Przejdź do treści

Żakowola Stara

    Herb gminy
    Kąkolewnica.

    Żakowola Stara

    Powiat: radzyński

    Gmina: Kąkolewnica

    Mapa miejscowości

    Miejscowości – część ekspercka

    W świecie cyfrowym

    Patrz hasło: Kąkolewnica.

    Nazwa, przynależność administracyjna

    Przyjąć można iż funkcjonujące w nazwie określenie „wola” było konsekwencją zwolnienia ludności nowo założonej na prawie niemieckim w początku XVI w. wsi z obciążeń podatkowych, co potwierdzałby brak wzmianki o Żakowej Woli w rejestrze poborowym z 1531 r. [ŹD, 1886].

    Po raz pierwszy jako Dubrovna Vola odnotowana została w 1526 r. W 1564 r. odnotowana została jako Zakowa Wola seu Dąbrowka, w 1580 r. jako Dąbrówka atque Zakowa Wola, natomiast w 1589 r. jako Dambrowka alias Zakowa Wolia. Po raz pierwszy samodzielnie jako Zakowa Wolia występuje w 1620 r. Jednak jeszcze w 1661 r. określana była jako „Zakowa Wola Dąbrowka nazwana” [OZ 1986].  Forma nazwy Żakowola występuje po raz pierwszy w 1870 r., a następnie w 1877 r. Prócz najstarszej części, którą z tej przyczyny nazwano Żakowolą Starą (należy ją uważać za ową Dąbrówkę z XVI w.), na koloniach wyodrębniły się dwie dodatkowe wsie: Żakowola Radzyńska – leżąca wzdłuż drogi prowadzącej do Radzynia, oraz Żakowola Poprzeczna – łącząca dwie poprzednie, ponadto Żakowola osada leśna. Od l. 30. XX w. w źródłach zaczynają pojawiać się już trzy oddzielne wsie. [OZ, s. 179; ]

    W XIX wieku nazwa wsi i osad filialnych zapisywane są jako: Dąbrówka, Żakowka Stara, Wola Żukowa, Wola Żakowa, Żukowola, Żakowola.

    Wieś w staropolskich dobrach królewskich – kąkolewnickie starostwo niegrodowe w powiecie łukowskim ziemi lubelskiej. Po trzecim rozbiorze znalazła się w Austrii, w Galicji Zachodniej.

    Żakowa Wola na austriackiej mapie Heldensfelda z 1801-1804 r. maps.arcanum.com

    Po wygranej przez Księstwo Warszawskie wojnie z Austrią (1809) zostaje przyłączona do tego państwa w granicach departamentu siedleckiego. W Królestwie Polskim dobra narodowe Kąkolewnica znalazły się w powiecie radzyńskim województwa podlaskiego (od 1837 r. – guberni). Żakowola wraz z główną częścią dóbr kąkolewnickich została podarowana jako majorat gen. Panjutinowi (patrz hasło Kąkolewnica). W 1844 r., gubernię podlaską włączono do lubelskiej. Od 1864 r. Żakowola weszła w skład gminy samorządowej Kąkolewnica. Od 1 I 1867 r. gmina stanowiła część powiatu radzyńskiego w guberni siedleckiej a po jej likwidacji w 1912 r. – lubelskiej.

    Po odzyskaniu niepodległości wieś Żakowola weszła w skład gminy Kąkolewnica w powiecie radzyńskim. W l. 1919-1950 znajdowała się na terenie działania Sądu Pokoju w Radzyniu Podlaskim. [Magier 2016, 22].

    Po II wojnie światowej sołtysem do 1950 r. był Aleksander Kap, zaś przedstawicielami wsi w Gminnej Radzie Narodowej – Aleksander Domińczuk, Wacław Karasiuk, Stanisław Rosiński i Jan Woliński. Następnie funkcję sołtysa piastował Józef Gmur, a podsołtysa Józef Bednarczyk. [APL ORP, AgK sygn. 4, s. 8, 16; sygn. 9, s. 10].

    W 1954 r. zlikwidowano gminy i utworzono gromady. Wieś znalazła się w gromadzie Turów. [DUWRN, 1954, nr 15, poz. 64]. 1 I 1962 r. gromada Turów została zlikwidowana, a Żakowolę Starą włączono do gromady Kąkolewnica Wschodnia. [DUWRN, 1961, nr 11, poz. 84]. Po przywróceniu gmin w 1973 r. Żakowola Stara znalazła się w gminie Kąkolewnica Wschodnia (od 2011 – Kąkolewnica). Po reformie administracyjnej z 1975 r. wraz z gminą wchodziła w skład województwa bialskopodlaskiego, a po jego likwidacji 1 I 1999 ponownie znalazła się w woj. lubelskim i powiecie radzyńskim.

    Mikrotoponimia

    W 1846 r. w granicach wsi Żakowoli wymieniono: osady włościańskie, Kąt Dworski, pola folwarczne, Niskowa Łomina, pola sołtyskie, w obrębie leśnym Żakowola – Dąbrowa, Kierzek, Wrześniak, Kobyłek i Smokoł [APL, RGL, sygn. 515] Ze sporządzonej wtedy mapy możemy odczytać następujące nazwy miejscowe: Dunaj, Dąbrowa, Ostrów, Niskowa Łomina, Nowiny, Zagrody pod Mokrem, Siedzące, pod Turów, Ostrów. Nazwy lasu w obrębie leśnym Żakowola: Kierzek, Smuga, Zalesie, Tarnowska, Siedzące, Kąt dworski, Nowina [APL, ZPRU, sygn. 456].

    Żakowa Wola i okolice na planie z 1846 roku [APL. ZPRU, sygn. 454].

    Antroponimia

    W 1846 r. w Żakowoli wykazano 68 kolonistów (uprawiających działki gospodarzy): Felix Pietruszka, Jakób Mazurek, Jan Mazurek, Antoni Nużka, Kazimierz Wardziak, Szymon Trokowicz, Paweł Matejek v. Chwaluk, Stanisław Duda, spadkobiercy Karola Zająkiewicz, Andrzej Zbitka, Kazimierz Ładny, Jan Wardziak, Wojciech Wardziak, Adam Cubaj, Maciej Dąbrowski, Michał Buraczyński, Łukasz Mazur, spadkobiercy Marcina Płudzinka, Stefan Dąbrowski, Józef Mućka, Ignacy Nużka sołtys, Jan Mazur, Ignacy Ochal, Wojciech Dąbrowski, Dominik Zając, Paweł Jeziorak, Franciszek Bednarczyk, Stefan Skura, Jakób Ochal, Błażej Wardziak, Wojciech Zając, Mikołaj Krzyrztoszek, Józef Mazur, Karol Płudziak, Franciszek Mazur, Maciej Litwiniec, Franciszek Zając, Mikołaj Dąbrowski, Tomasz Pękała, Franciszek Chromik, Wojciech Paluch, Paweł Wardziak, Leon Dąbrowski, Jakób Jóźwik, Andrzej Ochal, Jadwiga Zając, Franciszek Kosmider, Piotr Więcek, Jakób Zborowski, Szymon Lipnika, Antoni Bielecki, Józef Krasowski, Kasper Zając, Maciej Klos, Wojciech Ładny po Jakóbie, Adam Zając, Mikołaj Bieda, Wincenty Zając, Jan Gil, Ignacy Lip, Wojciech Ładniak po Błażeju, Maciej Duda, Wojciech paluch, Walenty Pietruszka, Antoni Gołczyński, Andrzej Demeńczuk, Maciej Ostapiuk [APL, RGL, sygn. 515]

    20 lat potem, przy okazji uwłaszczenia, wymieniono następujących osadników/gospodarzy z Żakowoli: Feliks Pietruszka, Stanisław Mazurek, Jan Mazurek, Grzegorz Sadowa, Jan Cep, Szymon Trokowicz, Piotr Sidorczuk, Stanisław Duga, Adam Mazur, Wincenty Mazur, Michał Buraczyński, Bartłomiej Cabaj, Wojciech Wardziak, Adam Czubaj, Maciej Dąbrowski, Michał Buraczyński, Łukasz Mazur, Łukasz Karasiuk, Franciszek Dąbrowski, Ludwik Wiśnicki, Ignacy Nóżka, Mateusz Matejek, Ignacy Ochul, Jan Śledź, Wojciech Dąbrowski, Antoni Zając, Piotr Antoniuk, Franciszek Bednarczuk, Andrzej Główniak, Karol Krzysztoszek, Jakub Ochul, Błażej Wardziak, Wojciech Zając, Mikołaj Krzysztoszek, Józef Mazur, Tomasz Komoń, Franciszek Mazur, Maciej Litwiniec, Franciszek Zając, Jan Tarak, Jakub Pękała, Karol Główniak, Wojciech Paluch, Marcin, Domińczuk, Jan Przybysz, Walenty Pietruszka, Andrzej Ochul, Tomasz Litwiniec, Jan Kalenik, Piotr Wiącek, Jakub Zborowski, Szymon Lipniak, Mateusz Majczyna i Błażej Bielecki, Józef Krasuski, Walenty Zając, Antoni Sawicki, Mateusz Dąbrowski, Marianna Wardziak, Tomasz Grzeszyk, Andrzej Krasuski, Jan Gil (następcy), Ignacy Lit, Fabian Warszczuk, Anton Golęgowski, Andrzej Domińczuk, Wojciech Smoliński, Kazimierz Woziak, Konstanty Mazur, Karcin Matejek, Paweł Jeziorak następcy. [APL, ZTL, sygn. 2562]

    Archeologia o najdawniejszym osadnictwie

    Według opisu W. Prackiego (1900, 118-119) we wsi miały się znajdować trzy głazy, ze znakiem krzyża lub posiadające wgłębienia utożsamiane z odciskiem „stopy ludzkiej” [Pracki 1900, 118, 119, ryc. 49] – nie zlokalizowane w trakcie prowadzonych systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1993. Natomiast jeden z tych kamieni (odnaleziony w ponownej weryfikacji w terenie) znajduje się przy „grocie” poświęconej Matce Bożej [Miechowicz 2023, 125 – tam określone: Żakowola]. W trakcie badań AZP na dwóch stanowiskach zebrane ułamki ceramiki i odpadki krzemienne zostały określone jako ślady osadnictwa z okresu: starożytnego, wczesnego średniowiecza i nowożytności – brak bliższej chronologii [NID, AZP obszar 64-83].

    Jedyny zachowany kamień z odciskiem „stopy” [Miechowicz 2023, ryc. 137].

    Pierwsza wzmianka o osadzie, prawo lokacyjne

    Żakowola powstała najprawdopodobniej w pierwszych latach XVI stulecia na obszarze wsi królewskiej Dąbrówka. Przyjąć można iż określenie „wola” było konsekwencją zwolnienia ludności nowej wsi lokowanej na prawie niemieckim z obciążeń podatkowych, co potwierdzałby brak wzmianki o Żakowej Woli w rejestrze poborowym z 1531 r. [ŹD, 1886].

    Właściciele

    Wieś od momentu powstania była królewszczyzną należącą do niegrodowego starostwa kąkolewnickiego. W okresie staropolskim jego dzierżawcami byli kolejno: Feliks Zielonka, Adam z Drzewicy (1526-1529), kasztelan krakowski Krzysztof Szydłowiecki i Zofia z Targowskich Szydołowiecka (1529-1532), Mikołaj Mniszech z Kończyc (od 1533 r.), Paweł Mniszech (od 1591 r.), koniuszy Erazm Domaszewski, wojski lubelski Bartłomiej Kazanowski (od 1629 r.), Jan Dominik Kazanowski (od 1636 r.), Bartłomiej Kazanowski (od 1645 r.), kasztelan lubelski Stanisław Domaszewski, Kazimierz Domaszewski, Wacław Rozwadowski (1688-1690), Jan Łużecki (1681-1704), Adam Szaniawski (1704-1718), Fabian Szaniawski (1718-1739), Antoni Grodzicki (1739), Stanisław Grodzicki (1739-1742), Antoni Grodzicki (1742-1746), Stanisław i Anna Grodziccy (od 1746), Filip Nereusz Szaniawski i Ludwika z Załuskich (1765-1777), Ignacy Franciszek Przebendowski i Felicjata z Wielopolskich (1777-1780), Józef Rudnicki i Kunegunda z Brzozowskich (1780-1790) [AGAD, MK, Sig., sygn. 14, s. 101, 152; AGAD, MK, Sig., sygn. 16, s. 176; AGAD, MK, Sig. sygn. 19, s. 96; AGAD, MK, Sig., sygn. 21, k. 19v; AGAD, MK, Sig., sygn. 25, k. 93, 100; AGAD, MK, Sig., sygn. 26, k. 140; AGAD, MK, Sig., sygn. 28, k. 13; Demidowicz 2010, s. 26-36].

    W czasach Królestwa Polskiego miała status dóbr narodowych. Po powstaniu listopadowym wraz z Kąkolewnicą i Ruskowolą podarowane gen. Panjutinowi jako majorat [patrz hasło Kąkolewnica].

    Tabelę likwidacyjną wsi Żakowola, która określała kto dostanie ziemię i ile, centralna komisja ds. włościańskich przy Komitecie Urządzającym zatwierdziła 25 VIII.6 IX 1866 r. Na własność całej wsi przeszły następujące nieruchomości: osada dla kowala wiejskiego 1 mrg. 150 pr., wspólny wygon przy łąkach 150 mrg., wspólny wygon obok lasu 20 mrg., nieużytki 34 mrg. 179 pr. Łącznie na własność włościan i gromady przeszło 1825 mrg 6 pr. ziemi a w tym: 86 mrg. 25 pr. pod domostwami, 1057 mrg. 166 pr. ornej, 415 mrg. 105 łąk, 223 mrg. 137 wygonów (pastwisk), 44 mrg. 170 pr. nieużytków. Właściciel majoratu dostał odszkodowanie w wysokości 8425 rub. 17 kop. [APL, ZTLLiSG, sygn. 2562]

    Stosunki etniczne i wyznaniowe

    Wieś od momentu powstania należała do parafii w Radzyniu [m.in. AKK, Liber privilegiorum, nr 10, s. 7-8]. W 1620 r. dziesięcina płacona plebanowi z Trzebieszowa wynosiła 23 floreny [Rejestr poborowy 1626]. Od 1780 Żakowa Wola należała do kąkolewnickiej filii duszpasterskiej parafii w Trzebieszowie.

    Pod względem wyznaniowym zdecydowanie dominowali katolicy, którzy w 1787 r. stanowili 96% mieszkańców Żakowej Woli. Siedmioosobową społeczność żydowską tworzyły prawdopodobnie dwie rodziny, gdyż odnotowano dwóch mężczyzn, dwie kobiety, dwójkę dzieci w wieku 0-7 lat oraz jedno dziecko powyżej 7. roku życia. Wśród katolików spisano wówczas 66 mężczyzn, 65 kobiet, 29 dzieci w wieku 0-7 lat oraz 47 dzieci w wieku 7-18 lat. Ponadto osobno odnotowano trzech starców, w wieku powyżej 80 lat [Kumor 1979, s. 252].

    W XIX wieku we wsi zamieszkiwali Polacy – katolicy i należeli do parafii kąkolewnickiej a unici (od 1875 r. prawosławni) do parafii ruskowolskiej. Po 1905 r. unici dokonali konwersji na katolicyzm.

    Oświata

    W Żakowoli nie było szkoły. Na przełomie XIX i XX w. dzieci uczęszczały do rosyjskiej szkoły w Kąkolewnicy oraz na tajne komplety. Szkoła w Żakowoli powstała w 1925 r. W okresie międzywojennym była to 4-klasowa placówka. Przed II wojną światową jej kierownikiem był Jan Woliński, a pozostałymi nauczycielami: Stefan Łyskowski i ks. Józef Piekarek. Po podziale Żakowoli na trzy wsie, szkoła znalazła się w Żakowoli Poprzecznej. [ZR 2012, s. 254].

    Informacje statystyczne, gospodarka w dziejach

    W rejestrze poborowym z 1552 r. nie odnotowano Żakowej Woli, natomiast we wsi Dąbrówka spisano 23 kmieci. Prawdopodobnie zakończył się już okres zwolnienia z obciążeń podatkowych, przyznany wraz z utworzeniem wsi. Kolejne libertacje od podatków przyznane zostały mieszkańcom Żakowej Woli w okresie panowania Stefana Batorego, co wynika z wyroku z 1596 r. Wówczas to ludność z Żakowej Woli sądziła się ze starostą łukowskim o nieprawne nakładanie podatków. W tym samym czasie wzrosły jednak powinności pańszczyźniane. Roboty na dworze starościńskim wykonywane dotychczas w wymiarze 2 dni w tygodniu podniesiono do 4 dni tygodniowo [Szkurłatowicz 2014, s. 255].

    W 1604 r. obszar uprawny wsi Żakowa Wola wynosił 11,5 włóki [AKK, Liber privilegiorum, nr 10, s. 7-8]. W kolejnych latach prawdopodobnie następował stopniowy rozwój wsi. W rejestrze poborowym sporządzonym dla ziemi łukowskiej w 1620 r. obszar uprawianej ziemi określono analogicznie jak w dokumencie z 1604 r. na 11,5 włóki. Z gruntów tych uiszczono 23 floreny podatku. Odnotowano cztery zagrody na rolach, z których zapłacono 3 floreny i 6 groszy podatku [Rejestr poborowy 1626].

    W 1620 r. w Żakowej Woli funkcjonowała karczma. Nie szynkowano jednak tutaj piwa, ale przywożono je z browaru dworskiego w Kąkolewnicy. Mieszkańcy wsi mieli prawo pozyskiwania drewna z królewskich lasów oraz łowienia ryb. Rozwijało się również bartnictwo. U progu trzeciej dekady XVII w. odnotowano w Żakowej Woli sześciu bartników. Sytuacja ta nie uległa zmianie w kolejnych latach i według  lustracji z 1653 r. we wsi nadal funkcjonowali bartnicy w takiej samej liczbie [Rejestr poborowy 1626; AGAD, Dział XVIII, nr 40, s. 118].

    W tym czasie do mieszkańcy wsi nadal pozostawali zobowiązani do uiszczania szeregu świadczeń na rzecz dworu. Mimo iż Żakowa Wola była królewszczyzną, to w tym aspekcie sytuacja wyglądała stosunkowo podobnie jak w wielu wsiach prywatnych. Różnicę stanowiła natomiast konieczność wystawienia z co dwudziestego domu przedstawiciela wsi do tzw. piechoty wybranieckiej. Dodatkowo ludność z Żakowej Woli w pierwszej połowie XVII w. poza wspomnianym wcześniej obowiązkiem wykonywana prac na dworze musiała m.in. transportować zboże do portów na Wiśle czy też dbać o porządek we wsi, poprzez utrzymywanie straży nocnej [Szkurłatowicz 2014, s. 255].

    Żakowa Wola ucierpiała na skutek działań zbrojnych toczonych podczas II wojny północnej (1655-1660). Dobry pogląd na ich konsekwencje daje lustracja województwa lubelskiego przeprowadzona po zakończeniu konfliktu. Obszar ziemi uprawnej spadł do jedynie 5 włók. Prawdopodobnie nastąpiło także wyludnienie wsi, gdyż ilość kmieci zmalała do 12. Odnotowano także dwóch zagrodników. Zapisy z lustracji wskazują również na upadek gospodarczy. Zniszczone zostały barcie, podobnie jak karczma [Lustracja 1661, s. 57-58]. Ta gruntownego remontu miała doczekać się dopiero w drugiej połowie XVIII w., kiedy to w okresie rządów starosty kąkolewnickiego Filipa Nereusza Szaniawskiego została wyremontowana wraz z okolicznym browarem. Po pracach naprawczych karczma pełniąca funkcje noclegowo-gastronomiczne (charakter zajezdny) składała się z izby, piwnicy, studni, spichlerza oraz przylegającej do niej obory z chlewem. Propinacja z karczmy należała do starostwa kąkolewnickiego [AGAD, ASK, dz. LVI, sygn. 30, k. 6v-7].

    Jednocześnie w drugiej połowie XVIII w. niższe były już powinności pańszczyźniane odrabiane na rzecz dworu. Wymiar prac w polu spadł do dwóch dni w tygodniu. Nadal mieszkańcy Żakowej Woli zobowiązani byli natomiast do odbywania straży nocnych oraz transportowania zboża do portów na Wiśle. Podobnie jak w wielu innych wsiach w tym czasie zobowiązano ich również do naprawiania dróg przebiegających przez wieś. Według inwentarza starostwa sporządzonego w styczniu 1777 r. Żakowa Wola obejmowała 177 zagonów osiadłych, 81 zagonów pustych, 8 zagród pustych i 1 włókę sołtysią. Na tym ostatnim urzędowało pięciu sołtysów królewskich: Kazimierz Dąbrowski, Wach Kot, Michał Gołęgoski, Antoni Dąbrowski, Tomasz Dąbrowski. W inwentarzu wymieniono także przydomki 64 odnotowanych chłopów mieszkających we wsi: Grześko, Woytek, Jakub, Tomko, Bartek Zającowie, Stańko Dąbrowski, Jakub Dąbrowski, Wojtek Skura, Michał Twardziak, Antoni Twardziak, Kazimierz Twardziak, Wach Dąbrowski, SJan Sąbrowski, Wach Lipniak, Jan Kłos, Wach Kłos, Augustyn Ładny, Maćko Ładny, Tomko Lipniak [AGAD, ASK, dz. LVI, sygn. 30, k. 6v-7].

    Wraz z odbudową wsi po okresie wojen z XVII w., poprawie uległa również sytuacja demograficzna. Według danych zawartych w spisie ludności z 1787 r. w Żakowej Woli mieszkało 217 osób [Kumor 1979, s. 252]. Według lustracji starostwa łukowskiego i kąkolewnickiego przeprowadzonej 17 lipca 1789 r. w Żakowej Woli mieszkało 56 gospodarzy głównych i czterech sołtysów królewskich. Rocznie przynosiła ona łącznie 3730 złp i 40 gr dochodu [AGAD, ASK, dz. XLVI, sygn. 130B, s. 9].

    W 1827 r. w Żakowoli było 56 domów, 269 mieszkańców. W l. 80. XIX wieku wieś Żakowola, w gminie i parafii Kąkolewnica leżąca, miała 74 domy i 607 mieszkańców a jej powierzchnia wynosiła 1825 mrg. Ponadto do wsi zaliczono osadę leśną strzelca (strażnika leśnego), na którą składał się dom, w którym mieszkało 4 osoby a działka zajmowała 3 mrg. [SGKP, t. XIV, s. 731]

    Uwłaszczenie objęło 68 osad tabelowych (gospodarstw) o łącznej powierchni 1825 mrg. 6 pr., nieużytków 44 mrg. 170 pr. W 1886 r. podano już 71 osad. [ZR 1864-1918, s. 85, 99]. W 1882 r. folwark Żakowa Wola (Żakowola) składał się z 32 mrg. (ok. 16 ha) zimi uprawnej i 2454 mrg. lasu (ok. 1227 ha). W dobrach tych funkcjonowały też młyn i folusz. [SGKP t. III, s. 940]. Przy uwłaszczeniu włościanie nie otrzymali serwitutów, ponieważ władze nie chciały uszczuplać majątku rosyjskich właścicieli majoratów.

    Na potrzeby przygotowywanego wydzielenia z Królestwa Polskiego guberni chełmskiej władze rosyjskie opracowały dość szczegółowe statystyki tych terenów. W 1909 r. w Żakowoli wykazano: 830 mrg, ziemi, ludności stałej 836 os. (404 m. i 432 k.), ludności niestałej 22 os. (14 m. i 8 k.). Władze rosyjskie wszystkich określiły jako Polaków wyznania katolickiego. [ZR 2016, s. 390].

    Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę w Żakowoli zamieszkiwało 797 osób [Skorowidz miejscowości 1924, s. 88]. Po podziale Żakowoli na trzy wsie, w 1943 r. odnotowano w Żakowoli Starej 305 mieszkańców [Amtliche Gemeinde, s. 47], zaś w 1951 r. – 84 gospodarstwa. [APL ORP, AgK sygn. 9, s. 10].

    Wieś o charakterze rolniczym. W 1846 we wsi wykazano następujące własności: kolonialne (działki uprawiane przez włościan), karczemna, kowala, dominialne leśne. Rejestr szczegółowy podziałowo-klasyfikacyjny Kolonii Żakowola do donacji Kąkolewnica należących, z 19/31 III 1847 r. wymienia: dwie karczmy, kowala, pastwiska wspólne pod lasem i przy łąkach, pastwisko, ulice drogi i granice, posada strzelca. [APL, RGL, sygn. 515].

    Na przełomie lat 20. i 30. XX wieku we wsi funkcjonował: cieśla J. Zając; kołodziej M. Piekarski, kowal P. Muszyński, krawiec J. Pękała, murarz B. Mazurek, olejarnia K. Pietroń, wiatrak należał do J. Mazura [KAP 1930].

    Zabytki i miejsca pamieci

    W 1846 r. po środku wsi stał krzyż [APL, ZPRU, sygn. 456].

    W polu między Żakowolą Starą a Worsami znajduje się krzyż metalowy (kiedyś drewniany), który stoi w miejscu, gdzie pochowany został poległy powstaniec 1963 r. [Leszczyńska 2014, s. 179].

    Krzyż w Żakowoli Starej upamiętniający miejsce pochówku powstańca z 1863 r. Fot. Dariusz Magier.

    Grota MB Niepokalanej w Żakowoli Starej upamiętniająca ofiary II wojny św. i epidemii tyfusu. Fot. Dariusz Magier.

    Małe ojczyzny – strefa regionalistów

    Współczesność, strategie rozwoju

    Samorząd, organizacje​

    Kościoły i związki religijne​

    Życie kulturalne

    Oświata i szkolnictwo

    Wybitne postacie​

    Rodziny – pamiątki

    Wspomnienia, albumy rodzinne​

    Gospodarka – firmy i przedsiębiorstwa

    Walory turystyczne

    Folklor​

    Miejsca pamięci