Przejdź do treści

Bielany

    Herb gminy
    Łomazy.

    Bielany

    Powiat: bialski

    Gmina: Łomazy

    Mapa miejscowości

    Miejscowości – część ekspercka

    W świecie cyfrowym

    Patrz hasło: Łomazy.

    Nazwa, przynależność administracyjna

    Pierwotna nazwa miejscowości to folwark Dubów, miano Bielany pojawiło się dopiero w końcu XIX stulecia. Według słownika Nazwy Miejscowe Polski pochodzi od słowa biel (mokradło, bagno) z sufiksem -any [NMP, 2004, t. 1].

    Bielany powstały w powiecie bialskim guberni siedleckiej (w latach 1912–1915 guberni chełmskiej) [DPKP, 1867, t. 66, s. 279]. W latach 1915–1918 r. znajdowały się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę wieś należała do powiatu bialskiego województwa lubelskiego (1918–1939), w czasie okupacji niemieckiej dystryktu lubelskiego (1939–1944). Następnie ponownie w powiecie bialskim województwa lubelskiego (1944–1974). W latach 1975–1998 w województwie bialskopodlaskim, potem ponownie w powiecie bialskim województwa lubelskiego.

    Wieś powstała na terenie gminy Lubenka. W II Rzeczypospolitej miejscowość weszła w skład gminy Lubenka I, a od 1926 r. do nowej gminy Dubów [DzU, 1926, nr 7, poz. 45]. W 1933 r. utworzono gromadę Bielany, w jej skład weszły kolonie: Bielany, Ostrówek, Malinowszczyzna i Chodowo oraz folwark Dubów [LDW, 1933, nr 22, poz. 181]. Po likwidacji gmin w 1954 r. Bielany włączono do gromady Dubów [DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64]. W 1973 r. wieś włączono do gminy Łomazy [DUWRNwL, 1972, nr 12, poz. 269].

    Sołtysem w okresie II Rzeczypospolitej był m.in.: Paweł Sadownik [APL, SPB, sygn. 245].

    Mikrotoponimia

    Według Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju (stan na 1.08.2024) częściami wsi są: Chodów, Malikowszczyzna [https://eteryt.stat.gov.pl/].

    Antroponimia

    W 1891 r. pojawiły się w Bielanach nazwiska: Michalak, Sadownik i Zasacki [APL OR, HBP, sygn. 388].

    Archeologia o najdawniejszym osadnictwie

    W trakcie prowadzonych systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1987 odkryto 2 stanowiska śladowe. Na jednym znaleziono bliżej niedatowany odłupek krzemienny, na kolejnym ułamek ceramiki naczyniowej z bliżej niesprecyzowanego okresu epoki brązu [NID, AZP obszar 63-86].

    Pierwsza wzmianka o osadzie

    Początkowo Bielany były częścią Dubowa.

    Dubów, z którego wyłoniły się Bielany na austriackiej mapie Heldensfelda z 1801-1804 r. https://maps.arcanum.com/en/

    W 1891 r. z tego majątku wydzielono folwark Bielany obejmujący obszar 240 morgów. Z kolei z niego w 1899 r. odłączono niewielkie folwarki Malinowszczyzna (Bielany A) i Sadowno (Bielany B) [APL OR, HBP, sygn. 388, 389]. Po raz pierwszy Bielany, jako nazwę miejscowości, odnotowano w sprawozdaniu parafii prawosławnej w Dokudowie z 1893 r.

    Właściciele

    Do 1891 r. właścicielami Bielan byli posiadacze majątku Dubów, Barwińscy. Wydzielony w 1891 r. folwark Bielany Augustyn Barwiński rozparcelował. Jego części nabyli: Szymon Zasacki, Adam Michalak, Michał Sadownik, Bazyli Sadownik, Marianna Sadownik, Michał Chodkowski i Teodor Sadownik [APL OR, HBP, sygn. 388]. Później dochodziło do kolejnych transakcji. Dwór stał się z czasem własnością Prokopa Trochimiuka i Jerzego Sucharzewskiego [Szudejko, 2018, s. 399].

    Stosunki etniczne i wyznaniowe

    W zdecydowanej większości osadnicy, którzy kupili ziemię w Bielanach, byli katolikami obrządku rzymskiego należącymi do parafii p.w. św. Apostołów Piotra i Pawła w Łomazach. W 1904 r. mieszało tam tylko 11, a w 1921 r. 3 prawosławnych [APL, KPCH, KV, sygn. 52].

    Oświata

    Informacje statystyczne, gospodarka w dziejach

    Według spisu powszechnego z 1921 r. w czterech koloniach stanowiących obecnie wieś Bielany, tj. Bielany, Chodowo, Malinowszczyzna i Ostrówek, w 15 budynkach zamieszkiwało 95 osób, które deklarowały wyznania: rzymskokatolickie – 87, prawosławne – 3 i inne – 5 [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4]. W 1947 r. we wsi zamieszkiwało 123 osób [APL OR, SPwBP, sygn. 53]. W 2021 r. we wsi było zameldowanych 91 osób [https://www.polskawliczbach.pl].

    Do końca XIX w. Bielany były głównym folwarkiem dóbr Dubów. Potem uprawę ziemi przejęli właściciele niedużych indywidualnych gospodarstw. Po parcelacji dominowały indywidualne gospodarstwa rolne.

    Zabytki i obiekty przyrodnicze

    Ważne wydarzenia

    I wojna światowa

    11-12 listopada 1918 r. pochodzący z Bielan członkowie oddziału łomaskiego Polskiej Organizacji Wojskowej (Jan i Paweł Sadownik, Maciej i Jan Stanilewicz, Zygmunt Steckiewicz, Tomasz Derlukiewicz, Jerzy Sucharzewski, Jan Chotkowski i Stanisław Tychniewicz) rozbroili posterunek niemiecki w byłym dworze. Żołnierze niemieccy odjechali do Białej Podlaski i Brześcia. 13 listopada tr. Niemcy wysłali ekspedycję karną, która utworzyła w Bielanach punkt kontrolny. Wojska te opuściły wieś dopiero w końcu grudnia 1918 r. [Szudejko, 2018, s. 400-401].

    II wojna światowa

    15 X 1942 r. okupanci niemieccy za pomoc jeńcom radzieckim zamordowali Sabinę i Władysława Zasackich (Zasadzkich) oraz jednego jeńca. W innym miejscu zginął drugi jeniec radziecki. W Łomazach 11 XI 1943 r. zginął por. Bolesław Stanilewicz z Bielan, komendant gminny BCH w Dubowie [Szudejko, 2018, s. 402].

    Małe ojczyzny – strefa regionalistów

    Współczesność, strategie rozwoju

    Samorząd, organizacje​

    Kościoły i związki religijne​

    Życie kulturalne

    Oświata i szkolnictwo

    Wybitne postacie​

    Rodziny – pamiątki

    Wspomnienia, albumy rodzinne​

    Gospodarka – firmy i przedsiębiorstwa

    Walory turystyczne

    Folklor​

    Miejsca pamięci