Janowiec

INFORMACJE NA TEMAT JANOWCA NAD WISŁĄ ORAZ GMINY JANOWIEC DOSTĘPNE ONLINE

(DOSTĘP 1-18 LUTY 2025 R.)

Łatwo dostrzegalną cechą „obecności” Janowca w sieci internetowej jest bez wątpienia trudna do policzenia (i pełnej prezentacji) ilość stron oddających niejako turystyczny charakter miejsca.  Wobec tego poniżej w dziale „Turystyka, zabytki i inne atrakcje Janowca” dokonano wyboru portali, których treści, materia informacyjna są najszersze i najbardziej aktualne.

Podobnie sytuacja wygląda w tej części poniższego zestawienia, która dotyczy filmów. W „Videotece” pojawiły się zatem te najnowsze lub oficjalne, stanowiące efekt działań promocyjnych Gminy Janowiec nad Wisłą. Informacje natury turystycznej (związane głównie z turystyką kulturową) wyraźnie dominują nad innymi tradycyjnie zamieszczanymi w naszym zestawieniu „danych internetowych” także z tego powodu, że Janowiec nie jest dużą gminą, rozległą terytorialnie i zamieszkiwaną przez wyjątkowo licznych mieszkańców.

Historyczne walory Janowca determinują spore zainteresowanie gminą ze strony badaczy przeszłości. Niestety, bogaty dorobek regionalistów firmowany przez Towarzystwo Przyjaciół Janowca, nie jest dostępny online (patrz poniżej)  

INFORMACJE OGÓLNE

Janowiec (województwo lubelskie)

Gmina Janowiec oficjalna strona   na górnym poziomym pasku pierwszą zakładką jest „Urząd Gminy”, który przynosi wszelkie informacje dotyczące administracji lokalnej. Podobny charakter co do treści ma kolejna zakładka „Dla mieszkańców” (znajdująca się tam subdywizja „Gmina Janowiec w sieci” nie oznacza, że znaleźć tu można linki zewnętrzne informujące o szeroko pojmowanym życiu gminy Janowiec. Istotne znaczenie z perspektywy cech ikonicznych gminy ma kolejna zakładka na pasie poziomym „Informacje turystyczne”  Dzieli się ona na sześć grup informacji: „Retrospekcyjny spacer” (ze zbiorem krótkich tekstów, przygotowanych przez miejscowy Gminny Ośrodek Kultury, o historycznych atrakcjach Janowca, patrz poniżej „Atrakcje turystyczne, zabytki”), „Kalendarz wydarzeń 2025 w programie („Kraina lessowych wąwozów”  /plik pdf., ss. 25/, „Kalendarium wydarzeń kulturalnych i sportowych w Janowcu na 2025 rok” https://drive.google.com/file/d/1IBUhenkUB-EM5BBohBQhdMNcUOsOFWxk/view ;  „Mapa szlaków turystycznych” ;  „Atrakcje turystyczne”  oraz Obiekty/baza turystyczna  (wskazano osiem takich obiektów)

Ostatnia zakładka na pasku poziomym „Inwestycje w Gminie” odnosi się życia ekonomicznego gminy i może być zachęta dla potencjalnych inwestorów https://www.janowiec.pl/inwestycje-w-gminie    Na oficjalnej stronie gminy znajduje się też zakładka „Aktualności i wydarzenia” (znajdują się tu informacje oficjalne, ważne z perspektywy Urzędu Gminy niż rodzaj szeroko pojmowanej „gazety gminnej”)

Urząd Gminy Janowiec

GMINA WIEJSKA JANOWIEC  (dane GUS, plik pdf., ss. 4)

Janowiec (gmina)  

Gmina Janowiec w liczbach

STRATEGIA ROZWOJU GMINY JANOWIEC POW. PUŁAWY, WOJ. LUBLIN  (plik pdf., ss. 87)

„Czy Janowiec nad Wisłą będzie miastem?”  

WSIE GMINY JANOWIEC NAD WISŁĄ

Sołectwa / Sołtysi  

Janowiec (województwo lubelskie)  

Brześce (województwo lubelskie)

Wieś Brześce w liczbach

Brześce-Kolonia

Wieś Janowiec w liczbach

Janowiec, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 429. 

Janowice (powiat puławski)  

Wieś Janowice w liczbach

Janowice (11), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. III: Haag – Kępy, Warszawa 1882, s. 427.

Nasiłów (województwo lubelskie)

Wieś Nasiłów w liczbach

Nasiłów (1), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VI: Malczyce – Netreba, Warszawa 1885, s. 925.

Oblasy (województwo lubelskie)  

Wieś Oblasy w liczbach

Oblasy (1 i 2), [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. VII: Netrebka – Perepiat, Warszawa 1886, s. 329.

Trzcianki (powiat puławski)  

Wieś Trzcianki w liczbach  

Polesie Wojszyńskie  (przysiółek wsi Trzcianki)

Trzcianki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 543.  

Wojszyn (województwo lubelskie)

Wieś Wojszyn w liczbach

Wojszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XIII: Warmbrun – Worowo, Warszawa 1893, s. 764.

Wojszyn, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 2: Januszpol – Wola Justowska, Warszawa 1902, s. 695.

AKTUALNOŚCI

Gmina Janowiec – strona mieszkańców (na fb)

NASZA GMINA JANOWIEC (na fb)

„Nasze Miasto Puławy”  (z tagiem Janowiec)

„Kurier Lubelski”  (z tagiem Janowiec)

LPU24.pl (z tagiem Janowiec)

„Radio Impuls”  (puławskie radio nie posiada opcji „wyszukaj”)

„Wspólnota Puławska”   (z tagiem Janowiec)

KazimierzDolny24.  (z tagiem Janowiec)

„Dziennik Wschodni”   (z tagiem Janowiec)

Polskie Radio Lublin  (z tagiem Janowiec)

„Nasze Miasto Puławy”  (z tagiem Janowiec)

EDUKACJA I KULTURA

Towarzystwo Przyjaciół Janowca  (szerzej patrz niżej)

Stowarzyszenie Dwa Brzegi Kazimierz Dolny – Janowiec nad Wisłą  

ZESPÓŁ SZKÓŁ W JANOWCU  (w skład Zespołu wchodzi szkoła podstawowa i przedszkole)

Dom Kultury w Janowcu nad Wisłą (z zakładkami: Informacja turystyczna, Harmonogram zajęć)

Gminna Biblioteka Publiczna w Janowcu  (ogólna informacja na stronie powiatu puławskiego)

Gminna Biblioteka Publiczna w Janowcu   (ogólna informacja na stronie gminy)

Janowieckie Interpretacje Muzyki im. Jakuba Walaska

Święto Wina w Janowcu https://www.janowiec.pl/aktualnosci/swieto-wina-w-janowcu-3.html   (patrz także na stronie winnice.pl )

ORGANIZACJE, STOWARZYSZENIA I FUNDACJE („ŻYCIE OBYWATELSKIE”)

Stowarzyszenie Janowiec      

Fundacja Bezmiar  

KOŁO GOSPODYŃ WIEJSKICH W JANOWCU  

KOŁO GOSPODYŃ WIEJSKICH W OBLASACH  

KOŁO GOSPODYŃ WIEJSKICH W  Nasiłowie  

KOŁO GOSPODYŃ WIEJSKICH Trzcianki  

Ochotnicza Straż Pożarna w Janowcu  (informacje na stronie gminy)

Ochotnicza Straż Pożarna Janowiec  (na fb)

Ochotnicza Straż Pożarna Janowice  

Relacja z uroczystości z okazji 90 lecia powstania Ochotniczej Straży Pożarnej w Janowicach  

OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA  Oblasy (KSRG)  

OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA  Nasiłów

OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA  Trzcianki  

OCHOTNICZA STRAŻ POŻARNA  Wojszyn  

Nordicowy Janowiec  (grupa na fb)

ŻYCIE RELIGIJNE

Parafia św. Stanisława Biskupa i św. Małgorzaty w Janowcu

JANOWIEC n. WISŁĄ – Parafia pw. św. Stanisława bp. m. i św. Małgorzaty

Do parafii należą: Baryczka, Brześce, Helenów, Ignaców, Janowiec, Janowice, Lucimia, Ławeczko Nowe, Ławeczko Stare, Mszadla, Oblasy, Rudki, Trzcianki, Wojszyn. Wierni Kościoła rzymskokatolickiego z Nasiłowa należą do parafii św. Wojciecha w Górze Puławskiej.

PUBLIKACJE DOTYCZĄCE JANOWCA NAD WISŁĄ DOSTĘPNE ONLINE

W 2020 roku została opublikowana „Bibliografia Janowca i okolic” autorstwa Alicji Matczuk i Artura Znajomskiego (Janowiec 2020, ss. 214, ukazała się w nakładzie 150 egz.). Niestety, nie jest ona dostępna online nawet na stronie Towarzystwa Przyjaciół Janowca  . Prowadzi ono prężną działalność edytorską (ok. 40 pozycji książkowych). Towarzystwo zostało zarejestrowane w 1995 r. Jego aktywność można poznać dzięki zakładce „Kalendarium”   oraz w prezentacji pt. „Działalność Towarzystwa Przyjaciół Janowca nad Wisłą” https://tpj.janowiec.pl/wp-content/uploads/2018/02/TPJ-prezentacja-wydawnictw-2018_1.pdf  (plik pdf., ss. 27). Plik nie daje możliwości wejścia online do wskazanych publikacji. W zakładce „Wydawnictwa”  znajdują się tylko opisy bibliograficzne i spisy treści wydanych przez TPJ książek. Niestety, nie ma tu także dostępu do wspomnianej „Bibliografii Janowca i okolic”. Dal historyków ważna wydaje się zakładka „Archiwum”  z następującym podziałem wewnętrznym:

Zbiór nr 1– Towarzystwo Przyjaciół Janowca nad Wisłą

Zbiór nr 2 – Dokumentacja księgowa

Zbiór nr 3 – Korespondencja Leszka Kwaska

Zbiór nr 4 – Zbiór ikonografików

Zbiór nr 5 – Janowiec i okolice

Zbiór nr 6 –Zamek w Janowcu

Zbiór nr 7 – Kolekcje rodzin

Zbiór nr 8 – Kolekcja rodziny Czaplińskich

Zbiór nr 9 – Żydzi

Zbiór nr 10 – Prasa

Zbiór nr 11 – Kartografia

W każdym zbiorze znajduje się jednak wyłącznie spis, rodzaj inwentarza zebranych materiałów.

TPJ wydaje także własny periodyk pełen treści historycznych. 23 grudnia 2024 ukazał się 112 numer kwartalnika „Gazeta Janowiecka” (tu dostępne numery pisma od 101 z 2021 do grudnia 2024). Szkoda, że dopiero od numeru 95/2020 czasopismo wydawane jest i wobec tego szeroko dostępne w formie elektronicznej Na całość gazety składa się kilka działów: historia Janowca i gminy Janowiec, a czasem sięgająca także obszarów przyległych, aktualności z życia Towarzystwa, wydarzenia w gminie i wieści z Urzędu Gminy Janowiec, choć w zasadniczych treściach (poza bieżącymi informacjami) dominują treści historyczne. Redaktorem naczelnym kwartalnika jest Leszek Kwasek. Na stronie TPJ w zakładce „Gazeta Janowiecka dostępne są spisy treści pisma spisy treści numerów do 100 numeru. Wymiar niemal całkowicie historyczny ma natomiast „Notatnik Janowiecki”, który początkowo ukazywał się dwa razy w roku. Od 2000 r. (numer podwójny 9-10) zmieniona została częstość wydawania „Notatnika” na jeden raz w roku, co wpłynęło jednocześnie na zwiększenie objętości wydawnictwa do około 240 stron. Inicjatorem i redaktorem jest dr Andrzej Szymanek. O charakterze pisma przekonuje: Bibliografia zawartości „Notatnika Janowieckiego” za lata 1996-2011 Część druga

Szkoda, że do pobrania ze strony TPJ pozostaje tylko statut stowarzyszenia  i deklaracja członkowska…

W. Kusiński, Czy Janowiec naprawdę leży nad Wisłą?, w: Miasto tyłem do rzeki, Materiały sesji naukowej, Warszawa, 22-23 czerwca 1995, red. B. Wierzbicka, Warszawa 1996, s. 68-81  (plik pdf, ss. 12)

W. Kusiński, Zespół Krajobrazowy Kazimierz Dolny–Janowiec. Ochrona genius loci (plik pdf, ss.29)

B. Szmygin, A. Siwek, A. Fortuna-Marek, Zespół zamkowy w Janowcu. Ocena wartości i plan zarządzania, Lublin 2020,   (plik pdf, ss. 224)

W. Kosiński, ZESPÓŁ KRAJOBRAZOWY KAZIMIERZ DOLNY – JANOWIEC. (plik pdf., ss. 26)

A.Szymanek, Cmentarz parafialny w Janowcu nad Wisłą (Rys historyczny)  (plik pdf., ss. 10, zbiory Teatru NN)

W. Kosiński, Kształtowanie krajobrazu kulturowego – miasteczko turystyczne na przykładzie Janowca nad Wisłą, „Ochrona Zabytków” 3–4, 1995, s. 262-282.    (plik pdf., ss. 18)

J. Żurawski, Zamek w Janowcu nad Wisłą. Budowa – rozbudowa – ruina 

(plik pdf. ss. 29)

Archeologiczne odkrycia na terenie Kazimierskiego Parku krajobrazowego, red. E. Banasiewicz-Szykuła, Lublin 2000, ss. 110  (plik pdf., ss. 110)

L. Wajda-Adamczykowa, Nazwa janowiec i jej synonimy . [w:] Prace Językoznawcze V. Rocznik. Naukowo-Dydaktyczny, z. 104 (dostępne w repozytorium Uniw. Pedagogicznego)

H. Seroka, W sprawie realizmu godeł i stylizacji heraldycznej na przykładzie herbu gminy Janowiec nad Wisłą,  „Rocznik Polskiego Towarzystwa Heraldycznego” T. 15 (2016)   (tekst pojawia się po wpisaniu tytułu)

M. Supryn, Archeologia zamku w Janowcu. Dzieje budowli w świetle badań archeologicznych z lat 1976–2001  

Historia społeczności żydowskiej w Janowcu   (z bibliografią!)

Bitwa o uchwycenie przyczółków w rejonie Puław, Janowca w 1945 r.    

B. Bąk, B. Radwanek-Bąk, Oto opoka, a na niej zbudowano – Kazimierz Dolny, „Górnictwo Odkrywkowe”  1, 2020,     (plik pdf., ss. 9)

W. Kosiński, Ponowoczesny rynek w małym mieście zabytkowym o funkcji turystycznej. (plik pdf., ss. 11)

K. Drobek, Funkcjonowanie obiektów w trwałej ruinie na przykładzie zamku w Janowcu, „TEKA” 2019, 3 Komisji Architektury, Urbanistyki i Studiów Krajobrazowych. Oddział Polskiej Akademii Nauk w Lublinie  

G.Michalska, Ł. Mich;lski, Zamek w Janowcu. Nowożytne fortyfikacje Lubelszczyzny, tom. 1.   ( informacja o książce za spisem treści)

W. Kosiński, Kształtowanie krajobrazu kulturowego – miasteczko turystyczne na przykładzie Janowca nad Wisłą, „Ochrona Zabytków” 1995, 3-4, s. 266-282  

A.Wyrobisz Polityka Firlejów wobec miast w XVI wieku i założenie Janowca nad Wisłą , „Acta Poloniae Historiae” 48, 1983 (plik pdf., ss. 18)

G. Kuś, M. Gan, Down by the river to the middle of nowhere? Avar-period metal artifacts discovered in Janowiec, site 3, Puławy district,  “Sprawozdania Archeologiczne”  74, 2 (2022):  

M. Brykowska, W. Wółkowski, Zamek w Kazimierzu Dolnym w świetle badań architektonicznych, „Architecture”  (plik pdf., ss. 41)

P. Janowski, Kilka uwag na temat historii ogrodu przy zamku w Janowcu w czasach Firlejów i Lubomirskich, „Journal of Heritage Conservation” 2023, 74 , s. 143–157    (plik pdf., ss. 15, tekst dwujęzyczny z bogatą bibliografią)

A.Janowski, Wycieczki po kraju. III. Nowo Aleksandrja, Kazimierz, Janowiec , Nałęczów, Warszawa 1901  (plik pdf., ss .125)

P. Madejski, Graffiti w Janowcu XVI – połowa XX wieku, „Almanach Historyczny” 2020,  22, s. 49–67

B. Kontny, G. Kuś, An axe Head from a Przeworsk Culture Settlement in Janowiec or Pictures from the Life of European Barbaricum Warriors, “Sprawozdania Archeologiczne” 76/2, 2024, s. 277-291  (plik pdf., ss. 17)

P. Madejski, Epigrafika w badaniach z zakresu historii regionalnej – przykład Janowca nad Wisłą, Annales UMCS Vol 79 (2024)  

Historia i kultura Żydów Janowca nad Wisłą, Kazimierza Dolnego i Puław. Fenomen kulturowy miasteczka – sztetl. Materiały z sesji naukowej „V Janowieckie Spotkania Historyczne” Janowiec nad Wisłą, 28 czerwca 2003 roku, Janowiec 2003  (plik pdf. spis treści i ogólne wprowadzenie)

G. Kuś, Zapinki bałtyjskie z Janowca nad Wisłą, 2021, „Wiadomości Archeologiczne” 74, 2021,  

J. Litwin, „Życie między dwoma brzegami” –katalog wystawy – fotografia, ss. 24  (dotyczy żeglugi po Wiśle)

P. J. Janowski, Kilka uwag na temat historii ogrodu przy zamku w Janowcu w czasach Firlejów i Lubomirskich [Remarks on the History of the Janowiec Castle Garden in the Time of the Firlej and Lubomirski Families] „Wiadomości Konserwatorskie – Journal of Heritage Conservation 2023, 74, ss.143–157 (wersja dwujęzyczna pojawia się po wpisaniu tytułu)

K. Wolska, Tajne nauczanie w okresie II wojny światowej w gminie Janowiec nad Wisłą, Janowiec 1984   (maszynopis)

J. Niedziółka, Tradycja związana z „bębnem wielkanocnym” w Janowcu nad Wisłą, w: red. A. Roguska, M. Danielak-Chomać, Uniwersalizm i tradycja w kulturze. Aktualność kultury ludowej Cz. 3, , Siedlce 2015,  

B. Kozłowska, OSTATNI WŁAŚCICIEL ZAMKU W JANOWCU N/WISŁĄ – WSPOMNIENIE o LEONIE KOZŁOWSKIM, „Wiadomości Ziemiańskie”, nr 26, 18 maja 2006 r.  

INNE INFORMACJE NA TEMAT DZIEJÓW jANOWCA I GMINY

Kalendarium historyczne Janowca

Ludność żydowska w Janowcu nad Wisłą  

Historia miejscowości  

Miejskie tradycje Janowca

Janowiec nad Wisłą   (w zasobach TeatruNN)

Janowiec w zasobach Polona  (głównie stare fotografie, grafiki i akwarele)

Janowiec w zasobach TeatruNN  (informacja natury bibliograficznej i relacje świadków historii)

Janowiec w katalogach Biblioteki Narodowej  (informacja natury bibliograficznej)

Janowiec w katalogach połączonych bibliotek lubelskich  (informacja natury bibliograficznej)

Janowiec w zasobach Repozytorium Cyfrowego Instytutów Naukowych

TURYSTYKA, ZABYTKI I INNE ATRAKCJE JANOWCA

Cmentarz żydowski w Janowcu

Cmentarz żydowski w Janowcu (ul. Młynarska)  

Synagoga w Janowcu  

Synagoga w Janowcu nad Wisłą

Bóżnica w Janowcu  

Kościół szpitalny pw. Św. Trójcy (XVI w.) potem Św. Cecylii (XVII-XVIII w.) w Janowcu nad Wisłą   

Szlak Renesansu Lubelskiego

HISTORIA CMENTARZY PRZYKOŚCIELNYCH I GRZEBALNEGO W JANOWCU – KALENDARIUM   

Przeprawy na Wiśle

Kościół św. Stanisława biskupa i męczennika i św. Małgorzaty w Janowcu nad Wisłą  

Dwór w Janowicach

Dwór w Oblasach

Obiekty i miejsca historyczne w Janowcu  

Magiczne Ogrody  (strona oficjalna)

Magiczne Ogrody

Magiczne Ogrody  (na fb)

MAGICZNE OGRODY w Janowcu z certyfikatem marki lubelskie

Magiczne Ogrody w Janowcu Najlepszą rodzinną atrakcją 2020

Magiczne Ogrody k/Janowca  

Prom Serokomla między miejscowością Bochotnica a Nasiłowem

Zalew w Janowicach na rzece Plewce   

Kościół pw. św. Małgorzaty w Janowcu   

Atrakcje turystyczne gminy Janowiec  

Janowiec atrakcje – zamek i inne ciekawe miejsca

Janowiec – Atrakcje  

Zamek w Janowcu (Oddział zamiejscowym Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym)  

Muzeum Zamek w Janowcu, oddział Muzeum Nadwiślańskiego w Kazimierzu Dolnym  

Muzeum Zamek w Janowcu    (na fb)

Muzeum Nadwiślańskie / Oddział Zamek w Janowcu   

Statut Muzeum Zamek w Janowcu (w organizacji)  

Janowiec nad Wisłą. Zamek Firlejów  

Zamek w Janowcu. Ruiny gdzie w pełnię ukazuje się Czarna Dama  

Sekrety zamku w Janowcu

Zamek w Janowcu

Zamek w Janowcu nad Wisłą  

Janowiec, ostatni prywatny zamek w PRL-u

Janowiec, ruina zamku magnackiego   

Janowiec nad Wisłą (woj. lubelskie) – co dalej z ruinami zamku?

JANOWIEC – ODDZIAŁ MUZEUM NADWIŚLAŃSKIEGO W KAZIMIERZU DOLNYM

Muzeum Zamek w Janowcu nie będzie tylko oddziałem, ale samodzielną instytucją

Muzeum Zamek w Janowcu otwarte jako samodzielna instytucja

Janowiec zamek  

Rekonstrukcja historyczna na zamku w Janowcu

Zamek Janowiec nad Wisłą (ruiny)  (bogaty zbiór rycin i strych fotografii)

JANOWIEC NAD WISŁĄ – POMYSŁ NA LENIWY RODZINNY WEEKEND  

Przewodnik po Janowcu  

Wydarzenia na Zamku w Janowcu

PUŁAWY – JANOWIEC NAD WISŁĄ

Janowiec – atrakcje i baza turystyczna  

Spacerkiem wokół Kazimierza: Janowiec

Rynek w Janowcu  

Na Weekend: Janowiec nad Wisłą i ruiny zamku  

Janowiec. Atrakcje, które warto zwiedzić  

Skansen z dworem z Moniaków  

Dwór z Moniak  

Stowarzyszenie Winiarzy Małopolskiego Przełomu Wisły  

Odkryj Szlak Winiarski Małopolski Przełom Wisły!  

Szlak Winiarski  

Janowiec nad Wisłą    (na Instagramie, liczne o dobre fotografie)

Zamek Firlejów w Janowcu

Janowiec. Bastejowy zamek obronny  

Obok zamku w Janowcu ma powstać centrum winiarstwa

Janowiec nad Wisłą, czyli dawna wieś Serokomla

Zalew w Janowicach

Zalew Janowice

Zalew, plaża w Janowicach  

SPORT

Nordicowy Janowiec

LKS Serokomla Janowiec  (na portalu fubolowo.pl)

LKS Serokomla Janowiec   (na fb.)

Strzelnica Janowiec nad Wisłą

VIDEOTEKA

Treści filmów dostępnych na kanale Youtube w oczywisty sposób odzwierciedlają charakter Janowca nad Wisłą i koncentrują się na jego walorach historycznych. Stąd obiektem zainteresowania jest przede wszystkim miejscowy zamek, patrz np. „Zamek w Janowcu”    (18 odcinek serii Teraz Historia). Poważną rolę promocyjna może odgrywać film Janowiec  (w wersji anglojęzycznej, pochodzi on jednak sprzed kilkunastu lat). Filmy firmowane przez GOK w Janowcu w pewnym zakresie dotyczą życia wsi, choć zawsze w tle pojawia się jego historia Na kanale Youtube znajduje się kilka starszych filmów w serii „Janowiec n/Wisłą”  . Walor retrospekcji ma film „110 lat Urzędu Gminy w Janowcu na starych fotografiach”.   Ciekawe są filmy pokazujące Janowiec jako miejsce powstawania wielu znanych produkcji kinowych (one też pokazują dawny Janowiec), patrz np. Janowiec okiem filmowców    (dwa filmy), podobną tematykę prezentuje kryjący się pod tym linkiem film  Tematyczny charakter posiada film Szlakiem Lubelskich sztetli – Janowiec nad Wisłą  . Tematykę natury publicystycznej porusza film Czy Janowiec n/Wisłą może być znowu miastem?   Sporo Youtubowych filmików dotyczy innej atrakcji gminy, Magicznych Ogrodów  

Przed lokacją miasta: wieś Syrokomla [Rymut 2001, s. 75], ewentualnie Serokomla [np. Chachaj 2019, s. 130]. Lekcja ‘Syrokomla’ wydaje się bardziej poprawna w świetle zapisów średniowiecznych [Szymanek 2022, s. 12]. Na ogół przyjmuje się, że nazwa pochodzi od nomenklatury rodowej [Rymut 2001, s. 75], lecz nie jest pewne, jaka była relacja pomiędzy nazwą miejscową a rodową [Szymanek 2022, s. 12]. Koncepcja francuskiej genezy tej nazwy [Brochwicz-Lewiński, Różak, Turant 2008, s. 54-71], choć niezwykle pociągająca, absolutnie nie jest przekonująca. Aleksander Brückner etymologicznie próbował wywieść miano ‘Syrokomla’ od słów ‘syry’ i ‘kom’, co oznacza mokrą v. surową kłodę [Brückner 1927, s. 249].

Uwaga: Syrokomli w pow. radomskim nie należy mylić z inną miejscowością o niemal identycznej nazwie Serokomla, zlokalizowaną w dawnym pow. stężyckim, koło Chordzieży, powstałą z inicjatywy podsędka łukowskiego Piotra Kijańskiego z Chordzieży dopiero w 1537 r. [AGAD, KRSW 3195d, k. 80-82; Kiryk 1972, s. 156-157].

Nazwa ‘Janowiec’,według formalistycznego podejścia językoznawczego [Kamińska 1964, s. 79], jest zdrobniałą formą od nazwy miejscowej ‘Janów’. Z historycznego punktu widzenia takie pochodzenie nazwy miasta jest mało prawdopodobne. Warto zauważyć, że lokację miejską poprzedziła budowa zamku, który w świetle dokumentu lokacyjnego z 1537 r. był już ukończony [Kiryk 1994, s. 51] (zob. zakładkę Zabytki). Niewykluczone więc, że pierwotnie to właśnie zamek określany był jako Janowiec, choć póki co, nie jest to skądinąd potwierdzone. Nie mniej kłopotliwa jest geneza tej nazwy, czyli od kogo lub czego nazwa ta pochodzi – kto lub co było inspiracją dla wojewody ruskiego Piotra Firleja w 1537 r. Jeśli chodzi o osobę, na myśl przychodzi czynny w pierwszej połowie XV w. Jan Firlej z Dąbrowicy, ojciec sędziego ziemskiego Piotra [Sochacka 2014, s. 116-118; Jusiak 2011, s. 36-39]. Ten nie wyróżnił się jednak niczym szczególnym, a już z całą pewnością jego dokonania zostały przyćmione przez dziada (Piotra) i ojca (Mikołaja) Piotra-kreatora Janowca w 1537 r. W tej sytuacji bardziej przekonujące wydaje się intencjonalne nawiązanie do zastanej przez Firlejów nazwy nadwiślańskiej włości, gdy dokonywali jej zakupu. Jej poprzedni właściciele, przynajmniej od połowy lat dwudziestych XV w., z pokolenia na pokolenie notorycznie byli określani w źródłach z Janowic lub jako Janowscy (zob. hasło Janowice). Można więc uznać, że pod koniec stulecia nazwa była ugruntowana wśród okolicznej szlachty i jednoznacznie kojarzona, mimo swej powtarzalności. Mikołaj Firlej na potwierdzeniu królewskim zakupu dóbr janowickich z 28 grudnia 1497 r. zaczął pisać się z Janowic, choć tego samego dnia wcześniej, gdy nominowano go na chorąstwo krakowskie, określono go jeszcze z Dąbrowicy [zob. AGAD, MK 16, s. 146]. Jest to dość wyraźne świadectwo przejęcia dotychczasowej nomenklatury, związanej z posiadaniem nadwiślańskiego klucza.

Wieś Syrokomla oraz późniejsze miasto i zamek Janowiec należały w okresie średniowiecznym i staropolskim do powiatu radomskiego województwa sandomierskiego [AHPS,s. 141]. W źródle z 1497 r. omyłkowo przypisano miejscowość do ziemi sandomierskiej [MRPS II, nr 1122]. Pod względem administracji kościelnej parafia w Syrokomli (Janowcu) należała do archidiakonatu lubelskiego diecezji krakowskiej [Szafran 1958, s.168].

W źródłach od 1604 r. pojawiają się grunty miejscowego kościoła, tj. Plebania Góra i łąki nad Wisłą o nazwie Wiry, natomiast w 1748 r. pola i łąki prepozyta szpitalnego nazywane Machnikowa, Płonie i Barychowska [Szymanek 2002, s. 7–8; Urban 1997, s. 30]. Współczesne – części wsi: Nowy Janowiec, Osiedle Szkolne; ulice: Górna, Kościelna, Krótka, Lubelska, Młynarska, Powiśle, Praga, Radomska, Sandomierska, Sportowa, Spółdzielcza, Zamkowa; ulice na osiedlu Nowy Janowiec: Emilii Plater, Jana Kochanowskiego, Królowej Bony, Mikołaja Janowskiego, Piotra Firleja [Kwasek 2001, s. 4-6]; cieki wodne: Plewka (rzeka), Nieciecz (dopływ Plewki); lasy itp.: Błonie, Cupel, Klin, Krzywdy, Lepianki, Niwki, Pasternik, Plusy, Pod Machunią, Połomina, Za Suchą Rzeką; wzniesienia: Mysia Góra, Suchorzeka [za danymi Geoportalu].

Podczas wizytacji biskupiej parafii janowieckiej w 1604 r. asystowali wójt Stanisław Rybitwak, oraz rajcy: Jan Majak, Jan Wogierka i Bartłomiej Wrzosek. Wśród elity mieszczańskiej, obejmującej urzędy wójtów i rajców janowieckich, a także wśród właścicieli warsztatów rzemieślniczych byli w XVII w. przedstawiciele rodzin: Gosławskich, Jazowiczów, Wiechowiczów, Piasecznych, Przybyłów, Jankułów, Kozaczków, Kosmowiczów, i Kwaskowiczów vel Kwasków. W 1790 r. 7 janowieckich posesji należało do Olejarczyków, 6 do Kwasków, a 5 do Strzałkowskich [Szymanek 2022, s. 107, 109–111].

Pierwsze znaleziska – kilka ułamków naczyń glinianych z późnej epoki brązu (kultura łużycka) – pochodzą z czasów drugiej wojny światowej [Głosik, Kowalski 1974, 92]. Kolejne dotyczy denara rzymskiego [Gurba 1959, 96; także Kokowski 1982, 168; Lis 1996, 19; Gładysz-Juścińska, Kokowski, Niezabitowska-Wiśniewska 2021, 138-139]. Prowadzone badania w roku 1963 w rejonie rynku ujawniły ceramikę z wczesnej fazy średniowiecza (VIII-X w.), kolejne fragmenty z wieków średnich (brak bliższego datowania) uzyskano z prac prowadzonych w roku 1985 w rejonie dawnego kościoła pw. św. Cecylii [Hoczyk-Siwkowa 1996, 22].   

W trakcie systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1982, 1996 i 2016 odkryto 19 stanowisk. Na podstawie zebranych fragmentów ceramiki naczyniowej oraz nielicznych materiałów krzemiennych o charakterze odpadkowym stwierdzono ślady osadnictwa z wczesnej epoki brązu (m.in. kultura trzciniecka), późnej epoki brązu (kultura łużycka), wczesnej epoki żelaza (kultura: pomorska i przeworska), nieokreślonej fazy wczesnego średniowiecza oraz najliczniejsze z okresu nowożytnego [NID, AZP obszary: 75-75 i 76-75 – dwa stanowiska opisano Janowiec-Zamek; także Bargieł, Zakościelna 1995, cz. 1, 318-319].

W latach 1976-2001 na zamku prowadzono badania archeologiczne (22 sezony wykopaliskowe), także sprawowano nadzór archeologiczny nad robotami ziemnymi, co umożliwiło poznanie zarówno najstarszej fazy funkcjonowania założenia odnoszące się do 1 ćwierci XVI w., jak i późniejszej jego przebudowy w XVII-XVIII stuleciach. Łącznie wydobyto około 30 tys. zabytków ruchomych – głównie ceramiki naczyniowej (garnki, patelnie, misy) także stołowej (talerze, dzbany, kubki, kufle), w mniejszym stopniu budowlanej (kafle, płytki posadzkowe), również wyroby ze szkła, przedmioty metalowe, szkło okienne. Uzyskano także liczne detale architektoniczne [Supryn 2015 – tam wcześniejsza literatura], monety z 2 poł. XVI-1 poł. XVII stulecia [Opozda 1968; Suchodolski] 1971].

Kolejnym rejonem badań archeologicznych był dawny zespół kościoła szpitalnego pw. św. Cecylii. W wyniku prac prowadzonych w roku 1985 odsłonięto liczne relikty zabudowy tego kompleksu. Przede wszystkim określono jego lokalizację, rozmiary i częściowo technikę budowlaną głównego obiektu – kościoła. Odsłonięto także fundamenty wolnostojącej dzwonnicy, wikariatu oraz tzw. domu prebendarza, częściowo również dawny cmentarz przykościelny. W obrębie badanej powierzchni uzyskano liczne fragmenty naczyń ceramicznych, zarówno pradziejowe (XVI-XII w. p.n.e.), wczesnej epoki żelaza (kultura pomorska), wczesnego średniowiecza (brak bliższych danych) oraz głównie okresu nowożytnego (XVII w.) [Cichomski 2014, 32 i n.].

Ponadto na jednym ze stanowisk odkrytych w trakcie AZP w roku 2017 przeprowadzono badania wykopaliskowe. Na podstawie uzyskanych źródeł ruchomych wyróżniono trzy fazy osadnictwa datowane na: młodszy okres wpływów rzymskich, młodszy odcinek wczesnego średniowiecza (XI-XII w.) i okres nowożytny. Szczególnie intersujące okazały się przedmioty metalowe: fibule kilku typów – charakterystyczne dla ludów kręgu zachodniobałtyjskiego [Kuś 2021] oraz okucia z brązu, srebrne bransolety z końcówkami w kształcie trąbki – nawiązujące do wytworów awarskich (datowane na VII-VIII w.) [Kuś, Trzeciecki, Gan 2022].

Od 1325 r.wzmiankowana jest wieś Syrokomla. Była już wówczas wsią parafialną, choć wtedy opustoszałą [MPV I, s. 172, 247]. Oznacza to jej starą, siegająca co najmniej XIII wieku metrykę powstania. Zob. też: uiszczanie świętopietrza w latach 1346-1347 oraz 1348-1358 [MPV II, s. 199, 207, 218, 228, 237, 246, 255, 263, 270, 278, 286, 294, 301; Urban 1999, s. 56].

Biorąc pod uwagę pogląd na początki rodu Syrokomlów [Semkowicz 1920, s. 129-135; Szymański 1993, s. 265-266; Zygner 2020, s. 32], można przypuszczać, że znani z XIV i XV wieku właściciele wsi, uważanej za gniazdo rodowe, wywodzili się w prostej linii od jej nieznanych dziś założycieli. Tych ostatnich należy umiejscowić w XIII lub na początku XIV stulecia (przed 1325 r.)[Sochacka 2014, s. 63], nie siląc się na ściślejsze określenie momentu wyodrębnienia się Syrokomlów z pnia rodowego Awdańców.

Pierwszym znanym właścicielem miejscowości był Jan z Grębynic (pod Krakowem) i właśnie z Syrokomli, pieczętujący się herbem Syrokomla [Mog. nr 70; Piekosiński 1899, s. 241]. Źródła odnotowały go po raz pierwszy 6 października 1346 r. jako podsędka krakowskiego [KDM III, nr 680; UM, s. 100-101]. Urząd ten pełnił zapewne już od ponad roku – co najmniej od 25 czerwca 1345 r. – gdyż jego poprzednik od wtedy był notowany jako sędzia krakowski [UM, s. 111]. Po 27 lipca 1357 r., a przed 19 lutego 1358 r. Jan awansował na urząd sędziego ziemskiego, na którym pozostawał do śmierci. Zmarł zapewne krótko przed 17 listopada 1361 r., gdy na urzędzie sędziego wystąpił jego następca [UM, s. 111]. Kariera Jana w służbie króla Kazimierza Wielkiego stała się podwaliną awansu majątkowego jego rodziny [Marzec 2006, s. 228-229; Zygner 2020, s. 33-34] (zob. hasło Janowice).

W grudniu 1352 r. został nazwany dziedzicem Syrokomli [KDM III, nr 699]. W jej sąsiedztwie posiadał także wieś Mszadlę (ob. Mszadla w pow. zwoleńskim) – w 1361 r., krótko przed śmiercią, uzyskał od króla przeniesienie obu wsi na prawo średzkie [ZDM VI, nr 1830b]. Nie są znane jego pobyty w Serokomli ani też jakiekolwiek inne niż w/w działania z nią związane, co wynika z niezachowania się materiałów źródłowych dotyczących tego regionu. Wydaje się też, że chociażby z powodów urzędowych Jan był bardziej związany ze swymi podkrakowskimi dobrami (Grębynice), gdzie w sąsiedztwie nabył górę Korzkiew, na której kazał pobudować zamek, a u stóp góry założył osadę, w której ufundował kościół parafialny[SHGK II, s. 767-768].

Odnotowanie wśród studentów zapisanych w 1412 r. na Uniwersytet Krakowski Stanisława syna Piotra z Syrokomli [Metryka UKr I, s. 78], nakazuje przyjąć ewentualność przynajmniej czasowego występowania w Syrokomli nieznanego skądinąd Piotra. Wśród potomków sędziego Jana takie imię się nie pojawia [SHGK II, s. 767-769], więc należy dopuścić możliwość współwłasności w Syrokomli jego bocznego krewniaka (brata lub raczej – ze względów chronologicznych – bratanka). Nie wiadomo, czy student z 1412 r. Stanisław był tożsamy z poświadczonym w źródłach lubelskich Stanisławem z Janowic (1420-1453) [KZL 3, k. 395v; AOfL 2, k. 34; Derwich 2000, s. 84]. Zapisanie się na studia sugeruje karierę duchowną, jeśli jednak jest to identyfikacja prawidłowa, to zapewne występująca w 1478 r. Anna była żoną owego Stanisława [KZL 9, k. 227]. Być może ich córką była z kolei poświadczona w 1496 r. Anna Janowska, dziedziczka Janowic, żona Marka Dzierzkowskiego [KZL 8, k. 177]. Dalszy los tej – hipotetycznej tylko – gałęzi właścicielskiej pozostaje nieznany. Brak też informacji o ich rezydowaniu w Janowicach lub dysponowaniu tą wsią.

Synem i dziedzicem Jana z Syrokomli był Zaklika (I), określony też jeden raz jako Jan Zaklika [KDM I, nr 370; Boniecki 11, s. 221]. O tej filiacji świadczą kryteria chronologiczne i przede wszystkim majątkowe – tj. fakt dziedziczenia przez Zaklikę zarówno w Grębynicach i Korzkwi, jak i w Syrokomli [SHGK II, s. 49, 767; Zygner 2020, s. 34]. Nie zachowały się żadne informacje o jego pobytach i aktywności w dobrach położonych w powiecie radomskim. Według A. Bonieckiego Zaklika (I) zmarł w 1379 r. [Boniecki 11, s. 221], z czego należałoby wnosić, że wiadomości z kolejnych lat dotyczą z kolei jego syna i imiennika.

Zaklika (II) z Korzkwi, Janowic, dziedziczący po ojcu także w Syrokomli oraz w Grębynicach, posiadający ponadto Biały Kościół oraz część Giebułtowa i Rudna pod Krakowem [SHGK I, s. 68-69, 726-727; SHGK II, s. 48-50; Laberschek 2004, s. 61-62], a także dobra w ziemi lubelskiej – wJ awidzu, Niebrzegowie i Rykowie [SHGL, s. 92, 157, 206; NABM 1, k. 70], pojawiał się w źródłach krakowskich od 1389 r. [SHGK II, s. 768]. Aspirował z powodzeniem do warstwy możnowładczej. Podstawą tych aspiracji były nie tylko rozległe majątki, ale z czasem również koligacje rodzinne i kariera urzędnicza.

Pierwszą żoną Zakliki (II) była Anna zw. też Sułka z Turska Wielkiego (pow. sandomierski) herbu Gryf [SHGK II, s. 767-768; Wroniszewski 2013, s. 90], natomiast drugą – od 1409 r. –  Helena herbu Półkozic, córka wojewody łęczyckiego Jana Ligęzy z Niewiarowa [SHGK II, s. 768-769; Lubczyński 1999, s. 50-51]. Dzięki tej koligacji dziedzic Syrokomli wzmocnił pozycję majątkową i wpływy na dworze królewskim, co pomogło mu w dalszej karierze. Karierę urzędniczą rozpoczął jako burgrabia czorsztyński [Laberschek 2004, s. 61-62]. W latach 1404-1406 był starostą sądeckim, a w latach 1409-1415 starostą lubelskim [UM, s. 304, 291]. W 1410 r. na wyprawę przeciwko Krzyżakom poprowadził własną chorągiew, co sytuowało go w ekskluzywnym gronie tzw. panów chorągiewnych [Długosz, ks. 10/11, s. 106]. Brał udział w kampanii letniej 1410 r., w tym w bitwie grunwaldzkiej. Jesienią tego roku nadal przebywał w służbie królewskiej i wziął udział w bitwie pod Koronowem jako jeden z rycerzy nadwornych. Według Jana Długosza to on miał przynieść Władysławowi Jagielle wieść o odniesionym tam zwycięstwie i otrzymać nagrodę 500 grzywien [Długosz, ks. 10/11, s. 180; Wróbel 2016, s. 241, 250]. Gwarantował układ z Węgrami w 1412 r. oraz sojusz z Danią w 1419 r. [Wróbel 2023, s. 352]. Świetna kariera dworska został zwieńczona urzędem ziemskim – podsędstwem krakowskim (1418-1420) [UM, s. 102], w czym Zaklika (II) nawiązał do swego dziada Jana. O aktywności Zakliki (II) w partykularzu radomskim, czy szerzej – sandomierskim – zachowały się pojedyncze wiadomości. Bywał asesorem na tutejszych sesjach sądowych [AKP VIII/1, nr 572, 689] i poświadczył szlachectwo swemu współrodowcowi z Jeleniowa (k. Nowej Słupii, obecnie w woj. świętokrzyskim) [AKP VIII/1, 612]. Nic nie wiadomo o jego ewentualnych pobytach i zabiegach związanych z dobrami janowieckimi. Był obecny w partykularzu lubelskim – zob. hasła: Jawidz, Niebrzegów i Ryków [SHGL, s. 92, 157, 205-206; NABM 1, k. 43, 44, 48, 48v; KZL 3, k. 104, 116, 162, 284v, 341].

W myśl ugody zawartej w 1421 r. przez potomków Zakliki (II), reprezentowanych przez najstarszego wówczas Mikołaja, z ich macochą Heleną mogła ona dożywotnio korzystać z dóbr, na których miała oprawiony posag i wiano. W kluczu nadwiślańskim była to połowa wsi Mszadla, staw w Przyłęku (ob. pow. zwoleński) oraz łąka w Janowicach [KZK 7, s. 174-175; SHGK II, s. 769].

Z trzech znanych potomków Zakliki (II) z Korzkwi jako posesjonat w dobrach janowieckich poświadczony został tylko Mikołaj Zaklika. Będąc w Radomiu 23 maja 1422 r. i tytułując się dziedzicem Syrokomli, wystawił dokument dla mieszczan radomskich, w którym zobowiązał się nie pobierać od nich żadnych opłat na wybudowanym przez siebie moście w Mszadli [ZDM II, nr 352]. Niestety, jego aktywność w majątku położonym w powiecie radomskim znana jest szczątkowo, podobnie jak aktywność w Sandomierskiem w ogóle [zob. AKP VIII/1, nr 898]. W najlepiej zachowanych źródłach krakowskich Mikołaj, określany tam jako Korzekwicki, występował do początku lat czterdziestych XV w. [SHGK II, s. 769]. Pojawia się więc wątpliwość, czy można z nim identyfikować Mikołaja herbu Syrokomla o przydomku Janowski, o którym wzmiankował Jan Długosz w księdze uposażeń biskupstwa krakowskiego [DLB II, s. 552; DLB III, s. 248]. Niestety, informacja podana przez Długosza pozostaje jedyną znaną wzmianką źródłową o nim w odniesieniu do partykularza radomskiego. Należy zresztą zaznaczyć, że wiadomości podane przez dziejopisa w momencie redagowania jego dzieła mogły być już nieaktualne [zob. Kuraś 1966, s. 59-60]. Skądinąd należy bowiem przyjąć, że dziedzic Janowic zmarł przed majem 1472 r. [Urban 1998, s. 46-47]. Życiorys Mikołaja wymaga dalszych badań i być może walor rozstrzygający przypadnie źródłom proweniencji lubelskiej. Z pewnością wystąpienia z lat 1426-1439 należy przypisać synowi Zakliki (II) Mikołajowi Zaklice, piszącemu się tam z Janowic v. Janowskiemu [BPANKr, rkps 8644, k. 215; KZL 5, k. 1v, 94v, 95 (tu: Mikołaj Zaklika); NABM 1, k. 70; KZL 4, k. 86v]. Nie jest natomiast pewne, czy zapisy z lat 1447 oraz 1468-1469 dotyczą tej samej osoby, czy może jednak domniemanego wnuka Zakliki (II) o imieniu Mikołaj [LKP, s. 19; KZL 7, k. 39, 83]. Na obecnym etapie wiedzy można ostrożnie opowiedzieć się za pierwszą z ewentualności, co oznaczałoby, że Mikołaj Zaklika Janowski z Janowic dożył dość sędziwego wieku.

Wydaje się, że synem w/w Mikołaja mógł być Grzegorz Janowski z Janowic, którego żoną w 1454 r. była Dorota z Radawca [AOfL 2, k. 51], od 1474 r. określana jako wdowa [KZL 9, k. 8, 22; KZL 4, k. 149]. Być może należałoby ją identyfikować z Dorotą z Zakrzowa (zapewne w pow. radomskim, wieś parafialna), pretendującą w 1472 r. do korzystania z prawa patronatu w parafii syrokomlskiej [AKMKr, EP 3, k. 70v]. Małżeństwo pozostało zapewne bezdzietne.

Mikołaj Janowski pozostawił też dwie córki – Annę i Elżbietę. Obie siostry wystąpiły wspólnie w 1472 r. jako kolatorki parafii w Syrokomli, prezentując niejakiego Jana z Tarnawki na miejscowego plebana [AKMKr, EP 3, k. 70v; por. Urban 1998, s. 47].Wiadomo, że Anna wyszła za Grzegorza z Gardzienic (w pow. lubelskim) herbu Janina. Ich synem był Jan z Gardzienic noszący przydomek Janowski [KZL 8, k. 189; AGAD, MK 16, s. 146]. Elżbieta z kolei została żoną Stanisława Kota z Kotek (pow. wiślicki) herbu Pilawa [zob. KZL 4, k. 86v (1467 r.)], z którym miała córkę Katarzynę też pisaną jako Janowska [KZL 9, k. 637v, 641v]. Ta ostatnia przed 1480 r. wyszła za Mikołaja z Plechowa (pow. proszowski) herbu Topór, syna sędziego sandomierskiego Oty z Plechowa [Laberschek 2016, s. 69-74].

Na początku lat dziewięćdziesiątych XV w. dobrami janowieckimi zainteresował się sędzia ziemski lubelski Piotr Firlej [Sochacka 1987, s. 80; Sochacka 2014, s. 121-122; Jusiak 2011, s. 45-47]. W 1491 r. kupił część należącą do Katarzyny Janowskiej i jej męża Mikołaja Plechowskiego, oddając im w zamian dział posiadany we wsi Łucka (zob. hasło) w ziemi lubelskiej i dopłatę 1000 florenów [KZL 9, k. 641v]. Pozostałą część klucza wykupił w 1496 r. od Anny Janowskiej i jej syna Jana z Gardzienic (w Lubelskiem) za sumę 1000 grzywien [KZL 11, k. 189]. Od początku zamysłem Piotra było oddanie zakupionej majętności w ręce syna. Dlatego też o zatwierdzenie transakcji przez króla postarał się sam Mikołaj Firlej, uzyskując je – za pośrednictwem Jana z Gardzienic –28 grudnia 1497 r. [AGAD, MK 16, s. 146], w tym samym dniu, w którym został mianowany chorążym krakowskim [MRPS II, nr 1123; UM, s. 52].

Po śmierci sędziego ziemskiego lubelskiego Piotra Firleja (zm. ok. 1499-1501), Syrokomla przeszła w ręce jego syna Mikołaja, inicjatora budowy miejscowego zamku, który z czasem stał się siedzibą jego rodziny. Kolejnym właścicielem posiadłości był w latach 1526–1553 jedyny syn Mikołaja, Piotr Firlej, wojewoda lubelski (od 1538 r.), a następnie ruski (od 1545 r.). To właśnie on, w 1537 r. na gruntach wsi Syrokomla, u stóp zbudowanego wcześniej zamku, lokował miasto Janowiec, nadając mu prawo magdeburskie. Dopiero cztery lata po śmierci wojewody ruskiego, jego synowie dokonali podziału spadku, na mocy którego, w 1557 r. klucz janowiecki znalazł się w ręku Andrzeja Firleja, mianowanego w 1576 r. kasztelanem lubelskim. W 1580 r. wydał on ordynację, określającą ustrój miasta oraz powinności jego mieszkańców. Na samorząd miejski składała się rada miejska na czele z burmistrzem oraz ława sądowa, kierowana przez wójta. Zarówno wójta, jak i burmistrza mianował właściciel lub jego pełnomocnik, spośród kandydatów wybranych przez obywateli miasta (posiadających grunty miejskie), na wiecu gajonym [Janusz 1999, s. 31–45]. Andrzej Firlej, znany z kontaktów z poetą Janem Kochanowskim, rozbudował zamek janowiecki, dodając mu renesansowe skrzydło pałacowe, według projektu włoskiego architekta Santo Gucciego. Zmarł w 1585 r., a dwa lata później zmarła jego małżonka, Barbara Szreńska. Obydwoje zostali upamiętnieni renesansowym nagrobkiem Gucciego, znajdującym się w janowieckim kościele parafialnym. Ponieważ nie pozostawili męskiego potomka, a ich córka Dorota zrzekła się ojcowizny, dobra janowieckie przejął krewniak rodziny, wojewoda krakowski Mikołaj Firlej. Ok. 1593 r. trafiły one ostatecznie w ręce Barbary Dulskiej, córki podskarbiego koronnego Jana Dulskiego i Barbary Mniszchówny, żonatej uprzednio z marszałkiem koronnym Janem Firlejem (ojcem wspomnianego Mikołaja). Około roku 1594 została ona wydana za mąż, za starostę zwoleńskiego Stanisława Tarłę, wnosząc mu Janowiec w posagu. Barbara Tarłowa utrzymała się przy kluczy janowieckim po rychłej śmierci męża (1599), oddając go wszakże w dzierżawę. Zmarła w 1613 r., pozostawiając spadek synowi Janowi Karolowi Tarle, ten zaś, z racji młodego wieku i podróży objął go faktycznie w 1618 r. Zmarły w 1640 r. Tarło został z czasem starostą zwoleńskim i kasztelanem wiślickim. Z małżeństwa z Marianną Ligęzianką pozostawił dwie córki – Teresę i Barbarę, które podzieliły się spadkiem w 1647 r. Przez dekadę, Janowiec i przynależne do niego wioski pozostawały jednak w ręku Koreckich, ponieważ wdowa po Tarle, poślubiła księcia Samuela Koreckiego. Dopiero ok. 1651 r. dobra janowieckie znalazły się w posiadaniu Barbary Tarłówny, która po krótkim małżeństwie z Janem Aleksandrem Daniłowiczem, wniosła je w 1654 r. w posagu drugiemu mężowi – marszałkowi wielkiemu koronnemu Jerzemu Sebastianowi Lubomirskiemu. Po śmierci Jerzego Sebastiana Lubomirskiego w 1667 r., wsławionego rokoszem przeciw królowi Janowi Kazimierzowi, zarząd tych dóbr przeszedł ponownie w ręce Barbary Tarłówny. Ta zaś, przekazała je w 1689 r. swojemu synowi Jerzemu Dominikowi Lubomirskiemu, późniejszemu wojewodzie krakowskiemu. Uchodzi on za protoplastę janowieckiej linii rodu Lubomirskich i odnowiciela życia towarzyskiego na tutejszym zamku. Nie jest pewne, czy to on, czy też jego matka, wzniosła na janowieckim zamku kaplicę, ozdobioną rokokowymi elementami według projektu Tylmana z Gameren. Po śmierci Jerzego Dominika (1727) dobra janowieckie pozostały przez jakiś czas w posesji wdowy – Magdaleny z Tarłów, a następnie jej synów: Antoniego Benedykta i Franciszka Ferdynanda Lubomirskich. Na mocy dokonanego przez nich w 1741 r. działu majątkowego, właścicielem klucza janowieckiego został Antoni Benedykt, generał lejtnant wojsk koronnych, miecznik koronny, a wreszcie i starosta kazimierski. Zmarł w 1761 r. pozostawiając sukcesję janowiecką synowi Marcinowi, głośnemu w swych czasach hazardziście i rozbójnikowi. Ponieważ przyszły dziedzic znajdował się wówczas w więzieniu, dobrami janowieckimi zarządzał przez kilka lat jego brat, Franciszek Ferdynand, zadłużając je różnymi zastawami. Na skutek tego oraz podobno na skutek długów karcianych, Marcin Lubomirski zmuszony był sprzedać w 1778 r. Janowiec i przynależne doń wioski podkomorzemu krzemienieckiemu Mikołajowi Piaskowskiemu. Ten ostatni pozostał dziedzicem tych posiadłości do swej śmierci na zamku janowieckim w roku 1803 [Szymanek 2022, passim].

Według Przemysława Szafrana, parafia w Syrokomli powstała w XIII w. [Szafran 1958, s. 168-169] lub na przełomie tego i następnego stulecia [Sochacka 2014, s. 63; Chachaj 2019 s. 130]. Fakt przekazywania dziesięcin benedyktynom łysogórskim przez kmieci z poszczególnych wsi należących do parafii [DLB II, s. 552; DLB III, s. 248; Derwich 1992, s. 382] dowodzi, że najwcześniejsza misja i administracja kościelna w tych stronach była organizowana przez mnichów świętokrzyskich ok. połowy XII w. [Sochacka 2014, s. 63]. W późnym średniowieczu w skład parafii wchodziły następujące wsie: Janowice (zob. hasło) [Derwich 2000, s. 83-84], Mięćmierz (ob. część Kazimierza Dolnego; zob. hasło) [SHGL, s. 149-150; OZ, s. 88-89] oraz Przyłęk [Derwich 2000, s. 164].W czasach Jana Długosza w Syrokomli znajdował się murowany kościół pw. św. Małgorzaty, który został konsekrowany przez biskupa krakowskiego Bodzantę [DLB II, s. 552], co musiało nastąpić pomiędzy 1348 a 1366 rokiem, gdyż to daty pontyfikatu biskupa. Brak jest dowodu, że konsekracja miała miejsce w roku 1350 [por. Szymanek 2022, s. 13]. Dzięki Długoszowi wiadomo też o przekazaniu przez Bodzantę kościołowi w Syrokomli należnych mu dochodów dziesięcinnych ze wsi Kijany i Jawidz w ziemi lubelskiej [Katalogi, s. 197; SHGL, s. 92; Sochacka 2014, s. 63]. Ponadto plebani syrokomlscy pobierali dziesięcinę z ról folwarcznych w Niebrzegowie [DLB II, s. 569]. Pobieranie tych dochodów jest poświadczone również w XVI w. [LR, s. 428, 436; Sochacka 2014, s. 63-64] Odnotowani w źródłach plebani z okresu średniowiecza: Czesław (1389-1409) [ZDKiDK I, nr 97; NZ, nr 17], Jan (1415-1417) [KZL 3, k. 130, 133, 165]; Mikołaj (1456-1457) [AOfL 2, k. 103v, 119]. Jan z Tarnawki (1472) [AKMKr, EP 3, k. 70v; Urban 1998, s. 46-47; Szymanek 2002, s. 220]. W 1461 r. w sądzie konsystorskim niejaki Marcin reprezentował Piotra wikarego z parafii w Syrokomli [AOfL 2, k. 254; Szafran 1958, s. 168].

Po lokacji miasta Piotr Firlej przystąpił do rozbudowy kościoła parafialnego pw. św. Małgorzaty Dziewicy i Męczenniczki, której nie zdołał ukończyć. On też, lub jego sukcesor, ufundował szpital dla ubogich z drewnianą kaplicą św. Trójcy, który został wzniesiony na gruntach plebańskich, przy drodze do Zwolenia [Wyrobisz 1970, s. 589]. Za sprawą protestanckiego następy fundatora, Andrzeja Firleja, od 1559 r., w nowej, niedokończonej, części kościoła parafialnego odbywały się nabożeństwa kalwińskie, w starej, stanowiącej wówczas prezbiterium świątyni, nabożeństwa katolickie. Kalwini przejęli wówczas również wspomnianą kaplicę szpitalną św. Trójcy, obok której Firlej wzniósł murowany dom dla ministrów. W ręku protestanckich duchownych znalazły się ponadto należące do uposażenia prepozyta przytułku ogrody, a 2 łany gruntów ornych zagarnął dziedzic miasta na rzecz janowieckiego folwarku. Nie wiadomo, jaki wpływ wywarła reformacja na janowieckich mieszczan, z pewnością jednak, poza Firlejami, na kalwińskie nabożeństwa uczęszczała przynajmniej część ich dworzan. Kres janowieckiego zboru protestanckiego nastąpił dość szybko, bowiem w początku lat 90. XVI w. tj., gdy Janowiec znalazł się ręku Tarłów. Zakazali oni odprawiania w kościele i kaplicy nabożeństw protestanckich, odebrali również ministrom kalwińskim dom wzniesiony dla nich obok przytułku, pozwalając w nim zamieszkać ubogim parafianom [Urban 1996, s. 48]. Aktem z 8 lipca 1600 r., Barbara Tarłowa przyznała janowieckiemu kościołowi parafialnemu dodatkowe uposażenie oraz określiła obowiązki plebanów. Tarłowie dokończyli wówczas przebudowę świątyni parafialnej, która uzyskała późnorenesansową formę architektoniczną i została poświęcona przez biskupa Bernarda Maciejowskiego w 1604 r. (według wizytacji z 1782 r. w jej wnętrzu znajdowało się aż 10 ołtarzy). Około roku 1612 Barbara Tarłowa założyła przy kościele parafialnym w Janowcu bractwo św. Anny. Dzięki nadaniu fundatorki i zapisom jej braci należało ono do lepiej uposażonych i mogło sobie pozwolić na odrębnego kapelana [Kupisz 2010, 91–92; ADS, KB 5, 35–37].

Za sprawą Barbary Tarłowej, w 1610 r. nastąpiło odrodzenie fundacji szpitalnej. Została ona obdarowana półłankiem roli i dwoma ogrodami. Prócz tego, prepozyt szpitala i jego pensjonariusze otrzymali prawo wolnego wyrębu drzewa i wypasu trzody w lasach janowieckich oraz przemiału zbóż w miejscowych młynach. W zamian za to, prepozyt miał utrzymywać 12 ubogich, przyjmowanych do przytułku spośród mieszczan janowieckich i chłopów ze wsi należących do zamku. Budowę murowanego kościoła szpitalnego pod wezwanie Św. Trójcy i św. Cecylii ukończono w 1613 r., a z wizytacji przeprowadzonej w 1781 r. wynika, że był wyposażony w 3 ołtarze. W 1718 r., podkomorzy koronny Jerzy Dominik Lubomirski wystawił tuż przy nim murowany budynek szpitala o czterech izbach. Mieszkało tu wówczas od 9 do 12 ubogich. W drugiej połowie XVIII w. kościół szpitalny i przytułek nie były już w stanie się utrzymać. Nie mogąc ich wspomóc, Marcin Lubomirski, wcielił w 1776 r. prepozyturę szpitalną wraz ze wszystkimi jej funduszami do janowieckiego kościoła parafialnego. Podczas wizytacji biskupiej z 1782 r. nakazano plebanowi janowieckiej fary utrzymywanie 9 ubogich, zaś niepotrzebny już kościół szpitalny pozwolono rozebrać. W XVII w., zapewne jeszcze w czasach Tarłów, na zamku janowieckim wzniesiono kaplicę, w której nabożeństwa odprawiali kapelani nadworni dziedziców klucza lub dominikaninie z klasztoru w Wysokim Kole. Poza miasteczkiem, staraniem Lubomirskich, wystawiono drewniany kościółek (kaplicę) św. Rocha. Źródła nie wskazują jednak daty jej powstania. Można się tylko domyślać, że mogła być poświęcona patronowi od „morowego powietrza” i powstała może po roku 1661, kiedy to w Janowcu odnotowano zarazę, albo między 1679 a 1739 r., kiedy to epidemie powtarzały się tu kilkakrotnie [Stoch 1999, passim; Stoch 2001, passim; ADS, KB 5, s. 40, 64].

Szkoła parafialna, przedstawiana w aktach wizytacji biskupiej z 1595 r. jako „nowo przez obecnego plebana zbudowana i dobrze zaopatrzona”, znajdowała się na tyłach domu dla wikariuszy, a uczyło się w niej kilku chłopców z rodzin mieszczańskich. Pod rokiem 1678, źródła zanotowały pierwsze krytyczne uwagi o janowieckiej placówce oświatowej, mającej kształcić nielicznych chłopców mieszczan janowieckich. Wizytacja z 1748 r. nie pozostawia wątpliwości, że niemal stale występowały tu problemy z nauczycielami. Chłopców powinien uczyć kantor, ale wobec jego pijaństwa ciężar edukacji wziął na siebie jeden z mieszkańców przytułku. W tej samej wizytacji pojawiła się pierwsza wzmianka o nauce córek mieszczańskich, prowadzonej przez mieszkankę wspomnianego przytułku. Wizytacja z 1782 r. nie wspominała już ani o szkole parafialnej, ani o nauczaniu dzieci chrześcijańskich w Janowcu. W odniesieniu do ludności żydowskiej wiadomo, że przywilej Jerzego Sebastiana Lubomirskiego z 1655 r. potwierdzał prawo do posiadania przez nią szkoły, znajdującej się wraz z domem nauczyciela przy rynku. Niestety z braku źródeł nie wiadomo nic o jej nauczycielach oraz ilości uczniów [Kupisz 2010, s. 90; Urban 1998, s. 39].

W źródle z 1325 r. parafia Syrokomla (przez co należy rozumieć wsie wchodzące w jej skład) została określona jako opustoszała [MPV I, s. 172; Urban 1999, s. 56; Szymanek 2002, s. 104], co można wiązać ze zniszczeniami wojennymi, zapewne z czasów walk o władzę w Polsce na początku XIV w., ewentualnie z ówczesnymi najazdami litewskimi bądź rusko-tatarskimi [Błaszczyk 1998, s. 55-57]. W czasach Jana Długosza była to zapewne jedna z większych wsi klucza janowickiego, zważywszy, że kmiecie syrokomlscy oddawali dziesięcinę o wartości 5 grzywien, gdy ich sąsiedzi z Janowic zaledwie 2 grzywny [DLB II, s. 552]. Poświadczeni w źródłach średniowiecznych kmiecie z Syrokomli to: Piotr Szklecz i Grzegorz [AOfL 2, k. 15, 20 (1452 r.)].

Brak źródeł nie pozwala na określenie liczby mieszkańców Janowca aż do II poł. XVII w., przypuszcza się jedynie, że mogła oscylować wokół 600 osób. Wiadomo, że w 1661 r. miasto dotknęła zaraza, po której, przeprowadzany w następnym roku pobór, wykazał w miasteczku 409 podatników chrześcijańskich, w tym 381 mieszczan oraz 28 mieszkańców zamku (24 plebejuszy i 4 przedstawicieli szlachty). Doliczając 58 osób wyznania mojżeszowego otrzymujemy 467 podatników, do których należałoby doliczyć kilka procent nie objętych podatkiem dzieci poniżej 10 roku życia i najuboższych.  W 1708 r. miasto zostało dotknięte kolejną epidemią „morowego powietrza”, która pochłonąć miała ok. 300 samych tylko chrześcijan. Spis ludności z 1787 r. wykazał w Janowcu 766 osób, w tym 168 dzieci poniżej 7 roku życia i tylko jedną osobę powyżej 80 roku życia. Wspomniana liczba objęła 150 Żydów, warto przy tym zauważyć, że odrębny spis ludności żydowskiej z 1790 r. wykazał w Janowcu 175 mieszkańców pochodzenia żydowskiego. W XVI–XVIII w. na janowieckim zamku przemieszkiwali przedstawiciele różnych stanów i różnych narodowości, w szczególności Niemcy i Włosi. Niekiedy zajmowali również domy w samym mieście, jak choćby słynny włoski rzeźbiarz Santi Gucci, który ożenił się z mieszczanką janowiecką, a w miejscowym kościele parafialnym wykonał ok. 1588 r. renesansowy nagrobek Andrzeja i Barbary Firlejów [Kupisz 2010, 80–84; Muszyńska 1998, s. 57].

W czasach Jana Długosza w Syrokomli nie było rycerskiego folwarku [DLB III, s. 248], gdyż rezydencja dziedzica zlokalizowana była w sąsiednich Janowicach (zob. hasło). Przez Syrokomlę prowadziła ważna droga ze wschodu na zachód biegnąca od Lublina i Kazimierza w kierunku Zwolenia i Radomia, skrzyżowana tu z lądowym szlakiem nadwiślańskim [Wyrobisz 1970, s. 585-586; Hoczyk-Siwkowa 1997, s. 24; Hoczyk-Siwkowa 2000, s. 67-71; Pisarek-Małyszek 2009, s. 65-67]. Z dokumentu Kazimierza Jagiellończyka znanego, niestety, jedynie z krótkiej wzmianki [Chądzyński 1856, s. 89] wynika, że w Syrokomli było pobierane cło, z którego zostali zwolnieni mieszczanie radomscy [KDM V, nr 824; zob. też: DMR, nr 5; Kiryk 1994, s. 51]. Skoncentrowanie się na obsłudze szlaku handlowego sugeruje też informacja o funkcjonowaniu we wsi czterech karczem [DLB III, s. 248]. Funkcjonowały jednak również gospodarstwa kmiece (siedem łanów), oddające dziesięcinę szacowaną na 5 grzywien, a także nieznana liczba siedlisk zagrodniczych [DLB II, s. 552; DLB III, s. 248]. Własny folwark prowadził pleban dysponujący rolami i łąkami [DLB II, s. 552]. Skądinąd wiadomo też o wejściu w posiadanie części młyna i roli młyńskiej w sąsiednich Oblasach w 1488 r. [AOfL 5, k. 197v]. Położenie nad spławną Wisłą stwarzało obiecujące, aczkolwiek tylko potencjalne perspektywy skorzystania ze spławu. Zdołali je wykorzystać w pełni dopiero Firlejowie herbu Lewart.

W 1510 wykazano w Serokomli 3 opodatkowane łany kmiece oraz karczmy z półłankami. Źródła z 1529 r. potwierdzają funkcjonowanie tu folwarku szlacheckiegoi karczmy, opłacających dziesięciny miejscowemu plebanowi [Słownik].

Lokacja Janowca w 1537 r. i ordynacja wydana dla jego mieszkańców w 1580 r. zapewniały mu status typowego, małego miasta prywatnego, zaplanowanego na 100–120 domów i 500–600 mieszkańców. W przypadku Janowca, rozwój przestrzenny ośrodka miejskiego koncentrował się jednak nie wokół rynku, a w układzie urbanistycznym ulicówki, dostosowanym do warunków naturalnych. Centrum miasta usytuowano przy kościele parafialnym, gdzie znajdował się plac targowy. Tu krzyżowały się drogi z Radomia i Zwolenia ku przeprawie wiślanej która, zgodnie z przywilejami uzyskanymi przez dziedziców miasta w 1548 i 1556 r., zapewniała im znaczne dochody, z tytułu pobierania opłat od wozów z towarami, bydła i przepędzanej trzody. Nie jest natomiast jasne, gdzie po 1580 r. umiejscowiono drewniany ratusz, przy którym znajdowały się jatki i kramy handlowe. [Wyrobisz 1970, s. 588–590; Szymanek 2022, s. 21]. Zabudowa Janowca uległa w znacznej mierze zniszczeniu w okresie potopu szwedzkiego. W rejestrze podymnego z roku 1667 wymieniono tu tylko 35 opodatkowanych domów [AGAD, ASK I 65, s. 73]. W 1775 r. doliczono się w Janowcu 175 dymów, ale w następnych latach ich liczba nieco spadła. Spisy podatkowe z 1789 r. wskazują w Janowcu 159 dymów zamieszkałych i pustych. Trzeba jednak pamiętać, że dym nie równał się wówczas domostwom, gdyż w niektórych domach mieszkały dwie samodzielne gospodarczo rodziny. Inwentarz spisany rok później wzmiankuje w mieście 154 osiadłości, w tym 101 chrześcijańskich i 53 żydowskich, ale wśród tych ostatnich było co najmniej 30 pustych placów, co oznacza, że ilość domów mieszkalnych można szacować na ok. 125 [Kupisz 2010, s. 77–78; Szymanek1996, s. 44]

Większość mieszczan janowieckich zajmujących się rzemiosłem i drobnym handlem nie była w stanie utrzymać się z owych zajęć przez cały rok. Dla nich, podstawą bytu było rolnictwo. Miasto otrzymało w 1580 r. od właścicieli 147 półłanków, nie licząc 177 łąk i kilkudziesięciu tzw. przymiarków. Mieszczanie płacili z nich czynsz, ale oddawali także daniny w naturze (owies, jaja i drób). Żydzi płacili jedynie czynsz, ale o wiele wyższy, niż pozostali obywatele Janowca. Wszyscy natomiast byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny w wymiarze od 4 do 6 dni w roku (w przypadku pustej osiadłości zwykle 1–2 dni), [Janusz 1999, s. 51–52; Kiryk 1994, s. 51]. W XVI–XVIII w. Janowiec był przede wszystkim centrum gospodarczym dla dóbr klucza kilkunastu wsi i kilku folwarków, bowiem mimo starań właścicieli nie udało się uczynić zeń ośrodka handlu konkurencyjnego dla Kazimierza Dolnego.

Choć źródła z XVI i XVII w. potwierdzają partycypowanie Janowca i miejscowych kupców w spławie wiślanym, to jednak w porównaniu z konkurentem zawiślańskim, Janowiec wypadał nader skromnie [Kiryk 1994, s. 51; Wyrobisz 1970, s. 594]. W przywileju lokacyjnym z 7 marca 1537 r. ustanowiono dla miasta targi tygodniowe we czwartki oraz dwa doroczne jarmarki. W 1548 r., Piotr Firlej uzyskał od króla przywilej na pobieranie opłat z tytułu znajdującej się pod Janowcem przeprawy wiślanej, a w 1556 r. jego spadkobiercy wystarali się o przywilej na pobieranie mostowego na rzecz miasta. Kolejny przywilej królewski, wystawiony w 1566 r. na prośbę Andrzeja Firleja, przenosił cotygodniowe targi na niedziele oraz podwajał liczbę jarmarków, zmieniając nieco ich terminy. Odbywały się odtąd na św. Agnieszkę (21 stycznia), św. Małgorzatę (13 lipca), św. Tymoteusza (23 sierpnia) i św. Łukasza (18 października). Kolejna zmiana kalendarza janowieckich jarmarków nastąpiła w 1732 r., gdy zlikwidowano przypadający na św. Tymoteusza, a dodano na św. Walentego, św. Stanisława, św. Trójcę, św. Rocha, Narodzenie Najświętszej Marii Panny, św. Stanisława Kostkę i Niepokalane Poczęcie Najświętszej Marii Panny. Odtąd miasto miało 9 jarmarków [Kiryk 1995, s. 51; Kupisz 2010, s. 87–93; Wyrobisz 1970, s. 588].

Mieszkańcy Janowca mieli co prawda prawo wyrobu piwa, a na ratuszu szynkowania go wraz z winem i miodami, lecz było ono ściśle limitowane, obłożone opłatami i poddane kontroli ekonoma zamkowego. Piwo warzono w browarach znajdujących się w mieście, wydzierżawiając je najczęściej miejscowym Żydom. Gorzałkę produkowano (palono) na zamku, sprzedając zarówno w miasteczku, jak i okolicznych wsiach. W XVI w. rzemieślnicy w Janowcu byli jeszcze nieliczni. Ordynacja z 1580 r. wymienia jedynie rzeźników, szewców, piekarzy, prasołów, słodowników i piwowarów, choć inne źródła i wykopaliska archeologiczne świadczą również o warsztatach garncarskich. Z 1566 r. pochodzi wzmianka o złotniku z Janowca, pracującym dla Firlejów, a pierwszy cech, skupiający szewców powstał w 1590 r. W cechu branżowym skupili się również kuśnierze janowieccy. Z przywileju wydanego dla nich przez Barbarę z Tarłów Lubomirską w 1685 r. wynika, że funkcjonowało tu co najmniej cztery warsztaty kuśnierskie. Obok rzemieślników wzmiankowanych powyżej, w źródłach wymieniani są dość liczni stolarze, krawcy, kowale, szkutnicy, itp. W XVIII w. dużą rolę w rzemiośle janowieckim odgrywali Żydzi. Inwentarz z 1790 r. wzmiankuje wśród nich cyrulika, krawców, szklarza, czapnika, rzeźników, złotnika, grabarza oraz tabaczniczkę [Kiryk 1994, s. 51; Kupisz 2010, s. 87–93].

-W dniu 3 października 1606 r. doszło pod Janowcem do spotkania rokoszan pod przywództwem Mikołaja Zebrzydowskiego z armią Zygmunta III Wazy, która doścignęła ich u przeprawy wiślanej. Bitwy uniknięto, gdy po długich pertraktacjach przywódca buntu, tj. wojewoda krakowski, zgodził się przeprosić monarchę i rozstrzygać wszelkie spory na forum parlamentu. 7 października król wydał na zamku janowieckim uniwersał informujący mieszkańców kraju o ugodzie. Był to zarazem drugi pobyt Zygmunta III na janowieckim zamku, pierwszy miał miejsce w roku 1591.

-W połowie listopada 1655 r. zamek janowiecki zajęła załoga szwedzka, pozostawiona tu przez powracającego z Krakowa do Wielkopolski Karola X Gustawa. W początkach następnego roku była przez jakiś czas blokowana przez wojska polskie, ale te nie miały dostatecznych sił, aby szturmować zamek. Polacy ustąpili na wieść o zbliżaniu się do Janowca armii Karola X Gustawa, który przeprawił się tu 17 lutego 1656 r. po lodzie przez Wisłę, wzmacniając załogę janowieckiego zamku. Załoga szwedzka opuściła zamek dopiero w sierpniu tego roku, grabiąc i niszcząc go przy okazji wraz z miastem. Zniszczeń dopełnili sojusznicy Polski Tatarzy w sierpniu 1656 r. oraz Węgrzy Jerzego Rakoczego i Kozacy, którzy w kwietnia 1657 r. usiłowali bezskutecznie budować pod Janowcem most na Wiśle.

-W roku 1671 Janowiec odwiedził król Michał Korybut Wiśniowiecki, który zatrzymał się tu w dniach 15–18 sierpnia, w drodze do Lublina, gdzie miało zbierać się wojsko w związku ze spodziewaną wojną turecką. Monarcha ten pojawił się tu ponownie 21 sierpnia 1672 r. wraz z żoną Eleonorą Habsburżanką i dworem. 23 sierpnia na zamku odbyła się narada senatu, 9 września król przyjął poselstwo moskiewskie, a o puścił Janowiec 20 września.

-Od 9 do 12 lipca 1702 r. Janowiec był niszczony i grabiony przez wojska szwedzkie Karola XII, w odwet za zabicie w okolicy jednego z jego oficerów. Do 1717 r. obce, własne i sojusznicze wojska jeszcze kilkakrotnie przechodziły przez miasto, a w 1705 r. budowały tu most na Wiśle. 2 września 1711 r. do Janowca dotarł płynący Wisłą orszak cara Rosji Piotra I, który zwiedził zamek w towarzystwie Jerzego Dominika Lubomirskiego. 31 sierpnia 1716 r. na zamku w Janowcu przebywał August II, negocjujący tu zapośrednictwem posła carskiego warunki porozumienia z konfederatami tarnogrodzkimi. W tym samym dniu wojska saskie, powracające do swego kraju, przeprawiały się w obecności króla pod Janowcem na zachodni brzeg Wisły, a wkrótce odjechał stąd także August II. Była to ostatnia wizyta polskiego monarchy w Janowcu.

-W połowie czerwca 1769 r. w Janowcu stacjonowały przez kilka dni wojska konfederatów barskich, dowodzone przez Józefa Bierzyńskiego. 21 marca 1772 r. inny z oddziałów konfederackich został rozbity pod miastem przez wojska rosyjskie.

-Podczas powstania kościuszkowskiego oddziały dywizji Jana Grochowskiego zbudowały między Janowcem a Puławami most, ale nie zdołały się tędy przeprawić na lewy brzeg Wisły. Janowiec zajęły wówczas wojska austriackie [Kupisz 2010, s. 93–105; Kupisz 2020, passim].