Sigła

Patrz hasło: Aleksandrów.

Nazwa typu Sigła (Sihla, Sichle, Murzasichle itd.) w języku wołoskich pasterzy jest często spotykanym apelatywem, określającym właściwość terenu, a zwłaszcza las porastający zabagniony teren. Może też oznaczać moczar na lesistej górze. We współczesnym j. rumuńskim sihlă ogólnie oznacza las. Należy zauważyć, że na obszarach Roztocza Wołosi już od początku XV wieku zakładali stałe osady. Podstawą ich egzystencji było sezonowe, wędrowne pasterstwo (transhumancyjne) w tutejszych, rozległych kompleksach leśnych. Można przypuszczać, że teren późniejszej wsi był często przez nich nawiedzany, dzięki czemu jego nazwa nadana przez Wołochów została przejęta przez miejscową ludność (polską lub ruską), by po wiekach stać się nazwą wsi, nie mającej z pasterzami wołoskimi związku genetycznego [Jawor, 2000, 93-100].

Sigła jako samodzielna jednostka osadnicza pojawiła się w końcu lat 20. XX w. Jej przynależność administracyjna była ściśle związana z przynależnością administracyjną Aleksandrowa (patrz hasło: Aleksandrów).

Brak informacji o stanowiskach zarówno z kwerendy, jak i z systematycznych badań powierzchniowych prowadzonych w roku 1988 w ramach AZP [NID, AZP obszar 94-85].

Pierwsza wzmianka źródłowa o Sigle wiąże się z osobą Jędrzeja Kapki, wymienianego wraz z (bratem?) Antkiem Kapką w inwentarzu wsi Majdan Księżpolski (dzisiejszy Majdan Stary) z 1754 r. [APL AOZ 344, k. 16]. Sześć lat później rewizja tej wsi wspomina, że mieszkał on w budzie (chałupie) niedaleko boru, w miejscu zwanym Sigła. Z racji posiadania „pola gdzie mieszka” był zobowiązany do odrabiania 26 dni pańszczyzny rocznie w folwarku w Majdanie Księżpolskim [APL AOZ 1380, s. 12, 28]. Był to obowiązek robocizny typowy dla osadników budziarskich, tworzących pola (nowiny) uprawne w miejscu wyciętego lasu, zajmujących się ponadto różnymi innymi zajęciami leśnymi [Róg, Zagadnienia, 196]. Zapewne niedługo potem ta pojedyncza osada budziarska zanikła, jak wiele innych w okolicy, bowiem jej położenia nad rzeką Szum nie uwzględnia dość dokładna austriacka, wojskowa mapa topograficzna Friedricha von Miega z 1779-1783 r. Po opuszczonej osadzie pozostało tylko miejsce, nadal tradycyjnie zwane Sigłą, a następnie staw o tej nazwie na rzece Szum.

Nie wiadomo, czy z Sigłą miał coś wspólnego Maciej Kapka, o którym rewizja Majdanu Księżpolskiego z 1763 r. wspomina, że zbiegł z tej wsi do lasu, gdzie w okolicach gdzieś na wschód od Smólska założył krótko istniejącą osadę budziarską [APL, AOZ, sygn. 1396, k. 6v; Róg 198]. Jej również nie uwzględniają późniejsze mapy i plany, a także pisane wzmianki źródłowe.

Nazwa Sigła na początku XIX w. występuje jako określenie łąk znajdujących się na obrzeżach Aleksandrowa. W pierwszej połowie XIX w. istniał tutaj młyn (do 1870 r.), nad rzeką Szum, będący własnością Ordynacji Zamoyskich. Następny młyn został wzniesiony w latach 1884–1885. Był on wielokrotnie wydzierżawiany w ręce prywatne w celu przynoszenia stałego dochodu ordynatom. Przy młynie funkcjonowało kilkunastohektarowe gospodarstwo, które od 1912 r. zostało oddane w dzierżawę Stanisławowi Wysockiemu. Młyn spłonął w czasie II wojny światowej. Został odbudowany w drugiej połowie lat 40. XX w. przez rodzinę Wysockich, którzy stali się jego właścicielami (do 1972 r.) Następnie młyn zakupił Mikołaj Ostasz [APLOK, AGA, sygn. 2, k. 13v; B. Kwiatkowski, Folwarki, 114; Relacja Henryka Ostasza]. Jeszcze na początku XX w. osada młyńska była jedyną formą osadnictwa w Sigle. Tuż przed wybuchem II wojny światowej oprócz osady młyńskiej funkcjonowało 15 gospodarstw (13 na prawym brzegu rzeki Szum i 2 na lewym brzegu). Były one m.in. własnością rodzin Adamowiczów, Świstków i Rawiaków. Po II wojnie światowej doszło do stopniowego zmniejszenia liczby gospodarstw w Sigle [Relacja Henryka Ostasza].

Na początku XX w. w Sigle w związku z eksploatacją młyna obecni byli przedstawiciele 3 wyznań: rzymskokatolickiego (3), prawosławnego (2) i mojżeszowego (5). Co do osób wyznania prawosławnego nie ma pewności czy byli to ex-unici, czy też Rosjanie [Spravochnaya, 9]. Po I wojnie światowej mieszkańcy Sigły byli wyznania rzymskokatolickiego i narodowości polskiej.

Prawdopodobnie na początku XX w. w osadzie młyńskiej mieszkało 10 osób [Spravochnaya, 9]. W okresie międzywojennym w Sigle zamieszkiwało kilkanaście osób. Tuż przed wybuchem II wojny światowej liczba mieszkańców przekroczyła wartość 30 osób [APLOK, ISB, sygn. 132, k. 12, 80]. Po drugiej wojnie światowej liczba mieszkańców utrzymywała się na poziomie kilkudziesięciu osób. Następnie zaczęła maleć wraz z postępującym zmniejszeniem się liczby gospodarstw.

Ze względu na małą liczbę mieszkańców w Sigle władze oświatowe w II Rzeczypospolitej, w czasie okupacji niemieckiej czy też po II wojnie światowej nie widziały możliwości utworzenia samodzielnej placówki oświatowej w tej miejscowości. To spowodowało, że dzieci z Sigły zgodnie z powszechnym obowiązkiem szkolnym w 1919 r. zostały zobligowane do uczęszczania do Szkoły Powszechnej nr 1 w Aleksandrowie (odległej o 2,5 kilometra). Nie uległo to zmianie z chwilą wprowadzenia reformy oświatowej w 1932 r., w czasie okupacji hitlerowskiej czy też po II wojnie światowej. W roku szkolnym 1934/1935 obowiązkiem szkolnym było objętych 4 dzieci z Sigły [APLOK, ISB, sygn. 132, k. 12, 80]. Po II wojnie światowej dzieci z Sigły nadal uczęszczały do szkoły podstawowej nr 1 w Aleksandrowie.

Podstawowym źródłem utrzymania mieszkańców Sigły było młynarstwo. Dodatkowym źródłem dochodu była uprawa gruntów ornych i eksploatacja łąk wchodzących w skład osady młyńskiej [APLOK, AGA, sygn. 2, k. 13v]. Dzierżawca osady młyńskiej Stanisław Wysocki poza świadczeniem usług związanych z prowadzeniem młyna był stolarzem i stelmachem [Relacja Henryka Ostasza].

W Sigle urządzono w 1939 r. cmentarz wojenny dla żołnierzy polskich poległych w czasie Wojny Obronnej. Niecałe pięć lat później pochowano tutaj żołnierzy oddziałów partyzanckich, którzy zginęli w czasie walk z wojskami niemieckimi w czerwcu 1944 r. w czasie operacji „Sturmwind II” [Kawałko, Cmentarze, 16–17].

7 sierpnia 1942 r. w wyniku pacyfikacji Aleksandrowa na terenie Sigły dokonano egzekucji 41 mieszkańców narodowości żydowskiej [Drabik, Pacyfikacje]. W czasie okupacji funkcjonujący tutaj młyn został zniszczony [Relacja Henryka Ostasza].