Zabłocie

Patrz hasło: Markuszów.

Pierwotnie nazwa miejscowości nie była stabilna i występowała w następujących wariantach: Markuszowa Wola [SHGL, 147, 270, 281; OZ, 171], Ostre Błoto [SHGL, 169, 281; OZ, 100, 171], Zabłocie [SHGL, 281; OZ, 171; AGAD, ASK I, sygn. 33, k. 479v], a incydentalnie także Zabłockie (w 1444 r.) [KZL 1, s. 245; OZ, 171] oraz – w okresie późniejszym – Zabłocin [APL, KmL 2.5.1, sygn. 266, k. 50v; Rejestr 1626, 134; APŁ, Arch. Bart., sygn. 48, s. 313; OZ, 171]. Nomenklatura Zabłocie utrwaliła się w przeciągu XVIII stulecia [Kumor 1977, 267]. Przejściowo (w drugiej połowie XIX w.) wyodrębniano Zabłocie Duże i Małe [OZ, 171]. Jest to nazwa klasyfikowana jako topograficzna, odwołująca się do realiów przestrzennych (miejsce położone za błotem) [Kosyl 1974, 490], widzianych z perspektywy Markuszowic, z których osada Zabłocie została wyodrębniona (zob. niżej).

W średniowieczu i w okresie staropolskim (do 1795 r.) okolice Zabłocia leżały na terenie ziemi lubelskiej, od 1474 r. woj. lubelskiego, wchodząc w skład pow. lubelskiego [SHGL, 34; por. Ćwik, Reder 1977, 27, 33, 39-40].

Współczesne – lasy: Niwa, Przewrocie; inne: Góra Miaskowa,Księży Koniec (droga?) [na podstawie danych z Geoportalu].

W 1444 r. wzmiankowano niejaką Katarzynę, poddaną Jana z Bejsc, którą porwał i zabrał do siebie Jan z Rąblowa [KZL 1, s. 245]. W 1455 r. we wsi mieszkał pracowity Maciej trudniący się kowalstwem [AOfL 2, k. 85]. W 1496 r. wzmiankowani kmiecie Antoni i jego syn Michał [KSMW, 202].

W trakcie systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1983 na jedynym odkrytym stanowisku na podstawie zebranych fragmentów ceramiki naczyniowej stwierdzono ślady osadnicze z nieokreślonej fazy wczesnego średniowiecza. Nie jest znana chronologia znalezionych odłupków krzemiennych [NID, AZP obszar 75-78; także Bargieł, Zakościelna 1995, cz. 3, 220].

Po raz pierwszy o istnieniu wsi wzmiankuje dokument sądu kościelnego z 1442 r. [ZDKiDK II, 434]. Z dokumentu wynika również, że wieś została niedługo wcześniej lokowana na tzw. surowym korzeniu. Odnotowana w 1443 r. nazwa Markuszowa Wola v. Ostre Błoto [ZDKiDK II, 444] jednoznacznie wskazuje, że osada została wyodrębniona z przyległości Markuszowic przez ich właścicieli (zob. hasło: Markuszów). Nie można wykluczyć, że metryka miejscowego osadnictwa może być jednak znacznie wcześniejsza, na co wskazują pretensje klasztoru świętokrzyskiego do miejscowych dziesięcin [ZDKiDK II, 434]. Według M. Derwicha dotyczyły one pożytków z osady, która istniała tu wcześniej i została zniszczona podczas walk polsko-litewskich w XIV w. [Derwich 2000, 250].

Informacje o rodzinie Markuszowskich herbu Lewart, średniowiecznych właścicieli Zabłocia, zebrane są w haśle Markuszów (zob.). Źródłowa dokumentacja aktywności właścicieli odnoszącej się do wsi Zabłocie jest uboga i najczęściej dotyczy działań na poziomie całej włości markuszowickiej. W latach 1447-1453 miało miejsce rozgraniczenie Markuszowic i Zabłocia od leżących po sąsiedzku wsi Gutanowa (zob.), Gór (zob.) i Gaci (ob. zaginiona), będących własności Febrona z Gutanowa [LKP, 14, 76]. Wiadomo także, że kolejni właściciele dokonywali zapisów wienno-posagowych dla żon na wszystkich wsiach klucza. Jan Markuszowski kasztelan żarnowski oprawił żonie Annie 100 kóp groszy wiana i aż 3000 tysiące grzywien posagu [KZL 6, k. 65]. W 1477 r. Barbara żona Andrzeja z Zakrzowa, niegdyś z Markuszowic skwitowała mężowski zapis na całej włości markuszowickiej, niestety nieznanej wartości [KZL 9, k. 185]. W tym samym roku Eustachy dziedzic Markuszowic zapisał swej żonie Zofii z Tęczyńskich oprawę na połowie wszystkich swoich dóbr w wysokości dwóch tysięcy grzywien, wymieniając przy tej okazji wszystkie wsie klucza markuszowickiego, w tym Zabłocie [KZL 9, k. 193v, także k. 630v]. W 1478 r. włość markuszowicka, a w jej ramach m.in. wieś Zabłocie była rozgraniczana od majętności dziedziców Żyrzyna i Niezabitowa [KZL 9, k. 243, 248; KZL 4, k. 108v].

Markuszowscy byli właścicielami Zabłocia do 1521 r. Córki ostatniego męskiego przedstawiciela tej rodziny sprzedały wieś wraz z całym kluczem markuszowskim kasztelanowi krakowskiemu Mikołajowi Firlejowi. W rękach rodziny Firlejów wieś pozostała co najmniej do lat 70. XVII w., po czym przechodziła wraz z Markuszowem w ręce jego kolejnych dziedziców: Sobieskich, Humieckich, Małachowskich i Hryniewieckich (zob. Markuszów). W XVII w. połowa wsi była oddawana często w dzierżawę lub zastaw plebanom kościoła parafialnego w Markuszowie, a jej część stała się jego własnością. W 1650 r. należały tu do niego 4 gospodarstwa. Właściciel każdego był zobowiązany do 2 dni pańszczyzny sprzężajnej tygodniowo, pomocy w żniwa oraz danin w postaci kur i kapłonów [Rejestr 1626, 134; AAL, Rep. 60, A 97, 113; tamże, Rep. 60, A 105, 934]

Zabłocie należało do parafii w Markuszowicach [DLB II, 573; SHGL, 281]. Dziesięciny, które pobierał tu pleban parafii Garbów (zob.) w świetle wyroku z 1443 r. okazały się uzurpacją [ZDKiDK II, 444].

W 1674 r. podatek opłaciło 45 osób stanu chłopskiego, a dwa lata później 51 osób [AGAD, ASK I, sygn. 162, s. 58; ŹD XV, 30a]. W 1787 r. we wsi mieszkały 133 osoby [Kumor 1977, 276].

Wieś została lokowana w pierwszej połowie XV w. niewątpliwie na prawie niemieckim, prawdopodobnie w odmianie magdeburskiej, jakim cieszyły się wcześniej m.in. Markuszowice [KDM II, 602]. Świadczy to o kontynuacji trendu zaobserwowanego u Lewartów już w XIV w. Wzmianka o lokacji na surowym korzeniu dowodzi, że niezależnie od wcześniejszych tradycji osadniczych, w pierwszej połowie XV w. teren, na którym lokowano Zabłocie był niezamieszkały, co stanowiło spore wyzwanie dla inicjatorów powstania wsi i samych osadników. Wieś położona w bezpośrednim sąsiedztwie dworu markuszowskiego nie miała własnego folwarku [DLB II, 572]. Miejscowi kmiecie generowali z tytułu samych dziesięcin dochód w wysokości 7 grzywien, który był przynależny biskupowi krakowskiemu [DLB II, 572]. Dziesięcina przypadająca plebanowi była znacznie niższa, wynosząc w 1529 r. jeden wiardunek (czyli ¼ grzywny), płacony przez jednego kmiecia [LR, 434]. Na terenie wsi funkcjonował w połowie XV w. przedstawiciel rzemiosła kowalskiego [AOfL 2, k. 85]. W 1563 r. podatek z Zabłocia opłacono od 5,5 łanów, co nie uległo zmianie niemal przez cały XVII w. Wiadomo ponadto, że w 1683 r. znajdowało się tu 9 gospodarstw, zobowiązanych do pańszczyzny i czynszu [AGAD, ASK I, sygn. 33, 479v; Rejestr 1626, 134; Ujma 2005, 159]. W 1775 r. odnotowano tu 17, a w 1790 r. 19 dymów, wśród których było 18 zagród z gruntem i jedna karczma [Kartoteka].