Wólka Husińska

patrz hasło: Krasnobród.

W 1620 r. wieś została wymieniona jako „Wólka w Husinie” [APL KZKrasn.-z. 20, k. 232], w 1646 r. jako Wola, w 1673 r. Wólka Usiniecka, w 1684 r. Wólka Usinna, zaś w 1735 r. jako Wólka Husińska [APL KGKrasn., ks. 1, k. 164v, ks. 12, k. 787, ks. 50, k. 286; AGAD ASK 71, k. 176]. Zwykle w XVII i pierwszej połowie XVIII w. używano jednak nazwy Wólka, bez przymiotnika, wymieniając ją wraz z Husinami [APL KGKrasn., ks. 10, k. 785v, ks. 16, k. 467, ks. 20, k. 514-514v, ks. 41, k. 452, ks. 172, k. 332v]. Austriackie spisy z 1786 i 1800 r. Wólkę nazywają Majdanem Husińskim [AN Kr., Teki Schneidera 1875, s. 46-47, 213]. Na austriackiej mapie F. von Miega z 1779-1783 r. wieś zaznaczono pod nazwą Wólka Krasnobrodzka (Vulka Kraznobrodska) [zob. mapka].

Nazwa Wólka (Wola, Wolica) oznaczała wieś założoną „na surowym korzeniu” (czyli pustym miejscu), z uwolnieniem osadników od wszelkich lub przynajmniej części powinności, służb i czynszów dla właściciela na określoną liczbę lat [Gloger IV, 463]. Przymiotnik zaś wskazuje na ulokowanie na gruntach należących wcześniej do sąsiedniej wsi Husiny. Natomiast miano wsi macierzystej mogłoby wywodzić się od nazwy osobowej „Hus” lub „Husin”, bądź od ruskiego słowa „hus”, oznaczającego „gęś” [Czopek 1988, 24, 35].

Wieś Wólka Husińska w czasach staropolskich położona była w powiecie krasnostawskim ziemi chełmskiej. Znajdowała się na jego południowo-wschodnim skraju, granicząc na południu z ziemią przemyską, zaś na wschodzie z województwem bełskim [APL KGKrasn. 12, k. 621; Bondyra 2015, 22]. Na podstawie traktatu rozbiorowego z 1772 r. Wólka Husińska znalazła się pod panowaniem austriackim. Funkcjonowała w latach 1773–1782 w ramach okręgu zamojskiego cyrkułu bełskiego (z siedzibą w Zamościu). Reorganizacja nastąpiła w 1782 r. Tym razem wchodząc w skład okręgu zamojskiego znalazła się na terytorium cyrkułu zamojskiego.

Taki stan rzeczy przetrwał do 1810 r. Wtedy na mocy traktatu w Schönbrunn z 14 października 1809 r. kończącego wojnę francusko-austriacką cyrkuł zamojski został włączony w skład Księstwa Warszawskiego. W nowej rzeczywistości polityczno-administracyjnej Wólka Husińska znalazła się od 1810 r. na terenie gminy dominialnej Krasnobród powiatu zamojskiego departamentu lubelskiego. Po utworzeniu Królestwa Polskiego w 1815 r. została objęta władzą komisarza obwodu zamojskiego (od 1842 r. naczelnika powiatu zamojskiego) województwa lubelskiego (od 1837 r. guberni lubelskiej). 26 lipca 1862 r. weszła w skład nowo utworzonej gminy dominialnej Suchowola. Dodatkowo z braku odpowiedniego lokalu dla wójta w Suchowoli, tymczasowo w Wólce Husińskiej (w folwarku Husiny) zainstalowano kancelarię gminną. Działała ona w latach 1862–1863. W 1864 r. po ogłoszeniu ukazów uwłaszczeniowych przez rząd carski dokonano reorganizacji gmin. Wólka Husińska weszła w skład Gminy Krasnobród [APL, KWLiRGL, sygn. 1.3/508, k. 27v; RGL, Wydział Administracyjny, sygn. 5987, k. 30–31v, 49; sygn. 10094, k. 7; Pamyatnaya 1870, 27; Osiński 2006, 69; idem 2020, 330, 338]. Pod koniec 1870 r. znalazła się w nowo utworzonej Gminie Podklasztor powstałej w miejsce Gminy Krasnobród. Taki stan rzeczy przetrwał do końca 1883 r. Następnie znowu Wólka Husińska znalazła się w granicach Gminy Krasnobród. Taka przynależność terytorialna przetrwała do 14 września 1913 r. Wtedy, bez zmiany administracyjnej, znalazła się w granicach guberni chełmskiej. Po zajęciu południowych obszarów Królestwa Polskiego przez wojska austro-węgierskie i ukonstytuowaniu się w jesienią 1915 r. zarządu okupacyjnego (władze przywróciły granice podziału administracyjnego gmin i powiatów sprzed wydzielenia guberni chełmskiej w dniu 14 września 1913 r.) Wólka Husińska weszła w skład generał-gubernatorstwa lubelskiego [Pamyatnaya 1871, 96; Pamyatnaya 1879, 123; Pamyatnaya 1883, 174; Pamyatnaya 1885, 167; Kholmskaya, 232; „Dziennik rozporządzeń c. i k. Jeneralnego Gubernatorstwa wojskowego” 1915, nr 1, poz. 1; Ćwik, Reder, 107]. Ten stan rzeczy przetrwał do uzyskania przez Polskę niepodległości. W pierwszych dniach wolności wieś weszła w skład gminy Krasnobród powiatu zamojskiego województwa lubelskiego (od 1919 r.). 23 marca 1933 r. została ogłoszona ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego. Na jej podstawie Wólka Husińska stworzyła wraz ze wsią Husiny, kolonią Husiny oraz gajówkami Husiny i Raźniakówka samodzielną Gromadę Wólka Husińska będącą elementem składowym Gminy Krasnobród [„LDW” 1933, nr 22, s. 444; 1935, nr 30, s. 606]. W czasie okupacji niemieckiej (od 26 października 1939 r. do końca lipca 1944 r.) znajdowała się na terytorium powiatu zamojskiego dystryktu lubelskiego. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej przywrócono podział administracyjny sprzed 26 października 1939 r. Taka organizacja przynależności terytorialnej przetrwała aż do chwili likwidacji Gminy Krasnobród. 5 października 1954 r. Wólka Husińska znalazła się w granicach Gromady Krasnobród [„DUWRN w Lublinie” 1954, nr 15, s. 85]. W grudniu 1972 r. nastąpiło przywrócenie funkcjonowania Gminy Krasnobród na terenie powiatu zamojskiego, w której znalazła się Wólka Husińska [„DUWRN w Lublinie” 1972, nr 12, s. 181]. Z dniem 1 czerwca 1975 r. , po likwidacji powiatu zamojskiego, znalazła się w granicach województwa zamojskiego, zaś od 1 stycznia 1999 r. z chwilą wprowadzenia reformy podziału administracyjno-terytorialnego Rzeczypospolitej Polskiej na terytorium Gminy Krasnobród powiatu zamojskiego województwa lubelskiego [Dz.U., 1975, nr 16, poz. 91, s. 160; 1998, nr 96, poz. 603, s. 3432].

Obecnie częścią (przysiółkiem) Woli Husińskiej są Husiny, w dawnych czasach stanowiące odrębną wieś, zapewne nieco starszą od Wólki. Pierwsza wzmianka o Husinach pochodzi z 1620 r. [APL KZKrasn.-z. 20, k. 232]. W 1684 r. wieś zapisywana była jako Usinne, zaś w 1689 r. jako Husinki, później Husiny [APL KGKrasn., ks. 12, k. 621, 787, ks. 16, k. 467].

W latach 20. XX wieku wzmiankowane uroczyska „Goraj”, „Mogiłki”, „Maślana Góra” i „Nawozy” jako kolonia „Goraj” oraz „Kamienna Góra”.

Inwentarze Wólki z 1722 i 1735 r. wymieniały tutejszych poddanych o nazwiskach: Bełz (Bez), Bogusz, Działa, Dzieduszek (Dziduszek), Fidysz, Koniak (Kuniach), Kostrubiec, Larwa, Misztaluk, Putała, Rawiak (Rowiak) i Rusin [APL KGKrasn., ks. 41, k. 452-452v, ks. 50, k. 287-289].

W 1786 r. we wsi Husiny (tu znów jako Husinki) i w Majdanie Husińskim odnotowano łącznie 255 mieszkańców w 41 domach, w tym tylko 12 w Husinach [AN Kr., Teki Schneidera 1875, s. 46-47, 74-75]. Inwentarz z 1722 r. wymieniał tutejszych poddanych chłopów o nazwiskach: Biel, Czołnek, Góra, Kostrubiec, Sobolica i Tobieszczuk [APL KGKrasn. 41, k. 452v].

Właścicielami gospodarstw na podstawie ukazu z 1864 r. stali się włościanie noszący następujące nazwiska: Bęc (2 rodziny), Czapla (2), Działo (4), Górnik, Karwan, Konopka, Kostrubiec (5), Kozyra, Matyjanik, Mazur, Mielnicki, Misztal, Najda, Nizio (3), Rabiak, Skowyra, Szaraban, Wiatryk i Wołowiec.

W 1919 r. zakupu ziemi od K. Fudakowskiego dokonali włościanie noszący następujące nazwiska: Baraniak, Bęś, Bucior, Działa (4 osoby), Górnik, Grela, Karwan, Kłyż, Kołtun, Konopka, Kostrubiec (3), Litwin, Mielnicki, Misztal, Nizio, Pawłowski, Pitura, Szymanik, Wiatrzyk (2), Wołowiec, Zub i Żyłka, zaś w 1927 r. Bil, Dziura, Greszta, Łepek, Mazur (2 osoby), Najda (2) i Wołowiec.

W trakcie prowadzonych w roku 1990 systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP odkryto 2 stanowiska, z których zebrano wyłącznie fragmenty ceramiki naczyniowej. W obu przypadkach prawdopodobnie dotyczy to siedlisk z wczesnego średniowiecza (IX-X w.) oraz z bliżej nieokreślonej fazy okresu nowożytnego (m.in. szklane naczynia i szlaka) [NID, AZP obszar 93-87].

Wsie Husiny i Wólka zostały po raz pierwszy wymienione w 1620 r., w akcie podziału dóbr pomiędzy braćmi Lipskimi, dziedzicami dóbr ziemskich Lipsko i Krasnobród [APL KZKrasn.-z. 20, k. 232]. Powstały najprawdopodobniej niewiele wcześniej: Husiny w końcu XVI, zaś Wólka w pierwszych latach XVII w. Niedawne założenie Wólki bowiem sugeruje sam tekst tego działu dóbr ziemskich.

Wieś została założona w dobrach lipskich (od niedalekiej wsi Lipsko), należących od 1405 r. do bratanków Dymitra z Goraja herbu Korczak, marszałka Królestwa Polskiego. Jeden z nich, Mikołaj, w dziale sprzed 1435 r. otrzymał Lipsko i rozległe zalesione obszary do rzeki Wieprz na południu. Jego potomkowie z czasem przybrali nazwisko Lipskich. W 1547 r. dobra te były w posiadaniu Krzysztofa Lipskiego, starszego przyrodniego brata późniejszego kanclerza Jana Zamoyskiego, przez wspólną matkę Annę z Herburtów. Po bezpotomnej śmierci Krzysztofa w 1553 r. majętności w całości odziedziczył jego brat Stanisław z żoną Barbarą z Udryckich. W 1572 r. Barbara była już wdową, a po jej śmierci synowie Jan i Mikołaj w 1577 r. dopełnili podziału ojcowskich dóbr lipskich (Lipsko z Wolą, Hruskie, Hutki, Krasnobród, Suchowola i połowa Wieprzca) w powiecie krasnostawskim oraz innych położonych w powiecie bełskim. Zdaje się, że Mikołaj zmarł wkrótce po 1596 r., najpewniej bezpotomnie, przeto całość sukcesji przejął Jan Tomasz Lipski, pełniący wówczas urząd podkomorzego bełskiego. Zmarł w 1614 lub 1615 r., pozostawiając czterech synów: Jana, Zbigniewa, Adama i Feliksa [Boniecki XIV, 336-337]. Po przedwczesnym zgonie najstarszego Jana w 1619 r., pozostali bracia w następnym roku dokonali podziału pozostałych po nim dóbr lipskich, przekazując dożywotnio Krasnobród i Hruskie wdowie po zmarłym bracie, Annie z Drohiczańskich Lipskiej [APL KZKrasn.-zap. 20, k. 231-236v]. Po śmierci Feliksa i Anny (w 1627 lub 1628 r.), panem włości został Adam Lipski, któremu jeszcze w 1620 r. swą część zastawił Zbigniew.

Północną część włości lipskiej (Lipsko z Wolą, Białowola i połowa Wieprzca) pozostali przy życiu Adam i Zbigniew Lipscy w 1631 r. częściowo sprzedali, a częściowo darowali (pod warunkiem spłaty ciążących długów) ordynatowi Tomaszowi Zamoyskiemu. Okrojone o Lipsko z okolicą dobra, zwane teraz krasnobrodzkimi, zapewne bezpotomny Adam z Goraja Lipski około 1644 r. scedował bratu Zbigniewowi. Ten ostatni, już jako jedyny właściciel dóbr, w dniu 25 października 1646 r. sprzedał swą mocno zadłużoną i kłopotliwą sukcesję kasztelanowi bełskiemu Andrzejowi z Dąbrowicy Firlejowi, za niewymienioną w kontrakcie sumę. W skład „donowanych” dóbr wchodziły: miasteczko Krasnobród oraz wsie Adamów, Bondyrz, Chmieliszcze, Hruskie, Husiny, Huta, Hutki, Jacnia, Potoczek, Radoszcze (Rachodoszcze), Sucha Wola, Szewnia i Wola Stawki. Najwyraźniej z powodu problemów z zebraniem stosownej sumy zapłaty, intromisja czyli wprowadzenie do dóbr Firleja miała miejsce dopiero w trzy lata później [APL KGKrasn. 1, k. 164-165v].

Po śmierci Andrzeja Firleja w 1649 r., następnym właścicielem dóbr krasnobrodzkich został jego bratanek, także Andrzej, starosta śmidyński. Jako nominalny dziedzic był notowany w 1651 r. oraz w rejestrach poborowych z 1654, 1659  i 1663 r. [APL KGKrasn. 2, k. 572-572v; AGAD ASK 71, k. 120-121]. Zmarł w 1664 lub 1665 r., a z małżeństwa z Katarzyną z Gnoińskich vel Gnojeńskich, sędzianką sandomierską, miał młodo zmarłych synów Jana i Andrzeja (ten miał podobno zginąć w pojedynku), dlatego majątek po nim odziedziczyła córka Zofia Barbara [Boniecki V, 293]. Zofia, pierwsza katoliczka w tej linii rodu (od stu lat Firlejowie byli wyznawcami kalwinizmu), została w 1663 r. żoną kasztelanica wojnickiego Jana Stanisława Tarnowskiego, wnosząc mu dobra krasnobrodzkie [APL KGKrasn. 5, k. 161]. Jan Stanisław zmarł przedwcześnie już w 1677 r. i trzy lata później stosunkowo młoda jeszcze Zofia wyszła za Stefana Konstantego Piaseczyńskiego (zm. 1691), kasztelana brzesko-litewskiego, a późniejszego wojewodę smoleńskiego. Kiedy Zofia Barbara Piaseczyńska umarła w 1695 r., w półtora roku później jej trzej synowie z pierwszego małżeństwa (drugie było bezpotomne) dokonali podziału dóbr po rodzicach. W dziale przeprowadzonym 29 stycznia 1697 r. w Dzikowie, szacowane wówczas na „pięciokroć sto tysięcy” złotych dobra Krasnobród uzyskał  średni syn Aleksander Dominik [APL KGKrasn. 20, k. 1018-1026; CPAHUK, fond 251, op. 1, sygn. 1]. Aleksander Dominik Amor Tarnowski (zm. 1707) został przez matkę przeznaczony do stanu duchownego i od 1691 r. był proboszczem lewartowskim (lubartowskim) a następnie  kanonikiem gnieźnieńskim, jednak już w 1693 r. porzucił stan duchowny. W 1697 r. ożenił się z wojewodzianką podolską Marianną z Dzieduszyckich (zm. 1711) i z tego związku miał synów Franciszka i Kajetana. Po bezpotomnym zgonie starszego brata Franciszka Amora w 1738 r., całość dóbr posiadał Kajetan Amor Tarnowski, zmarły w dziesięć lat potem. Wdowa Anastazja z Boguszów (zm. 1796), starościanka mogilnicka, miała prawnie zagwarantowaną dożywotnią posesję dóbr. Zrzekła się jednak Krasnobrodu z okolicą na rzecz młodszego syna Antoniego Fortunata (zm. 1819), gdy ten w 1774 r. ożenił się z Zuzanną Kunegundą z Jełowickich, zmarłą w 1831 r. [Bondyra 2015, 78-79].

Husiny na początku XIX w. były nadal integralną częścią dóbr Krasnobród. Do ich wyodrębnienia doszło w 1873 r. Jego właścicielem był m.in. Michał Chmyzowski a następnie Konstanty Sznuk będący również właścicielem dóbr Ciotusza oraz administratorem dóbr Tarnawatka. W 1884 r. dobra Husiny posiadały powierzchnię przeszło 1824 mórg. 3 czerwca 1885 r. z dóbr Husiny wyodrębniono grunty nazwane Husiny A o powierzchni 16 mórg i 86 prętów. K. Sznuk zmarł 4 grudnia 1891 r. Dobra Husiny ostatecznie trafiły w ręce rodziny Fudakowskich. W latach 1910–1911 zmniejszyła się ich powierzchnia o 162 morgi i 257 prętów po uregulowaniu kwestii serwitutów z włościanami ze wsi Podklasztor. W 1929 r. w dobrach tych znajdowało się przeszło 685 dziesięcin lasu. [APL, OUZ, sygn. 3723; sygn. 4767; ASCPRK Katedralnej św. Jana w Lublinie, sygn. 2.5/58, s. 255–256; APZ, ASCPR w Krasnobrodzie, sygn. 15, s. 183; sygn. 16, s. 195; AHOZ, sygn. 148; sygn. 149; sygn. 150].

Po upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów grunty leżące w Wólce Husińskiej nadal należały do rodziny Tarnowskich. Były one zazwyczaj oddawane w dzierżawę włościan, którzy w zamian za korzystanie z areału należącego do Tarnowskich odrabiali pańszczyznę lub płacili czynsz.

Po upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów grunty leżące w Wólce Husińskiej nadal należały do rodziny Tarnowskich. Były one zazwyczaj oddawane w dzierżawę włościanom, którzy w zamian za korzystanie z areału należącego do Tarnowskich odrabiali pańszczyznę lub płacili czynsz.

W marcu 1864 r. została ogłoszona przez rząd carski reforma uwłaszczeniowa. Na jej podstawie 14 lutego 1868 r. doszło do powstania w Wólce Husińskiej 23 gospodarstw o powierzchni od 16,5 do 31 mórg, których pełnoprawnymi właścicielami stali się miejscowi włościanie. Łączna powierzchnia gruntów 581 mórg i 299 prętów (w tym 557 mórg i 137 prętów stanowiły użytki rolne) wykorzystana na przeprowadzenie uwłaszczenia pochodziła z areału głównych dóbr Krasnobród (część Husiny). Ówczesny właściciel za utraconą nieruchomość otrzymał odszkodowanie w wysokości 7333,83 rubla. . Uzyskali możliwość wykorzystywania serwitutów (leśnego i pastwiskowego) z obszaru należącego do dóbr Krasnobród (cześć Husiny). 23 marca 1931 r. włościanie z Wólki Husińskiej za rezygnację z serwitutów leśnych i pastwiskowych otrzymali 122,34 ha gruntów (w tym 83,17 ha pastwisk i 37,59 ha lasu) [APL, ZTL, sygn. 3499; OUZ, sygn. 3723; sygn. 3724].

23 kwietnia 1919 r. 13 włościan z Husin zawarło umowę z Kazimierzem Fudakowskim na zakup gruntów z uroczysk „Goraj”, „Mogiłki”, „Maślana Góra” i „Nawozy” jako kolonia „Goraj” (łącznie 89 mórg i 92 pręty), zaś 9 czerwca 1919 r. 15 włościan na zakup uroczyska „Kamienna Góra” (79 mórg i 226 prętów) jako kolonia „Kamienna Góra”. W 1927 r. właściciel dóbr Krasnobród i Husiny ponownie zdecydował się na sprzedaż części dóbr Husiny. Nabywcami prawie 60 mórg ziemi zostało 9 włościan [APL, OUZ, sygn. 3723; sygn. 3724].

Wyznanie rzymskokatolickie

Po przyłączeniu okolicznych terenów do Księstwa Warszawskiego w 1810 r. parafia Krasnobród wraz z miejscowością Wólka Husińska znalazły się w dekanacie zamojskim diecezji lubelskiej. Opiekę duszpasterską nad katolikami sprawowali następujący księża dominikanie: Aleksander Zagórski (1810–1817), Dominik Siemiatycki (1817–1822), Augustyn Danielkiewicz (1822–1840), Kandyd Kopnicki (1841–1842), Klemens Nowacki (1843–1849), Gwalbert Ćwik (1849–1856), B. Pajorek (1856), Alojzy Niezabitowski (1856–1857) i Ludwik Turzyniecki (1857–1864). Na podstawie ukazu carskiego z 26 grudnia 1865 r. Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Duchownych 21 kwietnia 1866 r. nadała parafii rzymskokatolickiej w Krasnobrodzie klasę II. Od 1866 r. przez kolejne 100 lat opiekę duszpasterską nad mieszkańcami Wólki Husińskiej przynależącymi do Kościoła rzymskokatolickiego sprawowali następujący księża proboszczowie i administratorzy: Leon Poławski (1866–1867), Ignacy Mech (1867), Tomasz Garlicki (1867–1878), Feliks Leszczyński (1878–1879), Adolf Majewski (1879–1881), Roman Pankowski (1881–1887), Ignacy Kwiatkowski (1887–1888), Adam Decjusz (1888–1891), Karol Wojtasiewicz (1891–1893), Stanisław Abramowicz (1893–1895), Antoni Gryczyński (1895–1907), Józef Boguszewski (1907–1916), Władysław Goliński (1916), Antoni Wójcikowski (1916–1940), Franciszek Gduliński (1945) i Ludwik Liwerski (1945–1969). W 1819 r. odnotowano 127 wiernych Kościoła rzymskokatolickiego zamieszkujących w Wólce Husińskiej. Na początku XX stulecia w Wólce Husińskiej odnotowano 420 osób wyznania rzymskokatolickiego. W 1921 r. społeczność rzymskokatolicka liczyła 538 osób [APL, APRK w Krasnobrodzie, sygn. 9, s. 6; ASCPRK w Krasnobrodzie, sygn. 1/1–1/25; sygn. 2.4/92–2.4/141; KWLiRGL, sygn. 1.2/224; sygn. 2.3/349, s. 2–3, 7; sygn. 2.3/626, k. 6–8; RGL, Wydział Administracyjny, sygn. 12441; sygn. 14163; sygn. 14989; APZ, ASCPRK w Krasnobrodzie, sygn. 1–43; AAL, KGL, sygn. Rep. 60 IVb 91; Catalogus 1870, 52; Catalogus 1871, 55; Catalogus 1873, 59; Spravochnaya, 133; Skorowidz, IV, 123; Spis kościołów 1939, 209–210; Walewander 2018, 29–67].

Wyznanie greckokatolickie

Ww wsi od początku XIX stulecia funkcjonowała niewielka społeczność wyznania unickiego. Na zachowanej liście parafian z 1848 r. zarejestrowano jedynie jedną osobę wyznania unickiego Mariannę Lis. Przynależała ona do parafii Suchowola, zaś realizowali swoje potrzeby religijne w cerkwi w Krasnobrodzie (świątynia filialna parafii Suchowola) [RGIA, fond 821, opis 4, dieło 349, k. 2; dieło 350; APL, RGL, Wydział Administracyjny, sygn. 12389].

Wyznanie prawosławne

W maju 1875 r. nastąpiła likwidacja Kościoła unickiego poprzez włączenie jego wiernych do struktur rosyjskiej Cerkwi prawosławnej. Wyznawcy Kościoła greckokatolickiego z Wólki Husińskiej zostali otoczeni opieką duszpasterską proboszcza parafii prawosławnej w Suchowoli, zaś od połowy sierpnia 1886 r. proboszcza parafii prawosławnej w Krasnobrodzie. Ostatni z tutejszych duchownych (cerkiew pw. Jerzego Zwycięzcy) Gabriel Koźmiński stał się pierwszym proboszczem parafii prawosławnej (1875–1876). W latach 1876–1886 proboszczami byli tu następujący księża: Grzegorz Koziej (1876–1882) i Antoni Draczyński (1882–1890). Funkcję psalmisty piastowali m.in. Mikołaj Sowiński, Symeon Gruszka i Stefan Dziumow. Od 1886 r. opiekę duszpasterską sprawowali księża prawosławni z Krasnobrodu w osobach: Emiliana Lewickiego (1886–1897), Anatoniego Korolczuka (1897–1907) i Maksyma Żadobiuka (Żdanowa) (1907–1915). Posada psalmisty znajdowała się m.in. w rękach: Jana Lisa i Macieja Czernika. Funkcję starosty cerkiewnego pełniły m.in. następujące osoby: Łukasz Afanasjew, Jan Kwik i Michał Kwik. W 1877 r. nie odnotowano w Wólce Husińskiej wyznawców prawosławia. Dekadę później w Wólce Husińskiej było 6 osób prawosławnych. Przeszło półtorej dekady później (1904 r.) odnotowano 17 osób tego wyznania. Po ogłoszeniu ukazu tolerancyjnego 30 kwietnia 1905 r., umożliwiającego dokonanie konwersji z prawosławia na inne wyznanie, doszło do całkowitego zaniku społeczności prawosławnej w Wólce Husińskiej. W latach 1905–1914 grupa 9 osób z Wólki Husińskiej przeszła na łono Kościoła rzymskokatolickiego, zaś z Husin 13 osób [TDIAUL, fond 693, opys 1, sprava 454, k. 62v–63; APL, APRK w Krasnobrodzie, sygn. 24; ChZD, sygn. 1925; sygn. 2585; KPCh, KV, sygn. 1004, s. 151; sygn. 1005, s. 145–151; sygn. 1012, s. 123–133; sygn. 1016, s. 141–146; sygn. 1018, s. 120–126; sygn. 1022, s. 86–89; sygn. 1026, s. 96–104; sygn. 1030, s. 87–95; sygn. 1034, s. 94–105; sygn. 1038, s. 82–93; sygn. 1042, s. 78–89; sygn. 1045, s. 79–90; sygn. 1049, s. 75–86; sygn. 1050, s. 77–89; sygn. 1057, s. 80–89; APZ, AHOZ, sygn. 246; ASCPP w Suchowoli, sygn. 1–11; ASCPP w Krasnobrodzie, sygn. 1–28; Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy Imperii, sobraniye tretiye, VI, 1886, Sankt Peterburg 1888, 469–470; Latawiec 2007, 200].

Wyznanie mojżeszowe

W Folwarku Husiny obecni byli przedstawiciele społeczności żydowskiej o nazwiskach Einwojner i Kacman. Przynależeli do okręgu bożniczego w Krasnobrodzie. Pierwszy z nich należał w 1927 r. do największych płatników na rzecz gminy wyznaniowej. Przekazywał składkę w wysokości 200 złotych [APL, UWL, WSP, sygn. 839, s. 153, 156].

Na podstawie orzeczenia austro-węgierskich władz okupacyjnych z 10 sierpnia 1916 r. została zorganizowana w Wólce Husińskiej 1-klasowa koedukacyjna szkoła publiczna z językiem polskim jako wykładowym. Po ukonstytuowaniu się polskich władz oświatowych przy Tymczasowej Radzie Stanu z dniem 1 listopada 1917 r. została przejęta przez polskie struktury administracji oświatowej. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę przekształcono ją w 1-klasową koedukacyjną szkołę powszechną (1 września 1919 r.) Sześć lat później uzyskała status 2-klasowej koedukacyjnej szkoły powszechnej. Stanowisko nauczyciela w szkole w Wólce Husińskiej znajdowało się m.in. w rękach: Heleny Sędłakowskiej, Adama Nędzyńskiego, Hilarego Szaramagi, Marii Opalińskiej, Eugenia Szwiecówna i Marii Kowalskiej. Od początku roku szkolnego 1929/1930 szkoła posiadała rangę 2-klasowej szkoły powszechnej o 2-etatach nauczycielskich. Z dniem 15 listopada 1937 r. 1-klasowa publiczna szkoła powszechna w Wólce Husińskiej uzyskała status szkoły I stopnia. Funkcję nauczyciela w latach 30. XX w. w szkole w Wólce Husińskiej sprawowała m.in. Aniela Kozarowa. Tuż przed wybuchem II wojny światowej rejon szkolny placówki oświatowej w Wólce Husińskiej obejmował: Wólkę Husińską, Husiny, Kolonię Husiny i Kolonię Łozowice. W czasie okupacji niemieckiej działała w Wólce Husińskiej polska szkoła ludowa. Jej nauczycielami w latach 1942–1943 r. byli Antoni Witkowicki, Aleksandra Majcherowska. Od września 1944 r. obwód szkolny objął te same miejscowości co w 1939 r. Szkoła posiadała status 4-klasowej. Funkcję nauczycielki sprawowała Maria Jesionkiewicz [APZ, ISZ, sygn. 66, s. 2–5, 59–60, 150–152; sygn. 79, s. 3–4; sygn. 371; sygn. 372].

Rejestr pogłównego z 1662 r. odnotowuje we wsi 162 mieszkańców. Straty i zniszczenia w wyniku najazdu tatarskiego w 1672 r. spowodowały, że według rejestru z następnego roku pozostało już tylko 75 osób [AGAD ASK 71, k. 121, 176, 254]. W austriackim spisie z 1786 r. we wsiach Husiny i Wólka  (tu jako Husinki i Majdan Husiński) odnotowano łącznie 255 mieszkańców w 41 domach, w tym 30 w Wólce. Kolejny spis z 1800 r. do obu miejscowości dodaje jeszcze Starą Hutę i wykazuje w nich ogółem 71 domów z 322 mieszkańcami, w tym 6 Żydami [AN Kr., Teki Schneidera 1875, s. 46-47, 74-75, 213].

W 1819 r. w Wólce Husińskiej odnotowano istnienie 41 domostw, w których mieszkało 235 osób. Przeszło trzy dekady później (1862 r.) było ich 37. W chwili realizowania reformy gminnej w 1864 r. odnotowano 242 mieszkańców. Na początku XX w. w Wólce Husińskiej istniało 45 domostw. Społeczność tej wsi liczyła 430 osób. Według pierwszego spisu powszechnego z 1921 r. przeprowadzonego w Polsce w tej wsi funkcjonowało już 75 domostw, w których mieszkało 538 osób. W końcu lutego 1943 r. władze niemieckie odnotowały w Wólce Husińskiej 672 mieszkańców [APL, KWLiRGL, sygn. 1.3/508, k. 27v; RGL, Wydział Administracyjny, sygn. 5987, k. 30, 44-44v; Spravochnaya, 133; Skorowidz, IV, 123; Amtliches, 49; Osiński 2006, 80].

Tutejsza ludność, oprócz tradycyjnego rolnictwa, trudniła się także zajęciami leśnymi, w tym bartnictwem. Jej powinności wobec dworu pańskiego wymienia inwentarz z 1735 r. Chłopi od uprawianego gruntu zobowiązani byli do odrabiania od półtora do trzech dni pańszczyzny sprzężajnej (wołami lub końmi) i pieszej w tygodniu, z zamianą na opłatę po 6 groszy za każdy dzień. Dawali daninę w postaci 1 lub 2 kur, 6 lub 12 jajek oraz po wieńcu grzybów; także odrębną daninę 2 kur od hodowanych owiec oraz opłatę „oczkowego” 15 groszy od pni bartnych z pszczołami „złotymi”. Oprócz pańszczyzny, danin i czynszów, „Wólczanie stróżę nocną koleją odbywać także mają […]. Konopie wybierać, moczyć i wychędożone do dworu oddawać mają […]. Także kapustę sadzić, podlewać, co na którego przypadnie, oraz zażynki, obżynki, tłok dwie [nadzwyczajne prace podczas żniw, niekiedy sianokosów, w wymiarze 1-2 dni, a przy tłoce 4 dni w roku] w lecie wszyscy wyżej wyrażeni […] bez pańszczyzny [a raczej poza pańszczyzną] odbywać będą” [APL KGKrasn. 50, k. 288].

Funkcjonujący tu folwark zwany Stawki oraz dworek, wzmiankowane w 1620, 1673 i 1697 r., położone mogły być pomiędzy Husinami i Wólką, gdyż raz były wymieniane przy jednej, innym razem przy drugiej wsi [APL KZKrasn.-z. 20, k. 232; KGKrasn. 20, k. 1027v]. Na austriackiej mapie F. von Miega folwark jest już wyraźnie usytuowany przy Husinach.

W inwentarzu Wólki Husińskiej odnotowano też karczmę, położoną przy gościńcu ciotuskim za wsią [APL KGKrasn. 50, k. 286]. Funkcjonował tu drewniany młyn o dwóch kołach, wymieniany już w 1620 r. [APL KZKrasn.-z. 20, k. 235v].

Głównym źródłem utrzymania ludności w XIX w. i w XX w. było rolnictwo. Uprawa gruntów i hodowla zwierząt była czynnikiem dominującym, który zaważył na powstaniu tej miejscowości. Ze względu na jakość gleb koncentrowano się głównie na uprawie zbóż nie wymagających dobrych gleb takich jak np. żyto i owies. W mniejszym stopniu uprawiano pszenicę i jęczmień. Hodowano również trzodę chlewną i bydło rogate. Z tym ostatnim był związany proces produkcji mleka i przetworów mlecznych.

W końcu XIX w. na terenie folwarku Husiny działała już huta szkła, która była własnością rodziny Fudakowskich. Zakład funkcjonował przez cały okres międzywojenny. Uległ zniszczeniu w czasie II wojny światowej [APL, UWL, WSP, sygn. 839, s. 153; Spravochnaya, 133].

We wsi odnotowano kamienną figurę stojącą na początku miejscowości od stromy Krasnobrodu. Powstała prawdopodobnie w 1905 r. Druga kamienna figura pochodzi prawdopodobnie z 1907 r. [Kościński 2001, 97–98].