Wola Dubowska

Patrz hasło: Łomazy.

Nazwa wsi pochodzi od słowa „wola” oznaczającego pustą ziemię, oddaną osadnikom z czasowym zwolnieniem ich od powinności. Od nazwy dóbr, w których wola została założona, otrzymała właściwą swą nazwę w formie przymiotnikowej, w omawianym wypadku powstała ona w dobrach Dubów.

Wieś Wola Dubowska powstała w powiecie bialskim guberni siedleckiej (w latach 1912–1915 guberni chełmskiej) [DPKP, 1867, t. 66, s. 279]. W latach 1915–1918 r. znajdowała się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę należała do powiatu bialskiego województwa lubelskiego (1918–1939), w czasie okupacji niemieckiej dystryktu lubelskiego (1939–1944). Następnie ponownie w powiecie bialskim województwa lubelskiego (1944–1974). W latach 1975–1998 w województwie bialskopodlaskim, potem ponownie w powiecie bialskim województwa lubelskiego.

Gmina

W II Rzeczypospolitej miejscowość weszła w skład gminy Lubenka II, a od 1926 r. do nowej gminy Dubów [DzU, 1926, nr 7, poz. 45]. W 1933 r. utworzono gromadę Wola Dubowska [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. Po likwidacji gmin w 1954 r. Wolę Dubowską włączono do gromady Dubów [DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64]. W 1973 r. wieś włączono do gminy Łomazy [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 269]. Sołtysem w okresie II Rzeczypospolitej był m.in.: Karol Kutasewicz [APL, SPB, sygn. 245].

Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju (stan na 1.08.2024) wieś nie ma części składowych [https://eteryt.stat.gov.pl/].

Patrz: Właściciele.

W trakcie prowadzonych systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1987 na odosobnionym stanowisku zarejestrowano ślad osadniczy w postaci odłupka krzemiennego z bliżej nieokreślonego okresu [NID, AZP obszar 62-86].

Wola Dubowska pojawia się dokumentach w 1876, a jako zamieszkała miejscowość (w księgach metrykalnych parafii św. Anny w Białej Podlaskiej) w 1880 r. [APL OR, HBP, sygn. 445a].

Do 1876 r. niezamieszkała Wola Dubowska należała do właścicieli Dubowa. Wówczas dokonali oni parcelacji tej części majątku. Nabyli go: Moszek Edeltuch (45 morgów), Tomasz Nikołajczuk (30), Józef Nowak (60), Adam Korkowski (37,5), Józef Wojciechowski (15), Ignacy Krakowiak (7,5), Józef Bielecki (15), Mikołaj Zdunek (5), Paweł Guz (10), Szymon Zasadzki (45), Andrzej Kakus (30), Michał Wojdawski (15), Gustaw Komoda (15), Franciszek Czajka (30), Wawrzyniec Krassa (30), Wojciech Gronzka (30), Michał i Franciszek Fronczak (30), Marcin Gołębiowski (20), Stefan Kukuła (10), Andrzej Leński (7,5), Stefan Popławski (7,5), Michał Antosiewicz (7,5), Paweł Makaruk, Niczypor Tracewicz, Gabriel Ignaciuk (30), Stefan Jesse (60), Oksenty Oleszczuk (30), Jan Palczak (66), Wojciech Tomaszewski (30). Osadę leśną Julin nabył Antoni Żubrowski a Obrożek – Antoni Wiński [APL OR, HBP, sygn. 445a].

Nabywcami ziemi od 1876 r. byli prawie wyłącznie katolicy obrządku rzymskiego. Jedynie do 1905 r. we wsi mieszkało kilku prawosławnych [APL, KPCH, KV, sygn. 52]. Początkowo należeli oni do parafii rzymskokatolickiej św. Anny w Białej Podlaskiej. Obecnie wieś należy do parafii pw. św. Praksedy w Dokudowie. W Woli Dubowskiej znajduje się wybudowany w latach 90. XX w. kościół filialny.

Według spisu powszechnego z 1921 r. w 40 budynkach zamieszkiwało 287 osób, które deklarowały wyznanie: rzymskokatolickie – 284, mojżeszowe – 2 i inne – 1 [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4]. W 1947 r. we wsi mieszkało 254 osób [APL OR, SPwBP, sygn. 53]. W 2021 r. we wsi było zameldowanych 108 osób [https://www.polskawliczbach.pl]. Od końca XIX w. mieszkańcy wsi byli właścicielami indywidualnych gospodarstw rolnych.

W kampanii wrześniowej 1939 r. wzięli udział mieszkańcy Woli Dubowskiej. Poległ wówczas Henryk Krasa. W czasie walk w lipcu 1944 r. we wsi działał radziecki szpital polowy 175 Dywizji Strzeleckiej, w którym zmarło kilkunastu żołnierzy radzieckich. Mieszkańcy wsi należeli do ruchu oporu (BCH i AK). Po wojnie aresztowani przez aparat bezpieczeństwa zostali Antoni Chotkowski, Klemens Krasa i Piotr Chotkowski, który został skazany na karę śmierci i stracony. Zginął też milicjant Ksawery Krasa (24 I 1947) [Szudejko, 2018, s. 496-497].