Przejdź do treści

Oblasy

    Herb gminy Janowiec

    Oblasy

    Powiat: puławski

    Gmina: Janowiec

    Mapa miejscowości

    Miejscowości – część ekspercka

    W świecie cyfrowym

    Patrz hasło: Janowiec.

    Nazwa, przynależność administracyjna

    Oblas v. Oblasy to nazwa topograficzna, oznaczająca miejsce pośród lasów [Kamińska 1964, s. 138; Rymut 2009, s. 11]. Została urobiona od słowa ‘las’ z prefiksem ‘ob-’ (podobnie jak: Obręby, Obłazy) [Kopertowska 1994, s. 48]. Początkowo występowała w formie pojedynczej ‘Oblas’[np. MRPS II, nr 1122; Kamińska 1964, s. 138]. Od XIX w. konsekwentnie w formie mnogiej, co było związane z wyodrębnieniem się oddzielnych miejscowości Oblasy Księże i Oblasy Dworskie [Kamińska 1964, s. 138]. Identyczność tej nazwy z inną miejscowością w dawnym powiecie radomskim (ob. Oblas również pow. radomski, gm. Przytyk) stała się podstawą domysłu, że nadwiślańska wieś Oblasy upamiętniała poświadczoną wcześniej miejscowość o identycznej nazwie koło Radomia, należącą w XIV w. do Lewartów z Bejsc [Sochacka 2014, s. 122]. Domysłu tego nie udało się potwierdzić w materiale historycznym.

    W późnym średniowieczu i w okresie wczesnonowożytnym (do końca XVIII w.) wieś przynależała do powiatu radomskiego województwa sandomierskiego [KZL 9, k. 641v; AHPS, s. 149]. W 1497 r. przypisana omyłkowo do ziemi sandomierskiej [MRPS II, nr 1122; por. MRPS III, nr 2607].

    Oblasy na austriackiej mapie Heldensfelda z 1801-1804 r. maps.arcanum.com

    Mikrotoponimia

    Antroponimia

    Archeologia o najdawniejszym osadnictwie

    Pierwsze i jedyne informacje o dawnym osadnictwie dotyczą nieokreślonego chronologicznie naczynia znalezionego w nieznanych okolicznościach znajdującego się w zbiorach PMA.

    Natomiast brak jest informacji o dawnym osadnictwie z systematycznych badań powierzchniowych prowadzonych w roku 1982 w ramach AZP [NID, AZP obszar 75-75].

    Pierwsza wzmianka o osadzie

    Najwcześniejszy jednoznaczny przekaz dotyczący Oblasów w powiecie radomskim w parafii Syrokomla pochodzi z 1488 r. [AOfL 5, k. 197v; por. Kamińska 1964, s. 138] i wspomina o istnieniu tam młyna. Niewykluczone jednak, że z tych właśnie Oblasów pochodziła wieśniaczka Małgorzata, wdowa po Mikołaju zw. Flecistą (Grajkiem?), odnotowana konsystorzu lubelskim w roku 1460 [AOfL 2, k. 211, 214], to samo dotyczy poświadczonego nieco później (1470) sołtysa Mikołaja [AOfL 3, k. 48v]. Identyfikacje te nie są pewne, gdyż mogą odnosić się również do Oblasu k. Przytyka, a ponadto osłabia je m. in. brak Oblasów nadwiślańskich w dziele Długosza datowanym na lata 1470-1480 [DLB]. Pamiętając jednak o wielu lukach informacyjnych w Długoszowej księdze uposażeń [Kuraś 1966, s. 44-45], nie można wykluczyć ewentualności, że i to pominięcie wyniknęło z niedoinformowania autora.

    Właściciele

    Chronologicznie pierwszym udokumentowanym właścicielem Oblasów był Jan Janowski z Gardzienic herbu Janina, który w 1493 r. m. in. w tej wsi zapisał po 270 grzywien tytułem wiana i posagu swej żonie Katarzynie Kańskiej [KZL 4, k. 38; Sochacka 2014, s. 121]. Z nieco późniejszego zapisu sprzedaży majętności janowickiej sędziemu lubelskiemu Piotrowi Firlejowi, obejmującej m. in. Oblasy [KZL 8, k. 189], wynika z kolei, że Jan odziedziczył wieś po matce Annie, córce Mikołaja Janowskiego (zob. hasło Janowiec). Wiadomo, że włość janowicka uległa podziałowi po śmierci Mikołaja Janowskiego, lecz szczegóły tego podziału nie są znane. Oblasy najprawdopodobniej dostały się Annie, bowiem nie widać ich w rękach spadkobierców jej siostry Elżbiety, gdy wyzbywali się swoich działów [KZL 9, k. 641v]. Transakcje z Janowskimi w 1496 r. sfinalizował Piotr Firlej, lecz już rok później w roli właściciela klucza janowickiego, w tym także Oblasów, wystąpił jego syn Mikołaj Firlej [AGAD, MK 16, s. 146]. W jego rękach pozostawała w następnych latach [MRPS III, nr 2607 (1506); ŹD XV, s. 478 (1508)]. W okresie nowożytnym wieś nadal należała do klucza janowieckiego, przechodząc wraz z nim w ręce jego kolejnych właścicieli (zob. hasło Janowiec). Część wsi została przez jego właścicieli przeznaczona na stałe uposażenie plebana w Janowcu [Kartoteka].

    Stosunki etniczne i wyznaniowe

    Wieś należała w okresie średniowiecznym i wczesnonowożytnym do parafii w Syrokomli (od 1537 r. w Janowcu). Nie odnotował jej Jan Długosz w swej księdze uposażeń diecezji krakowskiej, co pośrednio wskazuje na późną metrykę osady. Przynależność parafialna Oblasów do Syrokomli została udokumentowana dopiero w 1529 r. [LR, s. 428] (zob. hasło Janowiec).

    Oświata

    Informacje statystyczne, gospodarka w dziejach

    Pierwsi znani mieszkańcy wsi Oblasy w średniowieczu to Małgorzata i Mikołaj zw. Flecistą (Grajkiem?) [AOfL 2, k. 211, 214 (1460 r.)] oraz – być może – Mikołaj sołtys [AOfL 3, k. 48v]. W 1577 r. odnotowano tu 8 gospodarstw zagrodniczych. W 1662 r. podatek zapłaciło w Oblasach 64 osoby powyżej 10 roku życia, nieco ponad sto lat później, w 1787 r., liczba wszystkich mieszkańców wsi wzrosła do 165, wśród których znajdowało się 10 przedstawicieli ludności żydowskiej [AGAD, ASK I 8, k. 721; Kupisz 2014, s. 23; Kumor 1979, s. 115].

    Późne pojawienie się Oblasów w źródłach (1488 r. lub 1460 r.), nie pozwala na precyzyjne zarysowanie sytuacji gospodarczejowej wsi w średniowieczu. Wiadomo, że od początku wchodziła w skład klucza janowickiego i najprawdopodobniej powstała na surowym korzeniu, na terenie lasu przylegającego do gruntów Syrokomli od północy. Przyjmując identyfikację Oblasów w źródle z 1460 r. [AOfL 2, k. 211], można hipotetycznie przypisać inicjatywę osadniczą ówczesnemu właścicielowi Mikołajowi Janowskiemu. Niewykluczone jednak, że inicjatywa miała miejsce później i odpowiadali za nią jego spadkobiercy, tj. Anna i jej mąż Grzegorz, ewentualnie ich syn Jan (zob. hasło Janowiec). Z kolei, identyfikując z Oblasami nad Wisłą sołtysa Mikołaja, wzmiankowanego w 1470 r. [AOfL 3, k. 48v], należałoby przyjąć, że jeszcze w XV w. wieś posiadała prawo niemieckie. Z tą okolicznością koresponduje informacja o funkcjonowaniu tam młyna wraz z rolą [AOfL 5, k. 197v]. Tymczasem wiadomo, że w 1506 r. z inicjatywy kolejnego właściciela Mikołaja Firleja Oblasy zostały przeniesione na prawo średzkie [MRPS III, nr 2607]. Niestety, szczegóły lokacji nie są skądinąd znane. Być może sytuacja zastana przez Firleja w Oblasach wymagała uporządkowania, względnie zależało mu na ujednoliceniu sytuacji prawnej całej włości. Wspomniany młyn był częściową własnością niejakiego Marcina Świnki młynarza z Bystrzycy, który zrzekł się swoich działów na rzecz kościoła w Syrokomli [AOfL 5, k. 197v]. Nie wiadomo, czy tamtejszym plebanom udało się przejąć cały młyn, ale wiadomość ta jest cenna w kontekście ich sytuacji ekonomicznej (zob. hasło Janowiec).

    W 1577 r. podatek na rzecz państwa pobrano w Oblasach jedynie od 8 gospodarstw zagrodniczych, wiadomo jednak, że poza nimi znajdowały się w nich jeszcze 3 gospodarstwa kmiece i 2 zagrodnicze, należące do uposażenia janowieckiej parafii [AGAD, ASK I 8, k. 721, Urban 1996, s. 38]. Był tu nadal folwark, a liczbę obejść oszacowano w 1667 r. na 10 dymów. W 1775 r. Oblasy liczyły łącznie 33 dymy, z czego 31 najeżało do klucza janowieckiego, a 2 stanowiło uposażenie plebana janowieckiego. Podatek opłacał folwark z dworem, gorzelnia, karczma, młyn oraz 22 zamieszkałe gospodarstwa chłopskie i 7 opustoszałych. Z wykazu podatkowego spisanego w 1790 r. wynika, że folwark z browarem, trzema stawami, jedno gospodarstwo kmiece i 5 zagrodniczych, stanowiące łącznie 8 dymów, należały do plebana janowieckiego (nieco wcześniej, w 1748 r. wzmiankowano 8 plebańskich zagrodników). Posiadał on także część lasu oblaskiego. Tzw. Oblasy Pańskie, stanowiące łącznie 20 dymów z dworem, drugim folwarkiem, karczmą, 2 rzemieślnikami i pozostałymi gospodarstwami chłopskimi były własnością dziedziców klucza janowieckiego. Wspomniany dwór dziedziców Janowca był otoczony kanałami, ogrodem i sadem. Inwentarz posiadłości janowieckich Piaskowskiego z 1790 r. wymienia 17 poddanych zamku, posiadających gospodarstwa oraz 3 puste role. Odrabiali oni po 2–3 dni pańszczyzny tygodniowej, byli zobowiązani do szarwarków, pomocy w żniwa, czynszów i danin. Poddani plebańscy odrabiali na plebańskim folwarku 2 dni tygodniowo sprzężajem lub dzień pieszo, w zależności od wielkości gospodarstwa, moczyli konopie i przędli przędzę [Kupisz 2014, s. 23; Kartoteka; Szymanek 1997/7 s. 33; Urban 1997, s. 32].

    Zabytki i obiekty przyrodnicze

    Ważne wydarzenia

    Małe ojczyzny – strefa regionalistów

    Współczesność, strategie rozwoju

    Samorząd, organizacje​

    Kościoły i związki religijne​

    Życie kulturalne

    Oświata i szkolnictwo

    Wybitne postacie​

    Rodziny – pamiątki

    Wspomnienia, albumy rodzinne​

    Gospodarka – firmy i przedsiębiorstwa

    Walory turystyczne

    Folklor​

    Miejsca pamięci