Studzianka

Patrz hasło: Łomazy.

Nazwa wsi pochodzi od gwarowego słowa studziany (zimny) albo od słowa studzienka [NMP, 2021, t. 16]. W połowie XIX w. Szenejki (obecnie część Studzianki) były określane jako osada młynowa [APL OR, HBP, sygn. 584].

Studzianka położona była na terenie Wielkiego Księstwa Litewskiego. Pierwotnie należała do powiatu brzeskiego ziemi brzeskiej województwa podlaskiego. Od roku 1566 znalazła się w powiecie brzeskim nowo utworzonego województwa brzesko-litewskiego. Po III rozbiorze Rzeczypospolitej miejscowość znalazła się w zaborze austriackim w cyrkule bialskim (Galicji Zachodniej).

Po włączeniu w 1809 r. tzw. Nowej Galicji do Księstwa Warszawskiego, w 1810 r. wieś weszła w skład powiatu włodawskiego departamentu siedleckiego [DPKW, 1811, t. 2, nr 16, s. 148]. Po powstaniu w 1815 r. Królestwa Polskiego, w wyniku reformy administracyjnej z 1816 r., znalazła się w powiecie bialskim obwodu bialskiego województwa podlaskiego (od 1837 r. guberni podlaskiej) [DPKP, 1816, t. 1, s. 119]. W latach 1844–1866 leżała w okręgu bialskim powiatu bialskiego guberni lubelskiej, a od 1867 r. w powiecie bialskim guberni siedleckiej (w latach 1912–1915 guberni chełmskiej) [DPKP, 1867, t. 66, s. 279]. W latach 1915–1918 r. znajdowała się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę należała do powiatu bialskiego województwa lubelskiego (1918–1939), w czasie okupacji niemieckiej dystryktu lubelskiego (1939–1944). Następnie ponownie w powiecie bialskim województwa lubelskiego (1944–1974). W latach 1975–1998 w województwie bialskopodlaskim, potem ponownie w powiecie bialskim województwa lubelskiego.

Gmina

Gminy dominialne wprowadzono na podstawie Konstytucji Księstwa Warszawskiego. Na mocy ustawy z 1809 r. powstały gminy wiejskie, na czele których stali wójtowie, którymi zostawali z urzędu właściciele dóbr ziemskich, którzy za zgodą władz zwierzchnich mogli wyznaczać swoich zastępców. Wójtowie byli wykonawcami zarządzeń władz państwowych, opiekowali się majątkiem gminnym, czuwali nad bezpieczeństwem, porządkiem i zdrowiem mieszkańców. Przy tym pełnili swoją funkcję bezpłatnie. Pomocą wójtom w poszczególnych wsiach służyli sołtysi [DPKW, 1809, t. 1, s. 227–236]. Studzianka stanowiła odrębną gminę. Zastępcą wójta w 1856 r. był Tadeusz Przednickiewicz [APL, MSGL, sygn. 167]. Po utworzeniu na mocy ukazu cara Aleksandra II gmin samorządowych w Królestwie Polskim, w 1865 r. weszła w skład gminy Lubenka [APL, BKSW, sygn. 3], której nazwę w 1926 r. zmieniono na Huszcza [DzU, 1926, nr 7, poz. 45]. Po II wojnie światowej, 5 VI 1946 r. zalegalizowano przyłączenie się wsi w 1944 r. do gminy Łomazy [APL OR, SPwBP, sygn. 53]. W 1933 r. utworzono gromadę Studzianka [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. Po likwidacji gmin w 1954 r. utworzono gromadę Studzianka, składającą się ze Studzianki, Lubenki i Koszoł [DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64]. W 1960 r. zlikwidowano ją i omawianą wieś przeniesiono do gromady Łomazy [DUWRNwL 1959, nr 9, poz. 63]. W 1973 r. wieś włączono do gminy Łomazy [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 269].

Sołtysem w okresie II Rzeczypospolitej był m.in.: Jan Owczaruk [APL, SPB, sygn. 245], a w 1945 r. Kazimierz Mirończuk [APL OR, AGŁomazy, sygn. 3]; Kazimierz Mirończuk (1951) [APL OR, AGŁomazy, sygn. 7].

Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju (stan na 1.08.2024) częściami wsi są: Szenejki, Naddatki, Niedźwiedzica [https://eteryt.stat.gov.pl/]. W połowie XIX w. w Szenejkach odnotowano następujące nazwy terenowe: Wyrąb, Zaliwki, Zahrodnik i Zakuty [APR, ZDP, sygn. 20977].

Nazwy miejscowe ze Studzianki – informacje nadesłał Pan Łukasz Węda ze Stowarzyszenia Rozwoju Miejscowości Studzianka

Ł Y S A G Ó R A – piaszczysta wydma o wys. 143 m n.p.m. Jeszcze w 1926 r. znajdowały się tutaj kamienie z krzyżami oraz ludzkimi szkieletami. Z relacji najstarszych mieszkańców wsi wynika, że była ona „wysokości stodoły”. Pokazywały się tam także wilki. Niektórzy twierdzą, że kiedyś z tego miejsca widać było kościół w Huszczy. Niegdyś była tutaj także strzelnica. 

G O Ś C I N I E C – droga, szosa biegnąca z Łomaz przez Studziankę w kierunku Ortela Królewskiego. Był to dawny Szlak Jagielloński zwany też Wielką Drogą, prowadzący z Krakowa do Wilna. 

Z A G U M I E N I E – droga biegnąca równolegle do szosy. Zagum – tzn. za stodołami. 

Z I E L A W A  –  rzeka, prawy dopływ Krzny o długości 68 km i powierzchni dorzecza 1226 km². Wypływa ze sztucznego jeziora Mosty pod wsią Mosty. Płynie w kierunku północno-wschodnim. Przepływa przez miejscowości: Wisznice, Dubicę, Bordziłówkę, Szelest, Łomazy, Studziankę Ortel Królewski, Perkowice i wpada do Krzny pod wsią Woskrzenice Duże. Główne jej dopływy to: Krynica, Lutnia, Żarnica, Grabarka, Muława 

G Ł U C H – pole, miejsce bitwy 15.09.1769 r. w której zginął płk Franciszek Ksawery Pułaski, brat Kazimierza. W 1931 lub 1932 r., niejaki Bojczewski ze Studzianki odnalazł w tym miejscu szkielety ludzkie, szczątki trumien i zbroje. Około 1935 r. cmentarz zaorano. Według W. Osipiuka z Białej Podlaskiej jeszcze po II wojnie światowej w pobliżu rzeki Zielawy istniało „stare cmentarzysko”, które według podania miało być śladem jakiejś dawnej, wielkiej bitwy. Bitwa na Głuchu wymieniona została w „Zemście” A. Fredry w akcie IV scenie 1. Cześnik Raptusiewicz dobywając szablę mówi: „He, he, he! Pani barska! Pod Słonimem, Podhajcami, Berdyczowem, Łomazami dobrze mi się wysłużyła”. 

J A N O S Z Ó W K A (Januszówka) – nazwa miejscowa drogi. Droga, przy której mieszkał Kapitan Samuel Murza Januszewski, major przybocznej gwardii cesarza  Napoleona. W 1823 awansował na kapitana w 3. Pułku Ułanów, służąc w pierwszym szwadronie pod komendą Józefa Czyżewicza. Jego oddział zajmował miasteczko Łomazy. Za zasługi w powstaniu listopadowym 8 czerwca 1831 r. otrzymał Order Virtuti Militari. Ożenił się z Marianną z Chaleckich 6 stycznia 1825 roku, córką Albrechta Chaleckiego i Zofii z Bielaków, mającą szesnaście lat, która urodziła mu sześcioro dzieci. Zm. 13 stycznia 1851 r. 

S Z E N E J K I – nazwa Szenejki przyjęła się od jej założycieli, którzy przez trzy wieki byli również jej właścicielami. Ród Szenejków zapoczątkowali w Studziance Hryć i Lewko Szenejkowie, którzy w 1672 r. kupili tutaj dwa młyny i każdy z nich po włóce ziemi (2 włóki litewskie ok. 43,5 ha). W 1673 roku otrzymali oni prawo do posiadania młynów na rzece Zielawie przywilejem od króla Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Mieli oni obowiązek odbudowy zniszczonych działaniami wojennymi młynów i grobli. Zwolnieni zostali przy tym z wszelkich obciążeń i opłat. Wieś i folwark Szenejki przetrwały do XX wieku. Ostatnim właścicielem z Szenejeków był Walenty (1902-1968) posiadający blisko 50 ha majątek. Gospodarstwo Walentego Szenejki jak na czasy przedwojenne było bardzo nowoczesne. W skład folwarku wchodził m.in. drewniany dworek (spłonął przed II wojną, a na jego miejscu wybudowano drugi), zabudowania, młyn, kuźnia, domowa biblioteka, piękne stawy. Ponadto posiadał wszystkie dostępne wówczas maszyny rolnicze. W swoim majątku stworzył Spółdzielnię Produkcyjną, którą następnie przepisał na siostry. Poza tym, jako jeden z nielicznych w powiecie bialskim posiadał samochód. Na rozległych wówczas rozlewiskach można było wędkować i pływać łódką. Walenty Szenejko pełnił funkcję łowczego rejonowego, współzałożyciela i od 1949 r. prezesa Gminnego Chłopskiego Towarzystwa Łowieckiego w Łomazach. Stąd też był często odwiedzany przez znane osobistości 

P I S Z C Z A N A – miejsce wzdłuż rowu biegnące w kierunku Ortela Królewskiego. 

G L I N K I – miejsce, gdzie wydobywano glinę. Tutaj w latach 60-tych XX w. funkcjonowała cegielnia. 

N A D D A T K I – pola w kierunku Lubenki wydzielone w przeszłości z dóbr łomaskich. 

J A M A  C Z Y M B A J A (CZYMBAJOWA JAMA) – zagłębienie występujące przy rzece Zielawa. W przeszłości była to łąka należąca do Tatara Czymbajewicza. 

Z A R U K A – las uzyskany za poręczenie – „zaruka”. 

N I E D Ź W I E D Z I C A – pole-siedlisko. Według legendy w przeszłości była tutaj puszcza, gdzie miała pojawiać się samotna niedźwiedzica. Istnieje wersja o zamieszkaniu tych ziem przez rodzinę Niedźwiedź. 

T A T A R S Z C Z Y Z N Y – pola, które były niegdyś w posiadaniu Tatarów. 

M E C Z E C I S K O – zlokalizowane w miejscowości Studzianka w gm. Łomazy. Zajmuje szczególne miejsce w historii regionu i lokalnej społeczności. W Studziance do 1915 roku stał meczet – świątynia tatarska, oddany do użytku sto lat wcześniej i pełniący centralną rolę w życiu tatarskiej społeczności, tzw. dżemiatu, która zamieszkiwała te tereny przez ponad 250 lat. Tatarzy sprowadzili się na te ziemie w 1679 r. gdy król Jan III Sobieski nadał tutaj ziemię rotmistrzowi Samuelowi Romanowskiemu oraz jego żonie Reginie z Kieńskich. Krótko po nadaniu wybudowano we wsi meczet i założono cmentarz (mizar), którego duże fragmenty zachowały się do dzisiaj. W sierpniu 1915 r., podczas odwrotu wojsk rosyjskich, wieś wraz z meczetem została spalona. W 1921 r. ostatni tatarski duchowny Maciej Bajrulewicz przekazał mieszkańcom plac po meczecie pod budowę szkoły. Miejscowa społeczność w 1928 roku na tym placu ufundowała pomnik na 10-tą rocznicę odzyskania niepodległości. Budynek szkoły został wybudowany dopiero po 2 WŚ i placówka funkcjonowała do 2016 roku.

W inwentarzu z roku 1566 wymieniono mieszkańców Studzianki o następujących nazwiskach: Wieliczko, Zubko, Szpakowicz, Krydłowicz, Korniczanin, Bezruczno, Bokowiec, Łopszenia, Siemiatycki, Moroz, Woskrieniec, Niski, Bagina, Dec, Mac, Suma, Łagoda, [DMAMJ, s. 353]. Po roku 1679 w Studziance pojawiają się nazwiska tatarskie: Romanowicz, Ułan, Krzeczkowski, Łowczycki, Kryczyński, Azulewicz.

W 1864 r. w Studziance A uwłaszczono następujących włościan: Bojarczuk Semen, Daniewicz Iwan, Daniewicz Semen, Kaczanowicz Nikołaj, Kaliszuk Fiodor, Kożuchowski Anton, Marczuk Piotr, Markiewicz Piotr, Moczulski Michaił, Moczulski Piotr, Morawski Jakow (I), Morawski Jakow (II), Morawski Ludwik, Panasiuk Iwan, Wysocki Iwan, Wysocki Iwan (Petrik), Zieniuk Justyn i Żarkiewicz Nikołaj a w Studziance B: Awtoruk Jakow, Daniewicz Maksym, Franczuk Iwan, Kaczanowicz Benedykt, Kaczanowicz Jan, Pawszuk Onufry, Kowalewski Ludwik, Panasiuk Iwan, Sadownik Marianna i Sawicki Adam [APL, ZTL, sygn. 96]. Ponadto w Szenejkach uwłaszczono Marcina i Onufrego Szenejków [APL, ZTL, sygn. 99].

W bliżej nieznanych okolicznościach znaleziono „duży topór kamienny” [Nosek 1957, 185; także Żółkowski 1988, 94]. Według informacji mieszkańca z Białej Podlaskiej w bliżej niezlokalizowanym rejonie ma się znajdować „stare cmentarzysko” [Żółkowski 1988, 94]. W trakcie prowadzonych systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1982 i 1985 odkryto 19 stanowisk, na których zebrano głównie materiały ceramiczne, w mniejszym stopniu krzemienne, na podstawie których wyróżniono kilka etapów osadnictwa z zakresu pradziejów oraz okresów historycznych. Najstarsze ślady pochodzą z wczesnej epoki brązu (kultura trzciniecka) i niesprecyzowanej fazy kultury łużyckiej. Kolejne znacznie liczniejsze materiały stanowią pozostałość po osadach z różnych faz średniowiecza – w zakresie XII-XIII oraz XIV-XV w. Z okresu nowożytnego (XVII-1 poł. XIX w.) pochodzi skałka krzemienna (element „dający iskrę”) stosowana w broni gładko lufowej [NID, AZP obszary: 62-87 i 63-87 – część określona: Kolonia Studzianka; także Dmochowska 1988, 141; 143-144; Bargieł, Zakościelna 1995, cz. 1, 64].

Prowadzono również poszukiwania lokalizacji meczetu funkcjonującego w latach 1817-1915, który w trakcie działań pierwszej wojny światowej uległ spaleniu i jakkolwiek prace wykopaliskowe nie doprowadziły do jego odkrycia, to analizy kartografii jednoznacznie umożliwiły jego umiejscowienie [Niedźwiadek 2024].

Pierwsza wzmianka o osadzie (w brzmieniu Studzianna), pochodzi z roku 1566, choć ma ona zapewne dawniejszy rodowód [DMAMJ, s. 353].

(Informacje o właścicielach i zarządcach w okresie przedrozbiorowym patrz hasło: Łomazy).

Osadnictwo tatarskie. Rok 1679 otworzył tatarski rozdział w historii Studzianki. W marcu tego roku król Jan III Sobieski nadał tutaj 25 włók rotmistrzowi Samuelowi Romanowskiemu i jego żonie Reginie z Kieńskich oraz „całej jego kompanijej” [APR, ZDP, sygn. 12836, s. 112].

Dwa lata później nadanie 8 włók w Studziance dostaje pułkownik Adam Ułan Korsacki i jego żona Felicjanna z Romanowskich, a potem ich syn Aleksander. W roku 1731 część Studzianki znajduje się w rękach Michała Ułana Łostajskiego i jego żony Zuzanny z Krzeczkowskich. W kolejnych latach XVIII wieku wśród użytkowników gruntów w Studziance znajdujemy przedstawicieli takich tatarskich rodzin jak: Kryczyńscy, Łowczyccy, Azulewiczowie, Wojniczowie. W 2 połowie XVIII w. użytkownikiem większości gruntów w Studziance był rotmistrz Aleksander Mustafa Azulewicz i jego żona Felicjanna z Tuhanów-Baranowskich [Szczegóły tych nadań: AVAK, t. 5, s. 401-403]. W roku 1732 na 50 włók ziemi znajdujących się w Studziance, 33 znajdowało się w rękach tatarskich, sześć lat później praktycznie wszystkie [Kołodziejczyk 1990, s. 199-200]. W ciągu XVIII wieku Studzianka stała się typową wsią tatarską, zamieszkałą głównie przez samych Tatarów. Należy podkreślić, że nadania na rzecz Tatarów nie czyniły z nich pełnoprawnych właścicieli ziemskich. W zamian za obowiązek służby wojskowej, czy później za stosunkowo niewielki czynsz, otrzymywali oni nadania na bardzo dogodnych, ale jednak ograniczonych zasadach. Z reguły były to nadania, które miały służyć obdarowanemu, ewentualnie wdowie po nim jako dożywocie. Po ich śmierci zwykle nadawano poszczególne nadziały innym beneficjentom. Wszelkie transakcje związane z tymi dobrami, jak sprzedaż, sukcesja, przekazanie w dzierżawę, itp. wymagały akceptacji królewskiej. Przełomowe znaczenie dla sytuacji własnościowo-prawnej Tatarów posiadających nadania w ekonomiach, miała konstytucja sejmu 1786 r. „Wzgląd na zasługi narodu tatarskiego”, stwierdzająca m.in. że wszystkie nadania poczynione dotąd przez władców na rzecz Tatarów, „czy to lenne, czyli też dożywotnie, w dziedziczne zamieniamy i prawu ziemskiemu poddajemy” [VL, t. IX, s. 40; Kołodziejczyk 1990, s. 206]. W ten sposób Tatarzy stali się pełnoprawnymi, dziedzicznymi właścicielami dzierżonych dóbr.

Na początku XIX w. w Studziance istniało pięć majątków:

Studziankę A na mocy przywileju króla Stanisława Poniatowskiego otrzymał Jakub Azulewicz, przed 1822 r. odziedziczył ją jego syn Abraham. W 1824 r. część otrzymali spadkobiercy Felicjanny Azulewiczowej. Z tej ostatniej w 1832 r. Marianna z synem Janem Bielakowie nabyli 75 morgów ziemi. Po Janie Bielaku w 1835 r. odziedziczyła jego część Zuzanna z Montuszów, po drugim mężu Cymbajewiczowa. Ta wyprzedała swoją część Janowi Dąbrosiewiczowi (1843), Marcinowi Jarockiemu (1844), Bartłomiejowi i Magdalenie Wierzbickim (1844), Stefanowi Szenejko (1845) i Filipowi Kowalewskiemu (1845). W 1861 r. część nabył ksiądz Ignacy Pyszczyński, który rok później przekazał ją Franciszkowi Pyszczyńskiemu. Zasadniczą część dóbr po śmierci Abrahama Azulewicza odziedziczyły jego dzieci: Helena Smolska, Elżbieta, Józef, Maciej vel Machmet i Felicjanna Lisowska. Do 1859 r. Maciej wykupił udziały rodzeństwa w spadku [APL OR, HBP, sygn. 241].

Studziankę B z nomenklaturą Sienkiewizna posiadał na początku XIX stulecia Samuel Azulewicz (zm. 3 III 1814). Po jego śmierci majątek przeszedł w posiadanie wielu spadkobierców. Połowa należała na mocy wyroku sądowego z 1816 r. do jego żony Heleny Koryckiej. Drugą połowę odziedziczyły Helena Azulewiczówna i Felicjanna Azulewiczowa. Wobec szybkiej śmierci ostatniej, jej część przeszła na własność Wspomnianej Heleny Azulewiczówny, Marianny z Azulewiczów Kryczyńskiej i sukcesorów po Zenepie z Azulewiczów Kryczyńskiej – córek Felicjanny i Rozalii oraz synów Amurata, Abrahama i Macieja i Asji z Azulewiczów Baranowskiej [APL OR, HBP, sygn. 243].

Studziankę C 24 VI 1806 r. od Bekera i Elżbiety z Baranowskich Bielaków kupili Aleksander i Marianna z Szachniewiczów Okmińscy. Po śmierci Aleksandra jego połowa dóbr przeszła na własność jego synów – Eliasza, Jana i Macieja, a po śmierci tego ostatniego w 1835 r. jego część przejął syn Aleksander. W 1836 r. Jan sprzedał swoją część Eliaszowi. Ten ostatni w 1838 r. otrzymał od matki 3/12 majątku. Taką samą część przekazała ona wnukowi Aleksandrowi. W 1841 r. Eliasz część swojego majątku sprzedał Janowi Eysmondowi i Jakobowi Derlickiemu. Potem w 1854 r. sprzedał on część nazywaną siedlisko Stefanowi i Helenie Szenejkom. Wcześniej, w 1847 r. Aleksander sprzedał swoją część Emilii Lisieckiej, która z kolei sprzedała ją w 1868 r. dla Aleksandra Lisieckiego [APL OR, HBP, sygn. 244].

Studziankę D Józef Murza i Helena z Ułanów Kryczyńscy przekazali Jakubowi Podniesinskiemu. W latach 1825-1833 nabył je Antoni Nieckosiński, który już w 1834 r. sprzedał je Piotrowi Matusiewiczowi. W 1839 r. właścicielem został Iwan Matusiewicz, a po jego śmierci majątek przejęły córki – Karolina Piwoni i Emilia Matusiewicz, które sprzedały go w 1883 r. dla Aleksandra Kułakowskiego. Ten w kolejnych latach rozprzedał majątek [APL OR, HBP, sygn. 245].

Studziankę E do 1817 r. posiadał Józef Jamiołkowski. W tym roku kupił je Samuel Aleksandrowicz. Po jego śmierci spadkobiercy sprzedali majątek w 1834 r. Wasylowi Hryciukowi, który połowę odsprzedał Sylwestrowi Niczyporukowi [APL OR, HBP, sygn. 246].

Studzianka F na początku XIX w. należała do Marianny Miłkowskiej. Po jej śmierci (1822) odziedziczyły ją córki Zuzanna, żona Sulimana Olejewskiego i Amelia. W 1833 r. sprzedały one majątek Jakubowi i Helenie Cymbajewiczom [APL OR, HBP, sygn. 247]

Szenejki należały zaś do dóbr rządowych Łomazy [patrz hasło: Łomazy]. W 1841 r. dochody z czynszu z Szenejek stały się dzierżawą funduszową Towarzystwa Kredytowego Ziemskiego [APR, ZDP, sygn. 21024].

W okresie przedrozbiorowym ludność zamieszkująca wieś w większości była najpierw prawosławnymi, a po unii brzeskiej grekokatolikami (unitami). Pod względem administracji kościelnej tereny te należały do prawosławnej (a po 1596 r. unickiej) diecezji włodzimiersko-brzeskiej. W XVIII w. zaliczane były do parafii unickiej w Łomazach w dekanacie bialskim diecezji włodzimiersko-brzeskiej a po rozbiorach Rzeczypospolitej diecezji chełmskiej). W 1815 r. w miejscowości mieszkało 235 unitów [APL, CHKGK, sygn. 215]. Znaczna część z nich była wrogo ustosunkowana wobec przymusowego przejścia na prawosławie w 1875 r. i jedynie formalnie je przyjęła. Po 1875 r. niewielu „prawosławnych” uczęszczało na nabożeństwa w cerkwi. Za to nielegalnie chrzcili oni dzieci i zawierali małżeństwa w obrządku katolickim. W tej sytuacji informacja proboszcza prawosławnego z Łomaz z 1876 r. o 319 prawosławnych w Studziance i 13 w Szenejkach prezentuje jedynie stan formalny a nie realny [APL, KPCH, sygn. 1]. Po carskim ukazie tolerancyjnym z 1905 r., zezwalającym na legalne przyjmowanie obrządku rzymskokatolickiego wszyscy prawosławni ze wsi – 344 i Szenejek – 12 (1904) przeszli na katolicyzm [APL, KPCH, sygn. 52, 55].

Drugą grupę mieszkańców wsi stanowili katolicy obrządku rzymskokatolickiego, należący do parafii rzymskokatolickiej pw. św. Apostołów Piotra i Pawła w Łomazach. W 1818 r. we wsi było sześć dymów należących do wiernych tego obrządku [AGAD, CWW, sygn. 675]. Liczba katolików obrządku rzymskokatolickiego wzrosła dopiero w 1905 r. Od tego roku stali się oni grupą dominującą wyznaniowo we wsi.

Mieszkali tu również muzułmanie. Po roku 1679, dzięki nadaniom królewskim liczną grupę mieszkańców Studzianki zaczęli stanowić Tatarzy, wyznawcy islamu. Zapewne już około roku 1680 zbudowali we wsi meczet i urządzili swój cmentarz (mizar), którego pozostałości możemy podziwiać do dziś.

Opiekę religijną nad muzułmanami w Studziance sprawowali imamowie. Pierwszym o jakim mamy informację, był nieznany z imienia Bielak [Węda 2007, s. 17-20]. Ostatni meczet zbudowano we wsi w 1817 r. „Meczet był niewielki, zbudowany z drewna, na rzucie zbliżonym do kwadratu. Posiadał wysoki dach czterospadowy z krótką kalenicą. Pokryty był gontem, z podcieniami od frontu, wspartymi na trzech słupach. Dach zwieńczony był niewielkim minaretem sygnaturkowym, który umieszczony był centralnie, o podstawie ośmiobocznej, nakryty cebulastą kopułą ze sterczyną. Na jej szczycie znajdował się półksiężyc, pokryty blachą. Ściany o wys. 4 m., oszalowane były pionowymi deskami, zapewne na niskim podmurowaniu. Okna prostokątne, po dwa w ścianach bocznych i prawdopodobnie również południowej. W ścianie frontowej (płn.), znajdowały się drzwi wejściowe, które prowadziły do osobnych pomieszczeń dla mężczyzn i kobiet. Podział wnętrza wzdłużny” [„Echo Studzianki”, 2009, nr 1, s. 2]. Został on spalony przez wycofujące się wojska rosyjskie w 1915 roku. Imamami w Studziance byli: Eliasz Olejkiewicz (do 1805), Aleksander Okmiński (1805-1826), Maciej Okmiński (1826-1856), Eliasz Okmiński (1856-1870), Mustafa Lisowski (1870-1898) i ostatni Mateusz Bajrulewicz (po 1898) [Szudejko, 2018, s. 486].

W II połowie XIX w. we wsi powstała szkoła cerkiewno-parafialna. W 1904 r. uczyła w niej Eufrasinia Dowbor [APL, KPCH, sygn. 52]. Od 1944 r. we wsi działała szkoła jednoklasowa, mieszcząca się w wynajmowanym budynku.

W inwentarzu z roku 1566 odnotowano w Studziance 50 rodzin, co pozwala szacować ilość mieszkańców na około 250-300 osób [DMAMJ, s. 353]. W roku 1789 odnotowano w Studziance 5 rodzin i 34 mieszkańców [Buczyło 2019, s. 100]. Według wykazu z 1827 r. we wsi znajdowało się 42 domów zamieszkanych przez 282 osób a w Szenejkach w 7 domach mieszkało 42 osoby [Tabella miast, 1827, t. 2, s. 206, 223]. Słownik Geograficzny informuje zaś o 62 domach i 352 mieszkańcach w 1876 r. w Studziance i 2 domach i 20 osobach w Szenejkach [SGKP, 1880–1914, t. 11, s. 496, 896]. W 1887 r. w Studziance w 73 domach zamieszkiwało 415 osób a w Szenejkach w 3 domach 32 osób [PKSG za 1887, s. 102, 115]. Według spisu powszechnego z 1921 r. w Studziance w 89 budynkach mieszkało 541 osób, które deklarowały wyznanie: rzymskokatolickie – 518, mojżeszowe – 18, prawosławne – 5 i inne – 7. W Szenejkach w 2 budynkach zamieszkiwało 212 osób, które deklarowały wyznanie rzymskokatolickie [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4]. W 1947 r. we wsi zamieszkiwało 625 osób [APL OR, SPwBP, sygn. 53]. W 2021 r. we wsi było zameldowanych 370 osób [https://www.polskawliczbach.pl].

Zdecydowana większość mieszkańców Studzianki na przestrzeni dziejów utrzymywała się z rolnictwa. W roku 1566 do wsi należało 50 włók „gruntu średniego”. Oprócz tego do wsi należało ponad 4 włóki tzw. „naddatków”, za użytkowanie których mieszkańcy nie musieli płacić. Mieszkańcy zobowiązani byli do zapłaty czynszu w wysokości 12 groszy z włóki. Pozostałe obciążenia i powinności, takie jak tzw. tłoki, gwałty, konieczność dostarczenia siana, gęsi, kur można było zamienić na dodatkowe opłaty. Po przeliczeniu na pieniądze wszystkich zobowiązań, całkowity czynsz wynosił 97 groszy z włóki. Całkowity roczny dochód z wsi wynosił nieco ponad 82 kop groszy [DMAMJ, s. 353-354]. W roku 1682 Studzianka liczyła 50 włók, z czego wszystkie były wolne i nie przynosiły bezpośredniego dochodu skarbowi królewskiemu. Z tej liczby 2 to tzw. włóki młynarskie, 8 za przywilejem królewskim trzymał p. Pruszak – Bieniewski, 8 zaś niejaki pan Korsak. Natomiast „in anno 1680 z łaski JKMci […] i ordynansu, w tej wsi oddano jegomość panu Samuelowi Romanowskiemu rotmistrzowi chorągwi tatarskiej i całej jego kompaniej […] włók 25, z których żaden nie idzie do skarbu JKMci prowent” [APR, ZDP, sygn. 12836, s. 112]. W Studziance wydzielone były 2 włóki młyńskie, W roku 1672 Hryc i Lewko Szenejkowie otrzymali zgodę od ówczesnego administratora ekonomii brzeskiej Aleksandra Hilarego Połubińskiego, na ich nabycie pod warunkiem odbudowy i utrzymywania młynów i grobli. Wywiązali się oni z tych zobowiązań, bowiem w inwentarzu z roku 1682 znajdujemy informację o działających „w Studziance na rzece u Szeneyków, dwa młynów po jednym kole”. Włóki młyńskie których użytkowników nazywano „młynarzami szenejkowskimi” odnotowywano także pod koniec XVIII w. [Buczyło 2019, s. 89]. Właściciele dóbr z reguły oddawali je w zastaw, np. Abraham Azulewicz na początku XIX w. po pół włóki przekazał Antoniemu Nieckosińskiemu, Dominikowi Wierzbickiemu vel Walińskiemu i Antoniemu Czarnieckiemu. Z kolei Jan Bielak oddał swoją część w zastaw Franciszkowi Wojtulewiczowi [APL OR, HBP, sygn. 241].

Do 1864 r., czyli ukazu uwłaszczeniowego znaczna część ziemi była użytkowana przez włościan pańszczyźnianych. Chłopi z tej wsi odrabiali swoje powinności pańszczyźniane w miejscowych folwarkach. W 1864 r. w części wsi Studzianka A, w oparciu o prawo z 1846 i 1864 r. uwłaszczono 12 gospodarstw będących w posiadaniu 18 właścicieli. Większość gospodarstw otrzymało ok. 27 morgów ziemi. W sumie w wyniku uwłaszczenia chłopi otrzymali 303 morgów ziemi. W części wsi Studzianka B, w oparciu o prawo z 1846 i 1864 r. uwłaszczono 6 gospodarstw. Gospodarstwa miały powierzchnię od 13 do 30 morgów ziemi, razem dawało to 110 morgów. Z kolei w oparciu tylko o prawo z 1864 r. uwłaszczano cztery place z ogrodami. Wszyscy otrzymali również prawa serwitutowe. W części Studzianka A mieli otrzymywać z lasów dworskich materiału na poprawę i budowę budynków w miarę potrzeb, dwa wozy opału tygodniowo przez sześć miesięcy. Z kolei w części Studzianka B mogli rąbać zarośla na opał i łowić ryby w Żelawce. Uwłaszczeni z obydwu części otrzymali też prawo wypasania bydła. Serwituty leśne w Studziance A sprecyzowano w 1882 r. [APL, ZTL, sygn. 96]. Z kolei w Szenejkach uwłaszczono dwóch młynarzy (80 morgów), bez praw serwitutowych [APL, ZTL, sygn. 99]. W miejscowości przez lata istniały tylko młyny, których dzierżawcy w XIX w. byli zobowiązani do odrabiania pańszczyzny. W 1844 r. włościanie z Szenejek zostali oczynszowani [APR, ZDP, sygn. 21014]. Część mieszkańców wsi była bezrolna i trudniła się innymi zawodami. W 1929 r. w miejscowości prowadzili działalność zawodową: rzeźnik: S. Fruchtman; sklepy spożywcze: J. Kożuchowski, W. Skolimowski; wiatrak: W. Kowalewski [KAP, 1930, s. 603].

Mizar – cmentarz muzułmański

Założony najprawdopodobniej w I poł. XVIII w. (pierwotny był w innym miejscu), użytkowany do 1936 r. Zachowanych ok. 160 kamieni nagrobnych z piaskowca i kilka płyt, nagrobki z II poł. XVIII (najstarszy z 1747 r., z nieczytelnym nazwiskiem).

Na kamiennych nagrobkach wyżłobione gwiazdy, półksiężyce oraz inskrypcje w języku arabskim, polskim i rosyjskim (po arabsku są modlitwy i wersety z Koranu, ale nie całe napisy nagrobne; motywy orientalne mylnie odczytywane są jako arabskie; szahada bądź wersety z Koranu towarzyszą nagrobkom w ich górnej części). Niestety czas zatarł częściowo lub w całości napisy na wielu kamieniach. Leżą tu rody Azulewiczów – od pokoleń żołnierzy w służbie Rzeczpospolitej, a także Abramowiczów, Aleksandrowiczów, Bazarewskich, Bielaków, Bajrulewiczów, Czymbajewiczów, Józefowiczów, Lisowskich, Okmińskich i in., m.in. Heleny z Jabłońskich Januszewskiej (zm. 1832), Felicji z Aleksandrowiczów Lisowskiej (zm. 1840 r.), Jakuba Aleksandrowicza (zm. 1841 r.), Heleny z Romanowskich Baranowskiej (zm. 1848 r.), Macieja Sulkiewicza (zm. 1860 r.), pułkownika ułanów rosyjskich, Alberta Lisowskiego (zm. 1878 r.) dziedzica Ortela Królewskiego, Marii z Lisowskich Czymbajewiczowej (zm. 1895 r.) [https://lomazy.pl/solectwa/studzianka/].

Kapliczka przydrożna

Murowana z XIX/XX w., otynkowana, na planie kwadratu, od frontu zamknięta odcinkowo wnęka z prostokątnymi drzwiami, w ścianach bocznych zamknięte odcinkowo okna. Zwieńczona gzymsem, z trójkątnym szczytem. Dach ośmiospadowy, kryty blachą, z graniastym obeliskiem zwieńczonym krzyżem [ https://lomazy.pl/solectwa/studzianka/].

Dla okresu przedrozbiorowego patrz hasło: Łomazy.

Konfederacja barska

„13 października 1769 r. w okolicach Studzianki w widłach rzeki Zielawy i Grabarki poległ brat Kazimierza Pułaskiego – Franciszek (1743-1769), starosta augustowski. Franciszek Pułaski i kilku jego towarzyszy zginęli w stoczonej tu przez konfederatów barskich walce z wojskami carskimi. Miejsce, gdzie polegli, miejscowa ludność nazywa „Głuch”. Ustawiono tu trzy kamienne głazy. W 1931 r. (lub 1932 r.), niejaki Bojczewski ze Studzianki, odnalazł w tym miejscu szkielety ludzkie, szczątki trumien i zbroje. Około 1935 r. cmentarzysko zaorano. Według W. Osipiuka z Białej Podlaskiej jeszcze po II wojnie światowej, w pobliżu rzeki Zielawy istniało „stare cmentarzysko”, które według podania miało być śladem jakiejś dawnej, wielkiej bitwy” [„Echo Studzianki”, 2009, nr 1, s. 2].

II wojna światowa

W latach okupacji niemieckiej zginęli: Bronisława Niczyporuk z dziećmi – Edward, Marian, Wanda, Helena, Marianna i Leokadia i kuzynką Marią Jarząbkowską (6 II 1942), Jan Kozuchowski (1942), Eugeniusz Kaczan, Wiktoria Skolimowska z wychowanicą Jasińską z córką (1942), Feliks Maksymiuk, Wacław Kalinowski, Teofil Popławski i Bazyli Radziszewski (12 VIII 1942), Jan Dawidziuk; Stefan Dawidziuk , Bernard Świętochowski, Teofil Dawidziuk. We wsi działała silna placówka AK oraz BCH [Szudejko, 2018, s. 492].