Szymanowo

Patrz hasło: Łomazy.

Pierwotnie osada nazywała się folwark Łomazy, z czasem nazywany Łomazówka. W XIX w. pojawił się drugi awuls Szymonin. W 1900 r. informowano o folwarku Łomazy i fermie Szymonin [APL OR, HBP, sygn. 584]. Po 1920 r. zaczęto używać nazwy Szymonowo, Szymanowo. Nazwa wsi pochodzi od imienia Szymon.

Wieś Szymanowo powstała w powiecie bialskim województwa lubelskiego (1918–1939) a w czasie okupacji niemieckiej dystryktu lubelskiego (1939–1944). Następnie ponownie w powiecie bialskim województwa lubelskiego (1944–1974). W latach 1975–1998 w województwie bialskopodlaskim. Potem ponownie w powiecie bialskim województwa lubelskiego.

Gmina

Miejscowość powstała w gminie Huszcza. Po II wojnie światowej, 5 VI 1946 r. zalegalizowano przyłączenie się wsi w 1944 r. do gminy Łomazy [APL OR, SPwBP, sygn. 53]. W 1933 r. utworzono gromadę, w skład tej ostatniej weszła kolonia Łomazy-Szymanowo [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. Po likwidacji gmin w 1954 r. Szymanowo włączono do gromady Łomazy [DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64]. W 1973 r. wieś włączono do gminy Łomazy [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 269]. Sołtysem w Szymanowie w 1945 r. był Jan Poszytek [APL OR, AGŁomazy, sygn. 3].

Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju (stan na 1.08.2024) częścią wsi jest Łomazówka [https://eteryt.stat.gov.pl/].

W 1865 r. uwłaszczono w Łomazówce następujące osoby: Bessaraba Iwan, Bessaraba Maksim, Dawidiuk Fiodor, Dobruk Iwan, Kondratiuk Grigorij, Kondratiuk Stanisław, Kozak Włas, Maksymiuk Jakim, Melańczuk Paweł, Raczkowski Iwan, Samociuk Semen i Seń Piotr [APL, ZTL, sygn. 60]. W latach 1920-1921 we wsi osiedli mieszkańcy z terenów obecnej gminy Łomazy: Józef Bandzarewicz, Adam Hołonowicz, Walenty Jarocki, Józef Krupski, Stanisław Makowiecki, Grzegorz Pajdosz, Sakowicz, Antoni Serhej, Bazyli Sobechowicz, Piotr Śnitko i Aleksander Zaniewicz oraz osoby z innych okolic: Celiński, Stolarczyk, Poszytek, Popławska, Belkiewicz, Kozioł, Wojtaszek, Gołoś, Derlukiewicz, Bańkowski i Jemioła [Szudejko, 2018, s. 495].

W trakcie prowadzonych systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1983 odkryto 5 stanowisk, na których zebrano nieliczne materiały ceramiczne i krzemienne, na podstawie których wyróżniono kilka etapów osadnictwa z zakresu: paleolitu schyłkowego, przełomu neolitu i epoki brązu, niesprecyzowanej fazy kultury łużyckiej, także wczesnego średniowiecza (brak uściślenia) i okresu nowożytnego (XVI w.). Chronologii części ułamków naczyń nie określono [NID, AZP obszar 64-87; także Dmochowska 1988, 145; także Libera 1998, 68].

Prowadzono również prace poszukiwawcze z wykorzystaniem sprzętu elektronicznego na wybranym obszarze dawnego folwarku funkcjonującego w XIX w. Pozyskano 200 przedmiotów metalowych oraz kilkanaście fragmentów ułamków naczyń. Poza odosobnionym znaleziskiem fibuli z okresu wpływów rzymskich, pozostałe to: monety, ozdoby, elementy umundurowania, dewocjonalia, militaria – pochodzące w większości z okresu XVII-XX w. [Banasiewicz-Szykuła et al. 2015, 13-14].

W połowie XIX w. istniał awuls Szymonin. Od parcelacji majątku w 1920 r. zaczęli się osiedlać nabywcy działek i w ten sposób powstała wieś [Szudejko, 2018, s. 494-495].

Ziemie, na których powstało Szymanowo stanowiły część dóbr królewskich (później rządowych) [patrz hasło; Łomazy]. Właściwie był to folwark Łomazy [APR, ZDP, sygn. 21024].

W zdecydowanej większości osadnicy, którzy posiadali w XX w. ziemię w Szymanowie byli katolikami obrządku rzymskiego należącymi do parafii pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Łomazach.

W 1947 r. we wsi zamieszkiwało 225 osób [APL OR, SPwBP, sygn. 53]. W 2021 r. we wsi było zameldowanych 140 osób [https://www.polskawliczbach.pl]. Zdecydowana większość mieszkańców Łomazówki na przestrzeni dziejów utrzymywała się z rolnictwa. Jej mieszkańcy byli pracownikami miejscowych folwarków: Łomazy i Szymonin. W oparciu o prawo z 1864 r. uwłaszczono 12 właścicieli placów z ogrodami. W sumie w wyniku uwłaszczenia otrzymali oni 14 morgów ziemi, bez praw serwitutowych [APL, ZTL, sygn. 60].