Cichostów

Patrz hasło: Milanów.

Nazwa dzierżawcza pochodząca od nazwy osobowej Cichost lub nazwa osobowa od apelatywu „cichy”. W literaturze przedmiotu funkcjonuje także koncepcja zakładająca pochodzenie nazwy wsi od tworu kontanimacyjnego Cichost (np. Cichosław i cichy) [Kosyl s. 67]. Wieś od powstania do końca XVIII w. znajdowała się w powiecie lubelskim województwa lubelskiego. W końcu XVIII w. granice Cichostowa przebiegały wzdłuż lasu od strony wsi Kopiny, dalej przez łąki zwane Stoki (należące w połowie do Cichostowa a w połowie do Kopiny), następnie wzdłuż drogi zwanej Milanowska, po czym „zakręcała” wzdłuż lasu od strony Milanowa, który ciągnął się aż do Parczewa. Dalej granica przebiegała wzdłuż gościńca łukowskiego, zwanego drożyną oraz gruntu Uroczyska Okalewa [AGAD, ASK LVI, sygn. 220, k. 11v].

Wójtem Cichostowa w 1565 r. był niejaki Olesko (Olexi) (jednocześnie wójt w Okalewa) [Lustracja 1565, 56].

W trakcie systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1993 i 1990 odkryto 2 stanowiska. Na podstawie zebranych fragmentów ceramiki naczyniowej stwierdzono ślady osadnicze z epoki brązu (?), wczesnego średniowiecza (VIII-X w.) i nieokreślanej fazy okresu nowożytnego [NID, AZP obszary: 68-84 i 68-83 – tam zlokalizowane w rejonie zwanym Pieńki, stanowiącym część wsi Cichostów].

Po raz pierwszy wieś odnotowana została w 1563 r. pod nazwą Czichostów [ŹD, XIV, 439]. Powstała zapewne przed 1535 r., kiedy to król Zygmunt I wystawił przywilej nadający wójtostwo w Cichostowie wspomnianemu wcześniej Oleszkowi [Lustracja 1565, 60]. W 1553 r. przeprowadzono rozgraniczenie między wsiami Cichostów, Okalew, Zminów oraz Miłków [Lustracja 1565, 71].

Cichostów od powstania w pierwszej połowie XVI w. do końca XVIII w. był wsią królewską i znajdował się w granicach niegrodowego starostwa parczewskiego, w skład którego początkowo (poł. XVI w.) wchodziło 16 wsi, a w połowie XVII w. liczba ta wzrosła do 21 [Rejestr 1626, 29; Szaflik 1957, 182]. Starostami parczewskimi w tym czasie byli kolejno: Stanisław Tęczyński [Lustracja 1565, 60], Jan Tęczyński podkomorzy koronny, kasztelan wojnicki (1565-1593), Kasper Maciejowski, koniuszy koronny, kasztelan lubelski (1593-1611), Piotr Firlej wojewoda lubelski (1611-1618), Mikołaj Daniłowicz, podskarbi koronny (1619-1621), Piotr Daniłowicz krajczy koronny (1621-1645), następnie w posiadaniu wdowy po P. Daniłowiczu, Krystyny Wiśniowieckiej (1645-1649), po czym w 1649 r. przeprowadzona została cesja na Karola Daniłowicza (1649-1676), Franciszek Daniłowicz (1676-?), Mikołaj Daniłowicz (? – 1686), Aleksander Daniłowicz (1686 – po 1710 r.), Janusz Wiśniowiecki kasztelan krakowski (najpóźniej 1730 r. – 1738), Michał Kazimierz Radziwiłł hetman polny litewski, kasztelan trocki, wojewoda wileński (1738-1762), Roch Kossowski starosta sieradzki, podskarbi nadworny koronny (1762-1789) [Chłapowski 2017, 258-259].

Cichostów znajdował się w granicach katolickiej parafii w Parczewie, która administracyjnie wchodziła w skład archidiakonatu lubelskiego i utworzonego w początku XVII w. dekanatu parczewskiego, największego w całej archidiecezji w okresie wczesnonowożytnym [Kumor 2002, 63].

W XVI w. w Cichostowie istniała parafia prawosławna, należąca administracyjnie do eparchii chełmskiej [Gil 1999, 170-175]. Jej istnienie potwierdzają także zapisy z lustracji województwa lubelskiego z 1565 r., w której odnotowano obecność popa [Lustracja 1565, 60].

Początkowo Cichostów był stosunkowo dużą wsią i w 1565 r., kilkadziesiąt lat po powstaniu, mieszkało w niej 30 kmieci osiadłych na 14,5 łanach ziemi. Dodatkowo warto odnotować istnienie w Cichostowie już w połowie XVI w. karczmy [Lustracja 1565, 60[. W kolejnych latach nastąpił jednak regres i kryzys życia gospodarczego w Cichostowie. Wieś w 1626 r. składała się już tylko z 10 osiadłych łanów, jednego łanu wójtowskiego oraz 0,5 łanu kaczmarskiego. Odnotowano tutaj także dwie ubogie komornice. Trzy łany osiadłe oraz łan wójtowski zwolnione były z części obciążeń podatkowych [Rejestr 1626, 29].

Niemniej obciążenia nakładane przez ówczesnego starostę parczewskiego Piotra Daniłowicza musiały mocno utrudniać funkcjonowanie miejscowym chłopom, gdyż w 1629 r. doszło do buntu mieszkańców kilku wsi starostwa, w tym Cichostowa, którego mieszkańcy zaprzestali odrabiania pańszczyzny i przekazywania do dworu jakichkolwiek danin. Sprawa toczyła się w sądach królewskich jeszcze przez kilkanaście lat, a w tym czasie chłopi zmuszeni zostali do respektowania zarządzeń administracji starościńskiej [AGAD, KRK sygn. 7, s. 107].

Następnie okres II wojny północnej (1655-1660) przyczynił się do znacznego wyniszczenia wsi w starostwie parczewskim, m.in. na skutek licznych przemarszów wojsk biorących udział w zmaganiach zbrojnych [Szaflik 1957, 202]. Jednocześnie poważnie na sytuację miejscowych chłopów oddziaływały liczne, nowe obciążenia podatkowe. Poddani z Cichostowa zostali prawdopodobnie w jakiś sposób szczególnie poszkodowani podczas wybierania należnych kwot, skoro razem z mieszkańcami Zminowa szukali pomocy u szlachty lubelskiej zebranej na sejmiku wojewódzkim w Lublinie w dniu 28 marca 1661 r., gdzie złożyli skargę na poborcę podatkowego Jana Poniatowskiego [ASL 1633-1668, s. 532].

Nienajlepszą sytuację gospodarczą Cichostów w drugiej połowie XVII stulecia potwierdzają informacje z lustracji województwa z 1661 r. Odnotowano wówczas tutaj jednego kmiecia odrabiającego pańszczyznę oraz jednego zagrodnika, który zobowiązany pozostawał do wykonywania prac w polu w wymiarze jednego dnia tygodniowo [Lustracja 1661, 39].

Prawdopodobnie sytuacja gospodarcza Cichostów nie uległa większym zmianom w kolejnych dekadach. W drugiej połowie XVIII w. Cichostów nadal pozostawał niedużą wsią. Zabudowa składała się z siedmiu chałup, w których mieszkało sześciu zagrodników i jedna komornica. Zasadniczo przy każdym domostwie znajdował się chlew i stodoły. Zagrodnicy odrabiali po dwa dni pańszczyzny w każdym tygodniu, natomiast komornica była z niej zwolniona i pracowała tylko przez jeden dzień w tygodniu między 23 kwietnia a 11 listopada (od św. Wojciecha do św. Marcina). W Cichostowie zasadniczo uprawiano przede wszystkim zboże. Dominowało żyto, a część pól obsiewano także owsem [AGAD, ASK LVI, sygn. 220, k. 11].

W Cichostowie w XVIII w. istniał folwark starościński, na którego terenie stał drewniany dwór. W lustracji z 1779 r. odnotowano, że był to obiekt „stary”. Budynek składał się z sieni, izby z piecem, izby czeladnej oraz komórki. Przy dworze znajdowały się zabudowania gospodarcze, m.in. kurnik, stajnia, chlew, obora, cztery stodoły i spichlerz. Ponadto w Cichostowie znajdował się drewniany browar. W budynku tym znajdowało się pomieszczenie mieszkalne dzierżawcy, koryta do moczenia słodów, do produkcji piwa, piec do ich suszenia w kolejnym etapie produkcyjnym, a tuż obok znajdowała się studnia [AGAD, ASK LVI, sygn. 220, k. 10-10v].