowany przez ówczesnego dzierżawcę, podczaszego bełskiego Wojciecha Tomisławskiego [Stworzyński 279, 281]. W inwentarzu z 1710 r. odnotowano należące do folwarku pasieki w lesie Gieckowym, a także stawy w Okrągłym, w Szastowym i w Nowym [APL AOZ 378]. Ponieważ w poprzednim inwentarzu stwierdzono potrzebę reperacji zabudowań i sprzętów folwarcznych, wkrótce potem musiano tego dokonać za sprawą ówczesnego dzierżawcy, podczaszego wieluńskiego Franciszka Grabińskiego, ponieważ w 1726 i 1737 r. opisano ich stan jako dobry z nowym dworem, spichlerzem, browarem i winnicą, stajnią, wołownią i stodołą. Jedynie obora pozostała stara. Widać naprawy nie dokonano zbyt solidnie, gdyż w inwentarzu z 1787 r. znów określono stan folwarku jako „stary i zły”. Podobnie dotyczyło to przyfolwarcznego browarku [APL AOZ 395, k. 2v]. W 1783 i 1800 r. Naklik przynależał do nowego ordynackiego klucza naklickiego, wraz z Kulnem, Szyszkowem oraz Zawadą i Gieckami [Statuta 52; Orłowski 31].

Tutejszy młynek Zawadzki na polnym stawku w 1703 r. był nieużywany i pusty. Przy folwarku istniał inny młyn, tzw. koński, wymieniany w 1739 i 1767 r. [Stworzyński 280; Kasperek 124]. Wszystkie stawy miejscowe w Okrągłym, Szastowym i „za gumnem” były w 1754 i 1787 r. zarosłe i puste, bądź nie nadawały się do zarybienia wskutek silnego nawiewu piasku z pól [AL AOZ 395; Stworzyński 280-281].

W 1660 r. w Nakliku była wzmiankowana pusta karczma, wcześniej zbudowana przez zagrodnika Wojciecha Libusia. W tej to karczmie „wjazd zatraciwszy i szynk opuściwszy, potem tenże Libuś zamieszkał”. Być może tę samą karczmę wjezdną, już użytkowaną, wymienia inwentarz z 1700 r. Inna, nowa karczma przed 1737 r. stała we wsi przy gościńcu krzeszowskim. Inwentarz z 1754 r. sytuował karczmy na Piasku i na wsi pod Obarami [Stworzyński 280].

 Poza rolnictwem w Nakliku obecne były osoby utrzymujące się z rzemiosła i świadczenia różnych usług. W okresie rozbiorowym dodakowe możliwości zarobku stwarzała pobliska granica z Austrią. Miejscowi chłopi rozwozili sól i towary z Galicji, pracowali przy przeprawie na Sanie, przy transporcie drewna i zboża z Galicji do Wisły [Mencel, 1988, 261].

W Nakliku zajmowano się także produkcją i sprzedażą alkoholu. U schyłku XVIII w. funkcjonował browar. Ponadto działały 2 karczmy. Jedna zlokalizowana nieopodal dworu, zaś kolejna w drugiej części wsi. W połowie lat 60. XIX w. dzierżawcą propinacji byli Iser Glejzer i Zys Welczer [APL, AOZ, sygn. 395, k. 4, 5; sygn. 7477].

Źródłem utrzymania mieszkańców Naklika był również handel. W okresie okupacji niemieckiej funkcjonował również sklep z różnymi artykułami spożywczo-przemysłowymi prowadzony przez Spółdzielnię „Przyszłość” [APLOK, AGPG, sygn. 126, k. 20v]. W 1944 r. odnotowano obecność 2 kowali: Stanisława Zawojskiego i Mikołaja Podgórnego [APLOK, AGPG, sygn. 126, k. 20v; sygn. 2/11, k. 85v–86].

23 marca 1933 r. została ogłoszona ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego. Na jej podstawie wieś Zagrody Naklickie weszły w skład Gromady Naklik, która stała się elementem składowym Gminy Potok Górny [APLOK, AGPG, sygn. 119, k. 4; „LDW” 1933, nr 22, s. 361; 1935, nr 30, s. 478]. Po II wojnie światowej Zagrody Naklickie stały się częścią Naklika.

7 lutego 1867 r., realizując postanowienia reformy uwłaszczeniowej z początku marca 1864 r., doszło do powstania w Zagrodach Naklickich 11 gospodarstw, których pełnoprawnymi właścicielami stali się miejscowi włościanie. Łączna powierzchnia gruntów 69 mórg i 11 prętów (w tym 64 morgi i 196 prętów stanowiły użytki rolne) wykorzystanych na przeprowadzenie uwłaszczenia pochodziła z areału Ordynacji. Ówczesny ordynat za utraconą nieruchomość otrzymał odszkodowanie w wysokości 710,5 rubla. Tym sposobem właścicielami gospodarstw, mającymi powierzchnię od 3 do 6 mórg ziemi, stali się włościanie noszący następujące nazwiska: Barda, Femiak, Garbacz, Gorczyca, Jednacz, Kurzyn, Kusz, Obara, Sucha, Szarzyński i Tymczak. Wszyscy wymienieni właściciele uzyskali prawo do korzystania ze wspólnych pastwisk wraz z mieszkańcami Łazowa, Sigiełek i Naklika o łącznej powierzchni 220 mórg i 200 prętów, z czego dla włościan Naklika przypadło 6 mórg i 119 prętów. Również miejscowi chłopi otrzymali możliwość pozyskiwania drewna budowlanego i opałowego z okolicznych lasów Leśnictwa Krzeszowskiego. Kwestia serwitutów leśnych została uregulowana dopiero 28 października 1926 r. Zatwierdzono wtedy dobrowolną umowę z 19 września 1924 r. między włościanami z Zagród Naklickich a Ordynacją. Za rezygnację z serwitutów właściciele 11 gospodarstw otrzymali przeszło 73,7 ha gruntów (m.in. 56,47 ha lasu, 7,93 ha gruntów ornych, 5,25 ha pastwisk itp.). W 1927 r. z folwarku Naklik Główny przeznaczono 50,5 ha gruntów na upełnorolnienie włościan z Zagród Naklickich. Nabywcami tego areału zostało 11 gospodarzy [APL, ZTL, sygn. 270, s. 3–21, 24–33, 35–36; OUZL, sygn. 2663].

W 1917 r. w Zagrodach Naklickich funkcjonowało 11 gospodarstw rolnych o powierzchni powyżej 4 mórg ziemi [APLOK, AGPG, sygn. 61]. Pod koniec stycznia 1920 r. w Zagrodach Naklickich istniały 22 drewniane budynki mieszkalne i 42 drewniane budynki gospodarcze [APLOK, AGPG, sygn. 62, k. 29]. W czasie pierwszego spisu powszechnego w 1921 r. odnotowano 12 domów i 66 osób (58 wyznania rzymskokatolickiego i narodowości polskiej oraz 8 osób wyznania prawosławnego i narodowości Rusińskiej (ukraińskiej)) [Skorowidz, IV, 8].

Na początku lat 30. XX w. w Zagrodach Naklickich przebywały 34 rodziny. Wśród nich były 2 rodziny wyznania prawosławnego: Byków i Wołoszynów oraz pachciarz narodowości żydowskiej Ela Goldblum. Pozostałe rodziny były wyznania rzymskokatolickiego. Posiadały one następujące nazwiska: Bała, Barda (2 rodziny), Bigos, Chodera, Dymowicz, Femiak, Garbacz, Jaśkowski (2), Józefko, Knap, Kozara, Kruk, Kurzyp, Lipko, Matuszak, Niemczycki, Obara, Partyka, Pęcak, Plichta, Pukało, Romaniak, Sarzyński, Socha (2), Staroniewski, Styrc, Tur i Tymczak [APLOK, AGPG, sygn. 2/12].

W Nakliku istnieje dworek zbudowany na początku drugiej połowy XIX w. Znajdowała się w nim siedziba dzierżawców folwarku będącego częścią dóbr Ordynacji Zamoyskich. Przy nim zachowały się pozostałości parku dworskiego. Ostatnimi jego dzierżawcami była rodzina Stoboyów [Bazan, 60–61].

Kapliczka w lesie w Nakliku pochodząca z połowy lat 50. XVIII w. Została ufundowana przez dzierżawcę folwarku Naklik Kazimierza Grabińskiego [Bazan, 105–106].

W pierwszym stuleciu swego istnienia Naklik był kilkakrotnie pustoszony i niszczony przez obce najazdy. Najpierw w 1624 r. przez atak Tatarów, którzy w Nakliku, Lipinach i Sierakowie łącznie zabili lub uprowadzili w jasyr 14 osób oraz zabrali 18 koni [Gliwa 714]. Najazd siedmiogrodzki w 1657 r. spowodował zniszczenie miejscowego folwarku, odbudowanego po kilku latach, a kolejne zniszczenia i straty ludnościowe przyniósł wielki napad tatarski w 1672 r. [Gliwa 925].

Gradobicia letnie w 1766 i 1785 r. spowodowały zniszczenie upraw w całym kluczu naklickim [Stworzyński 280].

19 marca 1863 r. w Nakliku znajdował się obóz oddziału powstańczego dowodzonego przez pułkownika Leona Czachowskiego [Powstanie styczniowe, 128].

Celem zachowania bezpieczeństwa pożarowego w okolicznych lasach w Nakliku pod koniec lat 40. XX w. została utworzona przeciwpożarowa straż leśna. W 1952 r. liczyła ona 18 członków [APLOK, AGPG, sygn. 1303, k. 6].