Przejdź do treści

Wołczyny

    Logo gminy wiejskiej Włodawa.

    Wołczyny

    Powiat: włodawski

    Gmina: Włodawa (gmina wiejska)

    Mapa miejscowości

    Miejscowości – część ekspercka

    W świecie cyfrowym

    Patrz hasło: Włodawa.

    Nazwa – geneza i znaczenie

    Na rosyjskich mapach sprzed I wojny światowej wieś nazywano Wołczyna. Naszym zdaniem jest to nazwa typu dzierżawczego, utrwalająca przydomek lub imię pierwszego właściciela wsi lub osoby w inny sposób z nią związaną. Została urobiona raczej od staroruskiego imienia Wołczko niż od słowa wołk (wilk). Przyimek –yna lub –yny może odnosić się do kobiety, żony jakiegoś Wołczka.

    Mikrotoponimia

    Na początku XXI w. odnotowano również nazwy własne: Kociuba, Na Pituchu, Na Rowie, Popówka, Przed Rowem, Romaniuk i Za Rowem [Olejnik, 2014].

    Demografia

    Według spisu powszechnego z 1921 r. we wsi Wołczyny w 45 budynkach zamieszkiwało 278 osób, które deklarowały wyznanie: rzymskokatolickie – 4, prawosławne – 227 i religię żydowską – 47 oraz narodowość polską – 154 i rusińską – 124 osób. [Skorowidz miejscowości, s. 119]. W 1966 r. zarejestrowano tam 109 osób [Wawryniuk 2012, s. 290]. W 2020 r. we wsi Wołczyny zameldowanych było 62 osób [Raport o stanie gminy Włodawa za rok 2020, s. 5].

    Przynależność administracyjna

    W momencie powstania wieś znajdowała się w powiecie włodawskim guberni siedleckiej a od 1912 r. guberni chełmskiej. W latach 1915–1918 r. znajdowała się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę, w latach 1918–1939 była częścią powiatu włodawskiego województwa lubelskiego. W czasie okupacji niemieckiej (1939–1944) włączona w skład powiatu chełmskiego. Od 1944 r. ponownie w powiecie włodawskim województwa lubelskiego. W latach 1975–1999 w składzie województwa chełmskiego, potem ponownie w powiecie włodawskim województwa lubelskiego [Ćwik i Reder, 1977].

    Wieś powstała w gminie Sobibór. Od 1933 r. była siedzibą gromady we wspomnianej gminie w skład, której wchodziły też: Przybysz kolonia i Sucholisica kolonia [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. Po likwidacji gmin, w latach 1954–1957 wchodziła w skład gromady Sobibór [DUWRN, 1954, nr 15, poz. 64]. Po likwidacji tej ostatniej znajdowała się w gromadzie Włodawa [DUWRN, 1957, nr 11, poz. 83–85]. Od 1973 r. sołectwo należy do gminy wiejskiej Włodawa.

    Archeologia o najdawniejszym osadnictwie

    W trakcie prowadzonych w roku 2001 systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP odkryto 37 stanowisk, które dostarczyły źródeł krzemiennych (narzędzia, odpadki powstałe z ich formowania lub napraw, także półsurowiec) oraz ceramicznych (ułamki naczyń) będących pozostałościami po różnych formach osadnictwa pradziejowego i wczesnohistorycznego. Na podstawie ilości i rozrzutu zebranych artefaktów wyróżniono ślady osadnicze (1-3 zabytki z bardzo małej powierzchni) bądź bardziej trwałe struktury osadnicze – siedliska (powyżej 3 znalezisk z większego areału). Prawdopodobnie ślady osadnicze występujące w kontekście trwalszych struktur można utożsamiać z różnoraką aktywnością gospodarczą – związaną z myślistwem, zbieractwem, uprawą pól, hodowlą, pasterstwem, gospodarką leśną czy wędrówkami w poszukiwaniu surowców.

    Zebrane źródła ruchome pochodzą z kilku faz osadniczych. Najstarsze ślady osadnicze pochodzą z paleolitu schyłkowego i mezolitu – brak afiliacji kulturowej. Znacznie liczniejsze osadnictwo odnotowano z różnych faz neolitu (kultura: pucharów lejkowatych, amfor kulistych, subneolityczna /tzw. grzebykowo-dołkowa/, ceramiki sznurowej). Stwierdzono również serię stanowisk z ceramiką i wytworami krzemiennymi ogólnikowo datowanymi na koniec neolitu – wczesną epokę brązu. Z tą ostatnią związane są stanowiska pozostawione przez ludność kultury mierzanowickiej (?), a zwłaszcza liczniejsze materiały kultury trzcinieckiej, także z późnego okresu tej epoki (kultura łużycka). Kolejna fala osadników związana jest z wczesną epoką żelaza (kultura: pomorska? przewoska i wielbarska). Stosunkowo mało stanowisk odnotowano ze średniowiecza. Ponadto nie określono chronologii zabytków pozbawionych charakterystycznych cech morfologiczno-technologicznych [NID, AZP obszary 73-91 i 73-92, także Bargieł, Zakościelna 1995, cz. 1, 100; Taras 1995, 216].

    Bliżej nieokreślone „ślady osad neolitycznych” na wydmach odkrył w 1926 roku Michał Drewko [1929, 284 – tam: Wołczyno; także Nosek 1957, 216]. Kolejne ratownicze badania wykopaliskowe prowadził Stanisław Gołub w roku 1985 na stanowisku usytuowanego nad Bugiem, gdzie odkrył relikty jamy wczesnośredniowiecznej (około X w.) na terenie wcześniejszych obozowisk zasiedlanych od mezolitu po epokę brązu [Gołub 1986].

    Naczynie gliniane z okresu wczesnego średniowiecza [za Bronicki, Gurba 2015, ryc. 17].

    Pierwsza wzmianka o osadzie

    Wieś powstała między 1864 a 1882 r., na terenach należących wcześniej do dóbr Stulno.

    Stosunki etniczne i wyznaniowe

    Wśród mieszkańców wsi do 1945 r. dominowali wyznawcy prawosławia, należący do parafii prawosławnej w Zbereżu. Dopiero potem zniknęli oni z krajobrazu wsi, kiedy to większość Ukraińców dobrowolnie lub pod przymusem wyjechała do ZSRR. W dawnych czasach we wsi mieszkało niewielu katolików obrządku rzymskiego. Dominować zaczęli jednak dopiero po II wojnie światowej i wysiedleniu ze wsi Ukraińców. Obecnie należy do parafii rzymskokatolickiej pw. św. Jana Jałmużnika w Orchówku.

    Oświata

    W 1897 r. postała we wsi szkoła cerkiewna [APL, KPCH, KV, sygn. 949, k. 91]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w Wołczynach działała 1. klasowa szkoła powszechna. W roku szkolnym 1930/1931 uczęszczało do niej 56 uczniów [Falski 1933, s. 176]. Obecnie dzieci z Wołczyn należą do obwodu szkoły podstawowej w Orchówku.

    Ważne wydarzenia

    Ważnym wydarzeniem politycznym w dziejach Wołczyn był wybuch I wojny światowej. Już w 1914 r. sytuacja ekonomiczna ludności uległa pogorszeniu, gdyż do wojska powołano wielu mężczyzn. Najtragiczniejsze wydarzenia miały miejsce w połowie sierpnia 1915 r., gdy przez tereny te przeszła linia frontu. Armia rosyjska wycofująca się z południa na północ, 13 VIII 1915 r. zajęła pozycje obronne na linii Różanka–Mosty. W tym czasie Wołczyny zostały spalone przez wojska rosyjskie a większość jej mieszkańców udała się na uchodźstwo do Rosji.

    Przełomowym wydarzeniem w dziejach Wołczyn była II wojna światowa. W 1939 r. po kilkudniowej okupacji radzieckiej wieś znalazła się pod okupacją niemiecką, która skończyła się w lipcu 1944 r. W tych latach we wsi nastąpił rozwój ukraińskiej aktywności narodowej. Po zakończeniu wojny ludność ukraińska została wysiedlona ze wsi a na jej miejsce sprowadzono Polaków.

    Małe ojczyzny – strefa regionalistów

    Współczesność, strategie rozwoju

    Samorząd, organizacje​

    Kościoły i związki religijne​

    Życie kulturalne

    Oświata i szkolnictwo

    Wybitne postacie​

    Rodziny – pamiątki

    Wspomnienia, albumy rodzinne​

    Gospodarka – firmy i przedsiębiorstwa

    Walory turystyczne

    Folklor​

    Miejsca pamięci