Niewęgłosz

Patrz hasło: Czemierniki.

Brak pewnych informacji na temat pochodzenia nazwy wsi. Cz. Kosyl zakwalifikował ją do grupy nazw o nieznanym pochodzeniu [Kosyl, 43]. Natomiast K. Rymut uważa, że wiele najwcześniejszych zapisów tego toponimu zostało mocno zniekształconych. Ostrożnie próbuje wywodzić ją od nazwy osobowej Węgłosz, Węgiel, Wągl [Rymut, VII, 440]. Nie jest to jednak etymologia pewna.

W średniowieczu wieś była usytuowana na obszarze powiatu lubelskiego w ziemi lubelskiej [SHGL, 160]. Była położona nad rzeką Tyśmienicą. W XV w. graniczyła z wsiami Biała, Branica i Kozirynek [ZDM, V, 1256, SHGL, 160]. W XVI-XVIII w. administracyjnie miejscowość Niewęgłosz znajdowała się w ziemi łukowskiej województwa lubelskiego.

Po trzecim rozbiorze (1795) znalazła się w Austrii, w Galicji Zachodniej.

W 1809 r. weszła w skład Księstwa Warszawskiego, departamentu siedleckiego. W Królestwie Kongresowym miejscowość leżała w powiecie radzyńskim w województwie (od 1837 r. guberni) podlaskiej, od 1844 r. w guberni lubelskiej a od 1 I 1867 r. w guberni siedleckiej. Po jej likwidacji w 1912 r. wraca do guberni lubelskiej.

Niewęgłosz w 1864 r. wszedł w skład gminy samorządowej Biała. W XIX wieku należał do parafii katolickiej w Radzyniu.

W 1954 r. zlikwidowano gminy i utworzono gromady. Wieś znalazła się w gromadzie Branica w powiecie radzyńskim w województwie lubelskim. [DUWRN 1954, nr 15, poz. 64]. Po przywróceniu gmin w 1973 r. wieś weszła w skład gminy Czemierniki. Po reformie administracyjnej z 1975 r. wraz z gminą wchodziła w skład województwa bialskopodlaskiego, a po jego likwidacji 1 I 1999 ponownie znalazła się w woj. lubelskim i powiecie radzyńskim.

Funkcję sołtysa wsi pełnili: Jan Kowalik (1935-1943), Dominik Struk (1943-1952), Stanisław Tarkowski (1952-1968), Henryk Mańko (1968-1969), Antoni Walczyna (1975-1983), Elżbieta Kozak (1983-1986), Władysław Kublicki (1986-1988), Kazimierz Zaborek (do 2008 r.) [Czemierniki I, s. 594]

W średniowieczu i czasach staropolskich była to wieś drobnoszlachecka. Charakterystyczne dla tego typu osadnictwa było wyodrębnianie się z czasem nowych osad zakładanych przez potomków założyciela właściwej wsi [Litak, 1964, 38-41]. W konsekwencji, obok wsi Niewęgłosz Stary powstały osady o nazwach dwuczłonowych składających się z rodowego określenia (Niewęgłosz) i nazwy osobowej charakteryzującej grupę potomków założyciela nowej osady [Sochacka, 2014, 143]. W połowie XV w. odnotowano powstałe w ten sposób (obok Niewęgłosza Starego) wsie: Niewęgłosz-Paszki, Niewęgłosz-Gruszki (Guzki), Niewęgłosz-Dzierżki, Niewęgłosz-Lichty [ZDM, III, 789; SPPP, VII/3, 1616]. W 1493 r. w źródłach pojawia się las o nazwie Panczow położony na granicy wsi Niewęgłosz i Kozirynek [SHGL, 160].

W XIX wieku zanotowano nazwy miejscowe: Zagrodziska, Rozwil, Mostki, Zawale, droga Zagumienna, Tyśmienica, Piwonia, Branka, Antonin, Józefów.

W 1487 r. na Uniwersytecie Krakowskim studiował Stanisław syn Wojciecha z Niewęgłosza [SHGL, 160]. W XVIII w. najczęściej występujące nazwiska wśród mieszkańców Niewęgłosza to: Kołtun, Migal, Golka, Małek, Żak, Tremszyn, Koniak, Drzazga, Komonacki, Rusinek, Kot, Mazurek, Struk, Krzywicki, Moroz, Żurawski, Puzdro [APL, KMR, sygn. 1, k. 55v-57].

Przy okazji zakupu kawałków ziemi z folwarku Lichty w 1872 r. wymienieni zostali: Józef Bętkowski, Józef Chrościchowski, Józef Szlubowski, Stefania Maria Aurelia Nepomucena Martyna 5-a imion z Szlubowskich Rulikowska Edwarda Rulikowskiego małżonka, Stanisław Antoni Dezyderiusz Nepomucen 4a imion Szlubowski, Antoni Aleksander 2-a Szlubowski, Franciszek po Stanisławie i Marianna z Niewęgłowskich małżonkowie Niewęgłowscy; Piotr i Antonina z Niewęgłowskich małżonkowie Zaborek; Marianna z Niewęgłowskich Niewęgłowska; Jan i Franciszka z Konarskich małżonkowie Niewęgłowscy; Franciszek po Piotrze Niewęgłowski; Wawrzyniec Niewęgłowski; Franciszek i Marianna z Czajkowskich małżeństwo Michalakowie; Franciszek Siński; Kazimierz i Marianna z Niewęgłowskich małżonkowie Tchórzewscy; Grzegorz Siński; Jan Tarkowski; Franciszek Gontarski vel Gontarczyk; Piotr Kowalik; Andrzej Pachała; Jan Jabłoński; Antoni Rusinek; Ignacy Walczyna; Kazimierz Sidor, Teofila z Jaworskich Kowalska Antoniego małżonka; Józef Czarnecki; Dominik Niewęgłowski; Paweł Niewęgłowski; Paulina z Paszkowskich Niewęgłowska żona Wawrzyńca; Julianna z Niewęgłowskich Paszkowska żona Jana, Wincenty Niewęgłowski, Paweł Niewęgłowski Śmietanka, Katarzyna z Gołowskich Karwowska żona Jana, Andrzej i Marianna z Komorowskich małżonkowie Tchórzewscy, Stanisław Niewęgłowski, Tomasz Grochowski, Józef i Katarzyna z Niewęgłowskich małżonkowie Niewęgłowscy Śmietankowie, Józef po Stanisławie i Mariannie z Domańskich małżonkowie Niewęgłowscy, Franciszek po Piotrze i Franciszka z Paszkowskich małżonkowie Niewęgłowscy, Paweł Kowalik, Stefania Maria Aurelia Nepomucena Martyna z Szlubowskich Rulikowska żona Edwarda, Stanisław Antoni Dezyderiusz Nepomucen Szlubowski, Antoni Aleksander Szlubowski, Mikołaj po Michale Niewęgłowski, Tomasz po Michale Skomorowski, Aleksander po Wawrzyńcu Wiater, Jan po Leonie Wierzchowski. [APL ORP, HwRP, sygn. 131 i 204].

Przy okazji uwłaszczenia z 1864 roku wykazano w dwóch działach, najpierw gospodarzy na 25 osadach podlegających pod ukazy z 1846 i 1864 r.: Piotr Kopeć, Mikołaj Tarkowski, Jan Jabłoński, Jakub Strug, Tomasz Zdżara (Gżara), Wawrzyniec Kołtun, Jan Tarkowski, Piotr Kowalik, Antoni Gątarczyk, Stanisław Jabłoński, Stanisław Kisiel, Jan Jabłoński, Jan Kowalik pierwszy, Piotr Trociuk, Bartłomiej Strug, Józef Zgoda, Andrzej Pachała, Jakub Jabłoński, Józef Strug, Paweł Galiński, Franciszek Strug, Michał Piłat, Andrzej Jachym, Ignacy Walczyna, Jan Małek, Kazimierz Strug, Antoni Karwowski, Paweł Kowalik, Kazimierz Sidorczuk, Józef Ostapiuk, a następnie gospodarzy podlegających pod ukaz z 19 II/2 III 1864 r.: Jan Kowalik drugi, Łukasz Dymka, Józef Bosko, Jan Sidor, Jan Olędzki (Oleński), Feliks Gil, Jan Gątarski, Antoni Ostapiuk, Antoni Kopia, Jan Kopia, Ignacy Jurecki, Tomasz Kowalik, Kazimierz Kowalik, Antonina Pachałowa, Zofia Kuniak, Franciszek Tarkowski, Łukasz Dymka, Agnieszka Rusinkowa, Jan Kowalik, Wojciech Galiński, Jan Małek, Feliks Gil [APL, ZTL, sygn. 2482].

Pierwsze informacje pochodzą z końca XIX stulecia i dotyczą dwuwałowego grodziska ulokowanego przy ujściu Piwonii do Tyśmienicy – posadowione w miejscu obozowiska łowców późnopaleolitycznych (kultura świderska) [Bargieł, Zakościelna 1995, cz. 1, 10; Libera 1998, 54, tabl. XLI:1, 3, 6, 7] – obecnie częściowo zniszczone. Zachowana wysokość wałów wynosząca blisko 1,3 m otacza majdan o powierzchni 0,45 ha. Prowadzone w roku 1970 badania wykopaliskowe przez Andrzeja Kutyłowskiego umożliwiły rozpoznanie konstrukcji wału oraz pozyskano znaczą ilość ułamków ceramiki naczyniowej, także przedmioty metalowe [Przyborowski 1876, 9-10; Gurba 1956; Dzieńkowski, Wołoszyn 2018]. Zapewne z tym kompleksem (datowanym na X-XI w.) łączy się luźno znaleziony czekan żelazny [Kotowicz 2014, 91].

W trakcie systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1990 odkryto 6 stanowisk. Poza pojedynczym grobem z okresu rzymskiego (kultura przeworska) [Kokowski 1986, 183 i n.]. Na podstawie zebranych fragmentów ceramiki naczyniowej stwierdzono wyłącznie osadnictwo wczesnohistoryczne – grodzisko, osadę podgrodową oraz ślady osadnicze – dokumentujące dwie fazy osadnicze: z X-XI oraz XI-XIII w. Ponadto znaleziono ułamki naczyń z okresu nowożytnego (brak bliższej chronologii) [NID, AZP obszar 67-82].

Pierwsza wzmianka o osadzie pochodzi z 1409 r. i dotyczy sporu pomiędzy Zbigniewem z Łęcznej a Bieniaszem z Krzesimowa o własność tej wsi [TA, 1961, 20]. Sama osada musiała być jednak znacznie starsza skoro świadkowie zeznali podczas tej sprawy, że wieś należy do Bieniasza od 30 lat. Na wczesną metrykę osady wskazują także badania archeologiczne sygerujące występowanie tu osadnictwa z okresu IX-XII stulecia [Pietrzela, 2005, 23];  a także istnienie w sąsiedztwie wsi Niewęgłosz grodu obronnego ulokowanego w widłach Tyśmenicy i Starej Piwonii [Kutyłowski, 1970, 190-191].

Wieś była własnością drobnoszlachecką. Ten typ osad charakteryzuje się rozdrobnioną strukturą własności (wieś jest podzielona pomiędzy kilku, a nawet kilkunastu właścicieli; dysponująca tymi drobnymi działami szlachta nie posiada własnych kmieci i gospodarowała samodzielnie na posiadanych działach ziemi). Początki tego osadnictwa wiąże się z działalnością Kazimierza Wielkiego i organizacją przez tego władcę systemu obronnego na obszarach pogranicznych. Osadzał on drobną szlachtę w królewszczyznach w celu wykorzystania jej jako siły zbrojnej do obrony granic państwa [Sochacka 1983-1984, 11]. Pierwszym znanym właścicielem osady był występujący w 1409 r. Bieniasz wywodzący się z podlubelskiej wsi Krzesimów [TA, 1961, 20], który w 1416 r. sprzedał Niewęgłosz Mikołajowi z tej samej wsi [KZL, 10, 123]. W 1425 r. połowa wsi przechodzi w ręce Jakusza z Falibogów i jego trzech synowców Janusza, Stanisława i Wacława [ZDM, V, 1356]. Była to rodzina drobnoszlachecka pochodząca z Mazowsza [Sochacka, 1983-1984, 20; Sochacka, 2014, 143]. Przedstawiciele tego rodu z czasem tworzyli odrębne linie, które zakładały w sąsiedztwie nowe osady przybierające nazwy dwuczłonowe składające się z rodowego określenia (Niewęgłosz) i nazwy osobowej charakteryzującej grupę potomków założyciela nowej osady [Sochacka, 2014, 143]. W ten sposób powstały Niewęgłosz-Paszki, Niewęgłosz-Gruszki (Guzki), Niewęgłosz-Dzierżki, Niewęgłosz-Lichty [ZDM, III, 789; SPPP, VII/3, 1616]. Część z nich (Niewęgłosz-Dzierżki, Niewęgłosz-Guzki) została w późniejszym okresie wcielona w obręb wsi Niewęgłosz Stary. Pozostałe przez długi czas stanowiły odrębne wsie. Do końca XV stulecia wieś znajdowała się w rękach przedstawicieli rodziny Falibowskich, dopiero w 1497 r. część tej osady w wyniku konfiskaty dóbr należących do Jana i Pawała Falibowskich trafia w formie nadania do rąk Jana Guta z Pliszczyna [ MS, II, 792].

Następnie w bliżej nieznanych okolicznościach Niewęgłosz przeszedł w początku XVI w. w ręce Mikołaja Zabielskiego i pozostawał jego własnością przynajmniej do 1531 r. [ŹD, XIV, 378]. W 1552 r. Niewęgłosz i Niewęgłosz Stary podzielone były przynajmniej na trzy części znajdujące się w rękach Jana Zabielskiego, zwanego Jakowicz (Jankoviąth) oraz Dambrowskich i Janusków [ŹD, XIV, 393]. W kolejnych dekadach części wsi wróciły w posiadanie rodziny Niewęgłowskich i w 1580 r. znajdowały się w rękach Wojciecha, Mikołaja (razem 4 włóki ziemi) i Stanisława (1 włóka ziemi). Jednocześnie część Niewęgłosza (1,5 włóki) nadal posiadał Jakowicz, a pewnymi gruntami tutaj gospodarował również starosta łukowski Mikołaj Mniszech (1 włóka ziemi) [AGAD, ASK I, sygn. 33, k. 721].

Niewęgłowscy jako jedyni utrzymali swój stan posiadania do drugiej dekady XVII w. W świetle danych z 1620 r. widnieją oni jako posiadacze czterech z pięciu części, na które podzielony wówczas był Niewęgłosz. Ta ostatnia znajdowała się w rękach starosty radzyńskiego Andrzeja Mniszcha. Zapewne stale pozostawała w posiadaniu tej rodziny, co wskazuje, że jej właścicielem po śmierci Mikołaja Mniszcha w 1613 r. musiał zostać Paweł Mniszech. Ten z kolei zmarł w 1616 r. i zapewne wówczas część Niewęgłosza objął wspomniany wcześniej A. Mniszech [Rejestr 1626, 189].

W kolejnych dekadach XVII w. stosunki własnościowe w Niewęgłoszu podlegały licznym zmianom. Poszczególne części wsi były przedmiotem licznych transakcji i przechodziły z rąk do rąk, pozostając jednak zasadniczo w posiadaniu łukowskiej szlachty cząstkowej. Dopiero w latach siedemdziesiątych większość gruntów tutaj wykupił Jan Nowosielski. Niemniej nie dysponował on zasobami finansowymi pozwalającymi na rozwój posiadanych włości. W związku z rosnącym zadłużeniem, Niewęgłosz w 1696 r. wykupił od niego Stanisław Antoni Szczuka, ówczesny referendarz koronny, bliski współpracownik króla Jana III Sobieskiego [AGAD, MK KK, sygn. 217, k. 357]. S. A. Szczuka był także osobą mocno zaangażowaną w lokalne sprawy już wcześniej, gdyż jeszcze w latach siedemdziesiątych otrzymał w wieczystą dzierżawę starostwo radzyńskie i wiele wysiłku włożył w rozwój miasta [Łosowski 2007, XIV].

Niewęgłosz, podobnie jak m.in. dobra czemiernickie i radzyńskie, pozostawał w rękach S. Szczuki do jego śmierci w 1710 r. Następnie wieś przeszła w posiadanie jego córki Wiktorii Szczuki. Współwłaścicielem Niewęgłosza od 1719 r. był z kolei Jan Stanisław Kątski, miecznik koronny i starosta urzędowski, który wziął ślub z córką Stanisława Szczuki [Przyboś 1966, 317]. Sytuacja taka utrzymywała się do śmierci Kątskiego w 1727 r., po której Niewęgłosz znalazł się w posiadaniu córki Kątskiego i Szczuczyny, Marianny [APL, KMR sygn. 1, k. 3v]. Ta z kolei w 1741 r. wyszła za Eustachego Potockiego, starostę tłumackiego i dubieńskiego, któremu wniosła w posagu Niewęgłosz wraz z całym kluczem radzyńskim [Grosfeld 1983, 904]. Następnie po śmierci Marianny z Kątskich Potockiej i jej męża Eustachego, które nastąpiły w 1768 r., Niewęgłosz przeszedł pod zarząd jego siostry, Katarzyny z Potockich Kossakowskiej. Zastosowane rozwiązanie wynikało z faktu, iż cała siódemka dzieci Kątskiej i Potockiego była wówczas jeszcze niepełnoletnia. Zgodnie z ustalonym w 1771 r. podziałem dóbr, Niewęgłosz miał trafić w posiadanie Stanisława Kostki Potockiego. Niemniej, ostatecznie majątek podzielono w 1779 r. i wieś, wraz z całymi dobrami radzyńskimi, podobnie jak w ramach poprzednich ustaleń przypisano S. K. Potockiemu [Kowalik 2015, 97-98]. Faktycznie jednak w posiadanie Niewęgłosza w 1783 r. wszedł brat Stanisława Kostki, Jan Nepomucen Potocki i wydaje się, że nastąpiło to w ramach transakcji finansowej zawartej przez obu braci [Rudnicka 1996, 286; Gombin 2009, 61; Grosfeld 1983, 806]. J. N. Potocki nie zarządzał jednak dobrami osobiście, a nadzór nad nimi powierzył Stanisławowi Staszicowi. Ostatecznie, za pośrednictwem tego ostatniego, Niewęgłosz w 1799 r. trafił w ręce Anny Sapieżyny z Zamoyskich [Banach 2014, 51].

W czasie zakupu dóbr radzyńskich przez Sapieżynę, 7 VII 1802 r. na publicznej licytacji, składały się one m.in. z folwarku Niewęgłosz [APL ORP, HwRP, sygn. 247]. W 1819 r. był on dzierżawiony przez Józefa Chrościechowskiego, dziedzica części wsi Wrzosów i Paszki a kilka lat później dzierżawcą był Józef Watraszewski [ZR 1815-1831, s. 94]. Dobra radzyńskie 13 III 1823 r. znalazły się w rękach Anny i Adama Czartoryskiego. Ks. Anna Zofia Czartoryska odziedziczyła je po matce – Annie z hrabiów Zamoyskich księżnej Sapieżynie w ramach posagu. Przy tej okazji wśród tych dóbr wymieniono folwark Niewęgłosz z wsią Niewęgłosz i przyległością Branka (młyn) [ZR 2013, s. 95-96].

W drugiej połowie l. 60. XIX wieku przeprowadzono uwłaszczenie działek uprawianych przez włościan. Razem osadom z pierwszego i drugiego działu w Niewęgłoszu przyznano 588 mrg. 146 pr., w tym użytkowej 574 mrg 56 pr., nieużytków 14 mrg. 90 pr.. Na własność wspólną gospodarzy pierwszego działu przeszły nieużytki przy promie i połowa rzeki przy ich polach, zaś drugiego działu – pastwisko przy cegielni. Właściciel dostał odszkodowanie w wysokości 8603 rub. 71 kop. Projekt tabeli likwidacyjnej komicja centralna ds. włościańskich przy Komitecie Urządzającym zatwierdziła 30 III/11 IV 1867 r.

W wyniku uwłaszczenia 25 osad pierwszego działu otrzymało prawo (serwituty leśne i pastwiskowe): 1) wywożenia po jednej furze zbieraniny, wjeżdżając co tydzień w wyznaczony dzień z asygnacją dworu i z toporem do zrąbywania suchych gałęzi leszczyny, czeremchy i wierzby i w ogóle drzew nienadających się na materiał budowlany, 2) otrzymywania materiału leśnego na remont budynków ogrodzeń i drabin (na dachu) w miarę potrzeb, 3) otrzymywania raz na 7 lat po jednym dębie i brzozie na furę. Wydawanie serwitutów leśnych z wyrębów ustalono na okres od 1 października do 1 kwietnia, 4) wywozić na furze korzenie w wyznaczony dzień jednego z trzech jesiennych miesięcy, wjeżdżając po nie z asygnacją z dworu, 5) paść bydło razem z dworskim w lesie Niewęgłowskim, przestrzegając zasad gospodarki leśnej, do drogi branickiej i na wygonie przy cegielni na powierzchni 19 mrg. 266 pr., także razem z dworem. Włościanie nie powinni przeszkadzać dworowi zbierać karpy dla smolarni i prowadzić produkcję cegieł przy ich wspólnym z dworem pastwisku, tak jak to było do tej pory. Ponadto włościanie wsi Niewęgłosz mieli prawo otrzymywać materiał leśny na studnie, w ilości sześciu obecnie istniejących. Później (8 VIII 1879 r.) doprecyzowano, że ci gospodarze mieli prawo wypasania bydła w lesie ale w określonej ilości bydła roboczego 44 szt., nieroboczego 71 szt. I cieląt młodszych niż rok 34 szt. Włościanie ci (wymienieni w pierwszym dziale tabeli likwidacyjnej) zawarli dobrowolna ugodą 14 IV 1885 r. z właścicielem majątku Branica radzyńska Stanisławem Dezyderym Szlubowskim zatwierdzoną przez komisarza ds. włościańskich 24 III 1886 r. na mocy której zrzekli się serwitutów za co otrzymali na własność wspólną z ziem tego majątku 158 mrg. 242 pr. a w tym 112 mrg. 74 pr. lasu, 3 mrg. 242 pr. ziemi ornej, 21 mrg. 58 pr. łąki, 19 mrg. 266 pr. wygonu i 1 mrg. 202 pr. nieużytkow pod drogami i połową rzeki.

Każda z osad drugiego działu (od nr 26 do 43 włącznie) miała prawo: 1) pasania po jednej krowie na pastwisku dworskim, 2) otrzymywania materiału leśnego na remont zajmowanych pomieszczeń w miarę potrzeb, 3) wywożenia w ciągu sześciu zimowych miesięcy po jednej furze zbieraniny na każde dwa tygodnie, a przez pozostałą cześć roku po furze na miesiąc wjeżdżając po nią z asygnacją dworu w dzień raz na zawsze ustalony i z toporem do rąbania suszy. Gospodarze ci zawarli ugodę z dworem 8 IV 1903 r. zatwierdzoną 23 VIII 1906 r., w której zrzekli się serwitutów w zamian za ziemie wydzielone z majątku Niewęgłosz (148 s. kw. ziemi ogrodowej 6 dz. 1852 s. kw. łąki, 6 dz. 360 s. lasu i 1283 s. kw. nieużytków pod połową rzeki granicznej, a razem 13 dz. 1243 s. kw. Ziemie te gospodarze podzielili między siebie.

Osada nr 44 żadnych serwitutów nie otrzymała (była częścią osady nr 25 Józefa Ostapiuk, który otrzymał serwituty jak pierwszych 25 osad) a osada nr 45 (Galiński)korzystała z takich samych serwitutów jak nr 26. Na podstawie art. 16 ukazu gromada wsi Niewęgłosz dostała prawo połowu ryb na rzece Tyśmienicy w miejscach, gdzie ta przylega do włościańskich nadziałów [APL, ZTL, sygn. 2482].

Antoni Szlubowski w 1834 r. kupił dobra Radzyń a razem z nimi także Niewęgłosz. Już 10 I 1841 r. podzielił dobra między synów. Najstarszy Józef otrzymał mianem dobra ziemskie Branica: wsie i folwarki Branica, Niewęgłosz, wieś Zbulitów oraz folwark Stasinów. Dodatkowo w lipcu tego roku rodzice sprzedali Józefowi folwark Siedlanów. W 1875 r. Branicę odziedziczył syn Józefa – Stanisław Antoni Dezyderiusz Nepomucen Szlubowski na mocy działu majątkowego zawartego 25 IX / 8 X pomiędzy nim, a rodzeństwem – Antonim Aleksandrem i Stefanią Marią żoną Edwarda Rulikowskiego. Dobra oszacowano wówczas na 111 tysięcy rubli srebrem. Folwarki Niewęgłosz i Antonin z osadą fabryczną cukru i rafinerii oraz z osadą młynarską Branka wyodrębniono hipotecznie w 1876 r. (założono odrębną księgę hipoteczną dla tego majątku), zapewne jako zastaw pod pożyczkę TKZ. Przedtem ujmowano go razem z majątkiem Branica. Dobra te w tym czasie składały się z folwarku Niewęgłosz razem z gruntami folwarku Antonin osady młynarskiej Branka i las przyległy 1377 mrg. (folwark Niewęgłosz 785 mrg., grunt folwarku Antonin 338 mrg., osada młynarska Branka 4 mrg., rejestr pomiarowy z 1875 r. wykazał 1369 mrg. 206 pr., w 1899 r. – 1216 mrg. 244 pr. (633 dz. 1388 s.kw.), w 1920 r. – 1190 mrg. 131 pr. Właścicielem był nadal Stanisław Antoni Dezyderiusz Nepomucen Szlubowski syn Józefa i Joanny z Puchałów. Folwark Niewęgłosz Antonin z młynarską osadą Branka po bezpotomnej śmierci Stanisława Antoniego 27 XII 1907 r. i zakończeniu procedury spadkowej przeszły na Stefanię Marię Rulikowską (1842-1928), która w10/23 X 1908 r. podarowała je swojemu synowi Władysławowi Edwardowi Rulikowskiemu (1867-1936). 17/30 VIII 1909 r. Mieczysław Jakub Ludwik Rulikowski zatwierdził ten akt [APL ORP, HwRP, sygn. 19, 151, 187, 189, 288, 343; ZR 2016, s. 19].

10 VI 1930 r. przeprowadzono postępowanie scaleniowe we wsi Niewęgłosz przez Okręgowy Urząd Ziemski w Lublinie. Akcja scaleniowa objęła wszystkie grunty ukazowe wsi Niewęgłosz o obszarze 329,47 ha, wszystkie grunty zaserwitutowe 102,33 ha, część gruntów objętych księgą wieczystą Lichty cz. A i uregulowanych na imię Jana Tarkowskiego 8,90 ha na imię Franciszka Gontarskiego 2,50 ha, Piotra Kowalika 6,60 ha, Andrzeja Pachały 1,50 ha, Antoniego Rusinka 1,50 ha, Ignacego Walczyny 2,80 ha, Jana i Feliksa Kowalików 2,50 ha, Małgorzaty Mrozowej 2,50 ha włączonych celem skomasowania, razem 28,80 ha oraz uregulowanych na imię Piotra Kowalika 2,50 ha a włączonych wyprostowania granic w gminie Biała położonych [APL, ZTL, sygn. 2466].

W 1938 r. folwark Niewęgłosz przymusowo zlicytowano na żądanie Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego i decyzji dyrekcji głównej z 19 VIII 1937 r., jako zabezpieczenie pożyczki w wysokości 18 100 zł w listach zastawnych i 500 zł gotówki. Dobra zalegały TKZ 2616 zł. Sprzedaż zarządzono na 13 VI 1938 r. w Białej Podlaskiej. Po sprzedaży dobra miały być obciążone długiem w wysokości 18288 zł. 96 gr. Licytację rozpoczęto od sumy 25289 zł [APL ORP, HwRP, sygn. 187].

W średniowieczu wsie Niewęgłosz, Niewęgłosz-Paszki, Niewęgłosz-Dzierżki, Niewęgłosz-Guzki, początkowo należały do parafii Czemierniki, a następnie od roku 1470 wskutek rozgraniczenia parafii Czemierniki z powstałą 1456 r. parafią w Kozimrynku (Radzyń Podlaski) dokonanego przez biskupa krakowskiego Jana Lutka z Brzezia zostały włączone w obręb tej ostatniej [DLB, II, 550, Litak, 1964, 65]. Decyzję tę tłumaczono częstymi i obfitymi wylewami Tyśmienicy, które uniemożliwiały ludności tych osad dotarcie do dotychczasowego kościoła parafialnego [Litak, 1964, 64-65, Jusiak, 2019, 26-27]. Zdecydowano także, że dziesięcina z tych osad nadal będzie należeć do plebana w Czemiernikach, natomiast tylko kolęda i świętopietrze będzie uiszczana proboszczowi w Kozimrynku.

We wsi Niewęgłosz, Niewęgłosz-Dzierżki i Niewęgłosz-Paszki oprócz osadników pochodzenia polskiego, zamieszkiwali Rusini. Świadczy o tym wzmianka w dokumencie z 1448 r., w którym biskup Zbigniew Oleśnicki zaświadcza, że król Kazimierz Jagiellończyk i szlachta zgromadzona na sejmie w Piotrkowie postanowili, że zamieszkujący te wsie Rusini mają oddawać proboszczowi w Czemiernikach takie same daniny i opłaty, jak Polacy-katolicy [ZDM, III, 789; Jawor 1988/1989, 11]. Świadczy to o rozwoju akcji osadniczej inicjowanej przez miejscową szlachtę w oparciu o sprowadzonych na te obszary Rusinów.

W późniejszym okresie we wsi Niewęgłosz funkcjonowała także niewielka wspólnota unitów. Po erygowaniu w 1703 r. parafii grekokatolickiej w Radzyniu, Niewęgłosz wraz z kilkunastoma innymi wsiami znalazł się w jej granicach [Banach 2014, 52].

Niemniej zasadniczo Niewęgłosz zamieszkiwany był przez ludność katolicką, uczęszczającą na nabożeństwa do kościoła parafialnego w Kozimrynku/Radzyniu. Miejscowa społeczność nie była jednak całkiem jednolita pod względem etnicznym i wyznaniowym, gdyż w końcu XVIII w. w Niewęgłoszu odnotowano 13 mieszkańców Żydów [Kumor 1979, 252].

W 1909 r. w miejscowości wykazano odrębnie dwie składowe. Dobra Niewęgłosz, par. Radzyń, gmina Biała, właściciel Stanisław Szlubowski s. Józefa, 327 mrg., domów 0, stałej 70 (36 mężczyzn, 34 kobiet) wszyscy Polacy, katolicy, niestałej 62 (34, 28) Polacy katolicy i 19 Żydów. Niewęgłosz wieś, 765 mrg., 42 os., stałej 520 (274, 246) 19 Rosjan, 501 Polaków; niestałej 26 (16, 10) 26 Polaków, parafia Radzyń wszyscy katolicy. [ZR 2016, s. 379-380]. W Niewęgłoszu mieszkało kilka osób wyznania unickiego w 1875 r. siłą przeniesionych na prawosławnie (parafia Radzyń). Ilość wiernych parafii prawosławnej w Radzyniu mieszkających w Niewęgłoszu w: 1877 r. – 7 mężczyzn i 3 kobiety, 1882 r. – 8 m. i 3 k., 1887 r. – 11 m. i 3 k., 1892 r. – 11 m. i 3 k., 1897 r. – 13 m. i 2 k., 1902 r. – 13 m. i 2 k. W 1906 r. nie wykazano prawosławnych w tej miejscowości. Najpewniej wszyscy przeszli na katolicyzm co nie dziwi ponieważ rosyjski autor ocenił, że ogólnie w parafii prawosławnej Radzyń było bardzo dużo tzw. opornych [Teodorowicz, s. 21-22; ZR 2016, s. 179].

W okresie zaborów istniało w Niewęgłoszu tajne nauczanie, prowadzene przez wędrownych nauczycieli. Szkoła została zorganizowana w grudniu 1920 r. – 82 dzieci ze wsi i folwarku uczyło się w 1 klasie w jednej izbie w folwarcznym czworaku. Nauczycielem był Józef Chylimoniuk. W roku 1924 szkołę przeniesiono do prywatnego budynku Józefa Walczyny. W 1925 r. szkołę w Niewęgłoszu skomasowano z placówką w Lichtach, tworząc szkołę 3-klasową, której kierownikiem został Wincenty Niewęgłowski. Nauka przebiegała na dwie zmiany. W 1926 r. izbę szkolną w Niewęgłoszu przeniesiono do domu Stanisława Machowskiego. W 1928 r. pracę w Niewęgłoszu rozpoczęła Maria Czornijówna. Było tam wówczas 131 uczniów, a biblioteka szkolna posiadała 484 woluminy. Od 1931 r. izba lekcyjna znajdowała się u Wacława Struka.

W czasie II wojny światowej izbę lekcyjną w Niewęgłoszu zlikwidowano, dzieci uczęszczały do placówki w Lichtach. Ponadprogramowo W. Niewęgłowski prowadził tajne nauczanie. W 1943 r. ponownie otwarto szkołę w Niewęgłoszu, zatrudnienie w niej znalazła Julia Biernacka, która jako jedyna nauczycielka pracowała w niej do 1957 r.

W 1954 r. komitet społeczny rozpoczął budowę remizy strażackiej, w części przeznaczonej na izby szkolne. Budowę ukończono w 1961 r. Przez kilka pierwszych lat zajmowała tylko piętro budynku, a dopiero od 1966 roku również parter. Na początku warunki lokalowe nie były dobre ale stopniowo poprawiały się. Na pomieszczenia szkolne składały się 4 izby lekcyjne, kancelaria, mieszkanie dla nauczyciela. Na progu l. 60. XX w. ponad setka uczniów w 7 klasach była kształcona przez 4 nauczycieli.

W 1965 r. kierownikiem szkoły została Janina Pasek i sprawowała ją do 1973 r. W 1968 r. przeprowadzono generalny remont budynku, który w całości zajęła szkoła. [Magier 2002, s. 65, 91; Kowalik-Bylicka; Czemierniki 2009, s. 229-231]. Zlikwidowana w XXI w. Wieś należy do obwodu szkoły w Czemiernikach.

Obszary, na których powstała wieś Niewęgłosz były usytuowane we wczesnym średniowieczu na pograniczu państwa piastowskiego i władztwa należącego do dynastii Rurykowiczów, stanowiły zatem naturalną rubież osadniczą aż do XIV stulecia. To peryferyjne położenie w stosunku do centralnego ośrodka władzy, a także bliskośćj granicy i wiążące się z nim ciągłe zagrożenie napadami zbrojnymi nie sprzyjały rozwojowi osadnictwa. Jednak te same czynniki powodowały duże zainteresowanie Piastów, którzy rozwijali na tym terenie sieć organizacji grodowej w celu wzmocnienia obronności. Z konieczności wymuszało to organizację planowanego osadnictwa, które było zapleczem gospodarczym dla załóg zbrojnych stacjonujących w grodach. Najprawdopodobniej ten ostatni czynnik przyczynił się do intensywnego rozwoju zaludnienia tych obszarów do XII w. i powstania we wsi ośrodka grodowego [Pietrzela, 2009, 57-59], mimo destabilizującego pogranicznego położenia. Wpływ na powstanie wsi właśnie w tym miejscu zapewne miały też szlaki wodne i lądowe przebiegające bezpośrednio przez osadę lub rozlokowane w niedalekim sąsiedztwie. W osadzie Niewęgłosz istniała przeprawa na rzece Tyśmienicy, która dalej prowadziła do brodu na Wieprzu w okolicy Szczekarkowa i Górki Lubartowskiej [Gajewski, Gurba, 1977, 261]. Z tym szlakiem krzyżował się trakt prowadzący ze wschodu brzegiem Piwonii do przeprawy przez Tyśmienicę w pobliżu Siemienia i prowadzący do Kocka [Sochacka, 2014, 72; Jusiak, 2019, 16]. Te korzystne dla rozwoju osadnictwa czynniki z pewnością sprzyjały wzrostowi zaludnienia.

Położenie pograniczne miało jednak i negatywne skutki. Należy pamiętać, że w źródłach archeologicznych od XIII stulecia obserwowany jest na tym obszarze regres osadniczy (widoczny w zmniejszającej się liczbie stanowisk), który swoje apogeum osiąga w XIV wieku [Pietrzela, 2009, 59]. Najprawdopodobniej wiązało się to z osłabieniem władzy państwowej w Polsce na skutek rozbicia dzielnicowego i najazdami Prusów, Jaćwingów, Litwinów i Rusinów, kierującymi się w stronę Małopolski, pustoszącymi po drodze okolice Czemiernik. Ślady takich spustoszeń znalazły odbicie w materiale źródłowym. Pierwsza wzmianka na temat parafii w Czemiernikach, do której należała początkowo wieś Niewęgłosz podaje, że została ona spustoszona [MPV, I, 173; Jusiak, 2019, 15], co było efektem najazdów mongolskich, litewskich, jaćwieskich i ruskich, które przechodziły przez ten obszar w końcu XIII i początku XIV wieku [Włodarski, 1964, 25-29]. Sytuacja w regionie ustabilizowała się po zawarciu unii polsko-litewskiej. W konsekwencji możliwy był dalszy jego rozwój.

Niemniej sygnalizowane wcześniej trudności przekładały się na życie gospodarcze wsi jeszcze w pierwszej połowie XVI w. Najlepiej świadczy o tym fakt, że w 1531 r. areał uprawianych gruntów w Niewęgłoszu wynosił jedynie 1 łan [ŹD, XIV, 378]. Jeszcze mniejszy obszar obejmował Niewęgłosz Stary, znajdujący się wówczas w rękach drobnej szlachty, gdyż razem z Rozwetem zajmował 1 łan ziemi [ŹD, XIV, 382]. Być może wykazy te nie uwzględniały jednak wszystkich gruntów, podzielonych wówczas między kilku właścicieli, a współcześnie wchodzących w skład wsi Niewęgłosz. Wskazują na to wartości odnotowane w 1552 r., kiedy to wymieniane są trzy części Niewęgłosza i Niewęgłosza Starego zajmujące kolejno 2, 4 oraz 7 łanów, dających łącznie 13 łanów gruntów [ŹD, XIV, 393]. Areał ten uległ pewnym zmianom w kolejnych latach. Według spisu z 1580 r. podzielony na kilka części Niewęgłosz obejmował 7,5 włóki ziemi uprawnej. Większość właścicieli (Niewęgłoscy, Jankowicz) sami uprawiali posiadane grunty. Istniały tutaj także dwie zagrody bez gruntów rolnych a na obszarze starosty lubelskiego M. Mniszcha osiadły był komornik, który nie dysponował żadnym bydłem [AGAD, ASK I, sygn. 33, k. 721].

Po nabyciu Niewęgłosza przez Szczukę w XVII stuleciu i następnie przejściu wsi w posiadanie Kątskich i Potockich nastąpiła największa intensyfikacja rozwoju gospodarczego w okresie staropolskim. Większe inwestycje rozpoczął wspomniany referendarz koronny, S. A. Szczuka, który po nabyciu włości radzyńskich zainwestował w rozwój zabudowy gospodarczej w wielu wsiach. Stawiano nowe stodoły, szopy, remontowano spichlerze, obory i browary. W Niewęgłoszu w 1701 r. trwała budowa nowego promu do przeprawy przez Tyśmienicę [AGAD, APR, sygn. 248, k. 9]. Niemniej w kolejnych latach wieś została dotknięta działaniami zbrojnymi podczas III wojny północnej, trwającej do 1721 r. Wiadomo, że z Niewęgłosza oraz okolicznych wsi wybierano m.in. kontrybucje dla wojsk saskich. Zapewne doszło także do zniszczeń w zabudowie podczas przemarszów żołnierzy i generalnego zubożenia wsi skoro w 1683 r. znajdowało się tutaj 13 obiektów mieszkalnych, natomiast w 1713 r. liczba ta spadła do jedynie 6 [AGAD, APR, sygn. 243, k. 34].

Odrodzenie gospodarcze wsi nastąpiło dopiero po objęciu wsi w posiadanie przez Kątskich, a szczyt rozwoju przypadł na okres, kiedy Niewęgłosz znajdował się w rękach Potockich. Wiadomo, że w tym czasie rozwinęła się tutaj m.in. hodowla owiec, którą zajmował się niejaki Stanisław Tarkowski, formalnie nawet tytułowany mianem owczarza dworskiego. Ponadto w Niewęgłoszu funkcjonował Wojciech Smyczek, określany jako owczarzyk. Oczywiście większość ludności utrzymywała się z pracy na roli, niemniej w 1742 r. wymieniany był także Stanisław Kowal, co może świadczyć także o praktykowaniu przez niego rzemiosła. Młynarzem był z koleri Matiasz Klimek, który mieszkał w „chałupie dworskiej” wraz z żoną [APL, KMR, sygn. 1, k. 57].

Na przestrzeni XVII i początku XVIII w. wzrósł także areał upraw. O ile Niewęgłosz jeszcze w 1580 r. liczył 7,5 włóki, to w 1742 r. odnotowano tutaj 11,5 włóki [APL, KMR, sygn. 1, k. 55v]. W Niewęgłoszu istniał także folwark dworski. Jego centrum stanowił dworek, który był obiektem drewnianym, pokrytym słomą, w której znajdowała się jedna izba, ganek, sień z kuchnią i spiżarką oraz izba piekarnicza. Do dworku przylegały zabudowania gospodarcze. W ich skład wchodził m.in. chlew i stodoła. W Niewęgłoszu w połowie XVIII w. funkcjonowała także karczma, prawdopodobnie o charakterze zajezdnym, usytuowana przy drodze (gościńcu) prowadzącej do Lublina. Dalej natomiast znajdował się drewniany browar, który został wyremontowany w pierwszych latach po objęciu wsi przez Eustachego Potockiego. Nad rzeką Piwonią, na gruntach Niewęgłosza, jeszcze w XVIII w. stał z kolei młyn wodny. W tym czasie Potocki zainwestował także w odnowienie spichlerza, który znajdował się nad rzeką Tyśmienicą [APL, KMR, sygn. 1, k. 54v].

Z punktu widzenia właścicieli przedsiębiorstwa te były źródłem dochodu, który w istotny sposób uzupełniały także wpływy z połowu ryb prowadzonego przez mieszkańców Niewęgłosza w stawie Rozwilskim. Największe zyski dawała jednak karczma, zazwyczaj oddawana w dzierżawę. Ponadto do właścicieli trafiały daniny uiszczane w ramach pańszczyzny przez mieszkańców wsi, m.in. jajka, kury oraz chmiel [AGAD, AGW, sygn. 299, s. 7-8]. 

W 1742 r. w Niewęgłoszu odnotowano około 190 osób (w tym 10 chałupników). W grupie tej znajdowało się 37 gospodarzy, 57 synów gospodarzy, 49 córek gospodarzy, 13 komorników i dwóch synów komorników [Inwentarz 1742, 116]. W kolejnych latach wieś doświadczyła blisko 30-procentowego wzrostu liczby ludności. Według spisu przeprowadzonego w 1787 r. Niewęgłosz zamieszkiwany był przez 231 katolików i 13 Żydów. Wśród katolików znalazło się 86 mężczyzn, 94 kobiety, 51 dzieci, natomiast w gronie ludności żydowskiej odnotowano 4 mężczyzn, 3 kobiety oraz 6 dzieci [Kumor 1979, s. 252].

W XIX wieku w folwarku uruchomiono cegielnię oraz fabrykę cukru i rafinerię Antonin. W drugiej połowie XIX w. folwark Niewęgłosz od północy graniczył z dobrami Radzyń zaczynającymi się za lasem sosnowym. Na zachód od tego lasu ciągnął się las włościan wsi Niewęgłosz wydzielony w zamian za rezygnację z serwitutów. Dodatkowo, w południowej części tego lasu wydzielono 12 mrg. małorolnym włościanom w zamian za serwituty. Przez ten las biegła droga do Radzynia. Na południe od lasu znajdowały się pola folwarku, przez które biegła droga do Radzynia, od zachodu graniczące z polami wsi Niewęgłosz a od wschodu z Awulsem Józefów. Droga dochodziła do zabudowań folwarcznych. Na wschód od zabudowań folwarcznych odchodziły dwie drogi, między którymi była cegielnia. Droga na północ od niej szła do Antonina (folwark Antonin graniczył od wschodu z południowymi polami folwarku Niewęgłosz), a na południe do Suchowli, przez Rozwil i Brankę nad Bobrówką. Droga z folwarku na wschód prowadziła przez wieś Niewęgłosz, w której działal prom przez rzekę, i dalej do Licht. Na południe, między zabudowaniami folwarcznymi a rzeką była kopalnia torfu. Po drugiej stronie rzeki, w zakolu starorzecza wydzielono działkę (być może łąk) dla małorolnych włościan za rezygnację z serwitutów. Dalej na południe ciągnęły się już dobra Czemierniki [APL, UGSdsW, sygn. 494, plan gruntów folwarku Niewęgłosz].

W wyniku uwłaszczenia w Niewęgłoszu 45 gospodarzy dostało 588 mrg. 146 pr, a nieużytków 14 mrg. 90 pr. [ZR 2016, s. 85]. W 1866 r. w tej miejscowości było 44 osady (gospodarstwa) z prawem serwitutów leśnych i pastwiskowych. 14 IV 1885 r. 25 osad zamieniło serwituty na ziemię a 19 małorolnych zostało przy serwitutach [ZR 2016, s. 89]. W 1909 r. Folwark 327 mrg., wieś 765 mrg., 42 osady [ZR 2016, s. 379-380].

W okresie międzywojennym przebiegała akcja parcelacyjna folwarku Nięwęgłosz. W l. 1935-1936 rozparcelowano 418,92 ha gruntu. Jednocześnie trwały prace scaleniowe gospodarstw. W l. 30. planowano scalić w Niewęgłoszu ponad 500 ha obejmujących 80 gospodarstw, z czego do wybuchu wojny udało się wykonać jedynie 10% [ZR 2012, s. 93, 110].

W 1932 r. w Radzyniu Podlaskim zorganizowano zjazd gospodarczy, podczas którego wybrano Radę Okręgowego Towarzystwa Organizacji i Kółek Rolniczych. W jej skład wszedł Stanisław Machowski z Niewęgłosza [ZR 2012, s. 120].

Na przełomie XIX i XX wieku opisana jako: wieś i folwark nad Tyśmienicą, powiat radzyński, gmina Biała, parafia Radzyń, 10 wiorst od Radzynia, leży na samej granicy guberni lubelskiej. Posiada młyn wodny, wiatrak, pokłady torfu. Ma 35 domów, 394 mieszkańców. W 1827 r. było tam 32 domy i 257 mieszkańców. Dobra Niewęgłosz składają się z folwarków: Niewęgłosz, Antonin, osady młynarskiej Branka, wsi Niewęgłosz, Branica, Zbulitów, Siedlanów, Ustaszów i Lichty. Rozległe na 1375 mrg. gruntu ornego i ogrodów 836 mrg., łąk 203 mrg., pastwisk 22 mrg., lasu 244 mrg., nieużytków 70 mrg., budynków murowanych 12, z drzewa 24, płodozmian 8 polowy. Wieś Niewęgłosz osad 48, z gruntem 588 mrg; wieś Branica osad 62 z gruntem 677; wieś Zbulitów osad 43 z gruntem 675 mrg, wieś Siedlanów osad 38 z gruntem 524, wieś Ustaszów osad 44 z gruntem 28 mrg., wieś Lichty osad 8 z gruntem 51 mrg. Niewęgłosz, osada nad rzeką Tyśmienicą, powiat lubartowski, gmina i parafia Czemierniki. Leży naprzeciw wsi tej nazwy w powiecie radzyńskim, jest tu przewóz przez rzekę. [SGKP, t. VII, s. 130-131]. Na południowym brzegu Tyśmienicy leżała niewielka osada także zwana Niewęgłosz a należąca do dóbr czemiernickich. Był tam prom przez rzekę. W 1904 r. „Niewęgłosz przewóz” należał jak i całe dobra czemiernickiedo hr. K. Raczyńskiego. Osada zajmowała piaszczystą działkę o powierzchni 8 dz., w tym ornej 6 dz. i łąk 2 dz. Był tam jeden dom, w którym mieszkało 6 ludzi, katolików. [SKLG 1905, s. 310]. W 1887 r. we wsi i folwarku Niewęgłosz wykazano: 398 mieszkańców, 36 gospodarstw i 1616 mrg. 58 i ¾ pr. ziemi [PKSG 1888, s. 233]. W 1909 r. w Niewęgłoszu wykazano odrębnie dwie składowe. Dobra Niewęgłosz, par. Radzyń, gmina Biała, właściciel Stanisław Szlubowski s. Józefa, 327 mrg., domów 0, stałej 70 (36, 34) , niestałej 62 (34, 28). Niewęgłosz wieś, 765 mrg., 42 os., stałej 520 (274, 246) [ZR 2016, s. 379-380]. Po odzyskaniu niepodległości we wsi Niewęgłosz mieszkało 339 osób, wszyscy katolicy, oprócz 2 prawosławnych i 6 Żydów, w folwarku – 115 (sami katolicy). [NSP 1921] W czasie II wojny światowej – 621 osób [Amtliches Gemeinde 1943,  87].

Grodzisko wczesnośredniowieczne obejmujące majdan i fragment wału wewnętrznego [Rozwałka 2004] – (patrz Dział: Archeologia).

Kapliczka przydrożna [Wykaz zabytków nieruchomych ujętych w wojewódzkiej ewidencji zabytków, alfabetycznie wg gmin – stan na 31.12.2020]