Stasin

Patrz hasło: Konopnica.

Stasin jest nazwą dzierżawczą pochodzą od imienia Staś lub Stasia, utworzoną za pomocą przedrostka -in [Kosyl, 1974, 381]. Nazwy dzierżawcze oznaczają miejscowość, która stanowiła kiedyś własność osoby, od imienia której powstała nazwa [Kosyl, 1978, 20]. Jeżeli Stasin został urobiony od zdrobnienia żeńskiego imienia Stasia, to niewykluczone, że miał upamiętniać konkretną kobietę, np. córkę czy żonę właściciela wsi [Czopek-Kopciuch, 2017, 46].

Części składowe osady: Stasin Polny, Stasin Leśny.

Po upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów teren obecnego Stasina wchodzący w skład majątku Konopnica znalazł się w cyrkule lubelskim Guberni Zachodniej. W 1810 r. z racji przynależności do gminy dominialnej Konopnica znajdował się na terenie powiatu lubelskiego departamentu lubelskiego. Po utworzeniu Królestwa Polskiego znalazł się na terenie obwodu lubelskiego (od 1842 r. powiatu lubelskiego) województwa lubelskiego (od 1837 r. guberni lubelskiej). Po zniesieniu w 1864 r. gmin dominialnych aż do 1933 r. wchodził w skład gminy Konopnica. Od 1933 r. wszedł w skład gromady Konopnica (gminy Konopnica). W czasie okupacji niemieckiej w latach 1939-1944 Stasin (wchodzący w skład gromady i gminy Konopnica) znalazł się na terenie powiatu lubelskiego dystryktu lubelskiego [Gemeindeverzeichnis, 153-154]. W 1944 r. przywrócono organizację administracyjną sprzed 1939 r. Gmina Konopnica funkcjonowała do końca 1954 r. Od 1 stycznia 1955 r. ciężar władzy spoczął na Gromadzkiej Radzie Narodowej w Konopnicy [DUWRN 1954, nr 15, s. 72]. Gromada Konopnica funkcjonowała do końca 1972 r. Od stycznia 1973 r. została reaktywowana gmina Konopnica [DUWRN 1972, nr 12, s. 177]. Stasin nieprzerwanie od 1973 r. znajduje się w gminie Konopnica do dnia dzisiejszego. 

Z jedynego stanowiska odkrytego w roku 1998 w ramach systematycznych badań powierzchniowych AZP pochodzi ślad osadniczy w postaci fragmentu siekiery krzemiennej datowanej na środkowy lub późny neolit (brak afiliacji kulturowej) [NID, AZP obszar 78-81].

Pierwsza wzmianka o Stasinie pojawia się w 1877 r. Zostaje wtedy wymieniony jako jeden z folwarków majątku Konopnica, w którym funkcjonowały 3 domy mieszkalne [Spisok naselennykh, 9]. Nazwa Stasin w obiegu urzędowym pojawia się po raz pierwszy w 1890 r. w chwili wyodrębnienia tych części z obszaru dóbr Konopnica [APL, HwL, Wykaz nr 1, sygn. 1303, nlb.]. Pod koniec XIX wieku w Stasinie funkcjonowało 19 domów, w których zamieszkiwały 93 osoby, zaś w Stasinie Leśnym było 24 domów i 116 mieszkańców [Spravochnaya, s. 354]. W czasie przeprowadzania spisu powszechnego w 1921 r. Stasin stanowił już jedną kolonię posiadającą 60 domów i 405 mieszkańców [Skorowidz miejscowości, 64]. 

Stanisław Węgliński pod koniec lat 70. XIX w. skoncentrował w swoich rękach dobra funkcjonujące w Konopnicy (Konopnica A, Konopnica B, Konopnica C i Konopnica ziemia poduchowna) o powierzchni 1746 mórg i 34 prętów. W skład tych olbrzymich dóbr wchodził folwark Stasin. Po śmierci S. Węglińskiego cały majątek wraz z długami został przejęty przez jego syna Alfreda Węglińskiego. Sytuacja ta doprowadziła do zlicytowania większości dóbr Konopnica (w tym folwarku Stasin) w maju 1890 r. Dobra Konopnica CBA1/2 zostały zakupione przez Antoniego Swiniarskiego, Teodorę Wężyk (teściowa A. Węglińskiego), Moszka Grina, Stanisława Rybołowicza, Karola Megera i Gotliba Winterfelda. W październiku 1891 r. dokonano podziału tych dóbr między nabywcami. Właścicielką Folwarku Stasin o powierzchni 484 mórg i 220 prętów stała się Teodora Wężyk, zaś właścicielem części majątku Konopnica CBA1/2 nazwanego Stasin Leśny o powierzchni 300 mórg i 137 prętów – Moszek Grin [APL, HwL, Wykaz nr 1, sygn. 1303, nlb.]. Właściciele obu majątków już w styczniu 1892 r. przystąpili do ich podziału na kolonie i sprzedaż. Ziemie Folwarku Stasin zostały podzielone na 14 kolonii, które zostały zakupione m.in. przez włościan o nazwiskach: Birski, Borowski, Boryga, Frąk, Gieroba, Golianek, Gołębiowski, Jachacz, Jakubowski, Jarnuszyński, Kołodziejczak, Komar, Kruk, Kubecki, Kwiatkowski, Łoziński, Łyda, Mendel, Nowacki, Pyszniak, Robak, Maliszewski, Skowronek, Sołtys, Staruch, Stec, Stolecki, Tudrej, Walczak, Wesołowski, Wojciechowski, Zaborek [APL, HwL, Wykaz nr 1, sygn. 2830, passim; sygn. 3390-3396, passim; sygn. 3398, passim; sygn. 3399, passim]. Chętni do nabycia kolonii pojawili się także w majątku Stasin Leśny. Grunty nabyli włościanie o nazwiskach: Dembski, Kalicki, Kowalski, Łukasik, Marczyński, Tudrej [APL, HwL, Wykaz nr 1, sygn. 2829, passim]. Majątki te zostały w ciągu piętnastu lat rozparcelowane na kolonie. Ostatecznie na początku lat 30. XX stulecia w Stasinie funkcjonowało 65 prywatnych gospodarstw rolnych będących w posiadaniu osób posiadających następujące nazwiska: Aleksandrowicz, Babisz, Bielak, Chmielowiec, Ciechański, Czajka, Dylon, Fryc, Gano, Gieroba, Grabowski, Grudziński, Grzesiak, Hetman, Kalicki, Kępiński, Kosicki, Kotarski, Kowalczyk, Kruk, Krzewiński, Krzyszczak, Krzyżak, Kwiecień, Maj, Maliszewski, Małecki, Materek, Mazur, Mazurek, Mącik, Mendel, Ostrowski, Pawełczak, Pawłowski, Podsiadły, Poleszak, Poręba, Robak, Skowronek, Staruch, Stefański, Strug, Tomczyk, Tudruj, Warocik, Werecik, Wilczek, Wójcik, Wydra, Zarajczyk, Zawada,  Żydek i Żywicki [APL, AGwK, sygn. 326, k. 23v-194].

W latach 90. XIX w. i na początku XX w. mieszkańcy Stasina byli pochodzenia polskiego i wyznania rzymskokatolickiego [Spravochnaya, s. 354]. Stasin, od chwili pojawienia się pierwszych mieszkańców znajdował się w jurysdykcji proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej w Konopnicy [Catalogus 1890, 21]. Spis powszechny w 1921 r. wykazał obecność 3 osób wyznania prawosławnego (zadeklarowały narodowość polską) i 8 baptystów (wszyscy zadeklarowali narodowość niemiecką) [Skorowidz miejscowości, 64].

Pierwsza szkoła elementarna w dobie niewoli narodowej pojawiła się w Stasinie w 1916 r. Pod auspicjami austro-węgierskich władz okupacyjnych powstała 1-klasowa koedukacyjna szkoła ludowa z językiem polskim jako wykładowym. Zatrudniono w niej jednego nauczyciela. Pod koniec roku szkolnego 1916/1917 naukę w tej placówce oświatowej pobierało 51 uczniów i uczennic [APL, CKKP, sygn. 234, s. 52]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1919 r. został wprowadzony obowiązek szkolny. Istniejąca szkoła ludowa została przekształcona w szkołę powszechną. Stanowisko nauczyciela w tej szkole zajmowali m.in. Henryk Sadaj i Michał Starczuk [APL, AGwK, sygn. 326, k. 113v-114]. Na początku 1962 r. do 7-klasowej Szkoły Podstawowej w Stasinie uczęszczało 88 uczniów [APL, PPRN , sygn. 43, k. 159-160]. Od 1 września 1975 r. w Stasinie zaczęła funkcjonować szkoła podstawowa będąca punktem filialnym Zbiorczej Szkoły Gminnej w Konopnicy. [APL, UGwK, sygn. 27, s. 90].  

Aktywność gospodarcza mieszkańców Stasina od momentu powstania kolonii koncentrowała się na rolnictwie (uprawa zbóż, ziemniaków i buraków) i hodowli zwierząt gospodarczych (krowy – produkcja mleka, trzoda chlewna – produkcja mięsa). W Stasinie na początku lat 30. XX w. usługi ciesielskie świadczył Stanisław Giza, zaś kowalskie – August Bufal [APL, AGwK, sygn. 326, k. 144v-145, 194v-195]. Wpływ na warunki bytowe mieszkańców Stasina miał fakt budowy osobowego przystanku kolejowego, zakończona w 1951 r. Do użytku mieszkańców został oddany w następnym roku [https://www.atlaskolejowy.net/pl/lubelskie/?id=baza&poz=3332]. Pod auspicjami Gminnej Spółdzielni “Samopomoc Chłopska” w Konopnicy działał w Stasinie sklep spożywczy [APL, UGwK, sygn. 27, s. 116].

Rezerwat przyrody „Stasin” (obecnie w granicach m. Lublin) powstał w 1981 r. i obejmuje 24,4 ha powierzchni. Celem ochrony jest zachowanie fragmentu cennego lasu liściastego z dużym udziałem brzozy czarnej. Znaczny odsetek drzew stanowią lipy, graby, osiki oraz stuletni dąb. W runie występuje wiele gatunków roślin chronionych. https://lubelskierowerem.pl/wpis/rezerwaty-przyrody-lubelszczyznie/