Kudry

Patrz hasło: Jabłoń.

Od początku pojawienia się w źródłach osada nosiła nazwę Kudry – 1576 r. [AGAD, MK, sygn. 114, k. 322v]. Jednak na tzw. mapie Heldensfeld (1801–1804) oznaczona jako Kudri. Nazwa pochodzi od nazwy gwarowej „kudra”, czyli łacha, jeziorko [NMP, 2003, t. 5, k. 456].

Województwo i powiat

Podlasie, do którego zaliczano dobra horodysko-rossoskie w XV wieku, należało generalnie do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a w jego ramach do bardzo rozległego województwa trockiego. W roku 1513, a ostatecznie w 1520 r. król Zygmunt I utworzył samodzielne województwo podlaskie ze stolicą w Drohiczynie, składające się z ziem: drohickiej, bielskiej, mielnickiej, brzeskiej, kobryńskiej i kamienieckiej. Interesujące nas dobra, znalazły się w powiecie brzeskim. Na mocy reform administracyjnych w Wielkim Księstwie Litewskim w roku 1566, z dotychczasowego województwa podlaskiego wydzielono powiaty brzeski, kobryński i kamieniecki, tworząc z nich nowe województwo brzesko-litewskie. W 1569 roku w związku z unią lubelską, województwo podlaskie zostało wcielone do Korony, zaś brzesko-litewskie pozostało w Wielkim Księstwie Litewskim [Maroszek, 2013, s. 15–139; Wawrzyńczyk, 1951, s. 14–37; Michaluk, 2002, s. 25–51; Flisiński, 2003, s. 34–57]. Granica województw podlaskiego i brzesko-litewskiego stała się jednocześnie granicą między Koroną a Litwą. Jej przebieg budził liczne spory i wątpliwości.

Kudry leżały w granicach ziemi brzeskiej, więc po 1566 roku znalazły się w nowo utworzonym województwie brzesko-litewskim. Bezpośrednio po roku 1569, kiedy województwo podlaskie zostało przyłączone do Korony, Kudry pozostawały w województwie brzesko-litewskim Wielkiego Księstwa Litewskiego. Sytuacja zaczęła komplikować się począwszy od lat 70. XVI wieku. Kasper Dembiński, poślubiwszy w roku 1575 Marynę Kopciównę stał się właścicielem dóbr horodyskich, w tym Kudrów. Słynął z dość konfliktowego charakteru i częstych procesów sądowych [Pamiętniki o Koniecpolskich, 1842,s. 204–212]. Będąc „koroniarzem” unikał stawania i rozstrzygania swych spraw przed sądami ziemskimi i grodzkimi w Brześciu. Konsekwentnie swe sprawy kierował do grodu mielnickiego. Szczególnie było to widoczne po 1580 r., kiedy został podkomorzym mielnickim [Urzędnicy podlascy, 1994, s. 115, nr 935]. Jeśli zaznaczymy, że do głównych kompetencji podkomorzego należało rozstrzyganie sporów granicznych, to upór Dembińskiego co do przynależności administracyjnej jego dóbr wydaje się zrozumiały [Ternes, 2018, s. 8]. We „własnym” grodzie mógł bezpośrednio wpływać na wydawanie korzystnych dla siebie wyroków. Konsekwencja Dembińskiego przyniosły skutek. W dokumencie z roku 1576 dobra horodyskie (w tym Kudry) określane były jako leżące w „ziemi podlaskiej” [AGAD, MK, sygn. 114, k. 322v–324v], w 1578 r. mówiono już wyraźnie o województwie podlaskim [AGAD, MK, sygn. 122, k. 184v–189v]. O ile jeszcze w rejestrach podatkowych województwa podlaskiego z roku 1580 dobra horodysko-rossoskie nie były uwzględnione, o tyle od przełomu XVI i XVII wieku, aż do III rozbioru, dobra te, do których należały także Kudry, zaliczane były konsekwentnie do ziemi mielnickiej województwa podlaskiego [Ternes, 2018, s. 8]. Zważywszy, że tzw. trakt wohyńsko-łomaski zaliczany był z reguły do Litwy, należy podkreślić, że interesujące nas dobra nie miały bezpośredniej łączności terytorialnej z ziemią mielnicką. Były jej enklawą, otoczoną ziemiami województwa brzeskiego i lubelskiego [Por. Alexandrowicz, 1990, s. 91–97].

Po III rozbiorze Polski miejscowość znalazła się najpierw w cyrkule bialskim (od 1796 r.) a potem w cyrkule włodawskim, z siedzibą władz w Białej Podlaskiej (od 1803 r.) Galicji Zachodniej w zaborze austriackim [Mapa, 1803]. Po włączeniu w 1809 r. tzw. Nowej Galicji do Księstwa Warszawskiego, w 1810 r. weszła w skład powiatu włodawskiego departamentu siedleckiego [DPKW, 1811, t. 2, nr 16, s. 148]. Po powstaniu w 1815 r. Królestwa Polskiego, w wyniku reformy administracyjnej z 1816 r., znalazła się powiecie włodawskim obwodu radzyńskiego (złożonego z powiatów radzyńskiego i włodawskiego) województwa podlaskiego (od 1837 r. guberni podlaskiej) [DPKP, 1816, t. 1, s. 119]. W latach 1844–1866 leżała w okręgu włodawskim powiatu radzyńskiego guberni lubelskiej, a od 1867 r. w powiecie radzyńskim guberni siedleckiej (w latach 1912–1915 guberni chełmskiej) [DPKP, 1867, t. 66, s. 279]. W latach 1915–1918 r. znajdowała się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę należała do powiatu radzyńskiego województwa lubelskiego (1918–1939) a w czasie okupacji niemieckiej dystryktu lubelskiego (1939–1944). Następnie ponownie w powiecie radzyńskim województwa lubelskiego (1944–1954). W 1954 r. została włączona w skład nowopowstałego powiatu parczewskiego [Ćwik i Reder, 1977]. W latach 1975–1999 w województwie bialskopodlaskim, potem ponownie w powiecie parczewskim województwa lubelskiego.

Gmina

Gminy dominialne wprowadzono na podstawie Konstytucji Księstwa Warszawskiego. Na mocy ustawy z 1809 r. wprowadzono gminy wiejskie, na czele których stali wójtowie, którymi zostawali z urzędu właściciele dóbr ziemskich, którzy za zgodą władz zwierzchnich mogli wyznaczać swoich zastępców. Wójtowie byli wykonawcami zarządzeń władz państwowych, opiekowali się majątkiem gminnym, czuwali nad bezpieczeństwem, porządkiem i zdrowiem mieszkańców. Przy tym pełnili swoją funkcję bezpłatnie. Pomocą wójtom w poszczególnych wsiach służyli sołtysi [DPKW, 1809, t. 1, s. 227–236]. Wieś Kudry należała do gminy dominialnej w Jabłoniu [APL, MSGL, sygn. 167, k. 334–335].

Po utworzeniu ukazem cara Aleksandra II gmin samorządowych w Królestwie Polskim w 1864 r. wieś Kudry weszła w skład gminy Jabłoń [APL, KWPB, sygn. 4]. W 1933 r. we wspomnianej gminie powstała gromada Kudry [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. Po likwidacji gmin, w 1954 r. wieś dołączono do gromady Jabłoń [DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64]. Od 1973 r. sołectwo należy do gminy Jabłoń [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 269].

W drugiej połowie XIX w. odnotowano we wsi następujące mikrotoponimy: Bakuniec, Czetwertyny, Grebełowe, Grochowiska, Kapuściska, Klin, Kociubki, Lisowcy, Morgi, Mustok, Podkorczyskie, Smużek, Wantuchowskie, Uzkie, Zagony i Zasiele [APL, ZTL, sygn. 2464]. Obecnie (2023 r.) w użyciu są nazwy: Czetwernica, Ćwiert, Glinki, Grochowisko, Grzebień, Kapuścisko, Kociubki, Lisowcy, Morg, Na Czetwercie, Na Horodyskim, Na Koncie, Na Mostku, Piszczki, Ples, Pod Gajem, Pod Olszyną, Pod Zduchami, Pożary, Smążek, Ścianka, Wantuchowie, Wąskie, Za Brodem i Za Olszyną [Informacje Katarzyna Matczuk].

W spisie sporządzonym w roku 1662 na potrzeby wybierania tzw. pogłównego, odnotowano m.in. następujących mieszkańców wsi: Juchim Rzewuski; Onisko, Anton, Demko Korpyszyk; Wawrzyniec Rogoźnicki; Daniel Tetioka, Iwan Łahoda; Roman Suc; Konach, Piotr, Matej Andrzejczyk; Hryc Karpowicz; Hryc Szostaczyk; Stefan Szaidiuk, Taras Skarczuk. Wśród najczęściej pojawiających się nazwisk wymienić można: Korpyszyk, Łahoda, Szaidiuk, Andrzejczyk [AVAK, t. 33, s. 461–462].

W 1864 r. we wsi uwłaszczono włościan o następujących nazwiskach: Abramczuk, Domaniuk, Grabowski, Korpysz, Romaniuk, Szajda i Trubaj [APL, ZTL, sygn. 2464].

Prowadzone systematyczne badania powierzchniowe w roku 1998 w ramach AZP ujawniły 6 stanowisk archeologicznych, wszystkie o charakterze śladowym (pojedyncze zabytki). Poza odosobnionymi zabytkami datowanymi na bliżej nieokreślony neolit, późną epokę brązu lub wczesną epokę żelaza (kultura łużycka), także wczesne średniowiecze (XII w.) i okres nowożytny, pozostałych materiałów nie określono. Ponadto w wyniku wywiadu z miejscową ludnością uzyskano informację o wykopywanych kościach ludzkich (brak bliższych danych) [NID, AZP obszar 67-86; Węgrzynowicz 1973, 117].

Nie wiemy dokładnie kiedy postały Kudry. Najstarszy odnaleziony zapis w źródłach pisanych pochodzi z roku 1576, lecz wieś jest niewątpliwie starsza [AGAD, MK, sygn. 114, k. 322v].

W XV w. tereny na których znajduje się wieś należały do domeny wielkoksiążęcej (hospodarskiej). Pierwszym prywatnym właścicielem interesujących nas dóbr, został na mocy przywilejów z lat 1503, 1508, 1519 [patrz hasło: Jabłoń] Wasyl Andriejewicz Połubiński, dworzanin, marszałek hospodarski, starosta mścisławski i radomylski [Wiśniewski, 1983, s. 370–371]. W 1541 r. Wasyl Połubiński tocząc spór z plebanem parczewskim Mikołajem, domagającym się dziesięciny ze wsi Jasionka, przedstawił cały wywód historyczny, pokazujący, że roszczenia te były bezpodstawne. Stwierdził on, że Jasionka należąca do dóbr jabłońskich wcześniej znajdowała się w domenie książęcej, a jej niedbali dzierżawcy dopuścili do tego, że część gruntów została bezprawnie zajęta przez właścicieli pobliskiej, będącej już w Koronie, Przewłoki. Z tych bezprawnie zajętych terenów zaczęli oni bez zgody i wiedzy księcia płacić dziesięcinę do kościoła parczewskiego. Dopiero gdy dobra jabłońskie zostały nadane na własność Połubińskiemu (za służbu moju), wytoczył on od razu proces bojarom przewłockim o zagarnięte grunty. Sądzący tę sprawę starosta brzeski Jerzy Ilinicz rozstrzygnął ją na korzyść Połubińskiego [LM, 2016, nr 39, s. 59–60].Biorąc pod uwagę, że Ilinicz zmarł w roku 1527, zaś starostą brzeskim był w latach 1510–1524, za najbardziej prawdopodobną datę nadania dóbr jabłońskich Wasylowi Połubińskiemu uznać należy rok 1519. Odtąd zawsze już pozostawały w prywatnych rękach.

Wasyl Połubiński centrum włości uczynił Horodyszcze. Zbudował, czy może rozbudował tu zamek, ufundował przy nim cerkiew p.w. Trójcy Świętej. Zarówno zamek jak i cerkiew spłonęły przed 26 sierpnia 1550 roku [AVAK, t.33, s. 375–377, nr 268]. Połubiński postanowił je odbudować, lecz w marcu 1551 r. zmarł, a jego następcy nie zdołali wykonać jego woli.

Wasyl miał dwóch synów – Lwa i Iwana. Lew zmarł przed ojcem, zostawiając nieletnią córkę Marynę, która stała się ulubienicą dziadka. Po śmierci Wasyla dobra horodyskie objęli Iwan Połubiński, wespół z bratanicą Maryną Lwowną. Iwan ożenił się Rainą (Reginą) Kopciówną, dziedziczką pobliskich Rusił i Opola, zaś nieco później, około roku 1558, Maryna poślubiła Iwana Kopcia, brata Rainy [Wawrzyńczyk, 1951, s. 54]. Iwan Wasylewicz Połubiński zmarł bezpotomnie około roku 1558. Maryna Lwowna z małżeństwa z Iwanem Kopciem miała córkę Marynę. Już w roku 1563 została wdową i dość szybko po raz drugi wyszła za mąż, tym razem za Stanisława Naruszewicza. Doszło do konfliktu rodzinnego, zakończonego podziałem dóbr. Konflikt został zażegnany, kiedy ostatnia dziedziczka fortuny Połubińskich Maryna Iwanowna Kopciówna, córka Maryny i Iwana Kopcia, poślubiła w roku 1575 Kaspra Dembińskiego, syna kanclerza koronnego Walentego Dembińskiego. Okazał się sprawnym gospodarzem, umiejącym dbać zarówno o stan gospodarczy, jak i prawny swych dóbr. Dembińskiemu udało się zawrzeć porozumienie ze zwaśnionymi stronami i od przełomu lat 70. i 80. XVI w. stał się niekwestionowanym właścicielem całości dóbr rossosko-horodyskich, w tym Kudrów [AGAD, MK, sygn. 114, k. 322v–324v; AGAD, MK, sygn. 122, k. 184v–189v; APL, KGL, Relacje, sygn. 69, k. 1155–1167v]. Fundując parafię katolicką i kościół pod wezwaniem pw. Św. Stanisława Biskupa Męczennika w Rossoszu, na uposażenie nowo powstałej fundacji przeznaczył Dembiński m.in. dochody ze wsi Kudry [Królik, 1983, s. 286, 296; Michaluk 2002, s. 102].

Małżeństwo Kaspra i Maryny Dembińskich doczekało się trzech córek: Agnieszki, Zofii i Doroty. Pierwsza z nich poślubiła Stanisława Trzcińskiego, późniejszego kasztelana sochaczewskiego. Zofia poślubić miała Aleksandra Koniecpolskiego. Zanim doszło jednak do ślubu zmarła Maryna Dembińska. Zofia wraz z siostrą Dorotą, czas żałoby po matce postanowiły spędzić w klasztorze bernardynek na Stradomiu. Okazało się jednak, że siostry na tyle zasmakowały w klasztornym żywocie, ze postanowiły tam pozostać i złożyć śluby zakonne. Zdesperowany Aleksander Koniecpolski postanowił siłą odzyskać narzeczoną. W Wielki Piątek 1612 r. dokonał napadu na klasztor, wysadził drzwi „petardami” i uprowadził siostry Dembińskie z klasztoru [Pamiętniki o Koniecpolskich, 1842, s. 162–163; 204–212]. Wkrótce w Koniecpolu poślubił Zofię Dembińską. Zofia urodziła syna Jana Przedbora, lecz niedługo potem zmarła. Wkrótce Aleksander Koniecpolski poślubił jej młodszą siostrę Dorotę, z którą miał synów Jakuba i Stanisława oraz córki Barbarę i Zofię. Małżeńskie perypetie Aleksandra Koniecpolskiego nie tylko wywołały skandal obyczajowy na skalę całej Rzeczpospolitej, ale także ściągnęły na jego głowę kary kościelne (ekskomunikę) i świeckie (infamia). Dopiero za wstawiennictwem hetmana Stanisława Koniecpolskiego, sejm w roku 1625 zniósł z Aleksandra infamię.

Po śmierci pierwszej żony Kasper Dembiński poślubił Krystynę z Uhrowieckich. Z małżeństwa tego urodziła się córka Franciszka Katarzyna. W roku 1620 Kasper Dembiński zmarł, pozostawiając dość skomplikowaną sytuację majątkową. Do schedy po nim zgłosiły swe pretensje jego dwie wnuczki Bełżecka i Rzeczycka (córki Agnieszki z Dembińskich Trzcińskiej), córka Dorota, wnuk Jan Przedbor Koniecpolski oraz oczywiście wdowa Krystyna z Uhrowieckich. Około czterech lat trwały spory i procesy między stronami [APL, KGL, Relacje, sygn. 50, k. 162–163, 192–193; sygn. 51, k. 246–256, 423–424; sygn. 52, k. 60–63, 319–320]. Sytuacja uspokoiła się dopiero, kiedy kuratelę nad dobrami horodysko-rossoskimi przejęli hetman Stanisław i kasztelan chełmski Samuel Koniecpolscy. Dzięki ich pośrednictwu zakupił je w 1625 r. Mikołaj Firlej kasztelan wojnicki i starosta lubelski. W ten sposób interesujące nas dobra na ponad sto lat znalazły się w rękach Firlejów [ANK, ZZG, sygn. 180, k. 17–28].

Zaznaczyć jednak należy, że była to transakcja zwana potocznie wyderkafem. W jej wyniku za zapłaconą kwotę Firlej nie zyskiwał pełnej własności dóbr, a prawo jedynie do pobierania rocznych procentów, Koniecpolski zachowywał zaś prawo ich odkupu za pierwotną kwotę. Sytuacja ta zmieniła się dopiero 3 marca 1642 roku. Wówczas hetman Stanisław Koniecpolski przekazał interesujące nas dobra swoim bratankom i bratanicom, dzieciom Aleksandra Koniecpolskiego i Zofii oraz Doroty Dembińskich, ci zaś tego samego dnia, ostatecznie, bez prawa odkupu, przekazali je synowi Mikołaja Firleja (zm. 1636), Zbigniewowi Firlejowi (zm. 1649), staroście lubelskiemu [AGAD, MK, sygn. 185, k. 658v–674]. Następnym właścicielem wsi Kudry i okolic był syn Zbigniewa Mikołaj Andrzej, rotmistrz wojsk królewskich, starościc lubelski (zm. ok. 1678). Mikołaj Andrzej Firlej mając spore kłopoty finansowe dość często zastawiał, zadłużał, bądź puszczał w dzierżawę poszczególne dobra.

Kolejnym właścicielem interesujących na dóbr był Józef Stanisław Firlej, ostatni męski przedstawiciel tej linii Firlejów. Zmarł on w roku 1697, przekazując wszystkie swe dobra żonie Elżbiecie z Frąckiewiczów i córce Mariannie (Marii Kazimierze) [Leśniewska, s. 99–116]. Na początku XVIII wieku jednolite dotąd pod względem własnościowym dobra horodysko-rossoskie zaczynają ulegać podziałowi. Horodyszcze i Rossosz przeszły w ręce Potockich (przejściowo także Sapiehów i Ossolińskich) natomiast dobra jabłońskie przeszły na inną linię Firlejów, potomków wojewody lubelskiego Piotra Firleja (zm. 1619). Jego wnuk Mikołaj Henryk Firlej, kanonik krakowski w testamencie z roku 1707 zapisał Jabłoń, Kolano, Paszenki, Kudry, Dawidy, Rudzieniec i Radcze swojemu bratankowi Andrzejowi Firlejowi, kasztelanicowi sanockiemu, a później kasztelanowi kamieńskiemu [APL, KGL, Zapisy, sygn. 147, k. 141–141v]. Ten umiera w roku 1718, a dobra jabłońskie przeszły ostatecznie na jego córkę Werenę (Weronikę), która poślubiając Józefa Scipio del Campo, starostę lidzkiego, wniosła mu je w posagu. W posiadaniu Scypionów będą do schyłku XVIII wieku. Weronika zmarła w roku 1738, jej mąż pięć lat później. Józef i Weronika Scypionowie pozostawili dwoje dzieci – Ignacego i Annę. Dobra jabłońskie przypadły Annie, która poślubiła Konstantego Felicjana Szaniawskiego, starostę małogoskiego. Po rozwodzie z chorym umysłowo mężem brylowała na warszawskich salonach, będąc osobą bardzo popularną w kręgach dworu Stanisława Augusta [Czeppe, 2009–2010, s. 609–611]. Pod koniec lat osiemdziesiątych XVIII wieku przekazała prawdopodobnie dobra jabłońskie bratu Ignacemu. W każdym razie od początków lat dziewięćdziesiątych ich właścicielką była wdowa po Ignacym Scypionie – Marianna z Wodzickich wraz z synami. W tym charakterze występuje jeszcze w roku 1797 [APL, KZP, sygn. 1, k. 258; sygn. 3, k. 11].

Prawdopodobnie w 1803 r. dobra jabłońskie stały się własnością Seweryna Potockiego (1762–1829), żoną którego była Anna z Sapiehów, który już wedle aktu sporządzonego w Petersburgu w 1806 r. darował m.in. Kudry swoim córkom, jednak z obowiązkiem wypłacania przez nie jego matce – Teresie z Ossolińskich – corocznie 1000 złotych czerwonych renty [APL, Akta notariusza Erazma Łuniewskiego w Biłgoraju, sygn. 1]. Na mocy kolejnych zapisów Seweryna z 1815 r. wydzielono cztery działy. Dawidy znajdujące się w dobrach Jabłońskich otrzymała Emma [APR, ZDP, Sukcesje, sygn. 14187, k. 46–56]. Bezdzietna Emma, po mężu Strzyżowska, w 1853 r. przekazała swoje dobra Jabłoń Amelii (1813–1885) żonie swojego siostrzeńca Seweryna Łubieńskiego (1812–1885) [APL ORP, HwBP, sygn. 1644]. Jednocześnie przeznaczono je dla syna Amelii i Seweryna, Kazimierza Łubieńskiego (1843–1906). W 1872 r. z dóbr Jabłoń wydzielono majątek Kudry o powierzchni 129 morgów 58 prętów. Jego właścicielami zostali Franciszek Zalewski, który w 1870 r. kupił 67 morgów oraz Denis Lewczuk (44 morgów). W 1884 r. Jan Kalicki nabył 17 morgów. W następnych latach grunty te zmieniały wielokrotnie właścicieli [APL ORP, HwBP, sygn. 96]. Po uwłaszczeniu chłopów w 1864 r. stali się oni pełnoprawnymi właścicielami użytkowanych wcześniej gospodarstw.

O mieszkańcach interesujących nas terenów w okresie staropolskim wiemy raczej niewiele. Bardziej szczegółowe informacje zachowały się dla 2 połowy XVII i XVIII wieku. Najciekawszym źródłem są imienne spisy sporządzane na potrzeby poboru podatku, tzw. pogłównego. Takimi spisami objęci byli teoretycznie wszyscy mieszkańcy bez względu na płeć, czy stan społeczny. Wyjątek czyniono jedynie dla dzieci poniżej 10 roku życia oraz żebraków i generalnie osób starych, schorowanych, niezdolnych do pracy. Szczęśliwie dla interesujących nas miejscowości zachował się dość szczegółowy spis z 1662 r. i bardziej ogólnikowe rejestry pogłównego z lat 1673, 1674 i 1676. W 1662 r. spisano w Kudrach 97 mieszkańców [AVAK, t. 33, s. 471–472]. Rejestr podatku pogłównego z 1673 r. odnotowuje w Kudrach 57 mieszkańców, podobny z roku następnego mówi o 58 mieszkańcach [AGAD, ASK I, sygn. 70, k. 270v, 311v]. W 1676 r. mówiono tylko o 28 poddanych [BCz, rkps 1099, s. 691]. Według akt wizytacji parafii unickich z 1775 r., w Kudrach w 20 domach mieszkało 102 osoby, w tym 43 kobiety i 59 mężczyzn [APL, ChKGK, sygn. 121, s. 32–35]. Zaznaczyć trzeba, ze dane te dotyczą oczywiście tylko unitów, ale w miejscowych realiach, obejmują zapewne ponad 90 procent mieszkańców.

Według wykazu z 1827 r. we wsi znajdowało się 12 domów zamieszkanych przez 90 osób [Tabella miast, 1827, t. 1, s. 252].

W 1864 r. odnotowano we wsi 7 domów zamieszkałych przez 71 mieszkańców [APL, BKdsW, sygn. 4]. Słownik Geograficzny informuje zaś o 13 domach i 73 mieszkańcach w 1876 r. [SGKP, 1880–1914, t. 4, s. 486]. W 1887 r. we wsi w 14 domach zamieszkiwało 102 osób [PKSG za 1887]. W 1909 r. w Kudrach mieszkało już 231 osób [Powiat radzyński, 2016, s. 403–404]. Według spisu powszechnego z 1921 r. we wsi Kudry w 19 budynkach zamieszkiwało 117 Polaków wyznania rzymskokatolickiego [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, s. 88]. W 2021 r. we wsi było zameldowanych 72 osób.

W okresie przedrozbiorowym ludność zamieszkująca tereny dzisiejszych Paszenek to w ogromnej większości wyznawcy chrześcijaństwa wschodniego – prawosławni, a po unii brzeskiej grekokatolicy (unici). Pod względem administracji kościelnej tereny te należały do prawosławnej (a po 1596 r. unickiej) diecezji włodzimiersko-brzeskiej. Początkowo Kudry należały do prawosławnej a potem greckokatolickiej parafii w Jabłoniu. W 1717 r. Marianna z Firlejów wraz z Andrzejem Firlejem kasztelanem kamieńskim ufundowali cerkiew pod wezwaniem Szymona Słupnika w Paszenkach [APL, ChKGK, sygn. 101, k. 319v]. Do nowo powstałej parafii paszenkowskiej należały także Kudry.

Wierni z tej wsi stawiali w latach 60.–70. XIX stulecia opór przeciwko przymusowemu przejściu z wiary unickiej na prawosławną. W 1875 r. decyzją administracyjną stali się oficjalnie prawosławnymi. Jednak tylko niewielka ich część w następnych latach ulegała wpływom prawosławia.

Struktury kościoła rzymskokatolickiego na tym terenie były dość słabe. Administracyjnie należał on do archidiakonatu brzeskiego diecezji łuckiej. Do schyłku XVI w. najbliższe parafie rzymskokatolickie funkcjonowały w Łosicach i Parczewie. Dopiero kiedy właścicielem dóbr horodyskich został katolik Kasper Dembiński, ufundował w latach 1584–1585 w Rossoszu kościół pw. Św. Stanisława Biskupa Męczennika wraz z kolegium czterech mansjonarzy. Uposażeniem parafii oprócz pewnych gruntów w Rossoszu były m.in. grunty właśnie w Kudrach [Królik, 1983, s. 286, 296 (tam mylnie podana data 1558); Michaluk 2002, s. 102]. Fundacja została potwierdzona przez biskupa łuckiego Bernarda Maciejowskiego w roku 1600 [Królik 1983, s. 296]. Od momentu fundacji parafii w Rossoszu, Kudry należały właśnie do niej. Do 1905 r. we wsi w zasadzie nie mieszkali wyznawcy obrządku rzymskokatolickiego. Dopiero po carskim ukazie tolerancyjnym z tego roku, zezwalającym na legalne przyjmowanie obrządku rzymskokatolickiego miejscowi unici formalnie porzucili prawosławie. W 1905 r. wszyscy mieszkańcy wsi przeszli na obrządek rzymskokatolicki [APL, KPCH, KV, sygn. 993, 995]. Początkowo należeli ono do parafii rossoskiej, a od 1919 r. należą do parafii w Jabłoniu.

Zdecydowana większość mieszkańców wsi na przestrzeni dziejów utrzymywała się z rolnictwa i gospodarki leśnej. Do 1864 r., czyli ukazu uwłaszczeniowego znaczna część ziemi była w rękach chłopów pańszczyźnianych, którzy faktycznie byli jej dzierżawcami. W XIX w. chłopi z tej wsi odrabiali swoje powinności pańszczyźniane w folwarku Jabłoń. Według tabel prestacyjnych z 1846 r. w Kudrach było 6 pełnorolnych włościan posiadających po 20 morgów ziemi [APL, RGL, sygn. adm. 243]. W 1846 r. każdy z pełnorolnych gospodarzy był zobowiązany do odbywania dwóch dni sprzężajnych i tylu samo dni pieszych tygodniowej pańszczyzny. Pełny gospodarz musiał też opłacać czynsz pieniężny: siedzialny – 7 złp, talkowy – 1 złp i kolejkowy – 0,5 złp rocznie. Osoby posiadające pszczoły musiały płacić po 6 gr. rocznie od pnia (ula). Do tego dochodziły daniny w naturze: 1,5 korca żyta, 10 słomianych mat, dwie kury i sześć jaj rocznie od gospodarstwa. W 1846 r. zlikwidowano zaś daremszczyzny, tj.: stróże nocne w dworze i folwarkach oraz latem przy pilnowaniu zboża na polu; wyplatanie mat słomianych a gwałty, czyli wyjście do pracy przy żniwach w folwarku dworskim wszystkich domowników w wieku od 13 do 50 roku życia, zamieniono na 6 dni pańszczyzny pieszej rocznie. Ponadto zniesiono obowiązek przymusowego najmu za opłatą. Obowiązkami publicznymi włościan była posługa w gminie przy roznoszeniu pism urzędowych i straż nocna na drodze, dwa dni sprzężajne szarwarku drogowego oraz opłacanie 3,38 rb. różnych podatków i ponad 30 kop. składki ogniowej [APL, RGL, sygn. adm. 243]. W zamian oprócz użytkowanej ziemi chłopi otrzymywali następujące świadczenia z dworu: darmowe drewno na opał i remonty budynków, w razie klęski żywiołowej zboże na siew i wyżywienie, których wartość musieli jednak później odpracować [APL, RGL, sygn. adm. 243].

W 1864 r. w we wsi w oparciu o prawo z 1846 i 1864 r. uwłaszczono 7 gospodarstw będących w posiadaniu 10 właścicieli. Każde z gospodarstw otrzymało od 33 do 42 morgów ziemi. Z kolei w oparciu tylko o prawo z 1864 r. uwłaszczano jednego gospodarza. W sumie w wyniku uwłaszczenia chłopi otrzymali łącznie ok. 378 morgów ziemi. Gospodarstwa miały następujące uprawnienia serwitutowe: materiał leśny na poprawę budynków i studni w miarę potrzeb, 24 wozy drzewa na opał. Z czasem sprecyzowano, że chłopi mieli otrzymywać na budowę budynków trzy sosny co dwa lata, na ogrodzenia dwukonny wóz chrustu i 30 dębowych lub sosnowych kołków rocznie, na koła dwie brzozy co trzy lata, na opał dwie fury przez sześć miesięcy zimowych i po jednej furze przez sześć miesięcy letnich, na oświetlenie po jednym wozie karpiny rocznie. Ponadto wieś otrzymywała na budowę studni corocznie cztery olszowe drzewa i raz na pięć lat pięć sosen. W Kudrach umowę o likwidacji serwitutów zawartą w 1873 r. z Kazimierzem Łubieńskim zatwierdzono w 1884 r. Na jej podstawie miejscowi chłopi otrzymali ok. 19 morgów ziemi [APL, ZTL, sygn. 2464].

Część mieszkańców wsi była bezrolna i pracowała na służbie u właścicieli ziemskich lub też trudniła się innymi zawodami. Szynkarzem w Kudrach w 1858 r. była Urszula Janiszewska [Tarasiuk, 2018a, s. 28].

O przebiegu i skutkach działań wojennych w okolicach wsi do XX wieku źródła historyczne milczą. Pierwszym znanym wydarzeniem politycznym, w które zaangażowali się mieszkańcy były protesty przeciwko utworzeniu guberni chełmskiej na przełomie 1908/1909 r. Zorganizowano wtedy zakrojoną na dużą skalę akcję pisania protestów przeciwko przyłączeniu do niej Południowego Podlasia. Z gminy Jabłoń do Koła Polskiego w rosyjskiej Dumie Państwowej napłynęło pismo protestacyjne, które podpisało 18 mieszkańców Kudrów [GARF, f. 5122, op. 1, d. 40].