Wisznice Kolonia

Patrz hasło: Wisznice.

Najstarsza część Wisznic Kolonii nazywała się Zacisze. Pochodzenie nazwy patrz hasło: Wisznice.

Miejscowość powstała w okręgu włodawskim powiatu radzyńskiego guberni lubelskiej, a od 1867 r. w powiecie włodawskim guberni siedleckiej (w latach 1912–1915 guberni chełmskiej) [DPKP, 1867, t. 66, s. 279]. W latach 1915–1918 r. znajdowała się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę (1919-1939) należała do powiatu włodawskiego województwa lubelskiego. W czasie okupacji niemieckiej (1939–1944) włączono ją do powiatu bialskiego. Od 1944 r. ponownie w powiecie włodawskim województwa lubelskiego. W latach 1975–1998 w województwie bialskopodlaskim, potem w powiecie bialskim województwa lubelskiego.

Gmina

Gminy dominialne wprowadzono na podstawie Konstytucji Księstwa Warszawskiego. Na mocy ustawy z 1809 r. wprowadzono gminy wiejskie, na czele których stali wójtowie. Zostawali nimi z urzędu właściciele dóbr ziemskich, którzy za zgodą władz zwierzchnich mogli wyznaczać swoich zastępców. Wójtowie byli wykonawcami zarządzeń władz państwowych, opiekowali się majątkiem gminnym, czuwali nad bezpieczeństwem, porządkiem i zdrowiem mieszkańców. Przy tym pełnili swoją funkcję bezpłatnie. Pomocą wójtom w poszczególnych wsiach służyli sołtysi [DPKW, 1809, t. 1, s. 227–236]. W pierwszej połowie XIX w. teren przyszłej wsi należał do gminy Wisznice [APL, MSGL, sygn. 167]. Po utworzeniu na mocy ukazu cara Aleksandra II gmin samorządowych w Królestwie Polskim folwark Zacisze wszedł w skład gminy Horodyszcze [APL, BKSW, sygn. 4]. W II Rzeczypospolitej miejscowość znalazla się w gminie Horodyszcze, której nazwę w 1928 r. zmieniono na Wisznice. W 1933 r. utworzono gromadę Wisznice Kolonia [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. Po likwidacji gmin w 1954 r. osadę włączono do gromady Wisznice [DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64]. W 1973 r. osada stała się siedzibą gminy Wisznice [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 269].

Sołtysami w Wisznicach Kolonii byli m.in.: Antoni Orzechowski (II wojna światowa), Jan Rowiński (-1949), Paweł Maksymiuk (od 1949) [Doroszuk, 2018, s. 42; APL, KP PZPR we Włodawie, sygn. 272].

Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju (stan na 1.08.2024) częściami wsi są: Horyce, Piszczanica, Za Szosą i Zacisze [https://eteryt.stat.gov.pl/]. W drugiej połowie XX wieku w Wisznicach i Wisznicach Kolonii posługiwano się następującymi nazwami terenowymi: Bojary, Czortyniawka, Grabarka, Horyce, Kirkut, Koński Deptak, Kupiste, Naddatki, Ochoża, Pastewnik, Piszczanice, Popówka, Ryski, Ryże Błota, Szeroka Smuga, Szkolny Lasek, Szopisko, Śniadeckie, Targowica, Werchołaz, Wola, Wołoki, Zacisze, Zadwórki, Zaruka i Zwierzyniec [Maniowiec, 2006].

Patrz niżej: Właściciele.

W trakcie systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1992 odkryto 10 stanowisk o charakterze śladów osadniczych, niektóre być może po siedlisku/osadzie. Wśród zebranych fragmentów ceramiki naczyniowej wyróżniono ułamki ze średniowiecza wczesnego (w zakresie VIII-XII w.) i późnego, kolejne pochodzą z pogranicza średniowiecza i nowożytności, inne z bliżej nieokreślonej fazy okresu nowożytnego. Ponadto nie określono chronologii nielicznych, mało charakterystycznych ułamków naczyń i półsurowca krzemiennego [NID, AZP obszar 66-87].

W roku 1996 przeprowadzone badania ratownicze na żwirowni w części wsi o nazwie Zacisze ujawniły ślady osadnictwa z epoki kamienia (brak bliższej chronologii) oraz zniszczone cmentarzysko z młodszego okres przedrzymskiego-wpływów rzymskich [Smoliński 2005].

Kolonia Wisznice składa się z dwóch części historycznych. Pierwsza z nich to Zacisze. W 1855 r. z części ziem należących do folwarków w Sapiehowie i Wygodzie utworzono folwark Zacisze o powierzchni 17 włók 12 morgów [APL OCH, HW, sygn. 24].

Z kolei pozostałe zabudowania zaczęły powstawać od 1932 r., gdy chłopi z Wisznic zaczęli przesiedlać się na otrzymane w ramach komasacji grunty. Wtedy też upowszechniła się nazwa Kolonia Wisznice (i w końcu Wisznice Kolonia).

Do 1865 r. właścicielami Zacisza byli właściciele Wisznic. W 1865 r. Małgorzata Sosnkowska sprzedała folwark Zacisze Karolowi Szczeblińskiemu. Ten w 1870 r. rozpoczął stopniową wyprzedaż majątku: po 12 morgów w Zaciszu kupili Paweł Najdyhor, Stefan Kalinowski, Wincenty Kurowski a 4 morgi Jan Najdyhor. Resztę dóbr rok później odziedziczył syn Michał Szczebliński, który rok później kupując folwark Wygoda, sprzedał folwark Zacisze Paulinie Sosnkowskiej. W 1880 r. kupił go Feliks Krasnowolski [APL, SGUdsW, sygn. 21285].

Początkowo w folwarku Zacisze mieszkali katolicy należący do parafii rzymskokatolickiej i greckokatolickiej w Wisznicach. W 1858 r. mieszkało tam 6 łacinników [APR, ZDP, sygn. 15542]. W 1860 r. doliczono się 14 unitów [APL, CHKGK, sygn. 572]. Po 1875 roku unitów zmuszono do przyjęcia prawosławia. Większość prawosławnych po ukazie tolerancyjnym z 1905 r. przeszła na katolicyzm. Ostatni prawosławni zniknęli z krajobrazu kolonii po II wojnie światowej. Chłopi osiedlający się na terenach pokomasacyjnych byli katolikami należącymi do parafii rzymskokatolickiej Przemienienia Pańskiego w Wisznicach.

W 1887 r. w folwarku Zacisze w dwóch domach zamieszkiwało 21 osób [PKSG za 1887]. W 2021 r. we wsi mieszkało 271 osób [https://www.polskawliczbach.pl].

Zdecydowana większość mieszkańców wsi na przestrzeni dziejów utrzymywała się z rolnictwa.