Przejdź do treści

Pawlin

    Herb gminy Konopnica.

    Pawlin

    Powiat: lubelski

    Gmina: Konopnica

    Mapa miejscowości

    Miejscowości – część ekspercka

    W świecie cyfrowym

    Patrz hasło: Konopnica.

    Nazwa – geneza i znaczenie

    Pawlin jest nazwą dzierżawczą osobową utworzoną za pomocą przyrostka -in. Oznacza miejscowość, która stanowiła kiedyś własność człowieka, od imienia którego ją utworzono. W omawianym przypadku nazwa wsi została urobiona od imienia Paweł [Kosyl, 1974, 297; Kosyl, 1978, 20]. 

    Widok na typową podlubelską wieś Pawlin (fot. Agnieszka Ogonek).

    Przynależność administracyjna

    W przeszłości teren, na którym obecnie znajduje się Pawlin wchodził w skład wsi Radawiec Duży, mającej metrykę średniowieczną (patrz Radawiec Duży). Teren obecnego Pawlina, jako część składowa dóbr Radawiec, w 1795 r. znalazł się w granicach cyrkułu lubelskiego Galicji Zachodniej. Od czasów Księstwa Warszawskiego znajdował się w granicach gminy dominialnej Radawiec. W wyniku reformy samorządu gminnego w 1864 r. obszary te weszły w skład na nowo utworzonej gminy Konopnica. Pozostawał w niej aż do chwili likwidacji gmin w 1954 r. Należy zauważyć, że w 1933 r. w związku z reformą samorządu terytorialnego zostały utworzone gromady. Pawlin stał się częścią gromady Radawiec Duży gminy Konopnica [“LDW” 1933, nr 22, s. 399-400]. Z dniem 1 stycznia 1955 r. likwidacji uległa gmina Konopnica. Pawlin wszedł w skład gromady Radawiec Duży będącej samodzielną jednostką podziału administracyjno-terytorialnego [“DUWRN”, 1954, nr 15, s. 73]. Rok później  (od 1 stycznia 1956 r.) Pawlin wszedł w skład nowo utworzonego powiatu bełżyckiego z racji włączenia do jego obszaru gromady Radawiec Duży [Dz. U., 1955, nr 45, s. 425]. Z początkiem stycznia 1969 r. nastąpiło rozwiązanie gromady Radawiec Duży, która została włączona w skład gromady Konopnica w powiecie lubelskim. Tym sposobem w gromadzie Konopnica znalazł się również Pawlin [DUWRN, 1968, nr 13, s. 70]. Po rozwiązaniu gromady Konopnica, Pawlin (od 1 stycznia 1973 r.) na trwałe wszedł w skład nowo utworzonej gminy Konopnica [DUWRN, 1972, nr 12, s. 177-178]. 

    Archeologia o najdawniejszym osadnictwie

    Amatorskie zbiory źródeł krzemiennych (narzędzia, odpadki powstałe z ich formowania lub napraw, także półsurowiec) oraz ceramicznych (ułamki naczyń) umożliwiły zlokalizowanie osady ludności ze środkowego neolitu (kultura pucharów lejkowatych) [Kutyłowski 1971, 30; Libera 1982, 174 i n.], wśród których znajduje się również odosobniona siekierka krzemienna z wczesnej epoki brązu [Bargieł 1991, ryc. 11:3].

    W trakcie prowadzonych w roku 1999 systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP na odkrytych 8 stanowiskach, które dostarczyły źródeł krzemiennych (narzędzia, odpadki powstałe z ich formowania lub napraw, także półsurowiec) oraz ceramicznych (ułamki naczyń), uzyskano podobne źródła (ślady osadnicze) z analogicznego okresu. Znacznie trwalsze osadnictwo pozostawiła ludność czasów historycznych – średniowiecza (VIII-XII w.) oraz okresu nowożytnego (XV-XVIII w.). W obu przypadkach zarejestrowano pozostałości po siedliskach osad, jak i związane z nimi ślady aktywności gospodarczej. Ponadto nie określono chronologii zabytków pozbawionych charakterystycznych cech morfologiczno-technologicznych [NID, AZP obszar 78-79].

    Fragment noża krzemiennego ludności kultury pucharów lejkowatych [Libera 1982, tabl. II: 1].

    Ponadto z końcem neolitu lub początkiem epoki brązu (brak afiliacji kulturowej) należy łączyć luźno znalezioną siekierę krzemienną [zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie – 1532/A/ML].

    Pierwsza wzmianka o osadzie

    Pierwsza wzmianka o Pawlinie jako folwarku w dobrach Radawiec Wielki pojawia się w źródłach w 1873 r. [SGKP IX, s. 377] a ponownie w 1877 r.. Zostaje wtedy wymieniony jako jeden z folwarków majątku Radawiec Wielki, w którym funkcjonowały 3 domy mieszkalne [Spisok naselennykh, 9]. W końcu lat 90. XIX w., jak i w pierwszych latach II Rzeczypospolitej nadal nosił miano folwarku [Spravochnaya, 351; Skorowidz miejscowości, 63]. W tym czasie w folwarku Pawlin odnotowano obecność 14 osób. Według spisu powszechnego z 1921 r. w Pawlinie mieszkało 27 osób [ Skorowidz miejscowości, 63]. 

    Stosunki własnościowe

    Pawlin stanowił część składową dóbr Radawiec Wielki (patrz: Radawiec Duży). Latem 1907 r. znalazł się w obrębie dóbr Radawiec Mały jako folwark. Jego właścicielem został Karol Aleksander Stanisław Stadnicki [APL, OUZL, sygn. 4550, passim]. Po 1907 r. rozpoczął się proces sprzedaży części majątku Radawiec Wielki osobom prywatnym. W ten sposób ukształtowała się mniejsza własność ziemska, będąca w posiadaniu włościan. Na początku lat 30. XX w. w Pawlinie funkcjonowały 23 gospodarstwa rolne. Znajdowały się one w rękach włościan noszących nazwiska: Czobot, Gawryl, Gnypek, Kaplar, Kruda, Maj, Niedźwiedź, Partyka, Puchała, Rotszejn, Różański, Sieńko, Skurowski, Sobczak, Śpiewak, Tomaszewski, Trynkiewicz, Węgorowski, Wojtaszko, Wójcik, Zieliński i Żydek [APL, AGwK, sygn. 318, k. 73v-98]. 

    Stosunki etniczne i własnościowe

    Wszyscy mieszkańcy Pawlina zarówno w końcu XIX w., jak i w okresie międzywojennym byli wyznania rzymskokatolickiego. W czasie spisu powszechnego z 1921 r. mieszkańcy Pawlina zadeklarowali narodowość polską [Spravochnaya, 351; Skorowidz miejscowości, 63]. Od chwili pojawienia się stałych mieszkańców wyznania rzymskokatolickiego w Pawlinie przynależeli oni do parafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Marii Panny i św. Katarzyny Aleksandryjskiej w Konopnicy. Dopiero po II wojnie światowej mieszkańcy Pawlina zostali podporządkowani jurysdykcji proboszcza Parafii Rzymskokatolickiej w Babinie. W 1988 r. mieszkańców Pawlina włączono do Parafii Rzymskokatolickiej pod wezwaniem Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Radawcu Dużym [https://biblioteka.teatrnn.pl/Content/9366/Belzyce_Jadczak.pdf; https://archidiecezjalubelska.pl/parafia/?id=101761].

    Oświata

    W Pawlinie funkcjonowała 4-klasowa szkoła podstawowa. Od 1 września 1975 r. ta placówka oświatowa stała się punktem filialnym 8-klasowej szkoły podstawowej w Radawcu i zarazem elementem składowym Zbiorczej Szkoły Gminnej w Konopnicy. [APL, UGwK, sygn. 27, s. 90]. W latach 70. XX w. w Pawlinie działał Klub Rolnika, w którym dostępne były książki oraz prenumerowano czasopisma ogólne i specjalistyczne [APL, UGwK, sygn. 27, s. 18].

    Gospodarka w dziejach

    Od chwili powstania Pawlina właściciele gruntów skoncentrowani byli na uprawie roli. Było to główne źródło dochodu mieszkańców. Dominowały uprawy zbóż oraz ziemniaków. Ponadto skoncentrowano się także na produkcji mleka (chów bydła rogatego) i hodowli trzody chlewnej [APL, AGwK, sygn. 318, k. 73v-98]. 

    Ważne wydarzenia

    Pawlin wymieniony jest w „Dzienniku kampanii rosyjskiej 1914- 1916” autorstwa oficera Legionów Polskich Augusta Krasickiego. Pod datą 29 lipca 1915 r.  pisze on między innymi: „Przez cały dzień byliśmy w pogotowiu do odmarszu. Z punktu obserwacyjnego rządzonego na wzniesieniu naprzeciw Radawczyka obserwowaliśmy przebieg bitwy, widać było linie moskiewskie pod folwarkiem Pawlin i pękające szrapnele artylerii naszej nad pozycjami moskiewskimi”. [Za tę informację serdecznie dziękujemy panu Mariuszowi Koperowi!].

    7 kwietnia 1944 r., w Wielki Piątek, Niemcy urządzili zasadzkę na terenie kolonii Pawlin na stacjonujący tu oddział partyzancki. Hitlerowcy otoczyli pola uprawne w celu wyłapania partyzantów. W potyczce zginęło kilkudziesięciu Polaków, tylko kilku zdołało uciec [APKon, Kronika, bez paginacji].

    Upamiętnienie poległych żołnierzy Armii Krajowej w walce z Niemcami (fot. Agnieszka Ogonek).

     

    Małe ojczyzny – strefa regionalistów

    Współczesność, strategie rozwoju

    Samorząd, organizacje​

    Kościoły i związki religijne​

    Życie kulturalne

    Oświata i szkolnictwo

    Wybitne postacie​

    Rodziny – pamiątki

    Wspomnienia, albumy rodzinne​

    Gospodarka – firmy i przedsiębiorstwa

    Walory turystyczne

    Folklor​

    Miejsca pamięci