Wantopol

Patrz hasło: Jabłoń.

Pierwotnie osada nosiła nazwę Antopol. W 1858 r. zapisano ją jako Annopol. W drugiej połowie XIX stulecia nazywał tutejszy folwark określano jako Amelin (inaczej Puchowica). W okresie międzywojennym zaczęto nazywać go ponownie Antopol. W 2003 r. ponownie zmieniono nazwę osady na Wantopol.

Województwo i powiat

Od 1867 r. w powiecie radzyńskim guberni siedleckiej (w latach 1912–1915 guberni chełmskiej) [DPKP, 1867, t. 66, s. 279]. W latach 1915–1918 r. wieś znajdowała się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę należała do powiatu radzyńskiego województwa lubelskiego (1918–1939) a w czasie okupacji niemieckiej dystryktu lubelskiego (1939–1944). Następnie ponownie w powiecie radzyńskim województwa lubelskiego (1944–1954). W 1954 r. włączona w skład nowopowstałego powiatu parczewskiego [Ćwik i Reder, 1977]. W latach 1975–1999 w województwie bialskopodlaskim. Potem ponownie w powiecie parczewskim województwa lubelskiego.

Gmina

Gminy dominialne wprowadzono na podstawie Konstytucji Księstwa Warszawskiego. Na mocy ustawy z 1809 r. ustanowiono gminy wiejskie, na czele których stali wójtowie, którymi zostawali z urzędu właściciele dóbr ziemskich. Za zgodą władz zwierzchnich mogli oni wyznaczać swoich zastępców. Wójtowie byli wykonawcami zarządzeń władz państwowych, opiekowali się majątkiem gminnym, czuwali nad bezpieczeństwem, porządkiem i zdrowiem mieszkańców. Przy tym pełnili swoją funkcję bezpłatnie. Pomocą wójtom w poszczególnych wsiach służyli sołtysi [DPKW, 1809, t. 1, s. 227–236]. Folwark Antopol należał do gminy dominialnej w Jabłoniu [APL, MSGL, sygn. 167, k. 334–335].

Po utworzeniu ukazem cara Aleksandra II gmin samorządowych w Królestwie Polskim w 1864 r. folwark Antopol wszedł w skład gminy Jabłoń [APL, KWPB, sygn. 4]. W 1933 r. znalazł się w składzie gromady Jabłoń [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. Po likwidacji gmin, w 1954 r. wieś dołączono do gromady Jabłoń. Od 1973 r. sołectwo należy do tej gminy [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 269].

Obecnie (2023 r.) używana jest nazwa części wsi jako Łan [Informacja Katarzyna Matczuk].

W trakcie systematycznych badań powierzchniowych AZP w roku 1993 zarejestrowano 3 stanowiska. Na jednym znalezione narzędzie krzemienne współwystępowało z ceramiką z okresu wpływów rzymskich i nowożytną. Na kolejnym stwierdzono wyłącznie ułamki z okresu nowożytnego. Ponadto odkryto wał o wysokości około 0,5 m i szerokości blisko 1,5 m, na rzucie owalu z wewnętrznym rowem-fosą – obiekt niedatowany (nie znaleziono zabytków ruchomych) [NID, AZP obszar 68-86 – tam opisane jako: Antopol].

Z tym rejonem należy łączyć skarb monet z poł. XVII stulecia [Grochecki, Solecka 2010, ryc. 4 – tam: Jabłoń-Wantopol].

Owczarnia Antopol po raz pierwszy została odnotowana na tzw. mapie kwatermistrzowskiej z lat 30. XIX w.

W 1815 r. dobra Jabłoń otrzymała Emma Potocka, po mężu Strzyżowska [APR, ZDP, Sukcesje, sygn. 4187, k. 46–56]. Bezdzietna Emma w 1853 r. przekazała dobra Jabłoń Amelii (1813–1885), żonie swojego siostrzeńca Seweryna Łubieńskiego (1812–1885) z zapewnieniem jednak dożywocia swojemu mężowi Piotrowi Strzyżewskiemu (zm. 1854) [APL ORP, HwBP, sygn. 1644]. Następnie dobra w 1872 r. przejął syn Amelii i Seweryna, Kazimierz (1843–1906) [APL ORP, HwBP, sygn. 96]. W 1884 r. Kazimierz Łubieński musiał sprzedać swoje dobra w guberni siedleckiej. Dobra Jabłoń (2484 morgów) nabył wówczas Tomasz Zamoyski (1861–1935) [APL ORP, HwBP, sygn. 1644]. W 1935 r., po śmierci ojca Jabłoń odziedziczył August Zamoyski (1893–1970). W 1944 r. majątek został upaństwowiony.

W 1864 r. odnotowano w awulsie Annopol jeden dom [APL, BKdsW, sygn. 4]. W 1887 r. w folwarku Annopol w 2 domach zamieszkiwało 18 osób [PKSG za 1887]. W 2021 r. we wsi było zameldowanych 93 osób.

Wieś należy do parafii rzymskokatolickiej w Jabłoniu.

Zdecydowana większość nielicznych mieszkańców wsi utrzymywała się z rolnictwa. Dzisiejszy Wantopol powstał jako awuls, czyli folwark pomocniczy w dobrach Jabłońskich. W 1858 r. liczył on 327 morgów powierzchni. Stały w nim nowoczesne jak na owe czasy budynki murowane z cegły palonej: dom folwarczny ze spichlerzem, w którym mieszkali gumienny i owczarz, owczarnia, obora – obydwa mające ponad 50 metrów długości. Poza nimi stały dwie dębowe stodoły [APR, ZDP, sygn. 14007]. W XX w. majątek dworski został rozparcelowany.