Przejdź do treści

Majdan Mały

    Herb gminy Krasnobród.

    Majdan Mały

    Powiat: zamojski

    Gmina: Krasnobród

    Mapa miejscowości

    Miejscowości – część ekspercka

    W świecie cyfrowym

    Patrz hasło: Krasnobród

    Nazwa, przynależność administracyjna

    W XVIII w. stosowano zamiennie nazwy Majdan Mały, Majdanek lub Majdanek Mały [APL AOZ 1472, k. 5v-6; AGAD ASK, dz. XLVI, sygn. 128, k. 17v-18v, dz. LVI, sygn. T7, k. 7-7v, 21v; LNB, Zb. Czoł. 2429/III, s. 1437]. Na austriackiej mapie F. von Miega z 1779-1783 wieś została ukazana jako Majdanek [zob. mapka]. Nazwa Majdan łączy się z leśnymi osadami, zakładanymi przez przybywających w Lubelskie z ziem położonych na lewym brzegu Wisły ubogich chłopów. Majdany były osadami leśnymi, a otrzymujący tutaj ziemię osadnicy mieli obowiązek jej wykarczowania.

    Wieś Majdan Mały w czasach staropolskich administracyjnie przynależała do powiatu bełskiego w województwie bełskim [Bondyra 2015, 22]. Na podstawie traktatu rozbiorowego z 1772 r. Majdan Mały znalazł się pod panowaniem austriackim. Funkcjonował w latach 1773–1782 w ramach okręgu zamojskiego cyrkułu bełskiego (z siedzibą w Zamościu). Reorganizacja nastąpiła w 1782 r. Tym razem Majdan Mały, wchodząc w skład okręgu zamojskiego, znalazł się na terytorium cyrkułu zamojskiego.

    Majdan Mały (Majdanek) na mapie Galicji F. von Miega z 1779-1783 – First Military Survey Arcanum Maps.

    Taki stan rzeczy przetrwał do 1810 r. Wtedy na mocy traktatu w Schönbrunn z 14 października 1809 r. kończącego wojnę francusko-austriacką cyrkuł zamojski został włączony w skład Księstwa Warszawskiego. W nowej rzeczywistości polityczno-administracyjnej wieś znalazła się od 1810 r. na terenie gminy dominialnej Tarnawatka powiatu tomaszowskiego departamentu lubelskiego. Po utworzeniu Królestwa Polskiego w 1815 r. Majdan Mały został objęty władzą komisarza obwodu hrubieszowskiego (od 1842 r. naczelnika powiatu hrubieszowskiego) województwa lubelskiego (od 1837 r. guberni lubelskiej). W 1864 r. po ogłoszeniu ukazów uwłaszczeniowych przez rząd carski dokonano reorganizacji gmin. Majdan Mały wszedł w skład Gminy Tarnawatka [APL, MSGL, sygn. 167, k. 574]. Taka przynależność terytorialna przetrwała do 14 września 1913 r. Wtedy, bez zmiany przynależności gminnej i powiatowej, znalazł się w granicach guberni chełmskiej. Po zajęciu południowych obszarów Królestwa Polskiego przez wojska austro-węgierskie i ukonstytuowaniu się jesienią 1915 r. zarządu okupacyjnego Majdan Mały (władze przywróciły granice podziału administracyjnego gmin i powiatów sprzed wydzielenia guberni chełmskiej w dniu 14 września 1913 r.) wszedł w skład generał-gubernatorstwa lubelskiego [Kholmskaya, 271; „Dziennik rozporządzeń c. i k. Jeneralnego Gubernatorstwa wojskowego” 1915, nr 1, poz. 1; Ćwik, Reder, 107]. Ten stan rzeczy przetrwał do uzyskania przez Polskę niepodległości. W pierwszych dniach wolności Majdan Mały wszedł w skład gminy Tarnawatka powiatu zamojskiego województwa lubelskiego (od 1919 r.). 23 marca 1933 r. została ogłoszona ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego. Na jej podstawie wieś stworzyła wraz z osadą Dzieduszyce samodzielną Gromadę Majdan Mały, będącą elementem składowym Gminy Tarnawatka [„LDW” 1933, nr 22, s. 433; 1935, nr 30, s. 590]. W czasie okupacji niemieckiej (od 26 października 1939 r. do końca lipca 1944 r.) znajdował się na terytorium powiatu zamojskiego dystryktu lubelskiego. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej przywrócono podział administracyjny sprzed 26 października 1939 r. Taka organizacja przynależności terytorialnej przetrwała aż do chwili likwidacji Gminy Tarnawatka. 5 października 1954 r. Majdan Mały znalazł się w granicach Gromady Majdan Wielki. Jednak z dniem 1 stycznia 1960 uległa ona likwidacji, zaś wszystkie miejscowości do niej wchodzące zostały włączone do Gromady Krasnobród [„DUWRN w Lublinie” 1954, nr 15, s. 81; 1959, nr 9, s. 99]. W grudniu 1972 r. nastąpiło przywrócenie funkcjonowania Gminy Krasnobród na terenie powiatu zamojskiego, w której znalazł się Majdan Mały [„DUWRN w Lublinie” 1972, nr 12, s. 181]. Z dniem 1 czerwca 1975 r. , po likwidacji powiatu zamojskiego, leżał w granicach województwa zamojskiego. 1 stycznia 1999 r. z chwilą wprowadzenia reformy podziału administracyjno-terytorialnego Rzeczypospolitej Polskiej znalazł się na terytorium Gminy Krasnobród powiatu zamojskiego województwa lubelskiego [Dz.U., 1975, nr 16, poz. 91, s. 160; 1998, nr 96, poz. 603, s. 3432].

    Fot. Krzysztof Latawiec.

    Mikrotoponimia

    Antroponimia

    Inwentarz (rewizja) starostwa tarnawackiego z 1739 r. wymieniał tutejszych poddanych o nazwiskach: Antoszek, Bałdyk, Batur (Bator), Bucior, Czerwonka, Dwornik (Dworniczak), Fituła (Tytuła), Garbul, Godzinka, Gołoń, Górnik (Górnek, Gurnek), Grasza, Hacin (Haciński), Kawalec, Koza, Kusiak, Mazurek, Okoń, Paruga, Pasztuła, Pitak, Pusło, Smolarz (Smoluch), Stelmach, Wesoły, Wlaź [APL AOZ 1472, k. 8]. Inwentarz z 1762 r. uzupełnia ten wykaz o kolejne nazwiska: Bełz, Berek, Cichoń, Dobrucki, Gałan, Gałka, Gardias, Gramatyka, Kołacz, Kuduk (Kaduk), Munia, Piwko, Popielowski, Portka, Smoląg (Smolong), Zimniak [AGAD ASK, dz. LVI, sygn. T7, k. 7-7v].

    W konsekwencji ukazu uwłaszczeniowego z 1864 r. właścicielami gospodarstw stali się włościanie noszący następujące nazwiska: Bełz, Bil (2 rodziny), Bucior (4), Burak, Dworniczak, Gałan, Garbuła, Gasia, Golik, Górnik, Gramatyka, Kawka, Koperwas (2), Korga, Kowalec (5), Koza, Lis (2), Mazurek (4), Nadłomek (3), Paruga (2), Piwko (5), Prus (2), Roczniak, Smolong (5), Smoluch (2), Tytuła (4) i Włas.

    W drugiej połowie lat 40. XX w. właścicielami 169 gospodarstw rolnych w Majdanie Małym o łącznej powierzchni 479,99 ha były osoby noszące następujące nazwiska: Bełz (4 gospodarstwa), Bil (6), Borek (5), Bucior (11), Czapla (2), Dziura (2), Gałan (4), Garbula (7), Górnik (4), Gramatyka (4), Kawka, Kawalec (14), Kita, Kopczyński, Koperwas, Korga (7), Koza (2), Kozłowski, Kulas, Lalik (2), Lis (9), Magryta, Mazur (2), Nadłonek (3), Okoniewski, Pakuła (2), Pałyga, Piwko (11), Prus (9), Rembisz (3), Roczniak, Scierka, Seńko, Smoląg (19), Smoluch (7), Tytuła (11) Wlaź (3) i Zawada [APZ, AGT, sygn. 87].

    Archeologia o najdawniejszym osadnictwie

    W trakcie prowadzonych w roku 2016 systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP odkryto trzy śladowe stanowiska. W jednym przypadku znaleziony wiórowy nóż krzemienny być może należy łączyć z bliżej nieokreśloną ludnością neolityczną. Na kolejnych stanowiskach znalezione fragmenty ceramiki naczyniowej datowano ogólnikowo na okres nowożytny [NID, AZP obszar 93-88].

    Pierwsza wzmianka o osadzie

    Pierwsza wzmianka o wsi pochodzi z 1722 r. W inwentarzu z 1739 r. pisze się o niej, że była „dawniej ulokowana” [APL AOZ 1472, k. 5v; Niedźwiedź 2003, 294-295]. Musiała więc powstać pomiędzy 1713 a 1722 r., bowiem rejestr podatku łanowego z tego pierwszego roku jeszcze tej wsi nie uwzględnia [NBU fond 1, sygn. 135].

    Powyżej przywoływany inwentarz starostwa tarnawackiego z 1739 r. informuje, że w sąsiedztwie Majdanu Małego teraz nowo lokowano wieś o nazwie Majdanek lub Majdanek Nowy, wyliczając nawet jego 40 gospodarzy. Ich nazwiska w znacznej mierze odpowiadają tym z wsi Zielone i częściowo z Majdanu Wielkiego [APL AOZ 1472, k. 5v-6]. Jednak później wzmianki o tej nowej wsi zanikają. Nie uwzględniono jej w inwentarzach z 1762-1764 i lustracji z 1766 r.

    Właściciele

    Wieś Majdan Mały w czasach staropolskich stanowiła własność królewską, wchodząc w skład starostwa tarnawackiego, wyodrębnionego jeszcze w 1603 r. ze starostwa bełskiego. Królewszczyznę tarnawacką w kilku pokoleniach dzierżyli przedstawiciele rodu Zamoyskich. Po śmierci Jana „Sobiepana” w 1665 r. nadanie otrzymał podkomorzy chełmiński Krzysztof Korycki, po którego śmierci w 1677 r. królewszczyzna znów powróciła do Zamoyskich z bocznej ukraińskiej linii, w osobie podstolego lwowskiego Marcina (zm. 1689), późniejszego podskarbiego koronnego i IV ordynata. Wdowa Anna Franciszka z Gnińskich Zamoyska w 1701 r. scedowała starostwo swemu najstarszemu synowi, ordynatowi Tomaszowi Józefowi, co wkrótce wywołało spór z jego młodszym bratem Marcinem Leopoldem. Ten ostatni objął Tarnawatkę przed 1713 rokiem, a gdy w 1718 r. bezpotomnie zmarł, wdowa Konstancja z Druckich – Podbereskich w dwa lata później wniosła starostwo swemu drugiemu mężowi, staroście tłumackiemu Jerzemu Potockiemu. Potocki formalnie tytułował się posesorem starostwa dopiero od 1725 r. i w siedem lat potem dokonał jego przekazania pisarzowi ziemskiemu bracławskiemu Marcinowi Radzimińskiemu. Obaj w tym czasie byli nękani licznymi procesami przez Zamoyskich, roszczących sobie prawa do spadku po Marcinie Leopoldzie. Ostatecznie w 1739 r. udręczony sporami Radzimiński ustąpił królewszczyznę Tomaszowi Antoniemu Zamoyskiemu (zm. 1751), późniejszemu wojewodzie lubelskiemu. Wdowa Aniela (Angela) Teresa z Michowskich Zamoyska, po przedwczesnej śmierci swego jedynaka Klemensa Józefa w 1767 r., uwikłana w procesy ze szwagrem Janem Jakubem Zamoyskim, wystarała się w roku następnym o sejmową „asekurację”, dzierżąc dochodowe starostwo tarnawackie do śmierci w 1771 r. [Bondyra 2015, 40]. W rok później królewszczyznę przejęła w dożywocie jej była synowa, wdowa po Klemensie, Konstancja z Czartoryskich oraz jej drugi mąż Andrzej Zamoyski, stryj Klemensa a szwagier Anieli [Kuropatnicki 1858, 46].

    Po śmierci Konstancji Zamoyskiej w 1797 r., zaborcze władze austriackie odebrały Zamoyskim byłe starostwo tarnawackie i włączyły do dóbr kameralnych czyli do skarbu państwowego. W odebranej królewszczyźnie znajdowały się wsie: Tarnawatka, Huta Tarnawacka, Łuszczacz, Majdan Mały i Wielki, Pańków, Szur Nowy, Werechanie, Wieprzów i Majdan Zielone. Układem z 27 grudnia 1806 r. oddano je w dziedziczne posiadanie spadkobiercom zmarłego w 1777 r. Tadeusza Antoniego hr. Dzieduszyckiego w zamian za odebrane jeszcze w 1786 r. bogate saliny w Kossowie na Pokuciu. Zostało to zatwierdzone przez komisję ministerialną w październiku 1808 r. [Czemeryński 1870, 30-31]. W rodzinnym podziale majątku, przeprowadzonym w 1812 r. pomiędzy dziećmi Tadeusza, dobra tarnawackie przypadły jego najmłodszemu synowi, Józefowi Kalasantemu Dzieduszyckiemu, zmarłemu w 1847 r. [PSB VI, 111].

    Majdan Mały leżał do terenie dóbr Tarnawatka A. Majątek ten przez pierwszą połowę XIX w. należał do hr. Józefa Kalasantego Dzieduszyckiego. Po jego śmierci w 1847 r. dobra przeszły na jego syna hrabiego Włodzimierza Tadeusza Ksawerego Dzieduszyckiego. 15 września 1897 r. ten ostatni sprzedał majątek hr. Tadeuszowi Miączyńskiemu. Już trzy dni później (18 września 1897 r.) dobra te o powierzchni 6459 dziesięcin sprzedał on urzędnikowi rosyjskiemu, rzeczywistemu radcy stanu Teodorowi von Gyllenschmidtowi za sumę 665000 rubli. Już 14 stycznia 1898 r. nowy właściciel odstąpił swojej córce Julii Cwiet (żona generała-majora Włodzimierza Cwieta) prawie cały majątek (bez folwarków Falków i Werechanie o powierzchni 1087 dziesięcin 532 sążni) za sumę 553000 rubli. Majątek Tarnawatka A 20 lipca 1899 r. od T. Gyllenschmidta i J. Cwieta nabył za 665000 rubli Rudolf Kryński. Ten ostatni już 21 lutego 1900 r. sprzedał całe dobra w ręce Elżbiety Marii Katarzyny Róży Tyszkiewicz de domo hrabina Krasińska (1872–1906) za sumę 715000 rubli. Po przedwczesnej śmierci właścicielki majątku w 1906 r. zostało wszczęte postępowanie spadkowe, w wyniku którego dobra trafiły w ręce jej dzieci: Jana Michała Tyszkiewicza (1896–1939), Władysława Antoniego Wincentego Adama Tyszkiewicza (1898–1940), Michała Zygmunta Marii Tyszkiewicza (1903–1974) i Zofii Marii Joanny Katarzyny Tyszkiewicz (1795–1973). 8 maja 1923 r. dokonano działu majątku Tarnawatka A. Jego właścicielami zostali W. A. W. A. Tyszkiewicz (10574 morgi) i Z. M. J. K. Czartoryska de domo Tyszkiewicz (944 morgi). Obie części dóbr zostały przejęte przez skarb państwa na cele realizacji reformy rolnej z 6 września 1944 r. [APZ, HMTL, sygn. 9/194; sygn. 9/195; sygn. 9/196].

    Po upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów grunty leżące w Majdanie Małym nadal należały do właścicieli dysponujących dobrami Tarnawatka. Były one zazwyczaj oddawane w dzierżawę włościanom, którzy w zamian za korzystanie z tego areału odrabiali pańszczyznę lub płacili czynsz. W marcu 1864 r. została ogłoszona przez rząd carski reforma uwłaszczeniowa. Na jej podstawie 10 września 1868 r. doszło do powstania w Majdanie Małym 56 gospodarstw o powierzchni od 3 do 29 mórg, których pełnoprawnymi właścicielami stali się miejscowi włościanie. Łączna powierzchnia gruntów 718 mórg i 111 prętów (w tym 673 morgi i 270 prętów gruntów użytkowych) wykorzystana na przeprowadzenie uwłaszczenia pochodziła z areału głównych dóbr Tarnawatka. Ówczesny właściciel za utraconą nieruchomość otrzymał odszkodowanie w wysokości prawie 6359 rubli. Włościanie z Majdanu Małego uzyskali możliwość wykorzystywania serwitutów (leśnego i pastwiskowego) z obszaru należącego do dóbr Tarnawatka. 20 lutego 1929 r. włościanie z Majdanu Małego za rezygnację z serwitutów leśnych i pastwiskowych otrzymali prawie 207 ha gruntów (w tym 160,32 ha lasu, 35,79 gruntów ornych, 4 ha pastwiska i 2,14 ha łąk). To spowodowało, że każde z gospodarstw powiększyło swoją powierzchnię o około 4 ha [APL, ZTL, sygn. 2927; APZ, HMTL, sygn. 9/195; sygn. 9/196].

    W pierwszych dekadach XX w. zauważalny był proces stopniowego rozdrobnienia powierzchni gospodarstw, co było spowodowane działami majątkowymi dokonywanymi w rodzinach chłopskich.

    Stosunki etniczne i wyznaniowe

    Wyznanie rzymskokatolickie

    Taryfa podatku podymnego z 1764 r. uwzględnia wieś w łacińskiej parafii w Tomaszowie [CPAHUL KGB 594, s. 907-938], natomiast spis ludności rzymskokatolickiej z 1785 r. zalicza Majdan Mały do parafii krasnobrodzkiej. W tym ostatnim roku doliczono się 251 tutejszych katolików, w tym 61 dzieci [Kramarz, Ladenberger 1931, 477].

    Po przyłączeniu okolicznych terenów do Księstwa Warszawskiego w 1810 r. parafia Krasnobród wraz z miejscowością Majdan Mały znalazły się w dekanacie zamojskim diecezji lubelskiej. Opiekę duszpasterską nad katolikami z Majdanu Małego sprawowali następujący księża dominikanie: Aleksander Zagórski (1810–1817), Dominik Siemiatycki (1817–1822), Augustyn Danielkiewicz (1822–1840), Kandyd Kopnicki (1841–1842), Klemens Nowacki (1843–1849), Gwalbert Ćwik (1849–1856), B. Pajorek (1856), Alojzy Niezabitowski (1856–1857) i Ludwik Turzyniecki (1857–1864). Na podstawie ukazu carskiego z 26 grudnia 1865 r. Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Duchownych 21 kwietnia 1866 r. nadała parafii rzymskokatolickiej w Krasnobrodzie klasę II. Od 1866 r. przez kolejne 100 lat opiekę duszpasterską nad mieszkańcami Majdanu Małego przynależącymi do Kościoła rzymskokatolickiego sprawowali następujący księża proboszczowie i administratorzy: Leon Popławski (1866–1867), Ignacy Mech (1867), Tomasz Garlicki (1867–1878), Feliks Leszczyński (1878–1879), Adolf Majewski (1879–1881), Roman Pankowski (1881–1887), Ignacy Kwiatkowski (1887–1888), Adam Decjusz (1888–1891), Karol Wojtasiewicz (1891–1893), Stanisław Abramowicz (1893–1895), Antoni Gryczyński (1895–1907), Józef Boguszewski (1907–1916), Władysław Goliński (1916), Antoni Wójcikowski (1916–1940), Franciszek Gduliński (1945) i Ludwik Liwerski (1945–1969). Na początku XX stulecia w Majdanie Małym odnotowano 568 osób wyznania rzymskokatolickiego. W 1921 r. społeczność rzymskokatolicka liczyła 580 osób [APL, APRK w Krasnobrodzie, sygn. 9, s. 6; ASCPRK w Krasnobrodzie, sygn. 1/1–1/25; sygn. 2.4/92–2.4/141; KWLiRGL, sygn. 1.2/224; sygn. 2.3/349, s. 2–3, 7; sygn. 2.3/626, k. 6–8; RGL, Wydział Administracyjny, sygn. 12441; sygn. 14163; sygn. 14989; APZ, ASCPRK w Krasnobrodzie, sygn. 1–43; AAL, KGL, sygn. Rep. 60 IVb 91; Catalogus 1870, 52; Catalogus 1871, 55; Catalogus 1873, 59; Spravochnaya, 527; Skorowidz, IV, 109; Spis kościołów 1939, 209–210; Walewander 2018, 29–67].

    Kościół filialny pw. św. Izydora powstał w 1985 roku.

    Kościół filialny w Majdanie Małym. Fot. Krzysztof Latawiec.

    Wyznanie greckokatolickie

    Wierni obrządku unickiego należeli do parochii (parafii) w Pańkowie, co zostało odnotowane w wizytacji z 1759 r. [APL ChKGK 110, s. 326-327]. Uniccy mieszkańcy Majdanu Małego w 1810 r. znaleźli się w jurysdykcji proboszcza parafii greckokatolickiej Tarnawatka przynależącej do diecezji chełmskiej. Tamtejsza cerkiew była pw. Św. Trójcy. Zbudowana była z drewna. W latach 1836–1837 została wyremontowana. Jej kolatorami byli właściciele majątku Tarnawatka. Do 1875 r. grekokatolicy z Majdanu Małego znajdowali się pod opieką duszpasterską proboszczów i administratorów parafii Tarnawatka w osobach następujących parochów: Jakuba Koźmińskiego (1810–1818), Stefana Lebedyńskiego (1820–1852), Mikołaja Nazarewicza (1852–1853), Jakuba Lewickiego (1853–1854), Jana Koźmińskiego (1854–1873) i Grzegorza Czernysza (1873–1875) Parafia tarnawacka była uposażona przeszło 128 morgami gruntu [RGIA, fond 821, opis 4, dieło 349; dieło 350; APL, ChKG, sygn. 866; sygn. 867; sygn. 1129; KPCh, KV, sygn. 1005, s. 151; KWLiRGL, sygn. 2.3/1455; sygn. 2.3/1456; sygn. 2.8/188; ASCPG w Tarnawatce, sygn. 1–50; Sęczyk 2022, 332, 447, 448, 470, 524].

    Wyznanie prawosławne

    W maju 1875 r. nastąpiła likwidacja Kościoła unickiego poprzez włączenie jego wiernych do struktur rosyjskiej Cerkwi prawosławnej. Wyznawcy Kościoła greckokatolickiego z Majdanu Małego zostali włączeni do grona wiernych rosyjskiej Cerkwi prawosławnej. Zostali otoczeni opieką duszpasterską proboszcza parafii prawosławnej w Tarnawatce. Ostatni proboszcz parafii unickiej w Tarnawatce (cerkiew pw. Św. Trójcy) Grzegorz Czernysz stał się pierwszym proboszczem parafii prawosławnej (1875–1890). W latach 1890–1913 jej proboszczami byli następujący księża: Aleksander Bobikiewicz (1890–1892), Symeon Skrocki (1892–1907) i Leoncjusz Urban (1907–1914). Funkcję psalmisty piastowali m.in.: Mikołaj Łukasiuk, Kornel Czajkowski, Symeon Fiodorowicz, Antoni Piskorek i Józef Rawlik. Od połowy 1914 r. zaczęła funkcjonować samodzielna parafia prawosławna w Pańkowie, która powstała poprzez przekształcenie cerkwi filialnej parafii Tarnawatka w samodzielną jednostkę administracyjną prawosławnej diecezji chełmskiej. Opiekę duszpasterską sprawował od stycznia 1914 r. proboszcz tej parafii w osobie ks. Stefana Szyszkowskiego. W 1896 r. odnotowano w Majdanie Małym 6 wyznawców prawosławia. Osiem lat później w Majdanie Małym było 11 osób prawosławnych. Po ogłoszeniu ukazu tolerancyjnego 30 kwietnia 1905 r., umożliwiającego dokonanie konwersji z prawosławia na inne wyznanie, doszło do całkowitego zaniku społeczności prawosławnej w tej osadzie. Na początku lat 20. XX w. w Majdanie Małym odnotowano jedynie 2 osoby wyznania prawosławnego, które przynależały do parafii prawosławnej w Tomaszowie Lubelskim [TDIAUL, fond 693, opys 1, sprava 445, k. 62v–63; APL, KPCh, KV, sygn. 799, s. 183–189; sygn. 805, s. 62–69; sygn. 815, s. 69–77; sygn. 824, s. 104–111; sygn. 826, s. 98–107; sygn. 838, s. 108–115; sygn. 843, s. 157–167; APRK w Krasnobrodzie, sygn. 24; APZ, ASCPP w Pańkowie, sygn. 1; ASCPP w Tarnawatce, sygn. 1–40; ASCPP w Grabowcu, sygn. 1, s. 43; Latawiec 2015, 42; Skorowidz, IV, 109].

    Wyznanie mojżeszowe

    Pierwszy spis powszechny w Polsce przeprowadzony w 1921 r. wykazał obecność w Majdanie Małym 2 osoby wyznania mojżeszowego. Przynależały one do okręgu bożniczego z siedzibą w Krasnobrodzie [Skorowidz, IV, 109].

    Oświata

    Na podstawie orzeczenia austro-węgierskich władz okupacyjnych z 1916 r. została zorganizowana w Majdanie Małym 1-klasowa koedukacyjna szkoła publiczna z językiem polskim jako wykładowym. Po ukonstytuowaniu się polskich władz oświatowych przy Tymczasowej Radzie Stanu z dniem 1 listopada 1917 r. została przejęta przez polskie struktury administracji oświatowej. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę przekształcono ją w 1-klasową koedukacyjną szkołę powszechną (1 września 1919 r.). Z dniem 15 listopada 1937 r. uzyskała status szkoły I stopnia. Po II wojnie światowej zorganizowano w Majdanie Małym 4-klasową szkołę powszechną z dwoma etatami nauczycielskimi [APZ, ISTL, sygn. 58, s. 154, 193–194].

    Informacje statystyczne, gospodarka w dziejach

    Według lustracji starostwa tarnawackiego z 1766 r. w Majdanie Małym było 45 gospodarstw chłopskich, z tego cztery na ćwierćłankach, 26 na półćwierciach, 10 na ćwiartkach ćwierci oraz pięć komorniczych [AGAD ASK, dz. XLVI, sygn. 128, k. 17v]. Austriackie spisy podatkowe ludności z 1786 i 1800 r. wymieniają we wsi odpowiednio 51 domów z 332 mieszkańcami oraz 58 domów z tylko 297 mieszkańcami [AN Kr., Teki Schneidera 1875, s. 44-45, 219].

    W 1827 r. w Majdanie Małym odnotowano istnienie 68 domostw, w których mieszkało 329 osób. Na początku XX w. istniało tu 88 domostw. Społeczność wsi liczyła 588 osób. Według pierwszego spisu powszechnego z 1921 r. przeprowadzonego w Polsce w tej wsi funkcjonowały 103 domostwa, w których mieszkały 584 osoby. W końcu lutego 1943 r. władze niemieckie odnotowały w Majdanie Małym 613 mieszkańców [Tabella, II, 11; Spravochnaya, 527; Skorowidz, IV, 109; Amtliches, 50].

    Inwentarze i lustracje z lat 1762-1766 wymieniają powinności tutejszych chłopów wobec dworu. Byli oni zobowiązani do pańszczyzny w wymiarze 2 dni w tygodniu, „czym kto ma, bydłem [wołami] lub pieszo”, odrabianej w pobliskiej Hucie Tarnawackiej alias Nowej, znajdującej się w arendzie (dzierżawie) Żyda Szymona Lejzorowicza. Z robocizny „orać, gdy każą, na niwach dworskich […] pod jesień po lasek dziesięć, a na wiosnę po lasek osiem wyorać powinni. W lasce być powinno po łokci siedem. Na tłoki [pilne prace podczas żniw], jeżeli tego trzeba, wyciągać w lecie […]. Kapustę sadzić i podlewać”. Mieszkańców przymuszano też do oddawania daniny, bowiem chłopi „w Majdanach zaś trzech, Zielonym, Wielkim i Małym, dawać mają z ćwierci roli […] kapłona jednego, kur dwie, jaj dziesięć”. Ponadto do rozlicznych obowiązków poddańczych należały jeszcze dwa przewozy rocznie, czyli bezpłatny transport na znaczne odległości na dziesięć 10 mil staropolskich (po 7 kilometrów) do portu nad Sanem w Krzeszowie, dalej po 12 dni szarwarku, czyli robót naprawczych, jedną stróżę nocną „koleją”, a także tkanie przez kobiety płótna lnianego i konopnego. Z okolicznych lasów sosnowych i bukowych oddawano dań miodową oraz po wieńcu grzybów [AGAD ASK, dz. XLVI, sygn. 128, k. 7v, 17v-18v, dz. LVI, sygn. T7, k. 7-7v, 21v].

    Głównym źródłem utrzymania ludności w XIX w. i w XX w. było rolnictwo. Uprawa gruntów i hodowla zwierząt była czynnikiem dominującym, który zaważył na powstaniu tej miejscowości. Ze względu na jakość gleb koncentrowano się głównie na uprawie zbóż nie wymagających dobrych gleb, takich jak np. żyto i owies. W mniejszym stopniu uprawiano pszenicę i jęczmień. Hodowano również trzodę chlewną i bydło rogate. Z tym ostatnim był związany proces produkcji mleka i przetworów mlecznych.

    Zabytki i obiekty przyrodnicze

    Na terenie osady odnotowana jest kamienna figura postawiona prawdopodobnie w 1905 r., oraz kolejna kamienna figura istniejąca od 1934 r. z inskrypcją „Boże błogosław tych mieszkańców” [Kościński 2001, 85–86].

    Ważne wydarzenia

    Małe ojczyzny – strefa regionalistów

    Współczesność, strategie rozwoju

    Samorząd, organizacje​

    Kościoły i związki religijne​

    Życie kulturalne

    Oświata i szkolnictwo

    Wybitne postacie​

    Rodziny – pamiątki

    Wspomnienia, albumy rodzinne​

    Gospodarka – firmy i przedsiębiorstwa

    Walory turystyczne

    Folklor​

    Miejsca pamięci