Lipinki

Patrz hasło: Sosnówka.

Dawniej Lipniskie. Nazwa pochodzi od przymiotnika gwarowego lipniski (lasek lipowy), w formie neutrum. Późniejsza postać Lipinki zapewne wskutek adideacji do nazwy „lipinka” [NMP, 2005, t. 6, s. 133]. W XIX w. dobra nazywano Lipiny.

Okolice Lipinek w XV w. należały generalnie do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a w jego ramach do bardzo rozległego województwa trockiego. W 1513 r. król Zygmunt I Stary utworzył samodzielne województwo podlaskie ze stolicą w Drohiczynie. Omawiany teren znajdował się w jego powiecie brzeskim. Na mocy reform administracyjnych w 1566 r. z województwa podlaskiego wydzielono nowe województwo brzeskolitewskie, ze stolicą w Brześciu [Litewskim], do którego trafiły okolice Lipinek [Maroszek, 2013, s. 15–139; Wawrzyńczyk, 1951, s. 14–37; Flisiński, 2003, s. 34–57]. Po III rozbiorze Rzeczypospolitej miejscowość znalazła się w zaborze austriackim w cyrkule bialskim (Galicji Zachodniej).

Po włączeniu w 1809 r. tzw. Nowej Galicji do Księstwa Warszawskiego, w 1810 r. miejscowość weszła w skład powiatu włodawskiego departamentu siedleckiego [DPKW, 1811, t. 2, nr 16, s. 148]. Po powstaniu w 1815 r. Królestwa Polskiego, w wyniku reformy administracyjnej z 1816 r., znalazła się w powiecie włodawskim obwodu radzyńskiego województwa podlaskiego (od 1837 r. guberni podlaskiej) [DPKP, 1816, t. 1, s. 119]. W latach 1844–1866 leżała w okręgu włodawskim powiatu radzyńskiego guberni lubelskiej, a od 1867 r. w powiecie włodawskim guberni siedleckiej (w latach 1912–1915 guberni chełmskiej) [DPKP, 1867, t. 66, s. 279]. W latach 1915–1918 r. znajdowała się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę (1919–1939) należała do powiatu włodawskiego województwa lubelskiego. W czasie okupacji niemieckiej (1939–1944) włączono ją do powiatu bialskiego. Od 1944 r. ponownie w powiecie włodawskim województwa lubelskiego. W latach 1975–1998 w województwie bialskopodlaskim, potem w powiecie bialskim województwa lubelskiego.

Gmina

Gminy dominialne powstały na podstawie Konstytucji Księstwa Warszawskiego. Na mocy ustawy z 1809 r. wprowadzono gminy wiejskie, na czele których stali wójtowie. Zostawali nimi z urzędu właściciele dóbr ziemskich, którzy za zgodą władz zwierzchnich mogli wyznaczać swoich zastępców. Wójtowie byli wykonawcami zarządzeń władz państwowych, opiekowali się majątkiem gminnym, czuwali nad bezpieczeństwem, porządkiem i zdrowiem mieszkańców. Przy tym pełnili swoją funkcję bezpłatnie. Pomocą wójtom w poszczególnych wsiach służyli sołtysi [DPKW, 1809, t. 1, s. 227–236]. W pierwszej połowie XIX w. wieś należała do gminy Wisznice, a od 1856 r. do gminy Sapiehów [APL, MSGL, sygn. 167]. Po utworzeniu na mocy ukazu cara Aleksandra II z 1864 r. gmin samorządowych w Królestwie Polskim, weszła w skład nowej gminy Romanów [APL, BKSW, sygn. 4], której siedzibę w 1933 r. przeniesiono do Sosnówki. W 1933 r. utworzono gromadę Lipinki, w skład niej weszły także kolonia Młodnik i folwarki Omszana i Zofiówka [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. W latach II wojny światowej miejscowość należała do gminy Wisznice. Po likwidacji gmin w 1954 r. wieś włączono do gromady Przechód [DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64], a od 1962 r. do gromady Sosnówka [DUWRNwL, 1961, nr 11, poz. 84]. Od 1973 r. wieś należy do gminy Sosnówka [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 269].

Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju (stan na 1.08.2024) wieś ma następujące części: Czetwertyny, Lipiny, Omszana, Pieńki, Zabagnie i Zofijówka [https://eteryt.stat.gov.pl/].

W XIX w. posługiwano się nazwami terenowymi, m.in.: Bołotie, Brzeziniak, Pupcy, Stelmach, Stawek i Tchórzelnica [APL OCH, HW, sygn. 2/509].

W 1846 r. gospodarstwa we wsi posiadali: Filip Prystupa, Chwedor Szczodrak, Nazar Nieścioruk, Stefan Bożyk, Michał Wasylewski, Józefat Karpiuk, Jakim Karpiuk, Lewko Prud, Ihnat Prystupa, Kondrat Bożyk, Eudochim Semeniuk, Tymosz Semeniuk, Prokop Odyniec i Karp Szczodrak [APL, RGL I, sygn. skarb. 244]. Patrz też dział Właściciele.

W trakcie systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 2001 odkryto 11 stanowisk. Zebrane na dwóch z nich fragmenty ceramiki naczyniowej stanowią ślady osadnicze z niekreślonej fazy późnego średniowiecza oraz okresu nowożytnego (m.in. XVI-XVII w.). Natomiast nie określono chronologii nielicznego półsurowca krzemiennego i ułamków naczyń [NID, AZP obszar 66-89].

Pierwsza wzmianka źródłowa o Lipinkach (w brzmieniu Lipniskie) odnosi się do roku 1579, choć zapewne wieś powstała nieco wcześniej [Sapiehowie, 1890, s. 334].

Tereny, na których z czasem powstały Lipinki, należały do szeroko rozumianych dóbr wisznickich i pierwotnie były częścią domeny książęcej. W roku 1511 Zygmunt I nadał m.in. Wisznice, Łyniew oraz okoliczne tereny wraz ze wszystkimi gruntami, rzekami, stawami, lasami, poddanymi, etc. swojemu zasłużonemu i zaufanemu urzędnikowi, dyplomacie, wojewodzie witebskiemu, a potem podlaskiemu, Iwanowi Sapieże [LM, ks. 25, nr 139; AGAD, Metryka Litewska – transkrypcje, sygn. 209, s. 877-881]. Poprzez rozmaite transakcje, skupywanie dóbr, prowadzenie akcji osadniczej, itp. rozpoczął on budowanie rozległego kompleksu dóbr, skupionych wokół ośrodków w Kodniu i Wisznicach. W ten sposób, rozluźniwszy mocno związki z rodzimą Smoleńszczyzną, stał się Iwan Sapieha protoplastą kodeńskiej linii rodu. Po śmierci Iwana Sapiehy w roku 1517, dobra wisznickie i kodeńskie przejął na ponad 60 lat jego syn, Paweł Sapieha, z czasem wojewoda nowogrodzki. Na jego czasy przypada chyba najbardziej intensywny rozwój tych terenów. Po śmierci Pawła, w roku 1579, dobrami po nim podzielili jego synowie. Dobra kodeńskie przypadły w udziale wojewodzie mińskiemu Mikołajowi, zaś bardziej nas tu interesującą włość wisznicką otrzymał Andrzej Sapieha. W jej skład wchodziły wówczas, oprócz Lipinek, m.in. Sosnówka, Rozwadówka, Perehod, Pohoryle, Motwica, Czeputka [Sapiehowie, 1890, s. 333-334]. Jak się zdaje Andrzej Sapieha nie zarządzał bezpośrednio przypadłymi mu dobrami, początkowo wydzierżawiał włość wisznicką bratu Mikołajowi, a w roku 1590, ostatecznie mu ją odsprzedał [LNB, f. 103, d. 547, cz. 2, s. 38-40]. Po śmierci Mikołaja w roku 1599, dobra wisznickie (w tym Lipinki) otrzymał jego syn, także Mikołaj zwany Piusem, późniejszy wojewoda brzeskolitewski, zaś w roku 1614, w wyniku działów rodzinnych przeszły w ręce Krzysztofa Sapiehy, brata tego ostatniego. Po śmierci Krzysztofa, w roku 1637, powróciły na krótko do Mikołaja Piusa Sapiehy. Gdy ten zmarł w roku 1644, po różnych perypetiach, przejmowali je kolejno jego synowie: Kazimierz Melchiades (zm. 1654) i Jan Ferdynand (zm. 1659). Po bezpotomnej śmierci Jana Ferdynanda dobra wisznickie przeszły na jego stryjecznego brata, krajczego koronnego Krzysztofa Franciszka, a po jego śmierci (1665) na jego najstarszego syna Kazimierza Stanisława. Kazimierz Stanisław w roku 1677 podzielił się dobrami z młodszymi braćmi: Andrzejem Franciszkiem oraz Władysławem Jozafatem, późniejszym wojewodą brzeskolitewskim. Szybko się on zdezaktualizował, bowiem wobec śmierci dwóch braci, na początku lat 80. XVII w., Władysław Jozafat stał się jedynym dziedzicem dóbr wisznickich. Zmarł on w Wisznicach w 1733 r., pozostawiając po sobie trzech synów: Kazimierza, Karola Józefa, późniejszego wojewodę brzeskolitewskiego i Ignacego. Tzw. „hrabstwo wisznickie” przeszło najpierw w ręce Kazimierza. Po trzech latach, po jego przedwczesnej śmierci, współwłaścicielami majątku zostali dwaj pozostali bracia. Po śmierci Ignacego (1758), Karol Józef przejął całość dóbr wisznickich, stając się jednocześnie opiekunem i protektorem swych bratanków, synów Ignacego: Józefa, Franciszka Ksawerego i Kajetana. Gdy w roku 1768 Karol Sapieha zmarł bezpotomnie, schedę po nim przejęli bratankowie. Jednak wobec bardzo aktywnego ich zaangażowania w konfederację barską, dobra te zostały zasekwestrowane. Kajetan zginął w czasie walk konfederackich w roku 1771, zaś Józef musiał na kilka lat udać się na emigrację. Dobra wisznickie uniknęły konfiskaty tylko dzięki staraniom żony Józefa, Teofili z Jabłonowskich. W roku 1778 doszło do kolejnego działu dóbr wisznickich, do którego oprócz Józefa i Franciszka Ksawerego, przystąpił także Kazimierz Nestor Sapieha, dziedzic pobliskich dóbr kodeńskich [LNB, f. 103, d. 547, cz. 2, s. 46; PSB, t. 21, s. 13]. Klucz wisznicki, w tym Lipinki, z czasem skupiła w swym ręku wdowa po Józefie Sapieże, Teofila Strzeżysława z Jabłonowskich. Znajdując się w trudnej sytuacji finansowej zmuszona została ona do sprzedaży kolejnych majątków. Część dóbr wisznickich, w tym Lipinki (Lipiny), przeszły na własność syna Aleksandra (zm. 1812). Po nim odziedziczyły je jego żona Anna z Zamoyskich i ich dzieci Leon i Anna Zofia (późniejsza żona Adama Jerzego Czartoryskiego). Należąca do Leona część w 1835 r. została skonfiskowana na rzecz skarbu publicznego Królestwa Polskiego na mocy postanowienia Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego w sprawie konfiskaty dóbr byłych powstańców listopadowych pozostających na emigracji. W tym samym roku całość dóbr na publicznej licytacji nabył Ignacy Sosnkowski (zm. 1856). Krótko przed śmiercią, w 1856 r., sprzedał on dobra Sapiehów z Lipinkami, Józefowi Kempińskiemu. W 1864 r. 23 gospodarzy z Lipinek stało się właścicielami 593 morgów ziemi. W 1877 r. liczące 3294 morgów ziemi dobra od Józefa kupił jego syn Ludwik Kempiński. Ten podzielił majątek na cztery części hipoteczne: Aleksandrów, Lipiny, Sapiehów i Żuława. Dobra folwark Lipiny obejmowały wówczas 808 morgów. W 1884 r. Lipiny kupił Kazimierz Gordliczko, który dwa lata później, w 1886 r., zbył je na rzecz Szymona Łaszkiewicza. W 1895 r. stały się one własnością jego dzieci Marii Amelii, Jana i Władysława (każde po 1/3 części). One z kolei sprzedały swoje udziały w 1908 r. dla Ksawerego Skwierczyńskiego. Ten w tym samym roku sprzedał 93 morgów chłopom (Stepan Kalinowski, Andriej Troć, Maria Radczuk, Foma Bruczuk, Stefan Supruniuk, Roman i Tatiana Słabko, Ilja Słabko, Semen Kolejko, Matwiej Kolejko, Iwan Panczuk, Paweł i Paulina Kolejko, Piotr Panczuk, Artiom Kozioł, Ignatij Łobacz, Foma Koledo, Piotr Pietruczik, Semen Zaniuk i Semen Wegiera). Kolejną właścicielką majątku, od 1926 r., była jego córka Zofia (żona Stanisława Eugeniusza Piwarskiego). Przeprowadziła ona częściową parcelację majątku. W 1934 r. został on przejęty za długi przez Towarzystwo Kredytowe Ziemskie. Na publicznej licytacji, która odbyła się w tym samym roku, nabyli go Zofia i Władysław Sariusz Zalescy. W 1936 r. sprzedali jego część Tymoteuszowi Wawryszukowi. Majątek Zaleskich został znacjonalizowany w 1944 r. i następnie sprzedany 10 chłopom w 1946 roku. W 1934 r. wydzielono z folwarku Lipiny niewielki folwareczek Lipiny-Zofiówka, który był w dożywotnim posiadaniu Leokadii Skwierczyńskiej. Również on został znacjonalizowany w 1944 roku [APL OCH, HW, sygn. 1/24, 2/306, 2/531, 5/12].

Zastawnikami (dzierżawcami) Lipinek, przynajmniej od 1657 r. była rodzina Lachowiczów. Część wsi w 1727 r. po Piotrze Kropińskim przejął Franciszek Dąbrowski (Dombrowski). Ten otrzymał prawo do „robienia co chce”, ale w sprawach kryminalnych miał odsyłać poddanych do dziedzica i odzyskiwać zbiegłych poddanych [NIABwM, f. 1705, op. 1, d. 47].

W okresie przedrozbiorowym chłopi zamieszkujący wieś byli najpierw prawosławnymi, a po unii brzeskiej grekokatolikami (unitami). Początkowo należeli oni do parafii w Wisznicach, a od II połowy XVII w. do parafii greckokatolickiej Podwyższenia Krzyża Świętego w Żeszczynce leżącej w diecezji włodzimiersko-brzeskiej, a w XIX w. w diecezji chełmskiej. W 1801 r. we wsi w 18 domach zamieszkiwało 99 grekokatolików [APL, CHKGK, sygn. 138]. Z kolei w 1880 r. było tu 183 prawosławnych [APL, KPCH, sygn. 950]. Po carskim ukazie tolerancyjnym z 1905 r. zezwalającym na zgodne z prawem przyjmowanie obrządku rzymskokatolickiego, liczba prawosławnych we wsi spadła z 325 (1904) do 211 (1906). W przededniu I wojny światowej, tj. w 1914 r., mieszkało tu 203 prawosławnych [APL, KPCH, sygn. 993, 995, 1003]. Większość prawosławnych wysiedlono ze wsi w ramach Akcji „Wisła” w 1947 roku.

Drugą grupę mieszkańców wsi stanowili katolicy należący do 1919 r. do parafii rzymskokatolickiej w Wisznicach, a potem parafii Podwyższenia Krzyża Świętego w Żeszczynce w diecezji siedleckiej. Początkowo byli nimi głównie zamieszkujący we wsi zastawnicy czy służba folwarczna. W 1858 r. we wsi mieszkało 22 łacinników [APR, ZDP, sygn. 15542]. Ich liczba wzrosła od carskiego ukazu tolerancyjnego w 1905 r., w wyniku którego część mieszkańców wsi przeszła z prawosławia na katolicyzm.

W okresie międzywojennym we wsi mieszkały dwie rodziny żydowskie zajmujące się krawiectwem. Zostały one rozstrzelane przez Niemców w czasie II wojny światowej [„Gmina Sosnówka”, 2012, nr 10].

W Lipinkach rosyjska szkoła ministerialna powstała w drugiej połowie XIX wieku. Z kolei szkoła cerkiewno-parafialna rozpoczęła działalność w 1899 roku [APL, KCH, sygn. 1003]. W okresie międzywojennym we wsi działała jednoklasowa szkoła polska, w której uczyło się 55 uczniów [Falski, 1933, s. 176].

W 1864 r. w Lipinkach żyło 132 osób [APL, BKSW, sygn. 4]. W 1887 r. we wsi w 37 domach zamieszkiwało 240 osób. Kolejnych 8 osób mieszkało w Zofijówce [PKSG za 1887, s. 61]. Według spisu powszechnego z 1921 r. we wsi w 35 budynkach zamieszkiwało 199 osób. Deklarowali oni wyznanie rzymskokatolickie – 145 i prawosławne – 54. W tym czasie w Zofijówce mieszkało 12 osób, w tym 9 katolików i 3 prawosławnych [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4]. W 1943 r. we wsi żyło 389 mieszkańców [Amtliches, 1943]. W 2021 r. we wsi zameldowanych było 153 osób [https://www.polskawliczbach.pl].

Zdecydowana większość mieszkańców Lipinek na przestrzeni dziejów utrzymywała się z rolnictwa. Do 1864 r., czyli ukazu uwłaszczeniowego znaczna część ziemi była użytkowana przez włościan pańszczyźnianych. Chłopi z tej wsi odrabiali swoje powinności pańszczyźniane w miejscowym folwarku, a od początku XIX w. w folwarku Aleksandrów (patrz hasło Sapiehów). W 1727 r. we wsi istniał folwark i dwór, do którego chłopi oddawali „daniny, dziakła, żarnowszczyznę, osyp żytni i owsiany, dań miodową” [NIABwM, f. 1705, op. 1, d. 47]. Według umowy pomiędzy Aleksandrem Sapiehą a włościanami wsi z 16 czerwca 1810 r. obowiązywały ich następujące świadczenia: „1. Każden gospodarz mający swój dział siedzialny robić powinien na tydzień dwa dni sprzężajne, dwa dni czeladne. 2. Na rok dwa dni sprzężajne lub piesze według upodobania dworskiego odbywać powinni i do jakiej bądź roboty. 3. Sześć razy do roku gospodarz i cała jego czeladź najęta przez skarb być może tak sprzężajem, jak pieszo za cenę po groszy polskich dwadzieścia. 4. Zamiast dni świątecznych około Bożego Narodzenia każdy gospodarz sąg (sążeń kubiczny miary mający) urąbać, połupać i do dworu przywieźć. Gałęzi niezdatne do sągów i szczecinę zabrać do siebie powinien. 5. Zaorki, oborki sprzężajem dni dwa, zagrabki, ograbki dni dwa, gwałtów latem do żniwa z całą siemienistością do powinności zdatnej cztery. 6. Szarwarki, tak jak dworniej dwanaście, z których cztery na samo tylko dobro wsi użyte być może. 7. Kury, kapłony, jaja nie uważają się odtąd jak powinność roczna, tylko jak dziedzic sam będzie potrzebował, na ten czas od każdego gospodarza kur dwie, pół kapłona i jaj piętnaście żądać będzie można. 8. Czynsz pieniężny, odsep i manna, dawne inwentarskie nakłady gromadzie opuszczają się i pod żadnym pretekstem wznawiane być nie mogą, jako też żaden narzut pieniężny na najem nad wyżej opisany wymóg wymaganym być nie może wyjąwszy, gdyby dobra wola gospodarzy nastąpiła. 9. Wszystkie powinności tyczące się przędziwa, włókna, talek, nici, uprawiania konopi i lnu w jeden inny podatek lub pieniądze zamienione być nie mogą, tylko gdy potrzeba dworska wypadnie, na ten czas za rekwizycją odbywać powinni. 10. Swoje pasieki z pszczołami, czyli barcie powinni tak na wiosnę, jak i w jesieni przy widzie skarbowym pobierać i na rzecz skarbu nie posesora połową miodu i wosku dzielić się. 11. Do sadzenia i polewania kapusty, póki się dobrze nie przyjmie, do mycia i strzyżenia owiec dwa razy do roku na wiosnę i w jesieni chodzić jest ich powinnością. 12. Proso dworskie na jagły utłuc powinni, to jest każden gospodarz po pół ćwierci prosa podług próby dworskiej oddać do folwarku dobrze urządzone jagły obligowany. 13. Flisów do własnego zboża folwarcznego, gdyby na skład gdański wyprawione było według potrzeby dworu dawać za zwyczajną jednak opłatę i dogodną żywnością jak wszędzie powinni. 14. Na stróżę i stróżkę z kolei chodzić i wiele dni zabawią tyle dni pańszczyzny przyjmować im się zwykło obowiązani. 15. Na wartę nocną w kolej po dwóch do folwarku przeznaczonego chodzić obowiązani. 16. Straż do arendarza w tej wsi, gdzie egzystuje z pańszczyzny dodawanymi być ma, jeżeli mu się według kontraktu należy” [APS, Witkowski, sygn. 7, k. 379–381]. W 1813 r. 21 gospodarzy użytkujących po 15 morgów ziemi, posiadało w sumie 10 koni, 32 wołów, 4 byki, 27 krów, 23 świń i 93 owiec [APS, Witkowski, sygn. 7]. Według spisu z 1833 r. we wsi stały drewniane chałupy. Wszystkie zbudowane tak samo. Miały izbę z komorą, dwa małe okna, piec z glinianym kominem, podłogi – częściowo gliniane, częściowo drewniane, pułapy z desek i słomiany dach. Przy chałupach stały drewniane, budowane w słupy jednoklepiskowe stodółki, szopki i chlewy postawione z drewna lub chrustu oraz tylko pięć drewnianych spichlerzy [APL OCH, HW, sygn. 4/43].

W kolejnych latach powiększono areał gospodarstw chłopskich. Każdy z 14 wymienionych w tabeli prestacyjnej z 1846 r. chłopów posiadał już ok. 30 morgów ziemi. W zamian za co zobowiązany był do odbywania następujących powinności. Przez cały rok obowiązywała ich pańszczyzna w wysokości – dwa dni sprzężajne i dwa dni piesze w ciągu tygodnia. Ponadto w okresie letnim, tj. od 1 sierpnia do 15 września, była pańszczyzna dodatkowa – dwa dni sprzężajne (oranie) i cztery piesze (koszenie) tygodniowo. Dodatkowo chłopów obowiązywały darmochy (1 sierpnia – 30 września): sześć dni orania i cztery dni koszenia. Każdy gospodarz zobowiązany był również do uiszczania dziesięciny na rzecz parafii rzymskokatolickiej w Wisznicach. Obowiązywały ich również daniny na rzecz dworu, w postaci jednej gęsi, koguta, dwóch kur, 15 jaj i wiana grzybów rocznie. Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Duchownych według ukazu z 1846 r., zniosła od 1847 r. następujące powinności chłopów ze wsi: stróżę do folwarku, strzyżenie owiec za poczęstne, uprawę konopi i wożenie drewna do cegielni oraz przymusowy najem, za który wypłacano następujące zapłaty: dzień sprzężajny – 1 złp, dzień pieszy: koszenie – 20 gr., grabienie – 10 gr., do żniwa – 1 złp, kopanie ziemniaków – 1 gr. za ćwierć. Poza tym chłopi uiszczali różne podatki: podymny, liwerunkowy, szarwark drogowy, transportowy, rekrucki, na rzecz szkółki. Musieli również odbywać dwa dni szarwarku drogowego. Drewno opałowe otrzymywali zaś „w nagrodę posłuszeństwa włościan użytych porą letnią” [APL, RGL I, sygn. skarb. 244].

Ukaz uwłaszczeniowy cara Aleksandra II z 1864 r. uwłaszczał chłopów, przekazując im na własność ziemię, którą dotychczas użytkowali. Za otrzymany grunt mieli zapłacić nie jego poprzednim właścicielom, ale państwu rosyjskiemu, które wzięło na siebie obowiązek rozliczenia się z nimi. Uwłaszczenie włączało do życia publicznego całe rzesze chłopów. Na jego mocy chłopi z Lipinek otrzymali 593 morgów ziemi. W oparciu o prawa z 1846 i 1864 uwłaszczono tam 19 gospodarstw (należących do 27 gospodarzy). Natomiast tylko według prawa z 1864 r. kolejnych czterech właścicieli placów i ziemie wspólnotowe. Uwłaszczone gospodarstwa miały powierzchnię po ok. 27 morgów. Chłopi otrzymali również następujące serwituty: prawo wypasu według potrzeby swojego bydła na ziemiach dworskich prawo otrzymywania materiału leśnego na naprawę budynków „według potrzeby po przekonaniu właściciela lub jego pełnomocnika z wójtem gminy i dwoma gospodarzami z sąsiednich wsi”; dwóch wozów tygodniowo (od 13 października do 13 kwietnia) opału, który mogli zbierać z siekierą, ale „wzbrania się rąbać drzewo z pnia i uszkadzania lasu, obcinania gałęzi ze zdrowych dębów i brzóz”; jednego wozu rocznie korzeni jodłowych lub sosnowych na oświetlenie; kołków i chrustu na ogrodzenia [APL, ZTL, sygn. 3231; APL OCH, HW, sygn. 2/509].

Część mieszkańców zajmowała się rzemiosłem i handlem. W 1846 r. strycharzem był Maksym Makarewicz [APR, ZDP, sygn. 15539]. Przez wieki we wsi funkcjonowała karczma. W 1929 r. w miejscowości działały olejarnie D. Tanenbauma i M. Tanenbauma oraz młyn wiatrak D. Tanenbauma [KAP, 1930].

• Część mieszkańców wsi aktywnie uczestniczyła w akcji protestu przeciwko planom wydzielenia guberni chełmskiej z Królestwa Polskiego (i przyłączenia jej do generał-gubernatorstwa w Kijowie), zorganizowanej na przełomie 1908/1909 r. przez Koło Polskie w III Dumie Państwowej. List protestacyjny podpisało 39 osób z Lipinek w imieniu 113 mieszkańców [GARF, f. 5122, op. 1, d. 40].

• Część mieszkańców Lipinek, w obawie przed zbliżającymi się wojskami niemieckimi i austriackimi, w sierpniu 1915 r. udała się na uchodźstwo w głąb imperium rosyjskiego. Wśród osób korzystających z pomocy polskiego Centralnego Komitetu Obywatelskiego w Piotrogrodzie byli m.in.: Helena Wojczuk, Józefa Semeniuk, Marcin Szczodra (z czteroma członkami rodziny) i Damian Piwniczuk. Wszyscy oni przebywali na wygnaniu w guberni penzeńskiej [AAN, CKO, sygn. 334].

• W czasie II wojny światowej Niemcy za pomoc jeńcom radzieckim rozstrzelali rodzinę Demianiuków z Zofijówki (Jan, l. 52; Maria, l. 49; Bronisława, l. 14 i Stanisława, l. 12) oraz jeńca radzieckiego. Z kolei 22/23 lipca 1944 r. żołnierze niemieccy zastrzelili Stefana Tymoszuka (l. 55) i Michała Prystupę (l. 63) [Doroszuk, 2018].