Dobromyśl

Patrz hasło: Kodeń.

Nazwa wsi Dobromyśl pochodzi od imienia Dobromysł lub wyrażenia „dobra myśl” [NMP, 1997, t. 2, s. 377]. W XVIII w. często posługiwano się formą Dobramyśl.

Dobromyśl położony był na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego, w powiecie brzeskim, utworzonego w roku 1566 województwa brzesko-litewskiego ze stolicą w Brześciu [Maroszek, 2013, s. 15–139; Wawrzyńczyk, 1951, s. 14–37]. Po III rozbiorze Rzeczypospolitej znalazł się w zaborze austriackim w cyrkule bialskim (Galicji Zachodniej).

Po włączeniu w 1809 r. tzw. Nowej Galicji do Księstwa Warszawskiego, w 1810 r. miejscowość weszła w skład powiatu bialskiego departamentu siedleckiego [DPKW, 1811, t. 2, nr 16, s. 148]. Po powstaniu w 1815 r. Królestwa Polskiego, w wyniku reformy administracyjnej z 1816 r., znalazła się powiecie bialskim obwodu bialskiego województwa podlaskiego (od 1837 r. guberni podlaskiej) [DPKP, 1816, t. 1, s. 119]. W latach 1844–1866 leżała w okręgu bialskim powiatu bialskiego guberni lubelskiej, a od 1867 r. w powiecie bialskim guberni siedleckiej (w latach 1912–1915 guberni chełmskiej) [DPKP, 1867, t. 66, s. 279]. W latach 1915–1918 r. znajdowała się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę należała do powiatu bialskiego województwa lubelskiego. W latach 1975–1998 w województwie bialskopodlaskim. Potem w powiecie bialskim województwa lubelskiego.

Gmina

Gminy dominialne powstały na podstawie Konstytucji Księstwa Warszawskiego. Na mocy ustawy z 1809 r. na ich czele stali wójtowie, którymi zostawali z urzędu właściciele dóbr ziemskich. Za zgodą władz zwierzchnich mogli wyznaczać swoich zastępców. Wójtowie byli wykonawcami zarządzeń władz państwowych, opiekowali się majątkiem gminnym, czuwali nad bezpieczeństwem, porządkiem i zdrowiem mieszkańców [DPKW, 1809, t. 1, s. 227–236]. W pierwszej połowie XIX w. folwark należał do gminy Kodeń [APL, MSGL, sygn. 167]. Po utworzeniu na mocy ukazu cara Aleksandra II (1864) gmin samorządowych w Królestwie Polskim, w 1865 r. Dobromyśl wszedł w skład gminy Zabłocie [APL, BKSW, sygn. 3]. W 1933 r. utworzono w niej gromadę Dobromyśl Wieś [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. Po likwidacji gmin w 1954 r. wieś weszła w skład gromady Kodeń [DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64]. Od 1973 r. wieś należy do gminy Kodeń [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 239].

W trakcie systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1990 odkryto 5 stanowisk. Zebrane fragmenty ceramiki naczyniowej stanowią ślady osadnicze z bliżej nieznanej fazy wczesnego średniowiecza, również z czasów późniejszych (XV-XVI w.) i nieznanego okresu nowożytnego. Nie określono chronologii niecharakterystycznych ułamków naczyń pradziejowych (dotyczy nielicznych odkrytych śladów osadniczych) [NID, AZP obszar 63-91]. 

Folwark w Dobromyślu powstał zapewne w 1 poł. XVIII wieku. W inwentarzu dóbr kodeńskich z roku 1749 znajdujemy informację o dostarczeniu 200 cegieł do folwarku w „Dobreymyśli” (AGAD, AR, dz. XXV, sygn. 1694, s. 68].

W okresie przedrozbiorowym Dobromyśl był integralną częścią dóbr kodeńskich [patrz: Kodeń – Właściciele]. Ich część, obejmującą wówczas, m.in. leżące na zachód od Bugu, miasto Kodeń (bez Placencji), wsie: Olszanki, Leniuszki, Zabłocie, Wólka, Rozbitówka, Matiaszówka, Ogrodniki, Bokinka [Pańska], Żuki i Międzylesie, przysiółki przy młynach: Szostaki i Zalewsze oraz folwarki: Dobromyśl, Krzywowólka, Zabłocie, Zdanówka i Międzylesie, należąca od 1775 r. – po zakupie jej od Adama i Izabeli Flemingów – do Elżbiety Sapiehowej, po jej śmierci (zm. 1800) odziedziczył hrabia Władysław Branicki. Po jego śmierci, w wyniku podziału spadku, dobra kodeńskie stały się własnością Elżbiety z Branickich Krasińskiej, żony Zygmunta. W 1876 r. odziedziczyły go jej wnuki (po zmarłym synu Władysławie): Adam Maria, Zofia Maria i Elżbieta Róża, później żona Jana Józefa Tyszkiewicza. W 1891 r. ostatnia z nich stała się jedyną właścicielką tych dóbr. W 1899 r. dobra nabyła Helena Kogan (Kohan), która sprzedała je w 1903 r. Szmulowi i Noechelowi Gurowicz vel Gurewicz. Po pierwszej wojnie światowej dobra te stały się własnością Państwa Polskiego, które w latach 1938–1939 dokonało parcelacji majątku Dobromyśl [SR BP, sygn. 246, 247].

Poszczególne folwarki dóbr kodeńskich przez setki lat były wydzierżawiane szlachcie. Jedynie w okresie 1843–1864, ich ówczesna właścicielka Elżbieta Krasińska zarządzała nimi jako całością, usuwając wcześniejszych dzierżawców. W Dobromyślu w XIX w. dzierżawcami byli m.in.: Jan Verand i Anna z Verandów Malinowska [Onyszczuk, 2016, s. 156, 239].

W folwarku przez dziesiątki lat zamieszkiwali grekokatolicy (od 1875 r. prawosławni) i rzymscy katolicy, należący do odpowiednich parafii w Kodniu. Po ukazie tolerancyjnym z 1905 r., zezwalającym na legalne odchodzenie od prawosławia, w folwarku na katolicyzm przeszło 5 osób [Tłomacki, 2018, s. 160]. W przededniu I wojny światowej, tj. w 1914 r., w folwarku doliczono się 27 prawosławnych [APL, KPCH, sygn. 112]. W wyniku parcelacji majątku zaczęła tu dominować ludność rzymskokatolicka. W 1938 r. w Dobromyślu dominowała ludność katolicka (242). Żyli tu też prawosławni (9) [APL, SPB, sygn. 487]. Po II wojnie światowej w 1947 r. w ramach akcji „Wisła”. wywieziono z Dobromyśla do województwa olsztyńskiego 19 prawosławnych [Tłomacki, 2003, s. 280].

W 1887 r. w folwarku zamieszkiwało 49 osób [PKSG za 1887, s. 32]. Według spisu powszechnego z 1921 r. w kolonii Dobromyśl w 9 budynkach żyło 47 osób, które deklarowały wyznanie rzymskokatolickie – 36 i prawosławne – 11 [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, s. 2]. W 1928 r. w Dobromyślu mieszkało już 178 osób [APL, SPB, sygn. 225]. W 1943 r. we wsi zamieszkiwało 253 mieszkańców [Amtliches, 1943, s. 36]. W 2021 r. we wsi mieszkało 207 osób [https://www.polskawliczbach.pl].

Zdecydowana większość mieszkańców Dobromyśla na przestrzeni dziejów utrzymywała się z rolnictwa. W latach 1843–1864 Elżbieta Krasińska prowadziła politykę scentralizowania zarządzania swoimi dobrami. Za centrum swojego majątku wybrał ona Dobromyśl.