Sporniak

Patrz hasło: Konopnica.

W XVII-XIX w. występowały następujące warianty zapisu nazwy wsi: Sporniak (1676) Sworniak, Sforniak, Sporniak Motycki, Sforniak Radawiecki, Sporniak/Sforniak Palikijski (ten ostatni znajduje się obecnie na terenie gminy Wojciechów) oraz Sworzniak [AGAD, Mapa Motycza]. Sporniaki Motycki i Radawiecki z czasem połączyły się w jedną wieś [Kosyl, 1974, 375-376]. Określenie Sporniak jest nazwą kulturową, oznaczającą dzieło człowieka lub wytwory kultury społecznej i duchowej [Kosyl, 1978, 37, 40]. Zostało urobione od rzeczownika “spór” lub przymiotnika “sporny” [Kosyl, 1974, 375]. Warianty Sforniak, Sworniak stanowiły rezultat zmiany znaczenia wyrazu i skojarzenia go z innym wyrazem o podobnej formie [Kosyl, 1974, 376]. Zostały one utworzone od przymiotnika “sforny”, “zworny”. W języku staropolskim “sfora”, “swora”, “zwora” oznaczała spojenie, związek, zjednoczenie czy zgodę [Raszewska-Żurek, 2016, passim]. 

Obszar obecnego Sporniaka w chwili upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów wchodził w skład dwóch majątków ziemskich: Radawca i Motycza, które znalazły się w granicach cyrkułu lubelskiego Galicji Zachodniej. Od czasów Księstwa Warszawskiego teren obecnego Sporniaka przynależał do dwóch gmin dominialnych Radawiec i Motycz. Taka sytuacja miała miejsce do 1864 r., kiedy zorganizowano zreformowaną gminę Konopnica. Obszar Sporniaka pozostawał w granicach gminy Konopnica aż do chwili jej likwidacji w 1954 r. Należy zauważyć, że w 1933 r. w związku z reformą samorządu terytorialnego zostały utworzone gromady. Sporniak stał się samodzielną gromadą. W jego skład weszły: Sporniak wieś, Sporniak Motycki kolonia, Sporniak Radawiecki kolonia, Motycz Leśny kolonia i Motycz nr 1 kolonia [APL, KSWPL, sygn. 21, k. 5v, 22; “LDW” 1933, nr 22, s. 400].

W czasie okupacji niemieckiej w latach 1939-1944 Sporniak pozostał w składzie gminy Konopnica powiatu lubelskiego dystryktu lubelskiego [Gemeindeverzeichnis, 153-154]. Od stycznia 1955 r. Sporniak znalazł się w jurysdykcji władz gromady Motycz. Sama gromada Motycz przetrwała do 1 stycznia 1962 r. po czym została włączona do gromady Konopnica. Tak więc Sporniak znalazł się w jurysdykcji władz gromady Konopnica.  Po przywróceniu gmin w 1973 r. ponownie wszedł w skład gminy Konopnica i pozostaje w niej do czasów nam współczesnych [DUWRN 1954, nr 15, s. 73; 1961, nr 11, s. 191; 1972, nr 12, s. 177-178; Spravochnaya, 354].

W trakcie prowadzonych w roku 1999 systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP odkryto 2 stanowiska śladowe. Na jednym znaleziono rdzeń krzemienny (bryłka do uzyskiwania półsurowca) nieokreślony chronologicznie, na kolejnym ułamki naczyń ceramicznych z okresu nowożytnego (XVII-XVIII w.) [NID, AZP obszar 78-79 – tam: Sporniak Radawiecki].

Pierwsza pisana wzmianka o Sporniaku pojawiała się w 1676 r. Wówczas został on wymieniony jako wchodzący w skład wsi Radawiec [ŹD, 15, 25a]. Na przełomie XVIII i XIX wieku zaczynają pojawiać się informacje o Sporniaku jako przysiółku wsi Motycz [AAL, Visitatio 1799-1804, 152]. Podczas tworzenia gminy Konopnica w 1864 r. odnotowano obecność 49 osób w Sporniaku (prawdopodobnie liczba ta dotyczy obu części Sporniaka). Pod koniec lat 90. XIX stulecia w Sporniaku Radawieckim funkcjonowało 15 domów i obecnych było 114 mieszkańców, zaś w Sporniaku Motyckim istniało 6 domów zajmowanych przez 42 osoby [APL, KSWPL, sygn. 21, k. 22v; Spravochnaya, 354]. Pierwszy spis powszechny przeprowadzony w wolnej Polsce w 1921 r. wykazał istnienie w Sporniaku Radawieckim 15 domów i 97 mieszkańców (42 mężczyzn i 55 kobiet). W Sporniaku Motyckim w 17 domach mieszkało 116 osób (63 mężczyzn i 53 kobiety) [Skorowidz miejscowości, 64].

Terytorium obecnego Sporniaka od chwili upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów było własnością posesorów Radawca (patrz: Radawiec Duży) i Motycza (patrz: Motycz). W ramach realizacji reformy uwłaszczeniowej z 1864 r. grunty stały się własnością włościan, którzy wcześniej je użytkowali. W Sporniaku Radawieckim ziemię (o łącznej powierzchni 117 mórg i 221 prętów) otrzymali następujący chłopi: Krzyżanowski, Mazurek, Nalepa, Polak, Skwara, Sobczak, Wilk i Żydek. Znacznie mniej, bo 58 mórg i 143 pręty otrzymali włościanie ze Sporniaka Motyckiego. Wśród uwłaszczonych znaleźli się chłopi o nazwiskach: Kowalczyk, Misztal, Piwowrski i Switczak [APL, ZTL, sygn. 1865, passim]. Wraz z upływem lat i nasileniem procesów kolonizacyjnych w ostatniej dekadzie XIX w. i pierwszych dwóch dekadach XX stulecia doszło do zwiększenia się drobnej własności ziemskiej w Sporniaku. Na początku lat 30. XX w. właścicielami gospodarstwa rolnych w obu Sporniakach byli: Dziadoszek, Figlarski, Gołofit, Jakubczyk, Kais, Kliczka, Kowalski, Kuwałek, Maj, Makolus, Malik, Mazurek, Mącik, Misztal, Młynarski, Nakonieczny, Nalepa, Olszak, Palak, Piwowarski, Radzik, Rozdoba, Skwara, Sobczak, Wieliszek, Wilczek, Zaręba, Zawada i Żydek [APL, AGwK, sygn. 315, k. 133v-193].

Pierwotnie Sporniak należał do rzymskokatolickiej parafii w Konopnicy pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i Katarzyny Aleksandryjskiej. Po raz pierwszy został wymieniony jako część tego okręgu parafialnego w 1676 r. [ŹDz., 15, 25a]. Stan ten trwał do początku lat 20. XX stulecia [AAL, Liber, 1738-1739, 22v; AAL, Visitatio 1799-1804, 152; AAL, Boniewski, 1863; AAL, O składzie parafii 1920, 34]. W okresie niewoli narodowej mieszkańcy obu Sporniaków przynależeli do parafii w Konopnicy.

Najczęściej występujące nazwiska wśród mieszkańców wsi w XVIII wieku to: Cierpisz, Dudek, Frimberg, Gajda, Górski, Kliczka, Kopciel, Królik, Kurek, Lalak, Łagodziński, Łączna, Łosek, Mazurek, Michalczak, Michalski, Osuch, Palak, Rafalik, Rzepka, Sobczak, Staszczak, Wawrzcze, Wilk, Wyrwas, Zagrodniczek, Żaczek, Żelazo [Lubelskie Korzenie. Baza indeksów. Hasło: Konopnica].

Wszyscy mieszkańcy tych miejscowości byli wyznania rzymskokatolickiego. Tendencja taka zauważalna była również w okresie międzywojennym (wyjątek stanowiła jedna osoba wyznania prawosławnego narodowości ukraińskiej) [Spravochnaya, 354; Skorowidz miejscowości, 64]. W momencie utworzenia parafii pod wezwaniem Matki Bożej Anielskiej w Motyczu w kwietniu 1922 r., Sporniak znalazł się w nowo kreowanej jednostce kościelnej, pozostaje tam po dzień dzisiejszy [AAL, Akta dotyczące kościoła w Motyczu, bez paginacji; https://archidiecezjalubelska.pl/parafia/?id=101759]. 

Właściciele gruntów w Sporniaku skoncentrowani byli na uprawie roli. Było to główne źródło dochodu mieszkańców. Dominowały uprawy zbóż oraz ziemniaków. Ponadto skoncentrowano się także na produkcji mleka (chów bydła rogatego) i hodowli trzody chlewnej [APL, AGwK, sygn. 315, passim].