Lichty

Patrz hasło: Czemierniki.

W średniowieczu wieś nosiła nazwę Niewęgłosz-Lichty. Była to nazwa dwuczłonowa, składająca się z rodowego określenia (Niewęgłosz) i nazwy osobowej charakteryzującej grupę potomków założyciela nowej osady powstałej obok wsi Niewęgłosz Stary [Sochacka, 2014, 143].

W średniowieczu miejscowość była usytuowana na obszarze powiatu lubelskiego w ziemi lubelskiej. Graniczyła ze wsiami Niewęgłosz (z której została wyodrębniona) i Niewęgłosz Paszki [SHGL, 160]. W XVI-XVIII w. administracyjnie Lichty leżały w obrębie ziemi lukowskiej w województwie lubelskim.

Po trzecim rozbiorze (1795) znalazła się w Austrii, w Galicji Zachodniej.

W 1809 r. weszła w skład Księstwa Warszawskiego, departamentu siedleckiego. W Królestwie Kongresowym miejscowość leżała w powiecie radzyńskim w województwie (od 1837 r. guberni) podlaskiej, od 1844 r. w guberni lubelskiej a od 1 I 1867 r. w guberni siedleckiej. Po jej likwidacji w 1912 r. wraca do guberni lubelskiej.

W XIX wieku wieś stanowiła gminę dominialną o tej nazwie (okresowo gmina Paszki). Od 1864 r. znalazła się w gminie samorządowej Sitno, w 1889 r. zlikwidowanej i włączonej do gminy Biała.

W 1954 r. zlikwidowano gminy i utworzono gromady. Wieś Lichty znalazła się w gromadzie Paszki Duże w powiecie radzyńskim w województwie lubelskim [DUWRN 1954, nr 15, poz. 64]. 1 I 1962 r. gromadę Paszki Duże zniesiono, a Lichty włączono do gromady Biała [DUWRN 1961 r., nr 11, poz. 84]. Po przywróceniu gmin w 1973 r. wieś weszła w skład gminy Czemierniki. Po reformie administracyjnej z 1975 r. wraz z gminą wchodziła w skład województwa bialskopodlaskiego, a po jego likwidacji 1 I 1999 ponownie znalazła się w woj. lubelskim i powiecie radzyńskim.

Funkcję sołtysa po II wojnie światowej pełnił Aleksander Niewęgłowski s. Władysława, a podsołtysa – Aleksander Niewęgłowski s. Mikołaja. Przedstawicielem wsi w Gminnej Radzie Narodowej był Ludwik Zabielski [APL ORP, AgB, sygn. 2, s. 2; sygn. 12, s. 3]

W XIX i XX wieku odnotowano pola: Kotowizna, Pickowizna, Łukaszewizna, Kusa, Zajdów, Olszyna, Sieroce, Kusy na Białkach, Zadolna mała, Zadolna duża, Soplaszczyzna, Glinianki, Szeroki łan; łąki: Białka, Bartkowizna. Drogi: Zimowa, Zaplotna, Wiejska, Radzyńska, Wrzosowska; Duży las.

Najczęściej występujące we wsi Lichty w XVIII w. nazwiska to: Klewko, Smolarczyk, Dzieżko, Jaszewski, Pszczółka, Śmietanka [APL, KMR, sygn. 1, k. 60-62].

Właściciele dóbr i szlachta zagrodowa (XIX wiek): Józef Bętkowski, Józef Chrościchowski, Józef Szlubowski, Stefania Maria Aurelia Nepomucena Martyna 5-a imion z Szlubowskich Rulikowska Edwarda Rulikowskiego małżonka, Stanisław Antoni Dezyderiusz Nepomucen 4a imion Szlubowski, Antoni Aleksander 2-a Szlubowski, Franciszek po Stanisławie i Marianna z Niewęgłowskich małżonkowie Niewęgłowscy; Piotr i Antonina z Niewęgłowskich małżonkowie Zaborek; Marianna z Niewęgłowskich Niewęgłowska; Jan i Franciszka z Konarskich małżonkowie Niewęgłowscy; Franciszek po Piotrze Niewęgłowski; Wawrzyniec Niewęgłowski; Franciszek i Marianna z Czajkowskich małżeństwo Michalakowie; Franciszek Siński; Kazimierz i Marianna z Niewęgłowskich małżonkowie Tchórzewscy; Grzegorz Siński; Jan Tarkowski; Franciszek Gontarski vel Gontarczyk; Piotr Kowalik; Andrzej Pachała; Jan Jabłoński; Antoni Rusinek; Ignacy Walczyna; Kazimierz Sidor, Teofila z Jaworskich Kowalska Antoniego małżonka; Józef Czarnecki; Dominik Niewęgłowski; Paweł Niewęgłowski; Paulina z Paszkowskich Niewęgłowska żona Wawrzyńca; Julianna z Niewęgłowskich Paszkowska żona Jana, Wincenty Niewęgłowski, Paweł Niewęgłowski Śmietanka, Katarzyna z Gołowskich Karwowska żona Jana, Andrzej i Marianna z Komorowskich małżonkowie Tchórzewscy, Stanisław Niewęgłowski, Tomasz Grochowski, Józef i Katarzyna z Niewęgłowskich małżonkowie Niewęgłowscy Śmietankowie, Józef po Stanisławie i Mariannie z Domańskich małżonkowie Niewęgłowscy, Franciszek po Piotrze i Franciszka z Paszkowskich małżonkowie Niewęgłowscy, Paweł Kowalik, Stefania Maria Aurelia Nepomucena Martyna z Szlubowskich Rulikowska żona Edwarda, Stanisław Antoni Dezyderiusz Nepomucen Szlubowski, Antoni Aleksander Szlubowski, Mikołaj po Michale Niewęgłowski, Tomasz po Michale Skomorowski, Aleksander po Wawrzyńcu Wiater, Jan po Leonie Wierzchowski

Przy okazji uwłaszczenia z 1864 roku w części wsi Lichty, w dziale pierwszym zostali wymienieni włościanie: Franciszek Łuba, Jan Hetman, Antoni Kowalski, Jakub Gręda, Stanisław Ryszka, Wojciech Kozioł, zaś w dziale drugim: Franciszek Michalak, Antoni Kowalski, Agafia Stanisławowa Czerepkowa, Franciszek Łuba [APL, ZTL, sygn. 2466].

Brak jest informacji o dawnym osadnictwie zarówno z kwerendy, jak i z systematycznych badań powierzchniowych prowadzonych w roku 1990 w ramach AZP [NID, AZP obszar 67-82].

Pierwsza wzmianka o osadzie pojawia się w żródłach pisanych w roku 1436 [SPPP, VII/3, 1616, Sochacka, 2014, 153].

Wieś była własnością drobnoszlachecką. Ten typ osad charakteryzuje się rozdrobnioną strukturą własności (wieś jest podzielona pomiędzy kilku, a nawet kilkunastu właścicieli; dysponująca tymi drobnymi działami szlachta nie posiada własnych kmieci i gospodaruje samodzielnie na posiadanych działach ziemi). Początki tego osadnictwa wiąże się z działalnością Kazimierza Wielkiego i organizacją przez tego władcę systemu obronnego na obszarach pogranicznych. W tym celu osadzał on drobną szlachtę w królewszczyznach w celu wykorzystania jej jako sił zbrojnych do obrony granic państwa [Sochacka 1983-1984, 11]. Osada powstała w wyniku wyodrębnienia się jednej z linii rodziny Falibowskich właścicieli wsi Niewęgłosz Stary i utworzenia przez nich w sąsiedztwie odrębnej wsi o nazwie dwuczłonowej Niewęgłosz-Lichty.

W XVI w. Niewęgłosz-Lichty znajdował się w rękach licznych rodzin drobnoszlacheckich. Świadczą o tym m.in. informacje zamieszczane w rejestrach poboru podatków, w których przy wsi Lichty widnieją zapisy takie jak „multorum nobilium” czy „nobiles omnes” [ŹD, XIV, 382, 393]. Dopiero z 1580 r. posiadamy informacje, że właścicielem Niewęgłosza-Litchty był Mikołaj Danbek [AGAD, ASK I, sygn. 33, k. 721].

W kolejnych latach Lichty wróciły w posiadanie przedstawicieli miejscowej szlachty cząstowej i w 1620 r. znajdowały się w rękach Wojciecha Momątka Niewęgłowskiego [Rejestr 1626, 189]. Kolejne dziesięciolecia przynosiły częste zmiany w stosunkach własnościowych w Niewęgłoszu-Lichty. Poszczególne części wsi były przedmiotem licznych transakcji i przechodziły z rąk do rąk, pozostając jednak zasadniczo w posiadaniu łukowskiej szlachty cząstkowej. Dopiero w latach siedemdziesiątych większość gruntów wykupił Jan Nowosielski. Niemniej nie dysponował on zasobami finansowymi pozwalającymi na rozwój posiadanych włości. W związku z rosnącym zadłużeniem, Niewęgłosz-Lichty w 1696 r. wykupił od niego Stanisław Antoni Szczuka, ówczesny referendarz koronny, bliski współpracownik króla Jana III Sobieskiego [AGAD, MK KK, sygn. 217, k. 357]. Wydaje się także, że od tego czasu wieś określano już wyłącznie jako Lichty.

S. A. Szczuka, nowy właściciel wsi, był także osobą mocno zaangażowaną w lokalne sprawy już wcześniej, gdyż jeszcze w latach siedemdziesiątych otrzymał w wieczystą dzierżawę starostwo radzyńskie i wiele wysiłku włożył w rozwój miasta [Łosowski 2007, XIV]. Lichty, podobnie jak m.in. dobra czemiernickie i radzyńskie, pozostawał w rękach S. Szczuki do jego śmierci w 1710 r. Następnie wieś przeszła w posiadanie jego córki Wiktorii Szczuki. Współwłaścicielem Lichtów od 1719 r. był z kolei Jan Stanisław Kątski, miecznik koronny i starosta urzędowski, który wziął ślub córką Stanisława Szczuki [Przyboś 1966, 317]. Sytuacja taka utrzymywała się do śmierci Kątskiego w 1727 r., po której Lichty znalazły się w posiadaniu córki Kątskiego i Szczuczyny, Marianny [APL, KMR sygn. 1, k. 3v]. Ta z kolei w 1741 r. wyszła za Eustachego Potockiego, starostę tłumackiego i dubieńskiego, któremu wniosła w posagu Lichty wraz z całym kluczem radzyńskim [Grosfeld 1983, 904].

Następnie po śmierci Marianny z Kątskich Potockiej i jej męża Eustachego, które nastąpiły w lutym 1768 r., Lichty przeszły pod zarząd jego siostry, Katarzyny z Potockich Kossakowskiej. Zastosowane rozwiązanie wynikało z faktu, iż cała siódemka dzieci Kątskiej i Potockiego była wówczas jeszcze niepełnoletnia. Zgodnie z ustalonym w 1771 r. podziałem dóbr, Lichty miały trafić w posiadanie Stanisława Kostki Potockiego. Niemniej, ostatecznie majątek podzielono w 1779 r. i wieś, wraz z całymi dobrami radzyńskimi, podobnie jak w ramach poprzednich ustaleń przypisano S. K. Potockiemu [Kowalik 2015, 97-98]. Faktycznie jednak w posiadanie Lichtów w 1783 r. wszedł brat Stanisława Kostki, Jan Nepomucen Potocki i wydaje się, że nastąpiło to w ramach transakcji finansowej zawartej przez obu braci [Rudnicka 1996, 286; Gombin 2009, 61; Grosfeld 1983, 806]. J. N. Potocki nie zarządzał jednak dobrami osobiście, a nadzór nad nimi powierzył Stanisławowi Staszicowi. Ostatecznie, za pośrednictwem tego ostatniego, Lichty w 1799 r. trafiły w ręce Anny Sapieżyny z Zamoyskich [Banach 2014, 51].

Jednocześnie przez cały XVIII w. niewielka część wsi stale znajdowała się w rękach szlachty zagrodowej, wśród której największe znaczenie mieli Niewęgłowscy. W 1694 r., kiedy część gruntów Lichty pozostawała w posiadaniu Nowosielskiego, właścicielem reszty gruntów był Bartłomiej Niewęgłowski. Wykupienie Lichtów przez S. A. Szczukę nie tyczyło się również całej wsi, a przede wszystkim folwarku oraz znajdujących się w jego sąsiedztwie pól, łąk i ogrodów, których dokładne określenie przestrzenne nie jest możliwe. Na pewno w rękach Szczuków, a następnie Kątskich i Potockich znajdowały się grunty zwane Domańszczyzna, Pszczółczyzna, Dziudziołowszczyzna, Świderszczyzna, Pożarkowizna, Świetańszczyzna, Jezierszczyzna, Tchórzewszczyzna i Czechowizna [APL, KMR, sygn. 1, k. 60-62v]. Z kolei w rękach Niewęgłowskich pozostawała reszta wsi. W połowie XVIII w. byli to m.in. bracia Stanisław, Andrzej i Józef Niewęgłowscy. Część gruntów posiadali także spokrewnieni z nimi Paweł Niewęgłowski oraz Aleksander i Jakub Niewęgłowscy, którzy gospodarowali blisko rzeki samborzeckiej [APL, KMR, sygn. 1, k. 61].

Podziały te znalazły odzwierciedlenie w stosunkach własnościowych jeszcze w I połowie XIX wieku. Dobra Lichty cz. A z częściami na wsi Paszkach Dużych i Małych oraz Wrzosowie i łąką Białka zwaną w pow. radzyńskim, województwie podlaskim. Na początku XIX wieku największy majątek pozostający w rękach szlachty zagrodowej stanowiły tzw. Lichty cz. A (nazwane tak przy regulacji hipotek w 1822 r.), razem z częściami w Paszkach dużych i małych, Wrzosowie i łąką Białka zwaną. Dobra te należały do Wojciecha Niewęgłowskiego a po nim do jego syna Leona. Po bezpotomnej śmierci tego ostatniego majątek odziedziczyli synowie jego brata: Jan, Jerzy i Józef Niewęgłowscy na podstawie komplanacji działowej dnia 27 V 1803 r. w Lublinie zawartej. Następnie wspomniani Jan i Jerzy Niewęgłowscy bracia schedy swoje wedle kontraktu kupna i sprzedaży z d. 10 XI 1810 r. i 1 II 1811 r. sprzedali Bartłomiejowi i Antoninie z Chojeckich Biesiadowskim. Po zmarłym zaś Bartłomieju Biesiadowskim majątek odziedziczyli, w spadku beztestamentowym: Justyna, Antoni i Aleksander Biesiadowscy rodzeństwo. Antonina zaś z Chojeckich Biesiadowska, wdowa po Bartłomieju, współwłaścicielstwa sched powyższych zrzekła się przy pierwiastkowej regulacji hipotek w 1822 r., wartość tych dóbr oszacowany wtedy na 36 tys. złp. Tak więc trzeci dział nadal pozostawał w rękach Józefa Niewęgłowskiego a reszta Justyny z Biesidowskich Arkuszewskiej (żony Onufrego) i Aleksandra Biesiadowskiego rodzeństwa wraz z bratem Antonim Biesiadowskim. Następnie mąż Justyny – Onufry Arkuszewski nabył część od Antoniego Biesiadowskiego 29 XI 1825 r. Ponowne scalenie dóbr w jednym ręku następuje w 1832 r., gdy Aleksander Biesiadowski 3 VIII 1832 r. wykupił części Józefa Niewęgłowskiego oraz Justyny i Onufrego Arkuszewskiego za 24 tys. złp. Już jednak dwa lata potem (9 IV 1834 r.) nabyła je od niego Klara z Pszanowskich Pawłowska za 30 tys. złp. a części na Paszkach małych i dużych kupił Paweł Paszkowski ch za 2 tys. zł. Niebawem, bo 15/27 IV 1835 r. dobra Lichty cz. A od Klary z Pszanowskich Pawłowskiej kupił Patrycjusz Grekowicz za 30200 zł. Po jego rychłej śmierci majątek ten odziedziczyły 14/26 VII 1837 r. jego dzieci: Antonina z Grekowiczów Zabielska, Honorata, Zygmunt, Ludwik Patrycjusz, Eleonora Paulina. Następnie 24 IV/6 V 1839 r. Antonina z Grekowiczów Zabielska z mężem Hieronimem nabyli na licytacji część Reginy z Przegalińskich Grekowiczowej (wdowie po Patrycjuszu Grekowiczu) za 23880 zł. Na początku następnego roku (7/19 II 1840 r.) Lichty A z przyległością na wsi Wrzosów z łąka Białką od Hieronima i Antoniny z Grekowiczów Zabielskich kupił Bazyli Modest Krasuski za 25500 zł. Od niego zaś kupiła ten majątek 3/15 VI 1840 r. Justyna z Krasuskich Korsonowa, żona Piotr Korsona, kupiła Lichty A z przyległościami na Wrzosowie i łąką Białka za 25500 zł. i niebawem (10/22 II 1841 r.) sprzedała Hieronimowi Bętkowskiemu za 28100 zł A ten po 10 dniach odsprzedał je Józefowi Bętkowskiemu za taką samą kwotę. W ten sposób ostatecznie ziemie w Paszkach oddzieliły się i dla dóbr Lichty lit. A założono nową księgę hipoteczną 8/20 I 1842 r. [APL ORP, HwRP, sygn. 131 i 204].

Przy okazji regulacji hipotecznej w 1822 r. w Lichtach, poza folwarkiem należącym do dóbr radzyńskich i Lichtami cz. A, wykazano tzw. „części” szlacheckie, czyli drobnej szlachty zaściankowej: Chojeckich, Niewęgłowskich i Biesiadowskich [ZR 2013, 76-77].

Dobra ziemiańskie Lichty cz. A z częścią na Wrzosowie i łąką Białka zwaną. Nabył 20 II/4 III 1841 r. Józef Bentkowski za 28100 zł. Od niego Józef Chrościechowski nabył je 12/24 VIII 1857 r. za 55 tys. zł. a następnie Józef Szlubowski nabył te ziemie 30 V/11 VI 1861 r. za 84 tys. zł. czyli 12600 rub. Józef Szlubowski – dziedzic Branicy, Ustrzeszy i części na Lichtach (7 613 mórg) [ZR 1864-1915, s. 16] W 1865 r. Józef posiadał też 381 mrg. w Lichtach Paszkach, w których ponadto 212 mrg. posiadali właściciele cząstkowi. [ZR 2016, 48].

Gdy Józef Chrościechowski sprzedał te dobra Jóżefowi Szlubowskiemu, nota bene sędziemu pokoju okręgu radzyńskiego, to zostawił sobie prawo mieszkania we dworze lichciańskim do 12/24 VI 1862 r. i obowiązki wójta gminy Lichty. Chrościechowski miał w folwarku 230 owiec. Przez cały ten czas dobra były zadłużone w Towarzystwie Kredytowym Ziemskim a ponadto kolejni właściciele musieli spłacać roszczenia krewnych. Dnia 8/20 IX 1865 r. TKZ postanowiło wystawić Lichty A z częścią na Wrzosowie i łąką Białka zwaną na licytację żeby odzyskać dług. Powodem było niespłacanie rat. TKZ miał nieaktualne dane właściciela i podało Józefa Bentkowskiego. Wtedy dług wynosił 2625 rub. a licytacje postanowiono rozpocząć od kwoty 4927 rub. 50 kop. Jednak już w grudniu TKZ poleciła wykreślić ostrzeżenie o licytacji [APL ORP, HwRP, sygn. 131].

Po śmierci Józefa Szlubowskiego 25 IV 1866 r. dobra odziedziczyli: Stefania Maria Aurelia Nepomucena Martyna 5-a imion ze Szlubowskich Rulikowska Edwarda Rulikowskiego małżonka, oraz nieletni Stanisław Antoni Dezyderiusz Nepomucen 4a imion, Antoni Aleksander 2-a imion, rodzeństwo Szlubowscy. Stefania ze Szlubowskich Rulikowska z rodzeństwem rozprzedała część ziemi drobnej szlachcie 10/22 VI 1873 r. Najpierw kontratem z 8/20 IV 1872 r. pola kupili: Franciszek po Stanisławie i Marianna z Niewęgłowskich małżonkowie Niewęgłowscy; Piotr i Antonina z Niewęgłowskich małżonkowie Zaborek; Marianna z Niewęgłowskich Niewęgłowska; Jan i Franciszka z Konarskich małżonkowie Niewęgłowscy; Franciszek po Piotrze Niewęgłowski; Wawrzyniec Niewęgłowski; Franciszek i Marianna z Czajkowskich małżeństwo Michalakowie; Franciszek Siński; Kazimierz i Marianna z Niewęgłowskich małżonkowie Tchórzewscy; Grzegorz Siński; Jan Tarkowski; Franciszek Gontarski vel Gontarczyk; Piotr Kowalik; Andrzej Pachała; Jan Jabłoński; Antoni Rusinek; Ignacy Walczyna; Kazimierz Sidor (nr 19), Teofila z Jaworskich Kowalska Antoniego małżonka; Józef Czarnecki; Dominik Niewęgłowski; Paweł Niewęgłowski; Paulina z Paszkowskich Niewęgłowska żona Wawrzyńca; Julianna z Niewęgłowskich Paszkowska żona Jana, Wincenty Niewęgłowski, Paweł Niewęgłowski Śmietanka, Katarzyna z Gołowskich Karwowska żona Jana, Andrzej i Marianna z Komorowskich małżonkowie Tchórzewscy, Stanisław Niewęgłowski, Tomasz Grochowski, Józef i Katarzyna z Niewęgłowskich małżonkowie Niewęgłowscy Śmietankowie, Józef po Stanisławie i Mariannie z Domańskich małżonkowie Niewęgłowscy, Franciszek po Piotrze i Franciszka z Paszkowskich małżonkowie Niewęgłowscy, Paweł Kowalik, Stefania Maria Aurelia Nepomucena Martyna z Szlubowskich Rulikowska żona Edwarda, Stanisław Antoni Dezyderiusz Nepomucen Szlubowski, Antoni Aleksander Szlubowski, Mikołaj po Michale Niewęgłowski, Tomasz po Michale Skomorowski, Aleksander po Wawrzyńcu Wiater, Jan po Leonie Wierzchowski. Zaś 8/20 IV 1872 r. rodzeństwo Szlubowscy sprzedali pola: Teofili Kowalskiej, Józefowi Czarnockiemu; Dominikowi Niewęgłowskiemu; Pawłowi Niewęgłowskiemu i Paulinie Wawrzyńcowej Niewęgłowskiej; Michałowi i Mariannie małżonkom Michalakom, Juliannie Paszkowskiej, Wincentemu Niewęgłowskiemu, Pawłowi Niewęgłowskiemu Śmietance, Katarzynie Karwowskiej, Franciszkowi i Mariannie Michalakom, Andrzejowi i Mariannie Tchórzewskim, Stanisławowi Niewęgłowskiemu, Tomaszowi Grochowskiemu, Józefowi i Katarzynie Niewęgłowskim, Józefowi po Stanisławie i Mariannie Niewęgłowskim, Piotrowi i Antoninie Zaborkom, Franciszkowi po Piotrze i Franciszce Niewęgłowskim z Piotrem i Antoniną Zaborkami, razem 74 mrg. 265 pr. W tym czasie na własność włościan przeszła część lasu – 38 mrg. 80 pr. kontraktem z 31 V/12 VI 1872 r. sprzedanego Janowi Małkowi, Piotrowi Kowalikowi, Kazimierzowi Sidorowi, Janowi Tarkowskiemu, Pawłowi Kowalikowi, Janowi Jabłońskiemu i Ignacemu Walczynie a reszta gruntów została przy Stefanii ze Szlubowskich Rulikowskiej i Stanisławie Antonim Dezyderiuszu oraz Antonim Aleksandrze Szlubowskich. [APL ORP, HwRP, sygn. 131 i 132]

W 1865 r. właścicielem dóbr Lichty Paszki o powierzchni 381 mrg był Józef Szlubowski. Natomiast pozostała cześć wsi (212 mrg.) należała do właścicieli cząstkowych. Uwłaszczenie objęło w Lichtach cz. A, 10 osad tabelowych, którym nadano 51 mrg. 12 pr., 3 mrg 85 pr. [ZR 2016, 48 i 85]. Lichty, gm. Sitno, (folwark Lichty); własność Józefa Szlubowskiego, 8 osad, wszystkie z serwitutami leśnymi i pastwiskowymi zamienionymi 4 III 1874 r. Po sprzedaży folwarku Lichty właściciele złożyli skargę na nieprawidłowy wyrąb lasu przez drobną szlachtę [ZR 2016, 90].

W Lichtach mieszkało kilka rodzin włościan, którzy uprawiali działki szlacheckie. Przy uwłaszczeniu części wsi Lichty, wymienieni w dziale pierwszym chłopi razem dostali 43 mrg. 93 pr z czego ornej 26 mrg. 9 pr. Zaś w dziale drugim, którym uznano prawo połowu ryb w rzece Tyśmienica, gdzie ona przylega do ich nadziałów, razem dostali 7 mrg. 219 pr. z czego ornej 6 mrg. 281 pr. Razem włościanie wymienieni w dziale 1-m i 2-m dostali 51 mrg. 12 pr., z czego ornej 32 mrg. 290 pr. Gospodarze z pierwszego działu (7 osad) mieli prawo na serwituty: jedną furę zbieraniny na tydzień z asygnatą z dworu i z toporem do zrąbywania suchych gałęzi ale tylko z drzew gorszego gatunku jak leszczyna, wierzba czy czeremcha, otrzymywać materiał leśny na remont budynków, ogrodzeń i dachów w miarę potrzeb, otrzymywać jeden dąb i brzozę raz na 7 lat na furę z miejsc wyrębu od 1 września do 1 kwietnia, wywozić po jednej furze korzeni w wyznaczony dzień w jeden z trzech jesiennych miesięcy, z asygnacją z dworu. Włościanie nie powinni przeszkadzać dworowi zbierać karpy dla smolarzy tak jak to było dotychczas, paść bydło razem z dworskim w lasach przy przestrzeganiu zasad gospodarki leśnej i płodozmianu. Poza tym włościanie wsi Lichty mieli prawo na dwie studnie obecnie istniejące. Osada nr 9 (Czerepkowa) z drugiego działu miała prawo wypasu jednej krowy na dworskim pastwisku, otrzymywać drewno na remont zajmowanych pomieszczeń w miarę potrzeb, wywożenia przez 6 zimnych miesięcy po furze zbieraniny raz na dwa tygodnie a przez pozostały okres po furze na miesiąc, jeżdżąc po nią wg asygnacji dworu z toporem do zrąbywania suchych części. Dopiero w 1893 r. została zatwierdzona dobrowolna zamiana serwitutu zawarta 4 III 1874 r. przez gospodarzy osad nr 1-8 z włościanami wsi Niewęgłosz którzy kupili część ziem i lasu byłego folwarku Lichty wchodzącego w skład majątku Branica Radzyńska, zrezygnowali z serwitutów leśnych i pastwiskowych na uroczysku Duży Las i wschodnią część Szerokiego Lasu które zostały kupione przez włościan wsi Niewęgłosz w zamian za co otrzymali od nich na właśnośc wspólną dwa kawałki lasu i jedno pole razem 12 mrg. 106 pr. a w tym 5 mrg. 105 pr. ziemi ornej, 7 mrg 160 pr. lasu, 1 mrg. 83 pr. pastwiska i 58 pr. nieużytków. Na pozostałej części ziemi i lasu byłego folwarku Lichty zakupionych przed drobnych właścicieli (szlachtę) wsi Lichty i włościan tej wsi zachowali prawo na leśne i pastwiskowe serwituty. Właściciel dostał 661 rub. 1 kop. odszkodowania.

10 VI 1930 r. miało miejsce postępowanie scaleniowe we wsi Niewęgłosz gm. Biała pow. Radzyńskiego przez Okręgowy Urząd Ziemski w Lublinie. Akcja scaleniowa objęła wszystkie grunty ukazowe wsi Niewęgłosz o obszarze 329,47 ha, wszystkie granty zaserwitutowe 102,33 ha, część gruntów objętych księgą wieczystą Lichty cz. A i uregulowanych na imię Jana Tarkowskiego 8,90 ha na imię Franciszka Gontarskiego 2,50 ha, Piotra Kowalika 6,60 ha, Andrzeja Pachały 1,50 ha, Antoniego Rusinka 1,50 ha, Ignacego Walczyny 2,80 ha, Jana i Feliksa Kowalików 2,50 ha, Małgorzaty Mrozowej 2,50 ha włączonych celem skomasowania, razem 28,80 ha oraz uregulowanych na imię Piotra Kowalika 2,50 ha a włączonych do wyprostowania granic w gminie Biała położonych [APL, ZTL, sygn. 2466].

W średniowieczu wieś Niewęgłosz-Lichty początkowo prawdopodobnie należała do parafii Czemierniki. Pośrednio wskazuje na to oddawanie dziesięciny plebanowi w Czemiernikach jeszcze w początkach XVI stulecia [LR, 422-423]. Dopiero później została włączona w obręb okręgu parafialnego w Kozimrynku. Przypuszczać można, że stało się to w roku 1470 w skutek rozgraniczenia parafii Czemierniki z powstałą 1456 r. parafią w Kozimrynku (Radzyń Podlaski) dokonanego przez biskupa krakowskiego Jana Lutka z Brzezia, kiedy to od Czemiernik odłączono inne okoliczne wsie [DLB, II, 550, Litak, 1964, 65]. Decyzję tę tłumaczono częstymi i obfitymi wylewami Tyśmienicy, które uniemożliwiały ludności tych osad dotarcie do dotychczasowego kościoła parafialnego [Litak, 1964, 64-65, Jusiak, 2019, 26-27]. Zdecydowano także, że dziesięcina z tych osad nadal będzie należeć do plebana w Czemiernikach, natomiast tylko kolęda i świętopietrze będzie uiszczana proboszczowi w Kozimrynku.

Przynależność parafialna wsi nie uległa zmianie do końca XVIII w. Wśród mieszkańców Lichtów dominowała ludność katolicka, niemniej odnotowywano tutaj także Żydów, których w końcu XVIII w. było 12.

W 1909 r. we wsi Lichty, gm. Biała, wykazano 448 mrg. i 60 osad, w których mieszkało ludności stałej 580 osób (300 mężczyzn i 280 kobiet). Poza czterema Żydami wszyscy byli katolikami a mimo to władze sześć osób uznały za Rosjan a resztę za Polaków (570). Poza tym w Lichtach wykazano 71 osób ludności niestałej (41 m., 30 k.) wszyscy byli katolikami i władze uznały ich za Polaków. [ZR 2016, 380]

Do parafii w Radzyniu należeli unici z nowego i starego miasta Radzyń oraz wszystkich wsi dóbr radzyńskich (Biała, Białka, Bezwola, Branica, Kozi Rynek, Lisia Wólka, Niewęgłosz, Płudy, Równe, Siedlanów, Sitna, Ustrzesz, Zbulitów, Zabiele.). W Lichtach mieszkało kilku parafian prawosławnej parafii radzyńskiej, w 1897 r. 11 mężczyzn i 8 kobiet a w 1902 r. 9 m. i 4 k. Najwyraźniej wszyscy przeszli na katolicyzm, ponieważ potem już nie wykazywano prawosławnych w tej wsi [ZR 2016, 150 i 179].

W 1909 r. w Lichtach wykazano 448 mrg. i 60 domów, w których mieszkało 580 osób ludności stałej z czego 300 m. i 280 k. Poza 4 Żydami wszyscy oni byli katolikami a mimo to władze nadal 6-ro z nich uważało za Rosjan. Ponadto w Lichtach mieszkało 71 osób ludności niestałej (41 m. i 30 k.), wszyscy Polacy i katolicy [ZR 2016, 380].

Po odzyskaniu niepodległości w Lichtach mieszkały 492 osoby, w tym 480 katolików, 3 prawosłąwnych i 9 Żydów. [NSP 1921] W czasie II wojny światowej – 585 osób [Amtliches Gemeinde 1943,  87].

Szkoła w Lichtach powstała po odzyskaniu niepodległości przez Polskę. Była to placówka 2-klasowa, którą w 1925 r. skomasowano ze szkołą w Niewęgłoszu. Nauczanie w obu szkołach prowadził Wincenty Niewęgłowski [Czemierniki 2009, s. 229]. W l. 30 XX w. w Lichtach istniała już 6-klasowa szkoła powszechna, w której uczyło się ponad 200 dzieci, a nauczycielami byli: W. Niewęgłowski (kierownik), Pohorecka, Przytulkówna i Nowosielska [ZR 2012, 252]. W czasie okupacji niemieckiej podczas II wojny światowej placówka była czynna. W 1943 r. dzieci z Niewęgłosza ponownie powróciły do placówki we własnej wsi. Poza legalnym programem w Lichtach prowadzono tajne nauczanie. [ZR 2010, 246] Po wojnie w pierwszym r. szk. naukę wznowiły 4 klasy. Dwoje nauczycieli nauczało tam ponad 150 dzieci. Wkrótce liczba klas wzrosła do 6, a nauczycieli do 3. W 1956 r. szkoła kształciła 123 uczniów w 7 klasach. Pracowało 5 nauczycieli. Wkrótce liczba dzieci szkolnych zaczęła spadać. Na progu l. 60 XX. w. w szkole podstawowej w Lichtach w 7 klasach 3 nauczycieli nauczało 71 dzieci. Szkoła była 3-izbowa.  [Magier 2002, s. 46, 61, 70, 84, 92] Szkoła została zlikwidowana w XXI w. Wieś należy do obwodu szkoły w Czemiernikach.

Wieś Niewęgłosz-Lichty w początku XVI w. była stosunkowo mała. Odnotowany w rejestrze poborowym z 1531 r. areał gruntów uprawnych wynosił zaledwie 1 łan ziemi [ŹD, XIV, 382]. Mimo sygnalizowanej wcześniej specyfiki stosunków własnościowych wieś Lichty zapewne rozwijała się w kolejnych latach, gdyż w 1552 r. zajmowała już 2 łany ziemi [ŹD, XIV, 393]. Podobna tendencja widoczna jest w kolejnych dekadach XVI stulecia, o czym świadczą dane z rejestru z 1580 r., w którym odnotowano istnienie tutaj jednej zagrody bez pól uprawnych, 6 komornic bez bydła oraz 6 włók uprawnej ziemi, co odpowiada około 6 łanom i wskazuje na dalszy rozwój wsi [AGAD, ASK I, sygn. 33, k. 721].

Okres największego rozwoju Lichtów przypadł jednak na koniec XVII w. i pierwszą połowę kolejnego stulecia, kiedy to wieś znajdowała się w rękach Szczuków, a następnie Kątskich i Potockich. W tym czasie w Lichtach powstał m.in. folwark, zajmujący grunty leżące bezpośrednio przy drodze prowadzącej do Paszk. W jego skład wchodziły stajnie, kurnik, stodoły, wołownia, liczne zabudowania gospodarcze oraz dworek. Prawdopodobnie nie był to duży obiekt, w którego skład wchodziły dwie izby, wyposażone m.in. w sześć stolików, tapczan i piec kaflowy. Ponadto w jednej z nich znajdował się obraz namalowany na płótnie, który wisiał nad drzwiami wejściowymi. Poza tym dworek składał się z jednej sieni oraz komory, w której stały dwa stołki oraz jeden tapczan. Folwark regularnie oddawano w dzierżawę i np. w 1742 r. arendarzem pozostawał Wojciech Marczuk pochodzący z sąsiedniego Niewęgłosza, który dysponował tutaj dwoma wołami roboczymi [APL, KMR, sygn. 1, k. 58].

Według spisu przeprowadzonego w 1787 r. Lichty zamieszkiwane były przez 178 katolików i 12 Żydów. Wśród katolików znalazło się 69 mężczyzn, 64 kobiety, 45 dzieci, natomiast w gronie ludności żydowskiej odnotowano 3 mężczyzn, 2 kobiety oraz 7 dzieci [Kumor 1979, s. 252].

W 1827 r. wieś rządowa, 39 domów i 224 mieszkańców. Obecnie (lata 80. XIX wieku) 53 domy i 388 mieszkańców, 1168 mrg. obszaru. Według Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego folwark Lichty w 1866 r. rozległy na 381 mrg. Wieś Lichty osad 8 z gruntem 51 mrg. [SGKP, t. V, s. 212]. W 1909 r. w Lichtach wykazano 448 mrg. i 60 domów, w których mieszkało 580 osób ludności stałej z czego 300 m. i 280 k. [ZR 2016, 380].

Pozostałe ziemie w Lichtach były własnością szlachty zagrodowej. Z czasem ukształtował się jeden większy majątek, na podstawie którego zorganizowano folwark z dużą hodowlą owiec. Ważną rolę odgrywała możliwość spławu towarów i drewna rzeką Tyśmienicą oraz połowu ryb. W 1886 r. w Lichtach gm. Sitno, Branica folwark Lichty, właściciel Józef Szlubowski, wykazano 8 osad z serwitutami, zamienionymi 4 III 1874 r. Folwark ten został częściowo rozprzedany w połowie lat 70ch XIX wieku. Po sprzedaży folwarku Lichty przez właściciela chłopi złożyli skargę na nieprawidłowy wyręb lasu przez drobną szlachtę [ZR, 2016, 90].

Kapliczka barokowa wraz z rzeźbą Jezusa Frasobliwego i ogrodzeniem, mur., przy drodze do wsi Niewęgłosz, 1782, nr rej.: A/1675 z 18.09.2020 [DzUWL 2024, poz. 1402].

Pomnik w postaci krzyża i głazu ku czci żołnierzy AK i Zrzeszenia WiN. Na kamieniu inskrypcja o treści: „KU PAMIĘCI / ŻOŁNIERZOM ARMII / KRAJOWEJ I WIN / Z REJONU RADZYŃ PODL / WALCZĄCYCH O WOLNOŚI NIEZAWISŁOŚOJCZYXNY / W LATACH 1939-1954 / TOWARZYSZE BRONI I / SPOŁECZEŃSTWO /”. Na żeliwnym krzyżu tabliczka: ŚP / PLUT. ROMAN KARWOWSKI / LAT 22 / ZGINĄŁ Z RĄK U.B. W 1946 R./”. Inicjatorami ustawienia pomnika byli członkowie radzyńskiego koła ŚZŻAK. Uroczystość odsłonięcia odbyła się 2 VII 1995 r. [Leszczyńska 2014, 128]