Miłolas

Patrz hasło: Kąkolewnica.

Nazwa osady ma charakter topograficzny, oznaczający właściwości terenu.

Wieś i osada leśna, do II wojny światowej kolonia na zachodnim skraju wsi Kąkolewnica Południowa. Jako oddzielną miejscowość odnotowano ją w czasie II wojny światowej w gminie Kąkolewnica, pow. radzyński, woj. lubelskie. [Amliches Gemeinde, s. 47].

Do 1949 r. sołtysem był Aleksander Strzakłowiec, zaś przedstawicielem wsi w Gminnej Radzie Narodowej – Feliks Wanecki. Następnie funkcję sołtysa piastował Władysław Wójcik, a podsołtysa Jan Pakuła. [APL ORP, AgK sygn. 4, s. 8, sygn. 9, s. 10]. W 1954 r. zlikwidowano gminy i utworzono gromady. Wieś Miłolas znalazła się w gromadzie Kąkolewnica Wschodnia w powiecie radzyńskim w województwie lubelskim. [DUWRN, 1954, nr 15, poz. 64]. Gminę Kąkolewnica Wschodnia ze wsią Miłolas w składzie przywrócono w 1973 r. Po reformie administracyjnej z 1975 r. wraz z gminą wchodziła w skład województwa bialskopodlaskiego, a po jego likwidacji 1 I 1999 ponownie znalazła się w woj. lubelskim i powiecie radzyńskim.

Członkowie drużyny przeciwpożarowej w 1953 r.: Władysław Balak, Wacław Kanatek, Jan Komoń, Jan Pakuła, Antoni Rychlik, Władysław Siudaj, Jan Strzakłowiec, Feliks Wanecki, Marian Włoszek, Wacław Wójcik. [APL ORP, AgK sygn. 140, s. 4].

Brak informacji o stanowiskach zarówno z kwerendy, jak i z systematycznych badań powierzchniowych prowadzonych w roku 1993 w ramach AZP [NID, AZP obszar 64-82].

Jako osada leśna i kolonia powstała zapewne w okresie międzywojennym.

Późniejszy Miłolas znajdował się do pierwszej wojny światowej na terenie majoratu Kąkolewnica, w obrębie Ruskowola (zob. hasło: Kąkolewnica)

Ludność katolicka, należąca do parafii pw. Św. Filipa Neri w Kąkolewnicy.

Miłolas przynależy do obwodu szkolnego w Kąkolewnicy.

W 1943 r. odnotowano w Miłolesie 115 mieszkańców [Amliches Gemeinde, s. 47]. W 1951 r. we wsi znajdowało się 28 gospodarstw. [APL ORP, AgK sygn. 9, s. 10]. Wg spisu powszechnego z 2011 r. – 23 mieszkańców [NSP 2011].

Wieś rolnicza, złożona z małych 5-7 ha indywidualnych gospodarstw rolnych. Przeważa uprawa żyta i ziemniaków. [Maryniuk 2002]

Leśna kapliczka w miejscu pojmania dowódcy grupy powstańczej Leona Kota 7 III 1964 r. pochodzącego z Kąkolewnicy. [Leszczyńska 2014, 163]. Kapliczka słupowa z oszkloną latarenką. Obok drewniany krzyż z dwoma obrazami Matki Boskiej.

15 IX 1943 r. w Miłolesie Niemcy zamordowali Władysława Gałązkę. Pochowany na cmentarzu w Kąkolewnicy [ZR 2010, 336].

Na przełomie 1944 i 1945 r. we wsi rozlokowani byli żołnierze II Armii LWP oraz 2 Ukraińskiego Frontu Armii Czerwonej. Szacuje się, że przez 90 dni wojska polskie zajmowały w tej i okolicznych wsiach 55 kwater mieszkalnych i 23 pomieszczenia na auta, zaś wojska sowieckie przez 60 dni zajmowały w tym samym okresie 22 mieszkania i 21 pomieszczeń na sprzęt [APL ORP, AgK sygn. 4, s. 25].

W areszcie Powiatowego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Radzyniu Podlaskim odnotowani zostali dwaj żołnierze antykomunistycznego podziemia z Miłolasu: Tadeusz Golec „Dąbek” oraz Tadeusz Rosiński „Cygan” należący do kąkolewnickiej placówki Rejonu IV Obwodu Radzyń Zrzeszenia WiN pod dowództwem Aleksandra Kota „Wilka”. [Magier 2014, 27 i 48].