Lichty
start
Powiat: radzyński
Gmina: Czemierniki
Mapa miejscowości
end
Miejscowości – część ekspercka
W świecie cyfrowym
Patrz hasło: Czemierniki.
Nazwa, przynależność administracyjna
W XIX wieku wieś stanowiła gminę dominialną o tej nazwie (okresowo gmina Paszki). Od 1864 r. znalazła się w gminie samorządowej Sitno, w 1889 r. zlikwidowanej i włączonej do gminy Biała.
W 1954 r. zlikwidowano gminy i utworzono gromady. Wieś Lichty znalazła się w gromadzie Paszki Duże w powiecie radzyńskim w województwie lubelskim. [DUWRN 1954, nr 15, poz. 64]. 1 I 1962 r. gromadę Paszki Duże zniesiono, a Lichty włączono do gromady Biała [DUWRN 1961 r., nr 11, poz. 84]. Po przywróceniu gmin w 1973 r. wieś weszła w skład gminy Czemierniki. Po reformie administracyjnej z 1975 r. wraz z gminą wchodziła w skład województwa bialskopodlaskiego, a po jego likwidacji 1 I 1999 ponownie znalazła się w woj. lubelskim i powiecie radzyńskim.
Funkcję sołtysa po II wojnie światowej pełnił Aleksander Niewęgłowski s. Władysława, a podsołtysa – Aleksander Niewęgłowski s. Mikołaja. Przedstawicielem wsi w Gminnej Radzie Narodowej był Ludwik Zabielski [APL ORP, AgB, sygn. 2, s. 2; sygn. 12, s. 3]
Mikrotoponimia
W XIX i XX wieku odnotowano pola: Kotowizna, Pickowizna, Łukaszewizna, Kusa, Zajdów, Olszyna, Sieroce, Kusy na Białkach, Zadolna mała, Zadolna duża, Soplaszczyzna, Glinianki, Szeroki łan; łąki: Białka, Bartkowizna. Drogi: Zimowa, Zaplotna, Wiejska, Radzyńska, Wrzosowska; Duży las.
Antroponimia
Właściciele dóbr i szlachta zagrodowa (XIX wiek): Józef Bętkowski, Józef Chrościchowski, Józef Szlubowski, Stefania Maria Aurelia Nepomucena Martyna 5-a imion z Szlubowskich Rulikowska Edwarda Rulikowskiego małżonka, Stanisław Antoni Dezyderiusz Nepomucen 4a imion Szlubowski, Antoni Aleksander 2-a Szlubowski, Franciszek po Stanisławie i Marianna z Niewęgłowskich małżonkowie Niewęgłowscy; Piotr i Antonina z Niewęgłowskich małżonkowie Zaborek; Marianna z Niewęgłowskich Niewęgłowska; Jan i Franciszka z Konarskich małżonkowie Niewęgłowscy; Franciszek po Piotrze Niewęgłowski; Wawrzyniec Niewęgłowski; Franciszek i Marianna z Czajkowskich małżeństwo Michalakowie; Franciszek Siński; Kazimierz i Marianna z Niewęgłowskich małżonkowie Tchórzewscy; Grzegorz Siński; Jan Tarkowski; Franciszek Gontarski vel Gontarczyk; Piotr Kowalik; Andrzej Pachała; Jan Jabłoński; Antoni Rusinek; Ignacy Walczyna; Kazimierz Sidor, Teofila z Jaworskich Kowalska Antoniego małżonka; Józef Czarnecki; Dominik Niewęgłowski; Paweł Niewęgłowski; Paulina z Paszkowskich Niewęgłowska żona Wawrzyńca; Julianna z Niewęgłowskich Paszkowska żona Jana, Wincenty Niewęgłowski, Paweł Niewęgłowski Śmietanka, Katarzyna z Gołowskich Karwowska żona Jana, Andrzej i Marianna z Komorowskich małżonkowie Tchórzewscy, Stanisław Niewęgłowski, Tomasz Grochowski, Józef i Katarzyna z Niewęgłowskich małżonkowie Niewęgłowscy Śmietankowie, Józef po Stanisławie i Mariannie z Domańskich małżonkowie Niewęgłowscy, Franciszek po Piotrze i Franciszka z Paszkowskich małżonkowie Niewęgłowscy, Paweł Kowalik, Stefania Maria Aurelia Nepomucena Martyna z Szlubowskich Rulikowska żona Edwarda, Stanisław Antoni Dezyderiusz Nepomucen Szlubowski, Antoni Aleksander Szlubowski, Mikołaj po Michale Niewęgłowski, Tomasz po Michale Skomorowski, Aleksander po Wawrzyńcu Wiater, Jan po Leonie Wierzchowski
Przy okazji uwłaszczenia z 1864 roku w części wsi Lichty, w dziale pierwszym zostali wymienieni włościanie: Franciszek Łuba, Jan Hetman, Antoni Kowalski, Jakub Gręda, Stanisław Ryszka, Wojciech Kozioł, zaś w dziale drugim: Franciszek Michalak, Antoni Kowalski, Agafia Stanisławowa Czerepkowa, Franciszek Łuba. [APL, ZTL, sygn. 2466]
Archeologia o najdawniejszym osadnictwie
Brak jest informacji o dawnym osadnictwie zarówno z kwerendy, jak i z systematycznych badań powierzchniowych prowadzonych w roku 1990 w ramach AZP [NID, AZP obszar 67-82].
Pierwsza wzmianka o osadzie, prawo lokacyjne
Właściciele
Znaczna cześć wsi Niewęgłosz Lichty (potem Lichty) weszła w skład dóbr radzyńskich a reszta należała do szlachty zagrodowej przybyłej z Mazowsza: Niewęgłowskich h. Jastrzębiec. Dziedziczący na Niewęgłoszu – Lichtach, w powiecie radzyńskim. 1. Wylegitymowani w Galicji 1803-1804 r. Bartłomiej, dziedzic części Niewęgłosza-Lichty 1694 roku, miał syna Franciszka, po którym syn Antoni otrzymał 1783 r. części Niewęgłosza-Lichty i wylegitymowany 1808 r. Andrzej 1704 r., miał dwóch synów Jakuba i Łukasza zwanych Śmietanki, z nich Jakub nabył w 1737 r. części Niewęgłosza-Lichty i z żony Teresy miał syna Piotra, ur. 1785 r., wylegitymowanego w 1803 r. Łukasz pozostawił syna Franciszka, który w 1786 r. nabył części Niewęgłosza-Lichty i wylegitymował się w 1803 r. 2. Wojciech „Dzindzioł” nabył części Niewęgłosza-Lichty i pozostawił synów: Franciszka, Grzegorza i Jana: po Franciszku z żony Teresy syn Wojciech, ur. 1785 r., miał syna Piotra, ur. 1764 r., wylegitymowanego 1803 r. Grzegorz sprzedał 1780 r. części Niewęgłosza-Lichty, i z żony Anieli pozostawił synów: Antoniego, Macieja i Piotra, wylegitymowanych 1803 r. 3. Jan, ostatni syn Stanisława, ustąpił 1737 roku części Niewęgłosza-Lichty i w 1766 r. nabył części Niewęgłosza Starego, i miał syna Piotra, ur. 1763 r., wylegitymowanego 1803 r. 4. Andrzej miał syna Wojciecha „Dzindzioła”, po którym syn Tomasz dziedzic części Niewęgłosza-Lichty, nabył 1758 r. części wsi Paszki, i z żony Rozalii pozostawił synów: Andrzeja, ur. 1754 r., Kazimierza ur. 1758 i Jana ur. 1770 r. w parafii Radzyń wylegitymowanych 1803 r. 5. Marcin Dzindzioł miał syna Józefa, który nabył 1760 r. części Niewęgłosza-Lichty i z żony Marianny pozostawił syna Mateusza ur. 1767 r. wylegitymowanego w 1803 r. 6. Jan sprzedał 1741 r. części wsi Paszki i miał syna Piotra, który w 1780 r. nabył części Niewęgłosza-Lichty i żony Jadwigi pozostawił synów Michała ur. 1754 r. i Antoniego ur. 1764 r. wylegitymowanych 1803 r. 7. Mateusz pozostawił syna Sebastiana – Zygmunta, który nabył 1767 r. części Niewęgłosza-Lichty i z żony Marianny miał syna Michała, ur. 1776 r., wylegitymowanego 1804 r. 8. Po Jakubie syn Piotr Dzindzioł nabył 1769 r, części Niewęgłosza-Lichty i Paszki i pozostawił syna Antoniego ur. 1771 r. wylegitymowanego 1804 r. 9. Paweł Wasko, żonaty z Anną Miłkowską, miał syna Stanisława, który w 1780 r. sprzedał części Niewęgłosza Starego v. Lichty, i z Teresy Jurskiej pozostawił syna Wojciecha-Karola ur. 1766 r. w par. Wohiny, wylegitymowanego 1804 r. [Uruski 1932, t. XII, s. 132-133]
Lichty były jedną z pięciu części Niewęgłosza. Znaczna część ziem w tej miejscowości należała do Wojciecha Momątka Niewęgłowskiego. [Rejestr 1626,s. 188-190; Łosowski 2007, s. XII]
Dobra Lichty cz. A z częściami na wsi Paszkach dużych i małych oraz Wrzosowie i łąką Białka zwaną w pow. radzyńskim, województwie podlaskim. Na początku XIX wieku największy majątek pozostający w rękach szlachty zagrodowej stanowiły tzw. Lichty cz. A (nazwane tak przy regulacji hipotek w 1822 r.), razem z częściami w Paszkach dużych i małych, Wrzosowie i łąką Białka zwaną. Dobra te należały do Wojciecha Niewęgłowskiego a po nim do jego syna Leona. Po bezpotomnej śmierci tego ostatniego majątek odziedziczyli synowie jego brata: Jan, Jerzy i Józef Niewęgłowscy na podstawie komplanacji działowej dnia 27 V 1803 r. w Lublinie zawartej. Następnie wspomniani Jan i Jerzy Niewęgłowscy bracia schedy swoje wedle kontraktu kupna i sprzedaży z d. 10 XI 1810 r. i 1 II 1811 r. sprzedali Bartłomiejowi i Antoninie z Chojeckich Biesiadowskim. Po zmarłym zaś Bartłomieju Biesiadowskim majątek odziedziczyli, w spadku beztestamentowym: Justyna, Antoni i Aleksander Biesiadowscy rodzeństwo. Antonina zaś z Chojeckich Biesiadowska, wdowa po Bartłomieju, współwłaścicielstwa sched powyższych zrzekła się przy pierwiastkowej regulacji hipotek w 1822 r., wartość tych dóbr oszacowany wtedy na 36 tys. złp. Tak więc trzeci dział nadal pozostawał w rękach Józefa Niewęgłowskiego a reszta Justyny z Biesidowskich Arkuszewskiej (żony Onufrego) i Aleksandra Biesiadowskiego rodzeństwa wraz z bratem Antonim Biesiadowskim. Następnie mąż Justyny – Onufry Arkuszewski nabył część od Antoniego Biesiadowskiego 29 XI 1825 r. Ponowne scalenie dóbr w jednym ręku następuje w 1832 r., gdy Aleksander Biesiadowski 3 VIII 1832 r. wykupił części Józefa Niewęgłowskiego oraz Justyny i Onufrego Arkuszewskiego za 24 tys. złp. Już jednak dwa lata potem (9 IV 1834 r.) nabyła je od niego Klara z Pszanowskich Pawłowska za 30 tys. złp. a części na Paszkach małych i dużych kupił Paweł Paszkowski ch za 2 tys. zł. Niebawem, bo 15/27 IV 1835 r. dobra Lichty cz. A od Klary z Pszanowskich Pawłowskiej kupił Patrycjusz Grekowicz za 30200 zł. Po jego rychłej śmierci majątek ten odziedziczyły 14/26 VII 1837 r. jego dzieci: Antonina z Grekowiczów Zabielska, Honorata, Zygmunt, Ludwik Patrycjusz, Eleonora Paulina. Następnie 24 IV/6 V 1839 r. Antonina z Grekowiczów Zabielska z mężem Hieronimem nabyli na licytacji część Reginy z Przegalińskich Grekowiczowej (wdowie po Patrycjuszu Grekowiczu) za 23880 zł. Na początku następnego roku (7/19 II 1840 r.) Lichty A z przyległością na wsi Wrzosów z łąka Białką od Hieronima i Antoniny z Grekowiczów Zabielskich kupił Bazyli Modest Krasuski za 25500 zł. Od niego zaś kupiła ten majątek 3/15 VI 1840 r. Justyna z Krasuskich Korsonowa, żona Piotr Korsona, kupiła Lichty A z przyległościami na Wrzosowie i łąką Białka za 25500 zł. i niebawem (10/22 II 1841 r.) sprzedała Hieronimowi Bętkowskiemu za 28100 zł A ten po 10 dniach odsprzedał je Józefowi Bętkowskiemu za taką samą kwotę. W ten sposób ostatecznie ziemie w Paszkach oddzieliły się i dla dóbr Lichty lit. A założono nową księgę hipoteczną 8/20 I 1842 r. [APL ORP, HwRP, sygn. 131 i 204]
Przy okazji regulacji hipotecznej w 1822 r. w Lichtach, poza folwarkiem należącym do dóbr radzyńskich i Lichtami cz. A, wykazano tzw. „części” szlacheckie, czyli drobnej szlachty zaściankowej: Chojeckich, Niewęgłowskich i Biesiadowskich. [ZR 2013, 76-77]
Dobra ziemiańskie Lichty cz. A z częścią na Wrzosowie i łąką Białka zwaną. Nabył 20 II/4 III 1841 r. Józef Bentkowski za 28100 zł. Od niego Józef Chrościechowski nabył je 12/24 VIII 1857 r. za 55 tys. zł. a następnie Józef Szlubowski nabył te ziemie 30 V/11 VI 1861 r. za 84 tys. zł. czyli 12600 rub. Józef Szlubowski – dziedzic Branicy, Ustrzeszy i części na Lichtach (7 613 mórg) [ZR 1864-1915, s. 16] W 1865 r. Józef posiadał też 381 mrg. w Lichtach Paszkach, w których ponadto 212 mrg. posiadali właściciele cząstkowi. [ZR 2016, 48]
Gdy Józef Chrościechowski sprzedał te dobra Jóżefowi Szlubowskiemu nota bene sędziemu pokoju okręgu radzyńskiego, to zostawił sobie prawo mieszkania we dworze lichciańskim do 12/24 VI 1862 r. i obowiązki wójta gminy Lichty. Chrościechowski miał w folwarku 230 owiec. Przez cały ten czas dobra były zadłużone w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim a ponadto kolejni właściciele musieli spłacać roszczenia krewnych. Dnia 8/20 IX 1865 r. TKZ postanowiło wystawić Lichty A z częścią na Wrzosowie i łąką Białka zwaną na licytację żeby odzyskać dług. Powodem było niespłacanie rat. TKZ miał nieaktualne dane właściciela i podało Józefa Bentkowskiego. Wtedy dług wynosił 2625 rub. a licytacje postanowiono rozpocząć od kwoty 4927 rub. 50 kop. Jednak już w grudniu TKZ poleciła wykreślić ostrzeżenie o licytacji. [APL ORP, HwRP, sygn. 131]
Po śmierci Józefa Szlubowskiego 25 IV 1866 r. dobra odziedziczyli: Stefania Maria Aurelia Nepomucena Martyna 5-a imion ze Szlubowskich Rulikowska Edwarda Rulikowskiego małżonka, oraz nieletni Stanisław Antoni Dezyderiusz Nepomucen 4a imion, Antoni Aleksander 2-a imion, rodzeństwo Szlubowscy. Stefania ze Szlubowskich Rulikowska z rodzeństwem rozprzedała część ziemi drobnej szlachcie 10/22 VI 1873 r. Najpierw kontratem z 8/20 IV 1872 r. pola kupili: Franciszek po Stanisławie i Marianna z Niewęgłowskich małżonkowie Niewęgłowscy; Piotr i Antonina z Niewęgłowskich małżonkowie Zaborek; Marianna z Niewęgłowskich Niewęgłowska; Jan i Franciszka z Konarskich małżonkowie Niewęgłowscy; Franciszek po Piotrze Niewęgłowski; Wawrzyniec Niewęgłowski; Franciszek i Marianna z Czajkowskich małżeństwo Michalakowie; Franciszek Siński; Kazimierz i Marianna z Niewęgłowskich małżonkowie Tchórzewscy; Grzegorz Siński; Jan Tarkowski; Franciszek Gontarski vel Gontarczyk; Piotr Kowalik; Andrzej Pachała; Jan Jabłoński; Antoni Rusinek; Ignacy Walczyna; Kazimierz Sidor (nr 19), Teofila z Jaworskich Kowalska Antoniego małżonka; Józef Czarnecki; Dominik Niewęgłowski; Paweł Niewęgłowski; Paulina z Paszkowskich Niewęgłowska żona Wawrzyńca; Julianna z Niewęgłowskich Paszkowska żona Jana, Wincenty Niewęgłowski, Paweł Niewęgłowski Śmietanka, Katarzyna z Gołowskich Karwowska żona Jana, Andrzej i Marianna z Komorowskich małżonkowie Tchórzewscy, Stanisław Niewęgłowski, Tomasz Grochowski, Józef i Katarzyna z Niewęgłowskich małżonkowie Niewęgłowscy Śmietankowie, Józef po Stanisławie i Mariannie z Domańskich małżonkowie Niewęgłowscy, Franciszek po Piotrze i Franciszka z Paszkowskich małżonkowie Niewęgłowscy, Paweł Kowalik, Stefania Maria Aurelia Nepomucena Martyna z Szlubowskich Rulikowska żona Edwarda, Stanisław Antoni Dezyderiusz Nepomucen Szlubowski, Antoni Aleksander Szlubowski, Mikołaj po Michale Niewęgłowski, Tomasz po Michale Skomorowski, Aleksander po Wawrzyńcu Wiater, Jan po Leonie Wierzchowski. Zaś 8/20 IV 1872 r. rodzeństwo Szlubowscy sprzedali pola: Teofili Kowalskiej, Józefowi Czarnockiemu; Dominikowi Niewęgłowskiemu; Pawłowi Niewęgłowskiemu i Paulinie Wawrzyńcowej Niewęgłowskiej; Michałowi i Mariannie małżonkom Michalakom, Juliannie Paszkowskiej, Wincentemu Niewęgłowskiemu, Pawłowi Niewęgłowskiemu Śmietance, Katarzynie Karwowskiej, Franciszkowi i Mariannie Michalakom, Andrzejowi i Mariannie Tchórzewskim, Stanisławowi Niewęgłowskiemu, Tomaszowi Grochowskiemu, Józefowi i Katarzynie Niewęgłowskim, Józefowi po Stanisławie i Mariannie Niewęgłowskim, Piotrowi i Antoninie Zaborkom, Franciszkowi po Piotrze i Franciszce Niewęgłowskim z Piotrem i Antoniną Zaborkami, razem 74 mrg. 265 pr. W tym czasie na własność włościan przeszła część lasu – 38 mrg. 80 pr. kontraktem z 31 V/12 VI 1872 r. sprzedanego Janowi Małkowi, Piotrowi Kowalikowi, Kazimierzowi Sidorowi, Janowi Tarkowskiemu, Pawłowi Kowalikowi, Janowi Jabłońskiemu i Ignacemu Walczynie a reszta gruntów została przy Stefanii ze Szlubowskich Rulikowskiej i Stanisławie Antonim Dezyderiuszu oraz Antonim Aleksandrze Szlubowskich. [APL ORP, HwRP, sygn. 131 i 132]
W 1865 r. właścicielem dóbr Lichty Paszki o powierzchni 381 mrg był Józef Szlubowski. Natomiast pozostała cześć wsi (212 mrg.) należała do właścicieli cząstkowych. Uwłaszczenie objęło w Lichtach cz. A, 10 osad tabelowych, którym nadano 51 mrg. 12 pr., 3 mrg 85 pr. [ZR 2016, 48 i 85]. Lichty, gm. Sitno, (folwark Lichty); własność Józefa Szlubowskiego, 8 osad, wszystkie z serwitutami leśnymi i pastwiskowymi zamienionymi 4 III 1874 r. Po sprzedaży folwarku Lichty właściciele złożyli skargę na nieprawidłowy wyrąb lasu przez drobną szlachtę. [ZR 2016, 90]
W Lichtach mieszkało kilka rodzin włościan, którzy uprawiali działki szlacheckie. Przy uwłaszczeniu części wsi Lichty, wymienieni w dziale pierwszym chłopi razem dostali 43 mrg. 93 pr z czego ornej 26 mrg. 9 pr. Zaś w dziale drugim, którym uznano prawo połowu ryb w rzece Tyśmienica, gdzie ona przylega do ich nadziałów, razem dostali 7 mrg. 219 pr. z czego ornej 6 mrg. 281 pr. Razem włościanie wymienieni w dziale 1-m i 2-m dostali 51 mrg. 12 pr., z czego ornej 32 mrg. 290 pr. Gospodarze z pierwszego działu (7 osad) mieli prawo na serwituty: jedną furę zbieraniny na tydzień z asygnatą z dworu i z toporem do zrąbywania suchych gałęzi ale tylko z drzew gorszego gatunku jak leszczyna, wierzba czy czeremcha, otrzymywać materiał leśny na remont budynków, ogrodzeń i dachów w miarę potrzeb, otrzymywać jeden dąb i brzozę raz na 7 lat na furę z miejsc wyrębu od 1 września do 1 kwietnia, wywozić po jednej furze korzeni w wyznaczony dzień w jeden z trzech jesiennych miesięcy, z asygnacją z dworu. Włościanie nie powinni przeszkadzać dworowi zbierać karpy dla smolarzy tak jak to było dotychczas, paść bydło razem z dworskim w lasach przy przestrzeganiu zasad gospodarki leśnej i płodozmianu. Poza tym włościanie wsi Lichty mieli prawo na dwie studnie obecnie istniejące. Osada nr 9 (Czerepkowa) z drugiego działu miała prawo wypasu jednej krowy na dworskim pastwisku, otrzymywać drewno na remont zajmowanych pomieszczeń w miarę potrzeb, wywożenia przez 6 zimnych miesięcy po furze zbieraniny raz na dwa tygodnie a przez pozostały okres po furze na miesiąc, jeżdżąc po nią wg asygnacji dworu z toporem do zrąbywania suchych części. Dopiero w 1893 r. została zatwierdzona dobrowolna zamiana serwitutu zawarta 4 III 1874 r. przez gospodarzy osad nr 1-8 z włościanami wsi Niewęgłosz którzy kupili część ziem i lasu byłego folwarku Lichty wchodzącego w skład majątku Branica Radzyńska, zrezygnowali z serwitutów leśnych i pastwiskowych na uroczysku Duży Las i wschodnią część Szerokiego Lasu które zostały kupione przez włościan wsi Niewęgłosz w zamian za co otrzymali od nich na właśnośc wspólną dwa kawałki lasu i jedno pole razem 12 mrg. 106 pr. a w tym 5 mrg. 105 pr. ziemi ornej, 7 mrg 160 pr. lasu, 1 mrg. 83 pr. pastwiska i 58 pr. nieużytków. Na pozostałej części ziemi i lasu byłego folwarku Lichty zakupionych przed drobnych właścicieli (szlachtę) wsi Lichty i włościan tej wsi zachowali prawo na leśne i pastwiskowe serwituty. Właściciel dostał 661 rub. 1 kop. odszkodowania.
10 VI 1930 r. miało miejsce postępowanie scaleniowe we wsi Niewęgłosz gm. Biała pow. Radzyńskiego przez Okręgowy Urząd Ziemski w Lublinie. Akcja scaleniowa objęła wszystkie grunty ukazowe wsi Niewęgłosz o obszarze 329,47 ha, wszystkie granty zaserwitutowe 102,33 ha, część gruntów objętych księgą wieczystą Lichty cz. A i uregulowanych na imię Jana Tarkowskiego 8,90 ha na imię Franciszka Gontarskiego 2,50 ha, Piotra Kowalika 6,60 ha, Andrzeja Pachały 1,50 ha, Antoniego Rusinka 1,50 ha, Ignacego Walczyny 2,80 ha, Jana i Feliksa Kowalików 2,50 ha, Małgorzaty Mrozowej 2,50 ha włączonych celem skomasowania, razem 28,80 ha oraz uregulowanych na imię Piotra Kowalika 2,50 ha a włączonych do wyprostowania granic w gminie Biała położonych. [APL, ZTL, sygn. 2466]
Stosunki etniczne i wyznaniowe
W 1909 r. we wsi Lichty, gm. Biała, wykazano 448 mrg. i 60 osad, w których mieszkało ludności stałej 580 osób (300 mężczyzn i 280 kobiet). Poza czterema Żydami wszyscy byli katolikami a mimo to władze sześć osób uznały za Rosjan a resztę za Polaków (570). Poza tym w Lichtach wykazano 71 osób ludności niestałej (41 m., 30 k.) wszyscy byli katolikami i władze uznały ich za Polaków. [ZR 2016, 380]
Do parafii w Radzyniu należeli unici z nowego i starego miasta Radzyń oraz wszystkich wsi dóbr radzyńskich (Biała, Białka, Bezwola, Branica, Kozi Rynek, Lisia Wólka, Niewęgłosz, Płudy, Równe, Siedlanów, Sitna, Ustrzesz, Zbulitów, Zabiele.) W Lichtach mieszkało kilku parafian prawosławnej parafii radzyńskiej, w 1897 r. 11 mężczyzn i 8 kobiet a w 1902 r. 9 m. i 4 k. Najwyraźniej wszyscy przeszli na katolicyzm, ponieważ potem już nie wykazywano prawosławnych w tej wsi. [ZR 2016, 150 i 179]
W 1909 r. w Lichtach wykazano 448 mrg. i 60 domów, w których mieszkało 580 osób ludności stałej z czego 300 m. i 280 k. Poza 4 Żydami wszyscy oni byli katolikami a mimo to władze nadal 6-ro z nich uważało za Rosjan. Ponadto w Lichtach mieszkało 71 osób ludności niestałej (41 m. i 30 k.), wszyscy Polacy i katolicy. [ZR 2016, 380]
Po odzyskaniu niepodległości w Lichtach mieszkały 492 osoby, w tym 480 katolików, 3 prawosłąwnych i 9 Żydów. [NSP 1921] W czasie II wojny światowej – 585 osób [Amtliches Gemeinde 1943, 87]
Oświata
Szkoła w Lichtach powstała po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Była to placówka 2-klasowa, którą w 1925 r. skomasowano ze szkołą w Niewęgłoszu. Nauczanie w obu szkołach prowadził Wincenty Niewęgłowski. [Czemierniki 2009, s. 229] W l. 30 XX w. w Lichtach istniała już 6-klasowa szkoła powszechna, w której uczyło się ponad 200 dzieci, a nauczycielami byli: W. Niewęgłowski (kierownik), Pohorecka, Przytulkówna i Nowosielska. [ZR 2012, 252] W czasie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej placówka była czynna. W 1943 r. dzieci z Niewęgłosza ponownie powróciły do placówki we własnej wsi. Poza legalnym programem w Lichtach prowadzono tajne nauczanie. [ZR 2010, 246] Po wojnie w pierwszym r. szk. naukę wznowiły 4 klasy. Dwoje nauczycieli nauczało tam ponad 150 dzieci. Wkrótce liczba klas wzrosła do 6, a nauczycieli do 3. W 1956 r. szkoła kształciła 123 uczniów w 7 klasach. Pracowało 5 nauczycieli. Wkrótce liczba dzieci szkolnych zaczęła spadać. Na progu l. 60 XX. w. w szkole podstawowej w Lichtach w 7 klasach 3 nauczycieli nauczało 71 dzieci. Szkoła była 3-izbowa. [Magier 2002, s. 46, 61, 70, 84, 92] Szkoła została zlikwidowana w XXI w. Wieś należy do obwodu szkoły w Czemiernikach.
Informacje statystyczne, gospodarka w dziejach
W 1827 r. wieś rządowa, 39 domów i 224 mieszkańców. Obecnie (lata 80. XIX wieku) 53 domy i 388 mieszkańców, 1168 mrg. obszaru. Według Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego folwark Lichty w 1866 r. rozległy na 381 mrg. Wieś Lichty osad 8 z gruntem 51 mrg. [SGKP, t. V, s. 212]. W 1909 r. w Lichtach wykazano 448 mrg. i 60 domów, w których mieszkało 580 osób ludności stałej z czego 300 m. i 280 k. [ZR 2016, 380].
Największa część ziem wsi Lichty weszła w skład dóbr radzyńskich i została zorganizowana w folwark funkcjonujący do końca omawianego okresu.
Inwentarz folwarku w Lichtach należącego do dóbr radzyńskich z 1742 roku
Opisanie folwarku lichcińskiego: Z przyjazdu od Paszków 2 wrota podwójne na biegunach, z wrzeciądzem i dwiema skoblami, wszedszy na podwórze po prawej ręce stajnia wraz z wołownią, do nich wrót dwoje, pojedynkowych na biegunach; w stajni żłobów trzy, sosnowych. Ta stajnia z wołownią z drzewa w słupy słomą poszyte. Po lewej ręce lamus, do którego drzwi na zawiasach, z wrzeciądzem, skoblami i kłódką do zamykania, wierszch (s) słomą poszyty, reparacyi potrzebuje.
Pod tym lamusem piwnic dwie nadrujnowanych, do których szyja z drzewa, słomą poszyta, schody, drzwi jedne na zawiasach i hakach, drugie na jednej zawiasie, dalej przy strażowaniu studnia dębiną cembrowana z walcem, koryto sosnowe przy rynniej na wodę.
Dworek na prost wrót z przyjazdu, dranicami pobity, wierzch o dwóch kominach nad dach z cegły wywiedzionych, do którego wchodząc do sieni drzwi na zawiasach i hakach z wrzeciądzem, skoblami, z klamką i antabą żelaznemi.do izby. W tej izbie komin kapiasty murowany, piec z kafli zielonych, okien dwie we cztery kwatery w ołowiu z prętami, cztery kwatery na zawiasach i haczykach, z okiennicami na zawiasach i hakach, z zwornikami na łańcuszkach, przy ścianie stolik dębowy okrągły na nogach stolarskich. Drugi malowany czerwony, kwadratowy, mały z szufladą i z zamkiem żelaznym, stolików rożnych sześć.
Drzwi z tej izby do pokoiku na zawiasach i hakach z antabką żelaznemi, w tym pokoiku okno w ołowiu we cztery kwatery z prętami, dwie na zawiaskach i haczkach, z okiennicą na zawiaskach i hakach z swornikiem i zaporką na łańcuszku; przy ścianie stołków stolarskich trzy, tapczan jeden, na płótnie obraz malowany nad drzwiami, parawan z płótnem malowanym. Z tego pokoiku drzwi na zawiasach i hakach z wrzeciądzem i skublem do kuchenki.
Z tych dwóch [k. 58v] pokojów nazad powracając przez sień są drzwi na zawiasach i hakach z klamką żelaznemi do izby czeladnej; w tej izbie okien dwie, we cztery kwatery, na zawiaskach i haczkach, dwie otwierają się z prętami i z okiennicami na zawiasach i hakach z [s]fornikami i zaporkami żelaznemi, okna w ołowiu, stolik sosnowy na nogach prostych, ław przy ścianach trzy, komin kapiasty gliniany, piec z kafli zielonych; z tej izby drzwi na zawiasach i hakach z wrzeciądzem i skoblem do komory. W tej komorze okno jedno w ołowiu we cztery kwatery z okiennicą i ze wszytkim okowem, takież jak i drugie, sto[ł]ków prostych dwa, tapczan jeden.
Powracając nazad do sieni są trzecie drzwi na zawiasach i hakach do kuchenki, w tej kuchence ognisko z cegły murowane, komin na nim w ścianach z cegły murowany, na czterech słupach w glinę, drewnianych. Z tej kuchenki przez przysionek drzwi na zawiasach i hakach, na tył w rogu tego dworku kurnik słomą poszyty ze drzwiami wierzch reparacyi potrzebny. Przy tym kurniku wrota z fortką z żerdzi dartych z schodkami i drzwiczkami do gumna.
Wszedszy na gumno stodoła ze czworgiem wrotyma podwójnemi na wylot z gumna i na pole dwojga wrot, wrzeciądze ze skoblami i dwie kłódek do zamykania. Przy tej stodole w rogu komora do zsypowania zboża przybudowana za drzwiami na zawiasach i hakach z wrzeciądzem, skoblami i z kłódką do zamykania. Szopa nowa z drzewa, wrot na wylot dwoje, słomą poszyta.
Przy tym dworku w tyle sadek, płotem ze stroiszu, zagrodzony. Ten folwark stróżowaniem dokoła, a gumno płotem żerdzianym obwiedzione. Na tym folwarku gospodarzem Wojciech Marczuk z Niewęgłosza, ut supra jako jest między osiadłością opisany.
a) Sprzęt gospodarski: wozów bosych dwa, sośników par dwie, kosy dwie, siekira, świdrów dwa, rydel, motyka, żarna z wrzecionem i z paprzycą żelazną, siekacz jeden i niecułka jedna. bDla przychowku kur numero 10, gęsi 6 inwentarskich.
Opisanie sprzętów w lamusie i w pokoju
W lamusie | 9 Stolik sosnowy bez nóg | 1 | |
1 Talerzy drzewianych numero | 8 | W pokojua 1 Szafka stolarska w kratkę na zawiasach z drzwiczkami w kratkę, z hakami, zameczkiem i kluczykiem na dole ze dwojgiem drzwiczkami, na zawiaskach i haczykach, z zamkiem i kluczem. W tejże naczynia. | |
2 Talerzy glinianych polewanych | 12 | ||
3 Mis glinianych polewanych | 3 | ||
4 Misek takichże | 8 | ||
5 Garczków białych z rurkami | 2 | ||
6 Rynek glinianych zielonych | 2 | ||
7 Garków półgarncowych | 2 | ||
8 Garnuszków zielonych małych | 4 |
Dalsze opisanie naczynia w pokoju lichcińskim | |||
1 Mis farfurowych numero | 8 | 14 Octowniczka numero | 1 |
2 Talerzy białych takich | 8 | 15 Salsorek szklanych krzyształowych | 2 |
3 Wazyków na zioła | 3 | 16 Dzbanek farfurowy z przykrywadłem cynowym | 1 |
4 Dzbanuszków półgarncowych z przykrywadełkami | 2 | 17 Dzbanek prosty na trzech nogach | 1 |
5 Imbryczek do herbaty miedziany | 1 | 18 Garnuszków polewanych różnego koloru | 13 |
6 Fajerka mosiężna mała | 1 | 19 Kropielniczka farfurowa | 1 |
7 Lichtarzów mosiężnych | 4 | 20 Obrazków na płótnie farbowanych numero | 2 |
8 Butelek szklanych malowanych | 2 | 21 Papierowych tkanych pozłacanych | 2 |
9 Dzbanuszek takiż z przykrywadełkiem | 1 | 22 Skrzynia, alias szafarnia, w sieni z wrzeciądzem i skoblem, o 5 przegrodach | 1 |
10 Flasza zielona bez śruby | 1 | ||
11 Szklenic krzyształowych jedna mała druga wielka | 2 | ||
12 Szklenic bronatnych | 2 | ||
13 Kieliszków krzyształowych | 4 |
Opisanie pól i ogrodów na Lichtach między szlachtą
Dziudziołowszczyzny od drogi leśnej do rzeki Tyśmienicy2 z łąką między Pana Zygmonta Niewęgłowskiego i Pani Krzewskiej zagonów in numero 20. Dziudziołowszczyzny przeciwko tegoż pola po drugiej stronie drogi lesznej do drogi kamiennej między miedzami Pana Krzewskiego i Jakoba Brodowskiego zagonów 3. Domanszczyzny zagonów in numero 12. Tamże od tegoż pola od różnych Ichmości skupione zagonów 30. Od drogi wiejskiej do Tyśmienicy między miedzami Michała Zygmuntowicza i Pawła Pszczółki Niewęgłowskiego. Pożarkowizny od drogi wielkiej do Tyśmienicy między miedzami Michała Zygmuntowicza i Pawła Pszczółki Niewęgłowskiego zagonów 12. Jezierszczyzny z chałupą i stodołą na tymże groncie od drogi wiejskiej do Tyśmienicy między miedzami Pana Tchórzeskiego i Pana Bartłomieja Jezierskiego zagonów 8. Dziudziołowszczyzny od drogi Wiejskiej od przeorki między miedzami Stanisława Niewęgłowskiego i Wojciecha Dziadzioła Niewęgłowskiego zagon 1.
Dalsze opisanie pól, łąk i ogrodów na Lichtach
Pszczółczyzny od drogi wiejskiej do przeorki między miedzami Stanisława i Franciszka Niewęgłowskiego 8. Świderszczyzny od drogi do Tyśmienicy miedzami temuż 2. Świderszczyzny od drogi wiejskiej stajem jednym zagonów 8. Śmietańszczyzny od tejże drogi z chałupą, stodołą i szopą między miedzami Jana Dzierzka i Stanisława Śmietanki 8. Śmietańszczyzny także przy drodze zagonów 8. Pszczółczyńskich od tejże drogi do drogi zapłotnej między miedzami Pana Tchórzewskiego i Jana Dziudzioły Niewęgłowskiego zagonów 16. Pszczółczyńskich tamże między miedzami Pana Adama Pszczółki Niewęgłowskiego i Pana Jakoba Tchórzewskiego 18. Notandum Adam Pszczółka Niewęgłowski odłączył zagonów 3, na których stodołę postawił. Domańszczyzny tamże między miedzami Pana Aleksandra Pszczółki Niewęgłowskiego i Pana Adama Złemięsa Niewęgłowskiego zagonów 8.
Tejże po drugiej stronie tegoż pola zagonów 5.
Łąki Domańszczyzny do Tyśmienicy między miedzami Janowej, wdowy Niewęgłowskiej, i Franciszka Dzierszka 3. Dziudziołowszczyzny od drogi wiejskiej do drogi zapłotnej między miedzami Andrzeja Dziudziołka i Andrzeja Złegomięsa zagonów in numero 8. Tchórzewszczyzny od drogi wiejskiej do Tyśmienicy bnotandumb na tym gruncie stodoła szlachecka, gdzie przez środek tejże stodoły tenże gront idzie, między miedzami Andrzeja i Antoniego Złegomięsa zagonów 2 ½. Śmietańszczyzny od drogi wiejskiej do Tyśmienicy między miedzami z obu stron Pana Tchórzewskiego zagonów 4. Świderszczyzny od przeorki do Tyśmienicy między miedzami z obudwu stron Pana Tchórzewskiego zagonów 2. Pszczółczyńskich od drogi radzyńskiej do Uwrocia między miedzami Pana Franciszka Dzierzka i Jana Pszczółki Niewęgłowskiego zagonów in numero 3. Śmietańszczyzny od Dołu Wąskiego do Tyśmienicy między miedzami Pana Tchórzewskiego i Stanisława Dziedzioła Niewęgłowskiego zagonów numero 2. Jeziorszczyzny od drogi zapłotnej do przeorki zagonów 2. Item tegoż pola do granice paszkowskich między miedzami Franciszka Tchórzewskiego i Andrzeja Złegomięsa zagonów 5 ½. Tchórzewszczyzny dwojgiem staj do przeorku zagonów 2.
Dalsze opisanie pól, łąk i ogrodów na Lichtach
Item tegoż pola do granic paszkowskich między miedzami Stanisława Rzadyka i Michała Kozła Domańskiego zagonów 1 ½. Pszczołoszczyzny i Mielańszczyzny od drogi zapłotnej do przeorki pierwszej zagonów in numero 10. Tegoż pola od przeorki do granice paszkowskiej między miedzami Pana Tchórzewskiego Złegomięsa zagonów 12. Śmietańszczyzny do drogi wiejskiej między miedzami Pana Tchórzewskiego i Andrzeja Śmietanki zagonów 4. Jezierszczyzny od przeorki pierwszej do granic paszkowskich między miedzami Pana Tchórzewskiego i Barłomieja Jezierskiego 1 ½. Tchórzewszczyzny od Tyśmienice do przeorki pierwszej zagonów 2 ½. Item od przeorki od granice paszkowskich między miedzami Jakoba Dziudzioła Niewęgłowskiego i Antoniego Złegomięsa zagonów 1. Dziudziołowszczyzny między miedzami Franciszka i Kazimerza Niewęgłowskich zagonów numero 1 ½. Domańszczyzny od Tyśmienice do granicy paszkowskich między miedzami Jana Pszczółki Niewęgłowskiego i Franciszka Tchórzewskiego zagonów numero 9. Dziudziołowszczyzny od Tyśmienice do granicy paszkowskich między miedzami Stanisława Dziudzioła Niewęgłowskiego i Andrzeja Dzindzioła Niewęgłowskiego zagonów 1. Pszczółczyzny od Tyśmienice do granicy zabielskich między miedzami Andrzeja Śmietanki i Złegomięsa zagonów 3. Item Pszczółczyzny między miedzami Dzierzka Niewęgłowskiego i Pana Jana Pszczółki zagonów numero 3. Domańszczyzny od Tyśmienice do granicy zabielskich między miedzami z obudwu stron Pana Tchórzewskiego zagonów 13. Pszczółczyzny tamże między miedzami Stanisława Zygmontowicza i Józefa Niewęgłowskiego zagonów 2 ½. Jeziorszczyzny tamże między miedzami Pan Tchórzewskiego i Pana Wawrzenca Dziedzioły Niewęgłowskiego zagonów 2. Dziudziołowszczyzny zagonów 2 Tchórzewszczyzny tamże zagonów 1 od Tyśmienicy1 do granicy zabielskich między miedzami Wojciecha Niewęgłowskiego i Franciszka Niewęgłowskiego zagonów facit numero 3. Domkowszyzny tamże między miedzami Tomasza Jasiewskiego i Michała Domańskiego zagonów 2. Śmietankowizny tamże między miedzami Pana Tchórzewskiego i Andrzeja Śmietanki zagonów numero 3
Dalsze opisanie pól, ogrodów i łąk na Lichtach
Pszczółczyzny od Tyśmienicy do granice zabielskich między miedzami Pana Andrzeja Krzewskiego i Jakuba Pszczółki Niewęgłowskiego zagonów in numero 4. Item Pszczółczyzny tamże między miedzami Pana Tchórzewskiego i Stanisława Dziudzioła Niewęgłowskiego zagonów 5. Domańszczyzny od Tyśmienicy do granice zabielskich między miedzami z obudwu stron Józefa Niewęgłowskiego 8. Pszczółczyzny zastawnych zagonów 4 ½. Tamże między miedzami Pszczółki i granicą niewęgłowską 2 ½. Ignoti nominis najduje się między miedzami Stanisława Dziudzioła Niewęgłowskiego i Pana Bartłomieja Jezierskiego zagonów 2. Śmietańszczyzny, na której szopa i stajnia przy folwarku lichcińskim między miedzami Pana Stanisława Zygmontowicza i Pani Śmietańczyny zagonów 1 ½. Świederszczyzny Wojciecha Świderskiego między miedzami Pani Śmietańczyny i Panów Pszczółków od drogi lesznej do ogroda zagonów in numero 1 ½. Pszczółczyzny od drogi lesznej do ogroda ku Tyśmienicy między dwojgiem staj dobrych między miedzami Bartłomieja Jezierskiego i Pani Śmietańczyny synów zagonów 6 ½. Item Pszczółczyzny na paszkowskich polach pod Trojanową Górą do granice po przeorkę między miedzami Pana Pawła Pszczółki i Pana Lenarcika Paszkowskiego zagonów 6. Notandum te in controversia były, bo ich dwór nigdy nie trzymał, bo ich szlachta po przedaniu pożytkowała, ale teraz dwór uzurpuje. Na polkach od granic lichcińskich i paszkowskich i z łąką do rzeki paszkowskiej granicy samborzeckiej zagonów in numero 18.
Opisanie pola na Zawidowie między Tyśmienicą i rzeką Paszkowską do Licht należącej
Domańszczyzny od granicy paszkowskiej do rzeki samborzeckiej przez bajoro nazwiskiem Biel Białko ciągnące się 12. Naprzeciwko tego pola do przeorki przymiarek w zagonów 12. Tchórzewszczyzny od granice do rzeki samborzeckiej przez Biela Białkę idące zagonów numero 3. Jezierszczyzny między miedzami Pana Stanisława Domańskiego i Dziudzioła Niewęgłowskiego zagonów numero 4.
Dalsze opisanie pól, ogrodów i łąk na Lichtach
Domańszczyzny z jednej strony z tego miejsca z drugiej czwarcizny i z łąką zagonów 4. Pszczółczyńskich i z łąką między miedzami Józefa Niewęgłowskiego i Jana Pszczółki zagonów numero 9. Jezierszczyzny i z łąką między miedzami Jakoba Pszczółki i Andrzeja Chojeckiego zagonów 1 ½. Dziudziołowszczyzny między miedzami Stanisława i Andrzeja Dziudziołów Niewęgłowskich zagon sążniowy numero 1.
Łąk opisanie
Śmietankowskich między miedzami Józefa Niewęgłowskiego i Franciszka Tchórzewskiego zagonów numero 8. Pszczółczyńskich między miedzami Jana Pszczółki i Pawła Niewęgłowskiego zagonów numero 3. Domańszczyzny między miedzami Józefa Niewęgłowskiego i Antoniego Dziudzioła Niewęgłowskiego zagonów numero 8. Jezierszczyzny między miedzami Stanisława Dziudzioła Niewęgłowskiego zagonów numero 4. Dziudziołowszczyzny między miedzami Stanisława Dziudzioła Niewęgłowskiego i Franciszka Dziudzioła Niewęgłowskiego zagonów numero 4. Śmietańskich między miedzami Andrzeja Śmietanki i Jana Pszczółki Niewęgłowskiego zagonów numero 4. Pszczółczyńskich między miedzami Pawła Pszczółki Niewęgłowskiego i Szymona Korzeniowskiego zagonów numero 4.
Kontinuacyja opisania pól na Zawidowie
Dzudziołowszczyzny i z łąką ciągnących się od granicy paszkowskiej do rzeki samborzeckiej przez Biel Białkę 3. Śmietankowski przymiarek stajem jednym między miedzami Stanisława Śmietanki w zagonów 5. Jezierszczyzny przymiarku zagonów 1 ½.
Pole na Zawidowie w Brzeźniakach
Domańsczyzny od granicy paszkowskiej do rzeki samborzeckiej i z łąką między miedzami Jakoba Pszczółki i Kozłów Domańskich 12. Dziudziołowszczyzny od granice paszkowskich do rzeki paszkowskiej 3. Domańszczyzny między miedzami Jakoba Pszczółki Niewęgłowskiego i Bartosza Jezierskiego zagonów 5. Jezierszczyzny między miedzami temiż tamże zagonów 2 ½. Tamże między temiż miedzami 3. Pszczółczyńskich od granic paszkowskich do rzeki samborzeckiej między miedzami Jakuba i Aleksandra Niewęgłowskich 6.
Dalsze opisanie pól na Zawidowie do Licht należących między szlachtą lichcińską
Tchórzewszczyzny od granice lichcińskiej do granic paszkowskich do rzeki paszkowskiej numero 1. Item Tchórzewszczyzny od granic paszkowskich do rzeki samborzeckiej między miedzami Antoniego Złegomięsa i Michała Zabielskiego zagonów numero 2 ½. Śmietańskich od granic paszkowskich do drogi zapłotnej między miedzami z obudwu stron Andrzeja Śmietanki 3. Domańszczyzny dwojgiem staj między miedzami Józefa Niewęgłowskiego i Tomasza Jaszewskiego zagonów numero 8. Pszczółczyńskich zagonów numero 3. Tchórzowszczyzny staj dwoje między miedzami Michała Zabielskiego i Wojciecha Dziudzioły Niewęgłowskiego zagonów numero 2. Jezierszczyzny między miedzami Bartosza Jezierskiego i Pana Tchórzewskiego do granic do lasa zagonów 2. Item tejże Jezierszczyzny między miedzami od lasu do Tyśmienice1 zagonów numero 4. Item Jezierszczyzny między miedzami Pawła Niewęgłowskiego i Pana Tchórzewskiego zagonów numero 1 ½. Dziudziołowszczyzny polem ciągłym do granice między miedzami Stanisława i Franciszka Dziudziołów Niewęgłowskich 3. Czechowizny pole ciągłe od Uwrocia do granicy i z łąką między miedzami z obudwu stron Mikołaja Niewęgłowskiego 2 ½. Pszczółczyńskich i Śmietańskich polem ciągłym między miedzami Szymona Korzeniowskiego i Złegomięsa 8. Pszczółczyzny polem ciągłym między miedzami Pawła Niewęgłowskiego i Jakoba Pszczółki Niewęgłowskiego zagonów numero 6. Jezierszczyzny zagonów 3 Domańszczyzny zagonów 8 polem ciągłym do granic między miedzami Jędrzeja Niewęgłowskiego i Pana Tchórzewskiego zagonów in summa 11. Pszczółczyzny do dróżki poprzecznej do granic między miedzami Tomasza Jaszewskiego i Pana Tchórzewskiego krótkich zagonów numero 6. Item Pszczółczyzny od drogi lesznej do granice paszkowskiej między miedzami Józefa Niewęgłowskiego i Kazimierza Pszczółki Niewęgłowskiego zagonów numero 1 ½. Tchórzewszczyzny między miedzami Stanisława Niewęgłowskiego i Dziudzioła Niewęgłowskiego zagon sążniowy 1. Item Tchórzewszczyzny od rzeki paszkowskiej do rzeki Tyśmienicy między miedzami Jana Dziudzioła i Jakoba Pszczółki zagonów numero 1. Jezierszczyzny pole ciągłe od rzeki Tyśmienicy do granic między miedzami Pawła Pszczółki i Pana Tchórzewskiego zagonów 1 ½.
Dalsze opisanie pól i łąk na Zawidowie do Licht 2 należących
Świderszczyzny zagonów 1 ½ Tchórzewszczyzny zagonów 1 ½ od granicy do rzeki uczyni zagonów 3. Pszczółczyńskich od graniczki do granic paszkowskich między miedzami Pawła Pszczółki i Andrzeja Śmietanki zagonów 6. Śmietańczońskich ciągłych od granic do Tyśmienice między miedzami Jędrzeja Śmietanki i Stanisława Złegomięsa zagonów 2 ½. Domańszczyzny od drogi wiejskiej do granic paszkowskich między miedzami Pawła Pszczółki Niewęgłowskiego i Pawła Tchórzewskiego zagonów numero 5. Pszczółczyńskich od przeorki do granic paszkowskich między miedzami Jakoba Pszczółki Radowskiego krótkich zagonów 12. Jezierszczyzny od drogi wiejskiej do granic paszkowskich między miedzami Bartłomieja Jezierskiego i Adama Niewęgłowskiego 3 ½. Dziudziołowszczyzny od przeorki do granic paszkowskich między miedzami Stanisława Zygmontowicza i Stanisława Kiałki Paszkowskiego zagonów numero 3. Jezierszczyzny od drogi zapłotniej do przeorki zagonów 2. Tejże od przeorki staj 4 do drugiej przeorki zagonów sążniowych 1. Item tejże od tejże przeorki do granic paszkowskich zagonów 2.
Te zagony między miedzami Adama Pszczóki i Pawła Niewęgłowskiego.
Pszczółczyzny zagonów 8 podle tychże samych zagonów 8 od drogi zapłotniej do granice paszkowskiej między miedzami Adama Pszczółki i Tomasza Jaszewskiego zagonów numero 16. Pszczółczyńszczyzny zagonów 4 od drogi zapłotniej do granice paszkowskich podle tychże Śmietańszczyzny zagonów 2 od drogi Zapłotnej do przeorki między miedzami Andrzeja Śmietanki i Andrzeja Złegomięsa uczyni zagonów 6. Śmietańczenskich od drogi zapłotniej do granic paszkowskich między miedzami Andrzeja Śmietanki i Franciszka Tchórzewskiego zagonów numero 3. Dziudziołowszczyzny od przeorki do granic paszkowskich między miedzami Jakoba i Franciszka Dziudziołów Niewęgłowskiego (s) zagonów numero 1 ½. Domańszczyzny od przeorki do granic paszkowskich między miedzami Wawrzyńca Niewęgłowskiego i Jana Pszczółki Niewęgłowskiego zagonów numero 8. Pszczółczyńskich od drogi zapłotnej do granic paszkowskich między miedzami z obudwu stron Tomasza Jaszewskiego 5. Domańszczyzny od przeorki do granic paszkowskich między miedzami Jakoba Pszczółki i Jaszewskiego zagonów 5. Pola zastawnego we złotych siedmdziesiąt dico in numero 70 od Jakuba
Dalsze opisanie pól, łąk i ogrodów
Pszczółki od przeorki do granice paszkowskich między miedzami Domańszczyzny i Adama Dzierzka zagonów 5. Domańszczyzny od drogi zapłotnej od granic paszkowskich między miedzami Aleksandra Pszczółki i Pana Tchórzewskiego zagonów numero 6. bW Lichtach1 Bochenczyna Klewkowa, od której mąż odszedł, z córkami dwoma i synami, krowę ma jednę. Dzień pieszy robi. [Łosowski 2007, 96-103]
Pozostałe ziemie w Lichtach były własnością szlachty zagrodowej. Z czasem ukształtował się jeden większy majątek, na podstawie którego zorganizowano folwark z dużą hodowlą owiec. Ważną rolę odgrywała możliwość spławu towarów i drewna rzeką Tyśmienicą oraz połowu ryb. W 1886 r. w Lichtach gm. Sitno, Branica folwark Lichty, właściciel Józef Szlubowski, wykazano 8 osad z serwitutami, zamienionymi 4 III 1874 r. Folwark ten został częściowo rozprzedany w połowie lat 70ch XIX wieku. Po sprzedaży folwarku Lichty przez właściciela chłopi złożyli skargę na nieprawidłowy wyręb lasu przez drobną szlachtę [ZR, 2016, 90]
Zabytki i obiekty przyrodnicze
Kapliczka barokowa wraz z rzeźbą Jezusa Frasobliwego i ogrodzeniem, mur., przy drodze do wsi Niewęgłosz, 1782, nr rej.: A/1675 z 18.09.2020 [DzUWL 2024, poz. 1402].
Pomnik w postaci krzyża i głazu ku czci żołnierzy AK i Zrzeszenia WiN. Na kamieniu inskrypcja o treści: „KU PAMIĘCI / ŻOŁNIERZOM ARMII / KRAJOWEJ I WIN / Z REJONU RADZYŃ PODL / WALCZĄCYCH O WOLNOŚI NIEZAWISŁOŚOJCZYXNY / W LATACH 1939-1954 / TOWARZYSZE BRONI I / SPOŁECZEŃSTWO /”. Na żeliwnym krzyżu tabliczka: ŚP / PLUT. ROMAN KARWOWSKI / LAT 22 / ZGINĄŁ Z RĄK U.B. W 1946 R./”. Inicjatorami ustawienia pomnika byli członkowie radzyńskiego koła ŚZŻAK. Uroczystość odsłonięcia odbyła się 2 VII 1995 r. [Leszczyńska 2014, 128]
Małe ojczyzny – strefa regionalistów
Współczesność, strategie rozwoju
Punkt 1
Punkt 2
Punkt 3
Samorząd, organizacje
Kościoły i związki religijne
Życie kulturalne
Oświata i szkolnictwo
Sport
Wybitne postacie
Rodziny – pamiątki
Wspomnienia, albumy rodzinne
Gospodarka – firmy i przedsiębiorstwa
Walory turystyczne
Folklor
Miejsca pamięci