Motycz

Patrz hasło: Konopnica.

W XV i XVI w. spotyka się następujące warianty zapisu nazwy wsi: Mothicz, Moticz, Mothicze, Mothycz [SHGL, 156]. Współczesna forma zaczęła upowszechniać się od pierwszej połowy XVII wieku [Rymut, 2007, 267]. Została urobiona od bliżej nieokreślonego człowieka o imieniu/przezwisku Motyka, który pozostawał w jakiś sposób związany z osadą. Mógł to być np. dawny właściciel osady lub jakakolwiek inna osoba, prawdziwa lub legendarna, która z jakiś przyczyn uchodziła za bardzo ważną dla osady i jej mieszkańców. [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 12]. 

Przez pewien czas jako osobna wieś funkcjonowała Skubicha – obecnie część Motycza. Zdaniem językoznawców, Skubicha jest nazwą dzierżawczą pochodzącą od nazwy osobowej Skuba [Kosyl, 1974, cz. 2, 367].

Oznaczałoby to, że – podobnie jak miało to miejsce w przypadku Motycza – nazwa osady została urobiona od imienia, nazwiska czy przezwiska jakiejś osoby. W spisie mieszkańców Motycza z lat 1750-1751 wymieniony został Paweł Skubicha [Obara, Kupisz, Pękała, 2017, 64]. Niewykluczone więc, że to on lub jego potomkowie dali początek nazwie osady. Jest to tym bardziej prawdopodobne, że Skubicha jako przysiółek Motycza po raz pierwszy pojawia się w źródłach w l. 1781-1782 [AAL, Akta wizytacji 1781-1782, 226-227].

W okresie średniowiecza i staropolskim Motycz wchodził w skład ziemi lubelskiej. W 1474 r. znalazł się na obszarze utworzonego wówczas województwa lubelskiego. Z chwilą upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów w 1795 r. i przejęcia tych terenów przez Cesarstwo Austriackie Motycz znalazł się na terenie cyrkułu lubelskiego [https://rcin.org.pl/dlibra/publication/7479/edition/481/content].

W czasach Księstwa Warszawskiego wieś stanowiła samodzielną gminę dominialną wchodzącą w skład powiatu lubelskiego departamentu lubelskiego. Po utworzeniu Królestwa Polskiego zachowała samodzielność gminną, ale weszła w skład obwodu lubelskiego (od 1842 r. powiatu lubelskiego) i  województwa lubelskiego (od 1837 r. guberni lubelskiej). W związku z przeprowadzeniem reformy gminnej w 1864 r. Motycz początkowo zachował swój samodzielny byt gminny (pomimo likwidacji gminy dominialnej). Wiosną 1865 r. Motycz, wszedł w skład gminy Płouszowice [APL, KSWPL, sygn. 21, k. 29v]. Jesienią 1866 r. doszło do kolejnej zmiany przynależności Motycza. Został przyłączony do gminy Tomaszowice [APL, LKSW, sygn. 44, s. 540-541]. Jednak ostatecznie Motycz został włączony do gminy Konopnica w 1871 r., co miało związek z koniecznością reorganizacji granic gminy spowodowanej odebraniem statusu miasta miejscowości Wieniawa [APL, KGubL, sygn. 1006, k. 69v, 114]. W 1933 r. została ogłoszona ustawa o zmianie samorządu terytorialnego. Postanowiono na terenie gmin wprowadzić podział na gromady. Jedną z gromad gminy Konopnica stał się Motycz. W skład gromady weszły: Motycz wieś, kolonia Motycz, Folwark Motycz, wieś Skubicha [LDW 1933, nr 22, s. 399; 1935, nr 30, s. 537]. W czasie okupacji niemieckiej w latach 1939-1944 Motycz wszedł w skład gminy Konopnica powiatu lubelskiego dystryktu lubelskiego [Gemeindeverzeichnis, 153-154]. W 1944 r. przywrócono przedwojenną organizację administracyjną, która przetrwała do 1954 r. Wtedy likwidacji uległa gmina Konopnica. Ciężar władzy spoczął na Gromadzkiej Radzie Narodowej w Motyczu [DUWRN 1954, nr 15, s. 73]. Gromada Motycz przetrwała do 1 stycznia 1962 r. po czym została włączona do gromady Konopnica [DUWRN 1961, nr 11, s. 191]. Od stycznia 1973 r. Motycz znalazł się w reaktywowanej gminie Konopnica [DUWRN 1972, nr 12, s. 177] i pozostaje w niej do dzisiaj.

Współczesne części składowe osady: Motycz Pierwsza Kolonia, Motycz Druga Kolonia, Motycz Wróble, Motycz Góry, Motycz Stara Wieś, Motycz PGR, Gawidzielówka, Skubicha, Podłącza, Motycz Zatorze.

Obiekty fizjograficzne: wzniesienie Zamkowa Góra tzw. “Bęben”, Las Skubiski, rzeka Motyczka, źródło “Motyczanka”.

W przeszłości (w drugiej połowie XIX w.) funkcjonowały nazwy miejscowe części gruntów przynależnych do Motycza: Grabina,  Pod Grabiną, Za Mostkową Drogą, Jeleniowa Góra, Rudy, Stare Pustki, Grudniowizna, Wójtowizna, Nowe Kopaniny, Za Budownią Dobruszów, Dobruszów, Pod Rzadkim Gajem, Pod Skubichą, Szerokie Łąki [APR, ZDP, Rząd Gubernialny Lubelski Gr. I, sygn. 1721, k. 293v-295v], Wypusty i Działki (APL, SPL, sygn. 1191, k. 2-3].

W trakcie prowadzonych w roku 1982 systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP odkryto 34 stanowiska, które dostarczyły źródeł krzemiennych (narzędzia, odpadki powstałe z ich formowania lub napraw, także półsurowiec) oraz ceramicznych (ułamki naczyń) będących pozostałościami po różnych formach osadnictwa pradziejowego i wczesnohistorycznego. Na podstawie ilości i rozrzutu zebranych artefaktów wyróżniono ślady osadnicze (1-3 zabytki z bardzo małej powierzchni) bądź bardziej trwałe struktury osadnicze – siedliska (powyżej 3 znalezisk z większego areału). Prawdopodobnie ślady osadnicze występujące w kontekście trwalszych struktur można utożsamiać z różnoraką aktywnością gospodarczą – związaną z myślistwem, zbieractwem, uprawą pól, hodowlą, pasterstwem, gospodarką leśną czy wędrówkami w poszukiwaniu surowców.

Zebrane źródła ruchome pochodzą z kilku faz osadniczych. Najstarsze materiały pozostawiła społecznoś

ze środkowego neolitu (m.in. kultura pucharów lejkowatych), kolejne z wczesnej epoki brązu (m.in. kultura trzciniecka), następne z okresu: przedrzymskiego i wpływów rzymskich – brak afiliacji kulturowej. Młodsze fazy zasiedlania datowano na wczesne średniowiecze (m.in. VIII-XII w.) i okres nowożytny (XVII-XVIII w.). Ponadto nie określono chronologii zabytków pozbawionych charakterystycznych cech morfologiczno-technologicznych [NID, AZP obszary 77-80 i 78-80; także Bargieł, Zakościelna 1995, cz. 2, 207-215 – w części określona jako: Motycz (kolonia); Taras 1995, 189].

Tylko na kilku stanowiskach przeprowadzono prace wykopaliskowe o charakterze weryfikacyjno-sondażowym. Na jednej z badanych osad pradziejowych stwierdzono niezbyt liczne wyroby krzemienne i ceramikę naczyniową z różnych faz neolitu [Kącki 1983; także Bargieł, Zakościelna 1995, cz. 1, 27]. Znacznie bogatsze źródła z zakresu IV oraz II tys. p.n.e. uzyskano na kolejnych stanowiskach w trakcie ratowniczych badań poprzedzających budowę obwodnicy. Rozpoznane w pasie inwestycji osady dostarczyły licznych obiektów gospodarczych, m.in. jam śmietniskowych zawierających pokawałkowane ułamki naczyń ceramicznych, zużyte narzędzia i odpady krzemienne [Jączek i in. 2015; Zawiślak 2014; tenże 2015].

Ponadto na lessowym cyplu zlokalizowany jest kompleks osadniczy składający się z grodziska i osady (podgrodzia), na którym na początku lat 80. ubiegłego stulecia prace wykopaliskowe prowadziły Stanisława Hoczyk-Siwkowa i Irena Kutyłowska. Badaniami objęto zarówno majdan, jak i fragment wału grodziska zwanego „Bęben” lub „Zamkowa Góra”. Poza warstwą kulturową, odsłonięto pozostałości umocnień wału w postaci konstrukcji skrzyniowej. Ze źródeł ruchomych uzyskano głównie ułamki naczyń glinianych, w mniejszym stopniu przedmioty żelazne (grot do strzały, ciosło, noże) – zabytki datowane na VIII-IX w. Najprawdopodobniej na okres wczesnośredniowieczny należy datować nasyp ziemny, nazywany „kurhanem”, mogący stanowić relikt zewnętrznego wału broniącego dostępu do grodziska od strony wysoczyzny. Obiekt od XVII do XIX w. pełnił funkcję fortalicjum [Gurba 1976, 27; Kutyłowska 1990; Banasiewicz, Gosik-Tytuła 1999, 18; Niedźwiadek 2018, 161-165; także, Atlas].

W trakcie ratowniczych badań wykopaliskowych związanych z budową obwodnicy Lublina prowadzonych w latach 2013-2014 zlokalizowano osadę neolityczną ludności pasterskiej z przełomu IV/III oraz 1 poł. II tys. p.n.e. Stwierdzono także osadnictwo nowożytne. Poza odkrytymi obiektami gospodarczymi znaleziono również materiał ruchomy zdominowany przez fragmenty ceramiki naczyniowej (ponad 3300 ułamków), w mniejszym stopniu zabytki krzemienne (blisko 400), sporadycznie inne (m.in. ze skał pozakrzemiennych). Uzyskano także wytwory metalowe oraz pokonsumpcyjne kości zwierzęce [Banasiewicz-Szykuła i in. 2015, 26-27]. Na kolejnym stanowisku z trasy budowanej obwodnicy, również badanym w latach 2013-2015 wśród odsłoniętych ponad 70 obiektach, w tym kilku mieszkalnych (?), pozostałe to jamy śmietniskowe zawierające ułamki naczyń i zużyte wytwory krzemienne ludności rolniczej z przełomu IV/III tys. p.n.e., również z okresu wpływów rzymskich [m.in. Banasiewicz-Szykuła i in. 2015, 27-28; tychże 2016, 24-25].

Ponadto z tego rejonu pochodzi luźno znaleziony makrolityczny nóż krzemienny ludności kultury pucharów lejkowatych [zbiory Muzeum Narodowego w Lublinie; Libera 1982, tabl. II: 5].

Pierwsza pisana wzmianka o Motyczu pochodzi z 30 listopada 1317 roku. Książę Władysław Łokietek wystawił wówczas dokument, którego odbiorcami byli rodzeni bracia, panowie Dzierżek (w l. 1325-1332 kanonik krakowski, prebendarz kościoła św. Floriana w Krakowie) i Ostasz (w l. 1326-1340 podstoli krakowski) z Bejsc. Monarcha zezwalał na przeniesienie na prawo niemieckie średzkie posiadanych przez nich 26 imiennie wymienionych wsi. Jedną z tych osad był Motycz. Zgodnie z postanowieniami książęcymi, wsie należące do Dzierżka i Ostasza miały zostać urządzone wedle prawa niemieckiego średzkiego. Jednocześnie uchylono wszystkie ciężary i zwyczaje prawa polskiego, sołtysi uzyskiwali wyłączne prawo sądzenia wszystkich spraw, jakie zachodziły między kmieciami osady, a wszelkie opłaty uiszczane z tytułu sprawowanych sądów miały być w całości pobierane przez dziedziców wsi i sołtysów. Kmiecie i sołtysi nie musieli od tej pory odpowiadać przed urzędnikami książęcymi, tj. wojewodami, kasztelanami, sędziami i podsędkami. W przypadku gdyby mieszkańcy wsi uznali, że sołtysi nie wywiązywali się należycie z powierzonych im obowiązków sądowych, mieli odpowiadać bezpośrednio przed monarchą, pozwani pismem opatrzonym stosowną pieczęcią, ale zgodnie z zasadami prawa niemieckiego [ZDM 4, nr 895]. Z dużą dozą prawdopodobieństwa można przyjąć, że Motycz w momencie uzyskiwania prawa średzkiego był wsią istniejącą już od pewnego czasu. Nigdzie w tekście dyplomu Łokietka nie można odnaleźć jakichkolwiek wskazówek świadczących o tym, że na terenie Motycza miała dopiero powstać osada na tzw. surowym korzeniu. Oznacza to, że wieś powstała w bliżej nieokreślonym momencie przed 1317 rokiem [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 26].

Z powodu braku wcześniejszych niż XIV-wieczne źródeł pisanych, trudno wypowiadać się o właścicielach wsi w poprzednich stuleciach. Niewykluczone, że przodkowie Ostasza i Dzierżka weszli w posiadanie osad lubelskich, w tym Motycza, drogą nadań książęcych w XIII wieku [Sochacka, 2014, 106]. W XIV i prawie przez całe XV stulecie Motycz należał do rodziny Firlejów, której protoplastami byli wspomniani bracia z Bejsc, pieczętujący się herbem Lewart (lewart to nazwa, za pomocą której określano wówczas lamparta). Kolejni właściciele Motycza wywodzący się z tej familii byli potomkami Ostasza (Dzierżek jako osoba duchowna nie pozostawił po sobie potomstwa). Na szczególną uwagę zasługują zwłaszcza osoby Mikołaja (zm. przed 1 lutego 1451 r.) i jego żony Elżbiety (zm. po 1471 r.). Dzięki ich staraniom miała miejsce znaczna rozbudowa wsi i poszerzenie areału gruntów. Ostatnimi średniowiecznymi właścicielami Motycza byli Zaklikowie herbu Topór [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 31-38].

Motycz pozostawał w rękach Zaklików w pierwszej połowie XVI w. W okresie, kiedy jego właścicielem był Hieronim Zaklika, lubelskie zgromadzenie brygidek ulokowało na wsi sumę 300 florenów, posiadaną z zapisu testamentowego uczynionego przez Marcina Leszczyńskiego. W zamian dziedzic Motycza zobowiązał się do płacenia co roku czynszu wynoszącego 20 florenów i 24 grosze. [Marczewski, 2002, 175; Wadowski, 1907, 424]. Ostatnim przedstawicielem tego rodu wśród posiadaczy wsi był kasztelan połaniecki Stanisław Zaklika Czyżowski z Czyżowa. 

W 1564 r. właścicielem wsi był już Mikołaj Koniecpolski herbu Połóg, który otrzymał go w ramach wiana wniesionego przez Katarzynę, córkę Stanisława Zakliki [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 72]. W związku z legatem brygidkowskim na wsi, musiał on również sfinalizować spłacanie 100 florenów, stanowiące element wykupywania trzeciej części legatu. Ponadto miał uiścić zakonowi 83 floreny w ratach po 10 florenów wypłacanych raz do roku w grudniu [Marczewski, 2002, 176]. Następnie wieś odziedziczył Jan Koniecpolski, syn Katarzyny i Mikołaja. Jako że ten zmarł bezpotomnie, nie do końca jasne są okoliczności, w których Motycz wrócił w posiadanie Firlejów herbu Lewart. Niemniej w rejestrze poborowym z 1626 r. jako dziedzic wsi widnieje kasztelan wojnicki i starosta lubelski Mikołaj Firlej, syn wojewody krakowskiego Mikołaja i Elżbiety z Ligęzów [Rejestr 1626, 7]. Po jego śmierci w 1636 r. Motycz odziedziczył Zbigniew Firlej. W 1649 r. wieś przeszła w ręce jego brata Andrzeja, a następnie Mikołaja, syna z małżeństwa Zbigniewa z Anną Wiśniowiecką, siostrą Jeremiego Wiśniowieckiego. 

W 1663 r. właścicielem Motycza był już Jan Piotrowski, który wszedł w jego posiadanie w konsekwencji niespłaconego przez Firlejów zadłużenia w wysokości 50 tys. zł, wziętych pod zastaw wsi [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 76]. Z rejestru podatkowego z 1674 r. wynika, że Motycz należał już do Łukasza Kochanowskiego herbu Korwin [AGAD, ASK, dz. I, 162, k. 49]. W początku XVIII wieku właścicielem Motycza był Jan Wyżycki herbu Osmoróg. Około 1720 r. wieś przypadła Ewie, córce Jana Wyżyckiego, a także jej mężowi Józefowi Moszyńskiemu herbu Nałęcz. 

W 1732 r. jako dziedzic Motycza występował Bogusław Pszonka herbu Janina. Posesorem był natomiast jego brat Krzysztof Pszonka, miecznik lubelski [APL, KGL, sygn. 253, k. 290]. Prawdopodobnie jeszcze w latach trzydziestych XVIII w. Motycz nabyły wizytki z Lublina [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 79]. Pozostały one w jego posiadaniu do XIX stulecia. Podobnie jednak, jak i poprzedni właściciele (z wyjątkiem Jana Piotrowskiego oraz Łukasza Kochanowskiego), rzadko bywały w samej wsi. W praktyce miejscowym folwarkiem zarządzali zazwyczaj administratorzy i dzierżawcy, przeważnie pochodzący z drobnej szlachty z województwa lubelskiego. Niemniej Motycz w końcu XVIII w. był największą wsią w parafii konopnickiej.

Motycz w chwili upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów znajdował się w rękach wizytek. Władze austriackie nie zdecydowały się na przejęcie majątku tej wspólnoty zakonnej. Dzięki temu Motycz w realiach Księstwa Warszawskiego, a następnie Królestwa Polskiego (do 1865 r.), był nadal własnością tego klasztoru żeńskiego  [APR, ZDP Sukcesje Rząd Gubernialny Lubelski, sygn. 14279, s. 383]. Zgodnie z realizacją ukazu carskiego z 2 marca 1864 r. 82 chłopów z Motycza zostało uwłaszczonych. Łącznie w ich ręce trafiło 1800 mórg i 110 prętów ziemi. Właścicielami gruntów stali się chłopi o nazwiskach: Segit, Rozdoba, Obara, Pietrak, Radzik, Jusiak, Staszczak, Nowicki, Szymański, Biuczka, Misztal, Jakubczak, Maj, Tarkowski, Piwowarski, Majczak, Zając, Malik, Kowalczyk, Zawada, Kruszyński, Zawiślak, Żelazo, Wróbel, Kuszniryk, Górnik, Zalewski, Duda, Mącik, Tomasik, Grudzień, Cymerman, Szponer, Szcześniak, Jeleń, Zawierucha [APL, ZTL, sygn. 1825, s. 1-7]. Jednak co do przekazanego areału ziemskiego zgłaszano zastrzeżenia i w 1876 r. dokonano ponownego pomiaru gruntów. Okazało się, że chłopi z Motycza otrzymali 1856 mórg i 12 prętów ziemi [APL, ZTL, sygn. 1825, s. 8a].

W 1865 r. został przejęty przez rosyjski skarb państwa majątek wizytek (na mocy ukazu z 1864 r.) znajdujący się w Motyczu i okolicach o powierzchni 2194 mórg i 201 prętów (folwark 1539 morgi i 185 prętów; las 655 morgi i 10 prętów; młyn 6 prętów) [APR, ZDP, Izba Skarbowa Lubelska, sygn. 417, k. 145v-146]. Majątek ten został przez rosyjski skarb państwa przeznaczony do sprzedaży. Najpierw w 1876 r. 276 mórg i 40 prętów za 21300 rubli kupił Ajzak Wolf Brodt. Ten ostatni w latach 1877-1882 majątek podzielił na 12 działek i rozsprzedał kolonistom [APR, ZDP, Wydział Leśny, sygn. 1456, k. 1; Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 120]. W 1879 r. na licytację wystawiono kolejne części majątku poklasztornego przejęte przez rosyjski skarb państwa. Grunty (58 mórg i 96 prętów) zostały wtedy nabyte przez mieszkańca Lublina Tytusa Radziejowskiego [APL, Akta notariusza Wiktoryna Juścińskiego w Lublinie, sygn. 14, akt nr 34 z 1880 r.; APR, ZDP, Izba Skarbowa Lubelska, sygn. 469, k. 107, 140-144v]. Największa część majątku o powierzchni 1530 mórg i 114 prętów (w tym 256 mórg lasu) została w październiku 1879 r. sprzedana rosyjskiemu urzędnikowi pochodzenia szwedzkiego wicegubernatorowi łomżyńskiemu Rudolfowi von Buxhoevdenowi. Odkupił on również od T. Radziejowskiego wspomnianą wyżej część dóbr  [APL, HwL, Wykaz nr 3, sygn. 177, passim; APR, ZDP, Izba Skarbowa Lubelska, sygn. 417, k. 222-224, 306-313v, 560-565v]. Niektórzy z  miejscowych chłopów utracili w 1875 r. część swoich areałów na rzecz budowy Kolei Mława-Kowel [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 133]. Największy właściciel w Motyczu Buxhoevden w marcu 1901 r. uzyskał zgodę na sprzedaż części posiadanego areału ziemskiego. Tym sposobem powstały pierwsze dwie Kolonie Motycz (nr 1 i nr 2). Nabywcami gruntów w Kolonii Motycz nr 1 (łącznie 91 dziesięcin i 576 sążni) i Kolonii Motycz nr 2 (28 dziesięcin i 950 prętów) zostało 25 włościan o nazwiskach: Borzym, Kowalczyk, Kuśmierz, Maj, Majczak, Malik, Misztal, Noszczyk, Rejman, Sawicki, Seget, Tomasik, Węgorowski, Zalewski i Zawada. W kwietniu 1909 r. Buxhoevden resztę majątku sprzedał Lubelskiemu Towarzystwu Ziemskiemu. To ostatnie podjęło się dalszej parcelacji między włościan (Kolonia Motycz nr 5 o powierzchni 167 mórg i 296 prętów). Zakupili go chłopi noszący nazwiska: Baran, Bogut, Borecki, Gorecki, Obara, Kamiński, Kowalczyk, Krępa, Krzyżanowski, Kuna, Malik, Marciniak, Mirosław, Misztal, Nakonieczny, Podstawka, Rozwadowski, Sobczak, Stefaniak, Stępień, Szcześniak, Szymanow, Tomaszewski, Wieczerzak, Wrona i Zawada. Największą jednak część majątku w 1910 r. (tzw. Motycz Dwór liczący 362 morgi i 155 prętów) odsprzedało rodzinie Malhomme. Nowi właściciele już w 1912 r. odstąpili Motycz Dwór Towarzystwu Akcyjnemu “Motycz Hodowla Nasion Buraczanych” Zjednoczone Cukrownie K. Buszczyński, M. Łążyński. W 1926 r. działające towarzystwo akcyjne zajmujące się hodowlą nasion buraczanych przyjęło nową nazwę: “Hodowla Nasion Buraków Cukrowych “Motycz” Spółka Akcyjna”. Grunty te znajdowały się w posiadaniu towarzystwa do 1946 r. a następnie zostały upaństwowione zgodnie z dekretem o reformie rolnej z 1944 r. [APL, HwL, Wykaz nr 1, sygn. 1756, passim; sygn. 1758, passim; sygn. 1759, passim; sygn. 1760, passim; sygn. 1761, passim; sygn. 1762, passim; sygn. 1763, passim; sygn. 1764, passim; sygn. 1765, passim; Wykaz nr 3, sygn. 177, passim; Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 122-128, 140]. Ściśle związany z Motyczem był przysiółek Skubicha. Jeszcze przed powstaniem styczniowym w dobrach należących do wizytek lubelskich funkcjonował tutaj folwark.  

W okresie średniowiecza na terenie Motycza zamieszkiwała ludność polska. Chronologicznie najwcześniejsza zapiska, zawierająca imiona 3 kmieci z Motycza, tj. Jana, Piotra i Floriana, pochodzi z 1409 roku [Białkowski, 1961, 49].  Z XV wieku mamy też poświadczonych w źródłach m.in.: Jakuba Roznij [AAL, AOfL 3, 52], Macieja Czapkę [KML, nr 1049], Jana Bogutę [AAL, AOfL 4, 67-68v.], Jana Króla [AAL, AOfL 4, 68], Jana Kliessmyt, Grzegorza Maja, Jana Maja, Jana Nosska [AAL, AOfl 5, 26], Macieja Klimkowicza [KSW, nr 250]; Macieja Palissz [KZL, 8, 228v]. W 1535 roku poświadczono Benedykta, kmiecia i “mistrza wieśniaków” z Motycza [KSK, nr 42].

Pierwsze wiadomości na temat przynależności parafialnej Motycza pochodzą z drugiej połowy XV wieku. Z informacji przekazanych przez Jana Długosza wynika, że wieś należała do parafii lubelskiej, a świątynią parafialną jej mieszkańców był nieistniejący dzisiaj kościół św. Michała Archanioła, zlokalizowany na Starym Mieście [DLB, t. 1, 201; t. 2, 536]. Należy przypuszczać, że związki łączące Motycz z kościołem lubelskim zaistniały znacznie wcześniej, niewykluczone, że tuż po powstaniu tej świątyni, tj. między końcówką XII a początkiem XIII stulecia. Z przełomu XVI i XVII wieku pochodzą informacje o funkcjonującej na terenie wsi kaplicy katolickiej [AKMKr, Acta 1595, 9; AAL, Wizytacja 1603, 781]. Od 1674 r. Motycz wchodził w skład parafii w Konopnicy. Ten stan rzeczy utrzymał się do lat dwudziestych XX wieku. Mieszkańcy Motycza przyczynili się finansowo do budowy kościoła w Konopnicy w latach 1903-1909 [APL, RGL, Referat Wyznaniowy, sygn. 16800, nlb.]. W 1918 r. mieszkańcy Motycza podjęli starania o erygowanie parafii na terenie wsi. W tym celu zakupiono stary, drewniany kościół w Zemborzycach, który następnie przeniesiono do Motycza [APMot., Kronika, b p.]. 12 kwietnia 1922 r. biskup lubelski Marian Leon Fulman powołał pierwszego proboszcza parafii motyckiej w osobie ks. Karola Sawulskiego [AAL, Parafia Motycz, 13]. W tym czasie na terenie Motycza spis powszechny z 1921 r. odnotował 1528 wyznawców Kościoła rzymskokatolickiego [Skorowidz, IV, 63]. Parafia Motycz, przynależąca do dekanatu lubelskiego, w 1923 r. liczyła 1969 wiernych [Catalogus 1923, 36]. Dwoma kolejnymi proboszczami parafii motyckiej byli Władysław Uleniecki (1924-1928) i Jan Znamirowski (1928-1929) [Catalogus 1926, 27; Catalogus 1929, 47]. Parafią od 1929 r. kierował ks. Jan Rzędowski. Swoim zasięgiem terytorialnym parafia obejmowała miejscowości: Motycz, Motycz Leśny, Józefin, Sporniak, Skubicha, Kolonia Miłocin. W przededniu wybuchu II wojny światowej parafia Motycz liczyła 2177 wiernych. Na terenie parafii działało: Bractwo Różańca Świętego, Stowarzyszenie Żywego Różańca, Apostolstwo Modlitwy i 3-ci Zakon św. Franciszka (tzw. Tercjanie) [Spis, 1939, 54]. Prawie dziesięć lat później (1948 r.) parafia liczyła 2100 wiernych [Spis, 1948, 56]. Zabytkowa świątynia funkcjonowała na terenie wsi do 11 lipca 1994 r., kiedy uległa zniszczeniu na skutek celowego podpalenia. Budowa nowego, murowanego kościoła parafialnego została ukończona w 1996 r.

Na terenie Motycza według spisu ludności z 1787 r. mieszkało 12 Żydów. Podobny stan rzeczy utrzymywał się w pierwszych dekadach XIX w., kiedy to wśród mieszkańców wsi obecnych było kilku przedstawicieli wyznania mojżeszowego. Reprezentowani byli przez rzemieślników (np. szewcy). Wraz z powstaniem okręgów bożniczych w 1821 r. wyznawcy religii mojżeszowej z Motycza weszli w skład instytucji utworzonej w Wieniawie. Wśród osób uwłaszczonych przez rząd carski w 1864 r. znalazł się m.in. Herszko Cymerman [APL, ZTL, sygn. 1825, s. 5a]. W 1904 r. we wsi Motycz zamieszkiwała 1 osoba narodowości żydowskiej, zaś w folwarku Motycz odnotowano obecność 4 Żydów [Spravochnaya, 350]. Po powstaniu styczniowym w Motyczu odnotowano również obecność osób reprezentujących inne wyznania chrześcijańskie. Właścicielem części majątku powizytkowskiego był luteranin Rudolf von Buxhoeveden [Górak, Kozłowski, Latawiec, 2015, 111]. W 1904 r. odnotowano także obecność 3 osób wyznania prawosławnego w folwarku należącym do von Buxhoevdena [Spravochnaya, 350]. Dane uzyskane w czasie przeprowadzenia spisu powszechnego w 1921 r. przynoszą informację o obecności w Motyczu 4 osób wyznania prawosławnego i 22 wyznania mojżeszowego [Skorowidz, IV, 63].

Na podstawie danych z rejestrów poborowych można sądzić, że w pierwszej połowie XVI w. Motycz zamieszkiwało około 370 osób [AGAD, ASK I, sygn. 33, k. 495v]. Po II wojnie północnej (1655-1660) liczbę mieszkańców wsi można szacować na około 200 osób, co świadczy o jej znacznym ubytku względem poprzedniego stulecia [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 63]. Według spisu z 1787 r. Motycz zamieszkiwało 500 osób, co świadczy o znacznym wzroście w porównaniu z połową stulecia, kiedy ludność Motycza można szacować na około 350 osób [Kumor, 1979, 265].

W 1827 r. w Motyczu mieszkało 500 osób. Funkcjonowało 100 budynków mieszkalnych [Tabella miast, t. 2, 33]. W połowie lat 60. XIX w. w skład gminy Motycz liczącej 535 osób wchodziły: Motycz (66 dymów), Sporniak (5 dymów) i Skubicha (3 dymy) [APL, MSGL, sygn. 167, s. 199; KSWPL, sygn. 21, k. 29v]. Jesienią 1866 r. Motycz liczył 551 osób i 90 domów [APL, LKSW, sygn. 44, s. 540-541]. W wyniku uwłaszczenia w 1870 r. grunty otrzymali miejscowi chłopi: Jakub Zawada, Jakub Misztal i Józef Mącik. W ich użytkowaniu znalazło się 106 mórg i 140 prętów ziemi [APL, ZTL, sygn. 1860, s. 1, 4, 6]. W 1877 r. na terenie Motycza funkcjonowało 85 domów [Spisok naselennykh, 1877, 9]. W 1904 r. we wsi Motycz było 133 domów, w których zamieszkiwały 902 osoby, zaś w folwarku Motycz 160 osób w 13 domach. Ponadto w Skubisze istniało 7 domów, które zamieszkiwało 59 osób [Spravochnaya, 350, 353]. Według danych, który przyniósł pierwszy spis powszechny z 1921 r. łącznie na terenie wsi, folwarku, kolonii i stacji kolejowej zamieszkiwało 1554 osoby (756 mężczyzn i 798 kobiet) w 206 domach. W Skubisze odnotowano obecność 70 osób i 11 budynków mieszkalnych [Skorowidz miejscowości, 63].

W dobie średniowiecza młodzież mogła uczęszczać do szkoły parafialnej funkcjonującej przy kościele w Konopnicy. Istniała ona co najmniej od połowy XV wieku [AAL, AOfl, 2, k. 39; DLB, 2, 539]. W wiekach średnich w placówkach tego typu młodzież pobierała podstawową naukę w zakresie czytania, pisania, rachunków, katechizmu czy śpiewu.

Pierwsza szkoła elementarna w dobie niewoli narodowej pojawiła się na terenie Motycza w 1916 r. Pod auspicjami austro-węgierskich władz okupacyjnych powstała 2-klasowa koedukacyjna szkoła ludowa z językiem polskim jako wykładowym. Zatrudniono w niej 2 nauczycieli. Pod koniec roku szkolnego 1916/1917 naukę w tej placówce oświatowej pobierało 120 uczniów i uczennic. Jednym z nauczycieli w Motyczu był puławski animator życia kulturalnego Szlomo Szjanberg. Ponadto w przysiółku Stacja Motycz utworzono 1-klasową szkołę. W tej szkole naukę pobierało 77 uczniów i uczennic  [APL, CKKP w Lublinie, sygn. 234, s. 52; Zieliński, 1999, 121]. Po odzyskaniu przez Polskę niepodległości w 1919 r. został wprowadzony obowiązek szkolny. Istniejąca szkoła ludowa została przekształcona w szkołę powszechną.

Rok 1929 przyniósł rozpoczęcie budowy gmachu dla 7-klasowej szkoły powszechnej w Motyczu. Kadra pedagogiczna szkoły powszechnej w Motyczu była m.in. reprezentowana przez: Marię Kaczorowską i Eugenię Rachwalską von Rejchwald [APL, AGwK, sygn. 314, k. 6v-7; “DUKOSL”, R. 5, 1933, nr 3, s. 457]. Rok później zawiązała się w Motyczu jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, która funkcjonuje do dzisiaj [APL, PGRN w Motyczu, sygn. 3, s. 5; Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 140-141]. Na początku 1962 r. do 7-klasowej Szkoły Podstawowej w Motyczu uczęszczało 284 uczniów. W Państwowym Gospodarstwie Rolnym Motycz (PGR Motycz) funkcjonowała również 4-klasowa szkoła podstawowa. Uczyło się w niej 40 uczniów i uczennic [APL, PPRN w Lublinie, sygn. 43, k. 115-118]. Od 1 września 1966 r. w Motyczu zaczęła funkcjonować 8-klasowa szkoła podstawowa. Dziewięć lat później szkoła podstawowa w Motyczu stała się elementem składowym Zbiorczej Szkoły Gminnej w Konopnicy. Ponadto zachowano istnienie szkolnego punktu filialnego w PGR Motycz. W Motyczu funkcjonowało także przedszkole państwowe [APL, UGwK, sygn. 27, s. 90; “Monitor Polski”, 1965, nr 54, s. 579].  

Na przestrzeni wieków rozwój ekonomiczny Motycza oraz kierunki aktywności gospodarczej jego mieszkańców, warunkowane były bliskością położenia Lublina – ważnego rynku zbytu towarów i usług. Począwszy od średniowiecza najważniejszym źródłem utrzymania mieszkańców Motycza pozostawało rolnictwo. W wiekach średnich jednym z podstawowych zbóż tu uprawianych było żyto [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 44]. Pod koniec XV wieku na terenie wsi istniały co najmniej 24 łany, co oznacza, że obszar ziemi uprawnej wynosił ok. 600 hektarów [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 42]. W XV wieku funkcjonował młyn [APL, KZL 2, 75v.; AAL, AOfL 2, 245]. Mieszkańcy trudnili się hodowlą i połowem ryb z funkcjonującego tu stawu [APL, KZL 2, 75v]. 

W kolejnym stuleciu na obszarze Motycza warzono piwo oraz wytwarzano likwory, czyli słodkie wódki [AGAD, ASK, dz. I, sygn. 33, k. 737v]. W XVI-XVIII w. chłopi z Motycza zajmowali się jednak przede wszystkim uprawą zboża i eksportem produktów leśnych. W połowie XVI stulecia uprawiano tutaj 22-25 łanów kmiecych, czyli około 600 ha, co stawiało Motycz na pierwszym miejscu w całej parafii Lublin [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 56]. Stosunkowo znaczna była także liczba rzemieślników w Motyczu, która w początku XVII w. wynosiła 7-8 osób. Wśród nich znajdowała się jedna piekarka oraz dwóch rzeźników. Kilkadziesiąt lat później odnotowano obecność dudarza. Na podstawie nazwisk często występujących w grupie mieszkańców Motycza można sądzić, że we wsi działalność wytwórczą prowadzili także bednarz, kowal, szewc oraz stelmach [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 62]. W całym tym okresie na terenie wsi istniała przynajmniej jedna karczma, a w ostatnich latach istnienia Rzeczypospolitej również browar i druga karczma [AAL, Rep. 60, sygn. 3, k. 5; Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 65]. 

W latach 1702-1709, kiedy Motycz znajdował się w rękach Wyżyckich, wieś została dotknięta zniszczeniami wynikającymi z działań prowadzonych podczas III wojny północnej (1700-1721). W okolicy Motycza przechodziły wojska szwedzkie Karola II, oddziały moskiewskie Piotra I, a także żołnierze sascy oraz polscy. Skala strat była zapewne dość duża skoro w 1709 r. Marcjanna Wyżycka, wdowa po Janie, złożyła manifestację, w której oświadczyła, że nie czerpie ze wsi dochodów, ponieważ została ona ograbiona przez Szwedów, Rosjan i Sasów. Podobnie odczuwalne było dawanie tzw. porcji, czyli opłat na żywność i alkohol dla wojska, które prowadziły do ruiny ekonomicznej chłopów z Motycza. Obrazu zniszczeń musiał dopełnić najazd na wieś chorągwi z regimentu dragonii Adama Szaniawskiego, ówczesnego kasztelana lubelskiego, przeprowadzony w lipcu 1709 r. [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 83-84].

Z lat bezpośrednio po zakończeniu III wojny północnej posiadamy informacje o wyglądzie budynków folwarcznych znajdujących się w Motyczu. Istniały one już w drugiej połowie XV stulecia, a w kolejnych wiekach z pewnością były wielokrotnie przebudowywane. W skład kompleksu wchodził drewniany, parterowy  dwór. W jego wnętrzu znajdowała się duża sień, izba wielka, alkierz, spiżarka z piecem do wypiekania chleba, mała sień, izba dla służby, izba z trzema oknami, dwa pomieszczenia, w których hodowano ptactwo domowe oraz strych. Dwór w 1726 r. pozostawał w złym stanie, a dach groził zawaleniem. Obok dworu znajdowała się kuchnia, stajnia, wozownia, chlew, stary spichlerz oraz obora. Na obszarze tzw. gumna stały dwie stodoły oraz spichlerz. Na podwórzu folwarcznym był gołębnik oraz dyby dla skazanych. W skład zabudowań dworskich wchodziła również kolejna spiżarnia, piekarnia, mała stajenka, chlewiki i piwniczka na mleko. Zdecydowana większość wymienionych obiektów była drewniana. Obok folwarków istniały trzy małe stawy, a przy nich dwa młyny [APL, KGL, sygn. 242, k. 44-48]. W Motyczu znajdował się również drugi folwark, na tzw. “wójtowiźnie”. W jego skład wchodził drewniany dom, piekarnia, stajnia, chlew, stodoła i piwniczka. Zabudowania te powstały prawdopodobnie w drugiej połowie XVI wieku (Kupisz, Obara, Pękała, 70].

Pod koniec XVIII wieku na terenie Motycza i folwarku Motycz uprawiano: żyto, pszenicę, jęczmień, reczkę, owies, groch, proso, rzepak, konopie i brzoskiew (kapusta polna) [AAL, APLiKL, 393-394]. Istotnym czynnikiem dla rozwoju wsi w okresie wczesnonowożytnym z pewnością było bliskie usytuowanie względem Lublina, stanowiącego naturalny rynek zbytu na towary gospodarki rolnej oraz przebiegający tuż obok Motycza trakt komunikacyjny, prowadzący ze stolicy województwa lubelskiego do Urzędowa, Sandomierza i dalej do Krakowa.

Na początku XIX stulecia wśród mieszkańców Motycza jako źródło utrzymania dominowało rolnictwo. Ze względu na jakość gruntów uprawiano nadal głównie zboża (żyto, pszenicę, jęczmień i proso). Coraz większą popularnością wśród uprawianych roślin zaczęły cieszyć się ziemniaki [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 97-98]. Sam majątek wizytek według pomiarów z 1860 r. liczył 3936 mórg i 62 pręty. Siostry zakonne nie zajmowały się osobiście gospodarowaniem. Decydowały się na jego wydzierżawienie osobom prywatnym. Dzierżawca majątku wizytek Węgliński dodatkowo przed 1864 r. czerpał dochody z propinacji. W majątku tym funkcjonował młyn dzierżawiony w latach sześćdziesiątych przez Żyda Arona Zysmana [APR, ZDP, Sukcesje Rząd Gubernialny Lubelski, sygn. 14279, s. 383, 385]. Zbudowano wtedy stację kolejową w Motyczu wraz z punktem telegraficznym. Pierwszy pociąg pasażerski zatrzymał się na tej stacji 29 sierpnia 1877 r. Połączenie kolejowe miało znaczący wpływ na dalszy rozwój gospodarczy tych terenów i stał się impulsem do rozwoju osadnictwa [LGV, 1877, nr 34, s. 11]. 

Tuż przed wybuchem I wojny światowej przy stacji kolejowej Motycz funkcjonował punkt weterynaryjny. Powstała również rzeźnia, co miało związek z istniejącą na terenie Motycza bekoniarnią [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 133]. Rolniczy charakter działalności gospodarczej mieszkańców Motycza wpłynął m.in. na założenie tuż przed wybuchem I wojny światowej Towarzystwa Spożywców w Motyczu (przewodniczący Bartłomiej Obara), Motyckiego Kółka Wiejsko-Gospodarczego (przewodniczący Józef Koziejewski) i Motyckiego Oddziału Lubelskiego Wydziału Kółek Rolniczych przy Lubelskim Towarzystwie Rolniczym (przewodniczący Zdzisław Zieliński) [PKLG, 147; “Ziemia Lubelska” 1914, nr 56, s. 4; Projekt sprawozdania, s. 32, 46]. Również przed 1914 r. w Motyczu zaczęło działać Towarzystwo Akcyjne “Motycz Hodowla Nasion Buraczanych” Zjednoczone Cukrownie K. Buszczyński, M. Łążyński (do 1946 r.) [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 128]. W 1923 r. w Motyczu działało kółko rolnicze pod nazwą “Oswobodzenie” [Księga adresowa obywateli ziemskich, 1923, 95]. W 1930 r. funkcjonowała olejarnia (należąca do J. Majczaka), sklep(y) z artykułami spożywczymi (S. Brodowskiego, W. Kowalczyka, J. Świtka), wiatraki (W. Mazurka, J. Zarzyckiego, J. Bassaka, Aleksandra Mastalerza), zaś handlem zbożem zajmował się Sz. Borensztajn [APL, AGwK, sygn. 313, k. 1v-3; KAP 1930]. Po II wojnie światowej właścicielom prywatnych gospodarstw rolnych udało się utrzymać swoją własność pomimo akcji kolektywizacyjnej propagowanej w czasach stalinowskich (1948-1956). Jedynie z upaństwowionych terenów prywatnych zostało utworzone Państwowe Gospodarstwo Rolne Motycz, które posiadało 125 ha gruntów użytkowych. Głównym źródłem dochodów mieszkańców Konopnicy nadal było rolnictwo. Sąsiedztwo Lublina umożliwiło także utrzymywanie się części mieszkańców z pracy w zakładach przemysłowych oraz pracy umysłowej. Aktywnością we wspieraniu produkcji rolniczej i hodowli zwierząt na tym terenie gminy Konopnica wykazała się Gminna Spółdzielnia “Samopomoc Chłopska”. W Motyczu w ramach spółdzielni działały sklepy spożywczy (Motycz, PGR Motycz) oraz sklep włókienniczo-odzieżowy. Na początku lat 80. XX w. w Motyczu działały trzy kioski “Ruch”  [APL, UGwK, sygn. 5, k. 11v; sygn. 27, s. 7-8, 70]. Działalnością usługową dla rolników zajmowało się w latach 70. i 80. XX w. Spółdzielcze Kółko Rolnicze w Konopnicy z siedzibą w Radawcu Dużym. W Motyczu funkcjonowała filia tego kółka  [APL, UGwK, sygn. 27, s. 54]. W latach 70. XX w. na terenie Motycza uprawiano głównie zboża (pszenica, jęczmień) oraz roślin okopowe (ziemniaki, buraki cukrowe i buraki pastewne). Hodowano trzodę chlewną i bydło rogate. Skoncentrowano się na produkcji mleka. W Motyczu funkcjonował Zakład Doświadczalny-Wytwórnia Pasz przy Centralnym Laboratorium Przemysłu Paszowego w Lublinie (“Celavit”). Działał Zakład nr 2 w Motyczu Stacji Hodowli Roślin w Palikijach oraz jeden z obiektów zamiejscowych Zakładu Ogrodniczego w Niemcach. Ponadto funkcjonował zakład produkujący gwoździe oraz baza Rejonowej Dyrekcji Dróg Publicznych. W 1973 r. oddano do użytku piekarnię [APL, GRN w Konopnicy, sygn. 45, nlb.; UGwK, sygn. 3, k. 5; sygn. 27, s. 2, 5, 94-95, 120, 123].

Wpływ na warunki bytowe mieszkańców Motycza miał fakt budowy osobowego przystanku kolejowego Motycz Leśny. Powstał w 1946 r., ale do użytku mieszkańców został oddany trzy lata później [https://www.atlaskolejowy.net/pl/lubelskie/?id=baza&poz=3330].

Jednym z najważniejszych zabytków kultury materialnej pozostaje wczesnośredniowieczne grodzisko (VIII/IX w.), usytuowane na wzniesieniu, zwanym przez miejscowych “Bęben”. Omówiono je szczegółowo w zakładce: Pradzieje miejscowości.

Do grona zabytków zalicza się dawny dwór z otaczającym go drzewostanem wraz z obszarem sadu oraz teren obsadzeń parku (przełom XIX/XX w.). Dwór w obecnym kształcie miał zostać wybudowany w przez Izabelę i Adama Malhomme, którzy w 1910 roku nabyli działkę Motycz Dwór [ Kseniak, 1983, 3; Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 128]. Plan folwarku Motycz Dwór z 1910 r. ukazuje dwór i park w sposób zbliżony do stanu obecnego [Kseniak, 1983, 3].

 Wartość zabytkową posiada również stara część rzymskokatolickiego cmentarza parafialnego. [DUWL z dn. 26 czerwca 2018; z dn. 2 marca 2022]. Nekropolia motycka została założona w 1922 r., kilka tygodni po erygowaniu miejscowej parafii. W najstarszej części cmentarza zlokalizowane są groby mieszkańców Motycza z najdawniejszego okresu funkcjonowania nekropolii, tj. osób pochowanych w l. 20., 30. i 40. XX wieku, w tym cywilne i wojskowe ofiary II wojny światowej [Dobrowolska-Piondło ,1980, 4; GEZ, 14]. W tej części można wyodrębnić kilka nagrobków wzniesionych z piaskowca oraz krzyże wykute z żelaza [DUWL z czerwca 2018, 34]. 

Z innych zabytków można wymienić drewnianą organistówkę, która w przeszłości funkcjonowała jako plebania przy starym zabytkowym kościele, który uległ spaleniu w lipcu 1994 r. [więcej na temat tej XVIII-wiecznej świątyni: Hamryszczak, Mącik, 2016, 55-74]. Budynek organistówki powstał ok. 1910 roku. Został zakupiony w Krężnicy Jarej przez mieszkańców Motycza, z przeznaczeniem na plebanię dla proboszczów nowo kreowanej parafii w Motyczu. Pełnił swoją rolę do lat 50. XX stulecia, do momentu wybudowania nowego, murowanego domu z przeznaczeniem dla księży parafii w Motyczu. W kolejnych latach był domem dla organisty, a następnie pełnił funkcję sali katechetycznej. Organistówka wzniesiona została na planie prostokąta, charakteryzuje się prostą budową. Wewnątrz znajduje się pięć pomieszczeń (swego czasu trzy z nich funkcjonowało jako pokoje, dwie jako kuchnie) oraz sień. Budynek, pokryty dwuspadowym dachem, ma prostopadłościenny kształt [DUWL z czerwca 2018, 33; GEZ, 13]. Obecnie w budynku działa gabinet weterynaryjny. 

W pamięci zbiorowej mieszkańców Motycza przechowywana jest tradycja o obecności Szwedów we wsi w czasie tzw. “potopu” i o jakoby stoczonej tu bitwie między skandynawskimi najeźdźcami a ówczesnymi mieszkańcami Motycza. Do tej pory nie udało się potwierdzić informacji o tej potyczce. Nie ulega natomiast wątpliwości, że osada ucierpiała w czasie tzw. III wojny północnej (1700-1721) na skutek grabieży wojsk szwedzkich, saskich i rosyjskich [Kupisz, Obara, Pękała, 2017, 78].

Dnia 30 lipca 1915 r. do dworu motyckiego przybył por. Franciszek Kleeberg. Wręczył on przebywającemu tu generałowi Karolowi Durskiemu-Trzasce klucze od gmachu rządu gubernialnego w Lublinie [Krasicki, 1935, 264].W czasie bitwy pod Jastkowem (31 lipca – 3 sierpnia 1915 r.) na terenie folwarku Motycz funkcjonował zakład sanitarny. Według depeszy przesłanej stamtąd do Komendy Legionów przez dr. Wojciecha Rogalskiego dnia 01.08 do godziny 18:00, w folwarku przebywało 232 rannych legionistów, z czego 4 osoby zmarły. [Krasicki, 1935, 264].