Grabówka

Patrz hasło: Podedwórze.

Osadę nazywano Grabowka, Grabówka lub Hrabówka [APL, CHKGK, sygn. 101]. Na mapie Heldensfelda (1801–1804) zapisana została jako Grabówka. Jej nazwa oznacza niewielki las grabowy [NMP, 1999, t. 3, s. 347].

Podlasie, do którego zaliczano okolice Grabówki w XV w., należało do Wielkiego Księstwa Litewskiego, a w jego ramach do bardzo rozległego województwa trockiego. W 1513 r. król Zygmunt I utworzył samodzielne województwo podlaskie ze stolicą w Drohiczynie, składające się z ziem: drohickiej, bielskiej, mielnickiej, brzeskiej, kobryńskiej i kamienieckiej. Interesujące nas dobra, w tym także Grabówka, znalazły się w powiecie brzeskim. Na mocy reform administracyjnych w Wielkim Księstwie Litewskim w 1566 r., z dotychczasowego województwa podlaskiego wydzielono powiaty brzeski, kobryński i kamieniecki, tworząc z nich nowe województwo brzesko-litewskie, ze stolicą w Brześciu [Litewskim]. W 1569 r. po unii lubelskiej Grabówka pozostała w województwie brzesko-litewskim Wielkiego Księstwa Litewskiego. Po III rozbiorze Polski miejscowość znalazła się w zaborze austriackim w cyrkule chełmskim (od 1796) Galicji Zachodniej. Po włączeniu w 1809 r. tzw. Nowej Galicji do Księstwa Warszawskiego, weszła ona w 1810 r. w skład powiatu włodawskiego departamentu siedleckiego. Po powstaniu w 1815 r. Królestwa Polskiego znalazła się w powiecie włodawskim województwa podlaskiego (od 1837 r. guberni podlaskiej). W latach 1844–1866 leżała w okręgu włodawskim powiatu radzyńskiego guberni lubelskiej a od 1867 r. w powiecie włodawskim guberni siedleckiej (od 1912 r. guberni chełmskiej). W latach 1915–1918 r. znajdowała się w strefie wojskowej okupacji niemieckiej, tzw. Etappen Inspektion Armee Bug. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę (1919-1939) należała do powiatu włodawskiego województwa lubelskiego. W czasie okupacji niemieckiej (1939–1944) włączono ją do powiatu bialskiego. Od 1944 r. powróciła do powiatu włodawskiego województwa lubelskiego. W latach 1975–1998 w składzie województwa bialskopodlaskiego. Od 1999 r. w powiecie parczewskim województwa lubelskiego [Maroszek, 2013, s. 15–139; Wawrzyńczyk, 1951, s. 14–37; Michaluk, 2002, s. 25–51; Flisiński, 2003, s. 34–57; Mapa, 1803; Ćwik i Reder, 1977].

Gminy dominialne wprowadzono na podstawie Konstytucji Księstwa Warszawskiego. Na mocy ustawy z 1809 r. wprowadzono gminy wiejskie, na czele których stali wójtowie, którymi zostawali z urzędu właściciele dóbr ziemskich. Za zgodą władz zwierzchnich mogli wyznaczać swoich zastępców. Wójtowie byli wykonawcami zarządzeń władz państwowych, opiekowali się majątkiem gminnym, czuwali nad bezpieczeństwem, porządkiem i zdrowiem mieszkańców. Pomocą wójtom w poszczególnych wsiach służyli sołtysi. Wieś Grabówka należała do gminy Opole [APL, MSGL, sygn. 167]. Po utworzeniu na mocy ukazu cara Aleksandra II gmin samorządowych w Królestwie Polskim w 1864 r. miejscowość weszła w skład gminy Opole [APL, KWPB, sygn. 4]. W 1933 r. utworzono gromadę Grabówka, obejmującą również wsie Bojary i Piechy. Po likwidacji gmin w 1954 r. Grabówkę włączono do gromady Podedwórze a w 1973 r. do gminy Podedwórze [LDW, 1933, nr 22, poz. 181; DUWRNwL, 1954, nr 15, poz. 64; 1972, nr 12, poz. 269].

Inwentarz dóbr opolskich z 14 VI 1624 wymienia następujących gospodarzy w Grabówce: Amisiuk Waśko, Babiczyk Siemion, Bojerski Zdan, Capla Sidor, Carywonia Dawid, Carywonia Zien, Czynosz Demid, Gierko Ihnat, Gierko Josko, Hać Gerko, Hordynia Jacko, Kisiel Korniło, Kowalenia Artem, Kozieradziec Luc, Kucenia Nazarko, Kursanowicz, Kuryłowicz Siemion, Lewczuk, Lipski, Ludzko, Małyszyc Matiey, Misiuk, Miszczenia Steć, Mitoszczyk Tymosz, Mochninczyc, Onilko Jarosik, Paciuk Olesiey, Paruh Ihnat, Perchać, Philip Michał, Prokop (wójt), Styrnik, Suderko, Tuczko Dymitruk, Tuczkowicz Hawryło, Twierdywoł Ihnat, Zaimczyk Zień, Zdrotowski Nestor, Zelora Onisko, Zemienia Siemion, Zworliszcz i Zyradzic Iec oraz dwóch bojarów, Antoniego i Fiedora Zdanowiczów [APR, ZDP, sygn. 14890].

W 1864 r. we wsi uwłaszczono włościan o następujących nazwiskach: Baran, Bazyluk, Binadyczuk, Dorka, Dulski, Gryciuk, Grycuk, Harasimiuk, Iwaniuk, Kisiel, Kiszka, Klimczuk, Kochan, Kondratiuk, Kozłow, Lesiuk, Łukaszuk, Milaniuk, Mirończuk, Oleksiuk, Pawliczuk i Pieńko [APL, ZTL, sygn. 3205].

W trakcie prowadzonych systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP w roku 1997 na jedynym odkrytym stanowisku znaleziono pojedyncze fragmenty ceramiki naczyniowej pochodzące z bliżej nieokreślonego okresu starożytności oraz wczesnego średniowiecza (XII-XIII w.) [NID, AZP obszar 68-88].

Wieś pojawiła się w źródłach pisanych w 1552 r., ale jest niewątpliwie starsza [LNB, Arch.Sap.Krasiczyn, sygn. 547].

Wieś powstała na terenach, które w XV w. należały do domeny wielkoksiążęcej (Wielkiego Księstwa Litewskiego) i były przekazywane w czasowe posiadanie osobom zasłużonym dla władcy. Sytuacja zmieniła się na początku XVI w., gdy wielcy książęta litewscy zaczęli nadawać te ziemie na własność dziedziczną. Jedną z obdarowanych rodzin byli Kopciowie (Kopotowie), którzy pochodzili z okolic Smoleńska, podobnie zresztą jak Sapiehowie, którzy otrzymali pobliskie Wisznice i Kodeń.

Bojar smoleński Michał Wasylewicz Kopot [Kopeć] („Smolhanin”), w 1506 r. figurujący w poczcie dworzan królewskich, miał otrzymać w posiadanie czasowe od Wielkiego Księcia Litewskiego wieś Opole [8 źrebi (gospodarstw)] z ludźmi za straty poniesione w walkach z Ordą [Wawrzyńczyk, 1951, s. 55]. Jeśli przyjmiemy za autentyczny zapis z ksiąg ziemskich brzeskich z 4 VI 1633 r., dotyczący nadania przez ojca wspomnianego Michała – Wasyla Iwanowicza Kopeta pół włóki ziemi diakowi opolskiemu 3 V 1511 r., to należy uznać, że posiadał on wtedy część tych dóbr. W 1516 r. nadanie to na prośbę Michała król Zygmunt I Stary zamienił na własność dziedziczną [LM, 2002, ks. 9, nr 637]. Na przełomie 1518/1519 r. Michał sprzedał dobra Fedorowi Światoszy. Kolejne 4 źrebie (Dubowszczyna, Oblizowszczyna, Ochremowszczyna i Szeliszowszczyna) w Opolu (w dokumencie jest zapis w „Poli”) w 1510 r. otrzymał od króla Zygmunta I Starego Tworian Dremlik [LM, 1995, ks. 8, nr 478], który pięć lat później sprzedał je Sapiehom. W 1522 r. odkupić miał je Fedor Światosza. W 1526 r. odkupił je z kolei Michał Wasylewicz Kopeć, marszałek królewski od 1522 r. [Boniecki, 1907, t. 11, s. 113-114]. Kolejnymi właścicielami dóbr opolskich byli jego synowie: Timofiej, Iwan (zm. 1563), Fedor (Fiodor) (zm. 1567) i Wasyl. W 1541 r. Fiodor w imieniu swoim i braci żądał zwrotu Opola i Rusił, które kilka lat wcześniej, po małżeństwie z ich siostrą, zawłaszczył Iwan Wasylewicz Połubiński z Horodyszcza [LM, 2003, ks. 10, nr 143]. Odtąd przez prawie 200 lat były one w posiadaniu Kopciów. Przez prawie sto lat (1551-1634) toczyli oni burzliwy spór graniczny z Sapiehami. Warto podkreślić bliskie związki rodzinne (małżeństwa) łączące przedstawicieli tego pokolenia Kopciów z Połubińskimi, właścicielami sąsiednich dóbr horodyskich [patrz hasło: Jabłoń]. Następni właściciele dóbr opolskich to m.in. Łukasz Wasylewicz Kopeć (zm. 1621) żonaty z Katarzyną Firlej. Jego syn Aleksander (przejął dobra opolskie w 1624 r. z rąk opiekuna Mikołaja Firleja, zm. 1651) i wnuk Franciszek Aleksander (zm. ok. 1701), żonaty z Katarzyną Stankiewicz. Ostatnim męskim przedstawicielem tej linii rodu był ich syn Grzegorz (Hrehor) Kopeć, po którego śmierci (1720) całość dóbr przeszła na własność jego siostry Franciszki zamężnej wówczas z Karolem Załuskim.

Załuscy oddawali poszczególne części dóbr opolskich pod zastaw, m.in. w 1731 r. wieś i folwark Opole przekazali za 7500 złp Władysławowi Dunin Miączyńskiemu [NHABM, f. 1705, op. 1, d. 49, k. 1312]. Franciszka z Kopciów miała córkę Ludwikę Agatę, która wyszła za mąż za Józefa Sierakowskiego (zm. 1748). Po śmierci matki (zm. 1756) dobra odziedziczyli jej synowie: Ignacy, starosta olszański, Andrzej i Karol Sierakowscy. Potem jedynym właścicielem dóbr pomniejszonych o wsie Lubiczyn, Chmielów i Kalinka został Ignacy, żonaty z Magdaleną z Grabowskich. Podział spadku po Józefie Sierakowskim łączył się z przeniesieniem części jego zadłużenia z innych majątków na dobra opolskie. Od 1747 r. posiadaczami zastawnymi części folwarku Piechy i wsi Grabówka (na sumę 20 tys. złp) oraz części wsi Mosty i Zaliszcze (prawie 15 tys. złp) zostali Stanisław i Jan Zawadzcy. W 1762 r. w Mostach wybuchł burzliwy konflikt pomiędzy posiadaczami dwóch części Sobolewskim i Szaniawskim, który ożenił się z Marianną z Zawadzkich [LNB, Zbiory rkp. Czołowskiego, sygn. 344]. Po śmierci Ignacego, na mocy umowy zawartej 23 IV 1797 r. w Moskwie, dobra opolskie przejęli Józef i Tadeusz Sierakowscy, którzy sprzedali je w 1801 r. Józefowi Szlubowskiemu, staroście radzepskiemu i sulimirskiemu. Już w 1805 r. jego spadkobiercy dokonali podziału masy spadkowej (notarialnie spisanego w 1814). W jego wyniku dobra opolskie podzielono na trzy części, pomiędzy synów. Dobra Hołowno z folwarkami Hołowno i Piechy oraz wsiami Kaniuki, Grabówka, Bojary i Mosty odziedziczył Antoni Szlubowski. W 1843 r. odłączono od nich dobra Piechy – Mosty z wsiami Grabówka, Bojary i Mosty. Dobra Piechy stały się potem własnością córki Antoniego Szlubowskiego – Marianny Piotrowskiej. Po jej śmierci w 1855 r. doszło do zawirowań własnościowych, które jednak szybko zakończyły się przejęciem majątku w 1856 r. przez pozostałego wdowca Andrzeja Piotrowskiego z córkami [APL OCh, HwW, sygn. 12]. W wyniku uwłaszczenia chłopów w 1864 r. większość ziemi we wsi stała się ich własnością. W 1870 r. w związku z zawarciem małżeństwa, z Henrykiem Zalewskim, swoją część sprzedała jedna z córek Henryka – Antonina Piotrowska. Następnie doszło do kolejnych transakcji kupna i sprzedaży, w wyniku których, w czerwcu 1882 r., jedyną właścicielką majątku Piechy obejmującego już trzy folwarki, tj. Piechy, Niecielin vel Kordulin i Mosty oraz majątku Antopol została Antonina z Piotrowskich Zalewska. W 1883 r. dobra Piechy stały się własnością emerytowanego rosyjskiego generał-lejtnanta Konstantego Fenschau, zamieszkałego w Chodowie pod Siedlcami, który w 1884 r. wydzierżawił je na 6 lat Stanisławowi Morzkowskiemu. Następnie doszło do podziału dóbr Piechy. Najpierw majątek Niecielin kupiła Aniela Dzikowska, Piechy i Mosty stały się ponownie własnością Zalewskich. Folwark Mosty obejmujący również część wsi Mosty, Bojary i Grabówka w 1892 r. kupił Mateusz Targoński, były ekonom w Antopolu.

Wieś powstała na terenie prawosławnej, potem unickiej a od 1875 r. ponownie prawosławnej parafii w Opolu. Tymczasem nieliczni we wsi do końca II wojny światowej katolicy obrządku rzymskiego należeli do parafii w Opolu (tylko w czasie jej likwidacji, czyli w latach 1876-1919 do parafii w Sosnowicy).

W okresie likwidacji Cerkwi greckokatolickiej w Królestwie Polskim wierni z Grabówki zgodzili się bez oporu na „oczyszczanie” obrządku unickiego i przyjęcie prawosławia. Parafia w Opolu, od 1875 r. stała się silnym ośrodkiem krzewienia prawosławia. Było to zasługą proboszczów Jana Charłampowicza i Afanazego Salwickiego. Większość pozostala wierna prawosławiu po carskim ukazie tolerancyjnym z 1905 r. zezwalającym na legalne przechodzenie na obrządek rzymskokatolicki – tylko 9 osób z Grabówki przeszło na katolicyzm [Liber Conversorum parafii w Opolu]. W 1913 r. we wsi mieszkało 347 prawosławnych i tylko 9 katolików [Latawiec, 2012, s. 93–94]. Po II wojnie światowej prawosławni ze wsi wyemigrowali do ZSRR. Do listopada 1946 r. wyjechało 57 właścicieli gospodarstw z rodzinami. 14 marca 1947 r. w Grabówce zamieszkiwało już tylko 80 prawosławnych. W czerwcu 1947 r. w ramach akcji „Wisła” przesiedlono ich na tzw. Ziemie Odzyskane. Grabówka 29 maja 1947 r. została spalona przez UPA [Szumiło, 2013, s. 178].

Kolejną grupą, która zamieszkiwała wieś byli Żydzi. W 1928 r. do gminy żydowskiej w Wisznicach należał Dawid Tanenbaum z Grabówki [APL, UWL WSP, sygn. 834]. Żydzi z Grabówki zginęli w latach II wojny światowej.

Dzieje oświaty we wsi opisał Krzysztof Latawiec, Historia szkół w gminie Podedwórze, Podedwórze-Lublin 2015 [https://www.researchgate.net/publication/378075481_Historia_szkol_w_gminie_Podedworze].

O mieszkańcach Grabówki w okresie przedrozbiorowym wiemy niewiele. Według Tabelli z 1827 r. we wsi znajdowało się 40 domów zamieszkałych przez 203 osób. W 1865 r. odnotowano we wsi 14 domów i 182 mieszkańców. Słownik Geograficzny informuje zaś o 36 domach i 191 mieszkańcach w 1876 roku. Z kolei w 1887 r. w 45 domach żyło 246 osób. Spis powszechny z 1921 r. informuje, że w 68 budynkach zamieszkiwało 330 osób, które deklarowały m.in. wyznanie: prawosławne – 249, rzymskokatolickie – 62 i mojżeszowe – 10. W okresie międzywojennym liczba katolików znacznie spadła. Spis z 1943 r. wykazał 414 osób. Spis powszechny z 2021 r. informuje o 51 zameldowanych osobach [Tabella miast, 1827, t. 1, s. 147; APL, BKdsW, sygn. 4; SGKP, 1880–1914, t. 2, s. 780; PKSG za 1887; Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, s. 118; Amtliches, 1943, s. 35].

Zdecydowana większość mieszkańców Bojar na przestrzeni dziejów utrzymywała się z rolnictwa. Do 1864 r., czyli ukazu uwłaszczeniowego, znaczna część ziemi była użytkowana przez chłopów pańszczyźnianych. Odrabiali swoje powinności w okolicznych folwarkach, najpierw w Piechach a później w Mostach.

Najstarszy zachowany inwentarz dóbr opolskich pochodzi z 14 VI 1624 roku. Według niego chłopi z Grabówki swoje powinności pańszczyźniane wykonywali w folwarku piechowskim. Z każdej włóki odrabiali cztery dni pańszczyzny w tygodniu, dzień przygonu w miesiącu, w żniwa tłok 12 (6 dni po 4 osoby, 6 dni po 2 osoby), koszenia siana (i sprzątnięcia go) – dzień, straż kolejką, podwody do młyna kolejką, opłacali czynsz z włóki ciągłej – 3złp 10 gr, z czynszowej – 12 złp, oddawali do dworu corocznie żyta i owsa – 2 korce parczewskie, gęś, koguta, kokosz, 20 jaj, kwartę manny, pas przędzy lnianej, dań z miodu) [APR, ZDP, sygn. 14890].

W późniejszych latach obciążenia chłopów znacząco wzrosły. Chcąc je uregulować Sierakowscy w 1787 r. dokonali nowego określenia powinności chłopskich. Ograniczyli oni wówczas obciążenie pańszczyźniane chłopa gospodarującego na trzech ćwierciach włóki z trzech do dwóch dni sprzężajnych i tylu samo dni pieszych tygodniowo, wprowadzając jednak wiele dodatkowych obciążeń. Każdego gospodarza obowiązywało 6 dni tłoki w żniwa z całą rodziną, wyjąwszy osobę do strzeżenia ognia oraz 4 dni sprzężajne (oborki i zaorki) i 2 dni piesze (zakoski i obkoski) rocznie. Każde gospodarstwo miało również poza dniami pańszczyźnianymi obrabiać proso, wymaczać len i konopie, chodzić na stróżę dzienną i nocną do dworu, odrabiać szarwark według potrzeb. Ponadto włościanie z Grabówki mieli oddawać do dworu korzec żyta, dwa korce owsa, 2 kury, pół gęsi, pół koguta i 10 jaj [APL, ArchSzlub, sygn. 62].

W 1864 r. we wsi w oparciu o prawo z 1846 i 1864 r. uwłaszczono 24 gospodarstwa będące w posiadaniu 34 właścicieli. Z kolei w oparciu o samo prawo z 1864 r. uwłaszczano 342 morgowe pastwisko wspólnotowe. Włościanie z Grabówki otrzymali w sumie na własność 921 mórg ziemi. Właściciele 24 pełnych gospodarstw mieli prawo do następujących służebności serwitutowych: pozyskiwania 24 fur opału rocznie (z prawem wchodzenia z siekierą do lasu, ale z zakazem zrąbywania drzew na pniu), drewna z lasu dworskiego – na naprawę i budowę budynków w miarę potrzeb oraz na wozy, osie, koła, sanie i studnie raz na cztery lata. Gospodarstwa uzyskały także serwitut pastwiskowy (razem z włościanami z Bojar), w ramach którego miały prawo paść cały inwentarz „w lesie Koźlik do brzegu uroczyska Lasek – uroczyska Ochoża – w ostatnim od czasu, w którym stawiają tyczki na łąkach i po skoszeniu siana – na koniec przy granicy mutwickiej naprzeciw rozdanych we wsi Grabówka pustek” [APL, ZTL, sygn. 3205].

Część mieszkańców wsi była bezrolna i pracowała na służbie u właścicieli ziemskich lub też trudniła się innymi zawodami. Ok. 1800 r. w Grabówce mieszkali m.in.: kowal Karol Łosiak, szynkarz Paweł Kloc [APRwOpolu]. W 1915 r. we wsi mieszkało 57 osób bezrolnych [APL, KRZL, sygn. 10]. W 1929 r. w miejscowości działały sklepy spożywcze J. Huby i Spółdzielni Spożywców „Siła” oraz wiatrak S. Kozłowskiego [KAP, 1930, s. 578].

Przed XX w. ludność dotykały liczne choroby epidemiczne. Jedną z chorób nawiedzających co kilka lat ludność była ospa prawdziwa, np. w Grabówce zmarło na nią latem 1802 r. aż 10 dzieci [APRwOpolu].

Wstrząsem dla mieszkańców całego Królestwa Polskiego, w tym i Grabówki był wybuch latem 1914 r. I wojny światowej. Pierwszym jej przejawem był pobór do wojska rezerwistów. Dokumenty archiwalne pozwalają na ustalenie listy pierwszych zmobilizowanych wyznania prawosławnego w okolicach Opola. Już 31 lipca 1914 r. karty mobilizacyjne otrzymało 11 mężczyzn z Grabówki [APL, CHKP, sygn. 4428]. W następnych dniach mobilizacja objęła większą liczbę mężczyzn ze wsi. Wśród nich byli: Nikołaj Dzyruk, Andriej Gembar, Grigorij Gryciuk, Grigorij Kozieł, Anton Matczuk, Iwan Milaniuk, Iwan Pinko i Filip Tetera [https://gwar.mil.ru/]. Najtragiczniejszym wydarzeniem w czasie tej wojny było jednak wypędzenie ludności przez wycofujące się wojska rosyjskie w sierpniu 1915 r. Okolice opustoszały na kilka lat, aż do powrotu uchodźców z tułaczki po imperium rosyjskim, w wielu wypadkach dopiero w 1921 roku.

W czasie odwrotu armii rosyjskiej w 1915 r. w okolicach wsi rozegrała się krwawa bitwa. W południe 13 sierpnia wycofujące się od południa oddziały armii carskiej (2 Dywizja Gwardii) zajęły słabo przygotowane okopy na linii Rusiły-Góra Grabowska. Na tym odcinku dywizja mogła wystawić tylko dwa osłabione pułki: moskiewski lejb-gwardii – naprzeciwko Opola i pawłowski lejb-gwardii – od Opola do Góry Grabowskiej, dalej w kierunku Pogorzelca stał pułk grenadierski lejb-gwardii. W Rusiłach pozycje obronne zajął natomiast 121 penzeński pułk piechoty z 31 Dywizji Piechoty. Naprzeciwko nich wieczorem 13 sierpnia stanęły oddziały niemieckie (2 Dywizja Gwardii – naprzeciwko siebie stanęły tak samo nazywające się dywizje). Zajęły one następujące pozycje: 1 pułk grenadierów – Grabówka, 1 pułk grenadierów – na północ od Piech, 2 pułk grenadierów – wschodnia część Opola, 4 pułk grenadierów – zachodnia część Opola. Należy też podkreślić, że Niemcy posiadali w tym czasie olbrzymią przewagę w artylerii. Rosyjska strzelała sporadycznie z powodu braku pocisków. Działania wojenne skoncentrowały się w dwóch miejscach – Rusiłach i Górze Grabowskiej. W drugim miejscu pozycje obronne zajął pułk pawłowski. Bitwa zaczęła się 13 sierpnia o godz. 16.00, gdy Niemcy otworzyli ogień artyleryjski po pozycjach rosyjskich z okolic Mostów (zginął wówczas dowódca jednego z rosyjskich batalionów kpt. Lew Sapożnikow). Do 19.00 wojska niemieckie zajęły Grabówkę i Niecielin. Po ciężkich walkach ok. południa 14 sierpnia zajęły pozycje rosyjskie pod górą. O 14.00 pułk pawłowski przeprowadził kontratak na bagnety, zakończony sukcesem, ale okupiony bardzo dużymi stratami po obydwóch stronach. Wycieńczone wojska rosyjskie nie były w stanie odeprzeć kolejnego szturmu niemieckiego z 15.30. Godzinę później ci zajęli okopy rosyjskie. Walki z mniejszym nasileniem w okolicy trwały jeszcze do godz. 2 w nocy 15 sierpnia, kiedy to wojska rosyjskie wycofały się. Pułk pawłowski w bitwie poniósł olbrzymie straty: 199 zabitych, 543 rannych i 209 zaginionych. Na koniec bitwy posiadał tylko ok. 300 zdolnych do walki żołnierzy [RGWIA, f. 2322, op. 1, d. 312].

W okresie międzywojennym prawosławni mieszkańcy Grabówki aktywnie uczestniczyli w antypaństwowej działalności. W 1926 r. we wsi powstała filia ukraińskiego towarzystwa „Ridna Chata” licząca początkowo 15 członków i 30 sympatyków. Do pierwszego jej zarządu weszli Stefan Sawczyk, Mikołaj Gryciuk, Andrzej Mironiuk i Antoni Semeniuk. W 1928 r. kolejny mąż zaufania tej organizacji Andrzej Lesiuk był podejrzewany przez władze polskie o sympatie do Komunistycznej Partii Polski. W 1928 r. we wsi powstała z inicjatywy Jana Hołoda z Rusił i Bazylego Hołoda z Mostów spółdzielnia ukraińska [APL, Okręgowy Urząd Policji Politycznej w Lublinie, sygn. 214; APL, UWL WSP, sygn. 2027].

W miarę spokojne życie mieszkańców Grabówki w okresie międzywojennym zakończyło się 1 września 1939 r. wraz z wybuchem II wojny światowej. Wojska radzieckie, które napadły na Polskę, 17 września w sojuszu z hitlerowskimi Niemcami, w walce z Wojskiem Polskim wspierały w powiecie włodawskim bojówki komunistyczne złożone z miejscowych Ukraińców. Do napadów na rozproszone grupki polskich żołnierzy doszło także w Grabówce. Pod datą 26 stycznia 1940 r. Marian Romanowicz zanotował w swoim dzienniku: ,,W Grabówce Niemcy znaleźli pod stogiem siana 20 polskich żołnierzy, których zabili mieszkańcy Grabówki” (we wrześniu 1939 roku wrogo nastawieni do Polaków) [Romanowicz, 2011, s. 24; Szumiło, 2013, s. 148]. W Karcie Ewidencyjnej Stanowiska Archeologicznego Niecielin II (mogiła zbiorowa z 1939) czytamy: Na terenie żwirowni na Grabowskiej Górze w latach 70-tych natrafiono na ułożone rzędem zwłoki żołnierzy. Na podstawie informacji uzyskanych od anonimowych mieszkańców wsi Grabówka ustalono, że były to zwłoki 38 ułanów polskich zamordowanych przez ukraińskich bojówkarzy, mieszkańców Grabówki we wrześniu 1939 roku” [NID, AZP obszar 68-88]. Mariusz Bechta na podstawie relacji Zygmunta Peruckiego podaje, że wśród osób rozstrzeliwujących polskich żołnierzy w Wisznicach były osoby z Grabówki [Bechta, 2000, s. 40]. Po zakończeniu wojny, w latach 1945-1946, znaczna część [właściciele 444 ha ziemi] „ludności ukraińskiej [Grabówki] ewakuowała się do USRR”  [APL, PUR Włodawa, sygn. 10, 14] .Według „Raportu o stratach” we wsi w latach 1939–1944 z rąk okupantów niemieckich zginęło 32 osoby [Raport, 2022, t. 3].