
Dominikanówka (Hruskie)
start
Powiat: zamojski
Gmina: Krasnobród
Mapa miejscowości
end
Miejscowości – część ekspercka
W świecie cyfrowym
Patrz hasło: Krasnobród
Nazwa, przynależność administracyjna

Dzisiejsza wieś Dominikanówka w XVI i XVII w. istniała pod nazwą Hruskie. W 1547 i 1575 r. zapisano ją jako Hruski, w 1564 r. Hruskie, zaś w 1577 r. jako Hruszki. Potem odnotowywano ją jako Hruskie, ale od 1699 r. coraz częściej zamiennie stosowano nazwę Ruskie [ASZCh 37-38; ŹD XVIII 199; Boniecki XIV 336-337; APL KGKrasn. 24, k. 398v]. Pod tym ostatnim mianem zapisywano wieś w austriackich spisach podatkowych z 1786, 1787 i 1800 r. [AN Kr., Teki Schneidera 1875, s. 47, 214]. Nazwa wsi Ruskie uległa zmianie w okresie międzywojennym (między 1921 r. a 1933 r.) na miano Dominikanówka. Nowe określenie pochodziło od faktu posiadania w przeszłości (do 1864 r.) wsi przez klasztor dominikanów znajdujący się w Krasnobrodzie.
Nazwa Hruskie najprawdopodobniej pochodzi od zruszczonego pojęcia „Grząskie”, jako że wieś założono na podmokłych i zalesionych terenach nad Wieprzem. Nie jest jednak całkiem wykluczone, że skoro pierwotnie zapisywano ją jako Hruszki alias Hruski, to mogło wiązać się z gruszkami.
W czasach staropolskich wieś Hruskie (Ruskie) była położona na południowo-wschodnim skraju powiatu krasnostawskiego ziemi chełmskiej, nad rzeką Wieprz, która na tym krótkim odcinku swego biegu stanowiła wówczas granicę z powiatem grabowieckim województwa bełskiego. Sąsiednie wsie Majdan Wielki i Niemirówek znajdowały się już w województwie bełskim [Bondyra 2015, 22].
Na podstawie traktatu rozbiorowego z 1772 r. Ruskie znalazły się pod panowaniem austriackim. Funkcjonowały w latach 1773–1782 w ramach okręgu zamojskiego cyrkułu bełskiego (z siedzibą w Zamościu). Reorganizacja nastąpiła w 1782 r. Tym razem Ruskie wchodząc w skład okręgu zamojskiego znalazły się na terytorium cyrkułu zamojskiego.

Taki stan rzeczy przetrwał do 1810 r. Wtedy na mocy traktatu w Schönbrunn z 14 października 1809 r. kończącego wojnę francusko-austriacką cyrkuł zamojski został włączony w skład Księstwa Warszawskiego. W nowej rzeczywistości polityczno-administracyjnej Ruskie jako wieś należąca do zakonu dominikanów znalazły się od 1810 r. na terenie gminy dominialnej Ruskie powiatu zamojskiego departamentu lubelskiego. Po utworzeniu Królestwa Polskiego w 1815 r. zostały objęte władzą komisarza obwodu zamojskiego (od 1842 r. naczelnika powiatu zamojskiego) województwa lubelskiego (od 1837 r. guberni lubelskiej). W dniu 26 lipca 1862 r. osada została włączona w obręb gminy dominialnej Suchowola. W 1864 r., po ogłoszeniu ukazów uwłaszczeniowych przez rząd carski dokonano reorganizacji gmin. Ruskie weszły w skład Gminy Krasnobród [APL, KWLiRGL, sygn. 1.3/508, k. 27v; MSGL, sygn. 167, s. 36; RGL, Wydział Administracyjny, sygn. 5987, k. 18, 30–31v; sygn. 10094, k. 7; Pamyatnaya 1870, 27; Osiński 2006, 69; idem 2020, 330, 338]. Pod koniec 1870 r. znalazły się w nowo utworzonej Gminie Podklasztor powstałej w miejsce Gminy Krasnobród. Taki stan rzeczy przetrwał do końca 1883 r. Następnie znowu Ruskie znalazły się w granicach Gminy Krasnobród. Taka przynależność terytorialna przetrwała do 14 września 1913 r. Wtedy Ruskie, bez zmiany przynależności gminnej i powiatowej, znalazły się w granicach guberni chełmskiej. Po zajęciu południowych obszarów Królestwa Polskiego przez wojska austro-węgierskie i ukonstytuowaniu się w jesienią 1915 r. zarządu okupacyjnego Krasnobród (władze przywróciły granice podziału administracyjnego gmin i powiatów sprzed wydzielenia guberni chełmskiej w dniu 14 września 1913 r.) weszły w skład generał-gubernatorstwa lubelskiego [Pamyatnaya 1871, 96; Pamyatnaya 1879, 123; Pamyatnaya 1883, 174; Pamyatnaya 1885, 167; „Dziennik rozporządzeń c. i k. Jeneralnego Gubernatorstwa wojskowego” 1915, nr 1, poz. 1; SGKP, X, 30; Ćwik, Reder, 107]. Ten stan rzeczy przetrwał do uzyskania przez Polskę niepodległości. W pierwszych dniach wolności Ruskie weszły w skład gminy Krasnobród powiatu zamojskiego województwa lubelskiego (od 1919 r.). W latach 20. XX w. doszło do zmiany nazwy miejscowości na Dominikanówkę. 23 marca 1933 r. została ogłoszona ustawa o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego. Na jej podstawie wieś Dominikanówka stworzyła samodzielną Gromadę Dominikanówka będącą elementem składowym Gminy Krasnobród [„LDW” 1933, nr 22, s. 443; 1935, nr 30, s. 606]. W czasie okupacji niemieckiej (od 26 października 1939 r. do końca lipca 1944 r.) znajdowała się na terytorium powiatu zamojskiego dystryktu lubelskiego. Po wyzwoleniu spod okupacji niemieckiej przywrócono podział administracyjny sprzed 26 października 1939 r. Taka organizacja przynależności terytorialnej przetrwała aż do chwili likwidacji Gminy Krasnobród. 5 października 1954 r. Dominikanówka znalazła się w granicach Gromady Krasnobród [„DUWRN w Lublinie” 1954, nr 15, s. 85]. W grudniu 1972 r. nastąpiło przywrócenie funkcjonowania Gminy Krasnobród na terenie powiatu zamojskiego, w której znalazła się Dominikanówka [„DUWRN w Lublinie” 1972, nr 12, s. 181]. Z dniem 1 czerwca 1975 r. , po likwidacji powiatu zamojskiego, wieś znalazła się w granicach województwa zamojskiego. 1 stycznia 1999 r. z chwilą wprowadzenia reformy podziału administracyjno-terytorialnego Rzeczypospolitej Polskiej sytuowała się na terytorium Gminy Krasnobród powiatu zamojskiego województwa lubelskiego [Dz.U., 1975, nr 16, poz. 91, s. 160; 1998, nr 96, poz. 603, s. 3432].
Mikrotoponimia
Antroponimia
Na mocy ukazu uwłaszczeniowego z 1864 r. gospodarsrwa na własność uzyskaly osoby noszące następujące nazwiska: Bieńs, Biezsonow, Bosak, Cisek, Ciszban, Dudek, Dworniczak, Dworniczuk, Filip, Furmanok, Gontarz (2 rodziny), Kania (3), Kawka, Konopka (4), Kopiec (2), Krzeszowski, Laszyński, Malec, Marczenko, Mazurek, Misztal, Pałyga, Piskorowski, Rajtak (2), Sipajło, Sowa, Stachurski, Teterycz, Tyrka (4), Wiatszyk i Żelasski.
Archeologia o najdawniejszym osadnictwie
Pierwsze stanowisko zostało odkryte w trakcie badań powierzchniowych przeprowadzonych w 1957 r. pod kierunkiem Jana Machnika. Zidentyfikowano wówczas 7 kurhanów. W trakcie prac wykopaliskowych prowadzonych w roku następnym na częściowo naruszonym obiekcie (średnicy blisko 10 m i wysokości 0,5 m) zidentyfikowano kolejne 2 kopce. Mimo że podjęte badania nie doprowadziły do odkrycia śladów szkieletu(-ów), również jamy grobowej, to uzyskane z płaszcza kurhanu ułamki naczyń glinianych umożliwiły zrekonstruowanie garnka charakterystycznego dla ludności kultury trzcinieckiej [Machnik 1959; tenże 1960; także Taras 1995, 220; Koman i in. 2021, 43-44].

W trakcie prowadzonych w roku 1984 systematycznych badań powierzchniowych w ramach AZP odkryto 16 stanowisk, które dostarczyły źródeł krzemiennych (narzędzia, odpadki powstałe z ich formowania lub napraw, także półsurowiec) oraz ceramicznych (ułamki naczyń) będących pozostałościami po różnych formach osadnictwa pradziejowego i wczesnohistorycznego. Na podstawie ilości i rozrzutu zebranych artefaktów wyróżniono ślady osadnicze (1-3 zabytki z bardzo małej powierzchni) bądź bardziej trwałe struktury osadnicze – siedliska (powyżej 3 znalezisk z większego areału). Prawdopodobnie ślady osadnicze występujące w kontekście trwalszych struktur można utożsamiać z różnoraką aktywnością gospodarczą – związaną z myślistwem, zbieractwem, uprawą pól, hodowlą, pasterstwem, gospodarką leśną czy wędrówkami w poszukiwaniu surowców.
Zebrane źródła ruchome pochodzą z kilku faz osadniczych. Do starszej należy osada i kilka stanowisk określonych jako ślady osadnicze stanowiące pozostałość po rolnikach neolitycznych (kultura pucharów lejkowatych). W kolejnym przypadku materiały ceramiczne i krzemienne wydają się wskazywać na pobyt pasterzy z końca neolitu (kultura ceramiki sznurowej). Następna faza osadnicza związana jest z ludnością wczesnej epoki brązu (kultura trzciniecka) – w szczególności dotyczy to badanego kurhanu w roku 1958, także kolejnego śladu osadniczego. Niejasna jest funkcja dwóch stanowisk, z których zebrano po kilka fragmentów ceramiki kultury łużyckiej. Natomiast na znacznie trwalsze osadnictwo wskazują siedliska i ślady osadnicze, z których uzyskano ułamki naczyń glinianych datowanych na VI-VII oraz IX-X (XII) w. Ponadto nie określono chronologii zabytków pozbawionych charakterystycznych cech morfologiczno-technologicznych [NID, AZP obszar 92-88].
Natomiast nie jest znana chronologia pozostałych 8 niebadanych kopców, usytuowanych pojedynczo, jak i w dwóch skupiska po 3 mogiły – uznanych za domniemane cmentarzyska [NID, AZP obszar 92-88; Koman i in. 2021, 40-42].


Pierwsza wzmianka o osadzie, prawo lokacyjne
Wieś Hruskie powstała najprawdopodobniej krótko przed 1533 rokiem. O jej niedawnym założeniu na gruntach Suchowoli wspomniano w aktach rozgraniczenia dóbr Lipskich i Oleśnickich z 1547 i 1549 r. [CPAHUK, fond 256, sygn. 9, k. 9-9v, 11-11v, 12]. W pełni rozwiniętą wioskę z trzema łanami gruntów uprawnych notuje rejestr poborowy z 1564 r. [ŻD XVIII 199].
Właściciele
Wieś została założona w dobrach lipskich (od niedalekiej wsi Lipsko), należących od 1405 r. do bratanków Dymitra z Goraja herbu Korczak, marszałka Królestwa Polskiego. Jeden z nich, Mikołaj, w dziale sprzed 1435 r. otrzymał Lipsko i rozległe zalesione obszary do rzeki Wieprz na południu. Jego potomkowie z czasem przybrali nazwisko Lipskich. W 1547 r. dobra te były w posiadaniu Krzysztofa Lipskiego, starszego przyrodniego brata późniejszego kanclerza Jana Zamoyskiego, przez wspólną matkę Annę z Herburtów. Po bezpotomnej śmierci Krzysztofa w 1553 r. majętności w całości odziedziczył jego brat Stanisław z żoną Barbarą z Udryckich. W 1572 r. Barbara była już wdową, a po jej śmierci synowie Jan i Mikołaj w 1577 r. dopełnili podziału ojcowskich dóbr lipskich (Lipsko z Wolą, Hruskie, Hutki, Krasnobród, Suchowola i połowa Wieprzca) w powiecie krasnostawskim oraz innych położonych w powiecie bełskim. Zdaje się, że Mikołaj zmarł wkrótce po 1596 r., najpewniej bezpotomnie, przeto całość sukcesji przejął Jan Tomasz Lipski, pełniący wówczas urząd podkomorzego bełskiego. Zmarł w 1614 lub 1615 r., pozostawiając czterech synów: Jana, Zbigniewa, Adama i Feliksa [Boniecki XIV, 336-337]. Po przedwczesnym zgonie najstarszego Jana w 1619 r., pozostali bracia w następnym roku dokonali podziału pozostałych po nim dóbr lipskich, przekazując dożywotnio Krasnobród i Hruskie wdowie po zmarłym bracie, Annie z Drohiczańskich Lipskiej [APL KZKrasn.-zap. 20, k. 231-236v]. Po śmierci Feliksa i Anny (w 1627 lub 1628 r.), panem włości został Adam Lipski, któremu jeszcze w 1620 r. swą część zastawił Zbigniew.
Północną część włości lipskiej (Lipsko z Wolą, Białowola i połowa Wieprzca) pozostali przy życiu Adam i Zbigniew Lipscy w 1631 r. częściowo sprzedali, a częściowo darowali (pod warunkiem spłaty ciążących długów) ordynatowi Tomaszowi Zamoyskiemu. Okrojone o Lipsko z okolicą dobra, zwane teraz krasnobrodzkimi, zapewne bezpotomny Adam z Goraja Lipski około 1644 r. scedował bratu Zbigniewowi. Ten ostatni, już jako jedyny właściciel dóbr, w dniu 25 października 1646 r. sprzedał swą mocno zadłużoną i kłopotliwą sukcesję kasztelanowi bełskiemu Andrzejowi z Dąbrowicy Firlejowi, za niewymienioną w kontrakcie sumę. W skład „donowanych” dóbr wchodziły: miasteczko Krasnobród oraz wsie Adamów, Bondyrz, Chmieliszcze, Hruskie, Husiny, Huta, Hutki, Jacnia, Potoczek, Radoszcze (Rachodoszcze), Sucha Wola, Szewnia i Wola Stawki. Najwyraźniej z powodu problemów z zebraniem stosownej sumy zapłaty, intromisja czyli wprowadzenie do dóbr Firleja miała miejsce dopiero w trzy lata później [APL KGKrasn. 1, k. 164-165v].
Po śmierci Andrzeja Firleja w 1649 r., następnym właścicielem dóbr krasnobrodzkich został jego bratanek, także Andrzej, starosta śmidyński. Jako nominalny dziedzic był notowany w 1651 r. oraz w rejestrach poborowych z 1654, 1659 i 1663 r. [APL KGKrasn. 2, k. 572-572v; AGAD ASK 71, k. 120-121]. Zmarł w 1664 lub 1665 r., a z małżeństwa z Katarzyną z Gnoińskich vel Gnojeńskich, sędzianką sandomierską, miał młodo zmarłych synów Jana i Andrzeja (ten miał podobno zginąć w pojedynku), dlatego majątek po nim odziedziczyła córka Zofia Barbara [Boniecki V, 293]. Zofia, pierwsza katoliczka w tej linii rodu (od stu lat Firlejowie byli wyznawcami kalwinizmu), została w 1663 r. żoną kasztelanica wojnickiego Jana Stanisława Tarnowskiego, wnosząc mu dobra krasnobrodzkie [APL KGKrasn. 5, k. 161]. Jan Stanisław zmarł przedwcześnie już w 1677 r. i trzy lata później stosunkowo młoda jeszcze Zofia wyszła za Stefana Konstantego Piaseczyńskiego (zm. 1691), kasztelana brzesko-litewskiego, a późniejszego wojewodę smoleńskiego. Kiedy Zofia Barbara Piaseczyńska umarła w 1695 r., w półtora roku później jej trzej synowie z pierwszego małżeństwa (drugie było bezpotomne) dokonali podziału dóbr po rodzicach. W dziale przeprowadzonym 29 stycznia 1697 r. w Dzikowie, szacowane wówczas na „pięciokroć sto tysięcy” złotych dobra Krasnobród uzyskał średni syn Aleksander Dominik [APL KGKrasn. 20, k. 1018-1026; CPAHUK, fond 251, op. 1, sygn. 1]. Aleksander Dominik Amor Tarnowski (zm. 1707) został przez matkę przeznaczony do stanu duchownego i od 1691 r. był proboszczem lewartowskim (lubartowskim) a następnie kanonikiem gnieźnieńskim, jednak już w 1693 r. porzucił stan duchowny. W 1697 r. ożenił się z wojewodzianką podolską Marianną z Dzieduszyckich (zm. 1711) i z tego związku miał synów Franciszka i Kajetana.
W 1699 r. dziedzice dóbr krasnobrodzkich, Aleksander Dominik i Marianna Tarnowscy zapisali wieś Ruskie z folwarkiem i gruntem na Miciowej Górze na uposażenie krasnobrodzkiemu konwentowi dominikanów [APL KGKrasn. 24, k. 398-401v; APRK Krasnobród 3, s. 19-22], w których posiadaniu znajdowała się do 1864 r.
W 1865 r. został przejęty przez rząd carski majątek ziemski będący własnością klasztoru dominikanów w Krasnobrodzie. Znajdował się on m.in. na terenie wsi Ruskie. W jego skład wchodziły grunty orne oraz las. Pierwsze z nich były m.in. użytkowane przez włościan (na podstawie umów dzierżawy), którzy w zamian za korzystanie z areału należącego do klasztoru odrabiali pańszczyznę lub płacili czynsz. Funkcjonował tutaj folwark liczący 169 mórg i 3 pręty, który w styczniu 1865 r. został przejęty na skarb państwa przez rząd carski. Już w 1865 r. został wydzierżawiony przez władze administracyjne Lejzorowi Gortlerowi z Krasnobrodu. Następnie w latach 1866–1869 dzierżawę przejął Ludwik Dionizy Garlicki. Następnie w 1870 r. majątek ten został przeznaczony na realizację reformy uwłaszczeniowej. Rozparcelowano go a na jego gruntach powstały gospodarstwa włościańskie [APR, ZDP, sygn. 24/1756; APL, KWLiRGL, sygn. 2.8/23, k. 147–148].
W marcu 1864 r. została ogłoszona przez rząd carski reforma uwłaszczeniowa. Na jej podstawie 6 lipca 1870 r. doszło do powstania w Ruskich 41 gospodarstw o powierzchni od 5,5 do 16,5 morgi, których pełnoprawnymi właścicielami stali się miejscowi włościanie. Łączna powierzchnia gruntów 443 mórg i 199 prętów (w tym 428 morgi i 156 pręty stanowiły użytki rolne) wykorzystana na przeprowadzenie uwłaszczenia pochodziła z gruntów należących do skarbu państwa. Uzyskali oni też możliwość wykorzystywania serwitutów (leśnego i pastwiskowego) z obszaru należącego do dóbr Suchowola i Rachodoszcze. Kwestia ta została stosunkowo szybko uregulowana. Już 6 września 1872 r. w zamian za rezygnację z serwitutów włościanie z Ruskich otrzymali 59 mórg i 259 prętów gruntów (w tym 57 mórg i 150 prętów lasu) [APL, ZTL, sygn. 3440; APZ, AHOZ, sygn. 557].
Stosunki etniczne i wyznaniowe
Wyznanie rzymskokatolickie
W rejestrze poborowym z 1564 r. Hruskie były wymieniane w parafii żdanowskiej [ŻD XVIII 199], jakkolwiek ta de facto nie istniała, bowiem w 1560 r. dziedzic Żdanowa, późniejszy kasztelan chełmski Stanisław Zamoyski (ojciec kanclerza Jana) zamienił tamtejszy kościół w zbór kalwiński [ASR III, 7, 13, 223, 327]. Z tego samego względu nie istniała także parafia w Krasnobrodzie, którego właściciele Lipscy i Firlejowie także byli wyznawcami kalwinizmu [ASR III, 89, 173, 250, 255, 662; Łukaszewicz 1853, 350; Tworek 1970, 134-137, 288]. Wobec tego katoliccy mieszkańcy Hruskiego zmuszeni byli udawać się na nabożeństwa do innych, najbliższych terytorialnie kościołów katolickich, najprawdopodobniej do Łabuń.
Po upadku kalwińskiego zboru w Krasnobrodzie w końcu lat sześćdziesiątych XVII w., pod opieką nowych katolickich właścicieli Tarnowskich została tam w 1673 r. reaktywowana parafia rzymskokatolicka, formalnie zatwierdzona w 1679 r. przez biskupa chełmskiego Stanisława Jacka Święcickiego. Odtąd Hruskie (Ruskie) przynależały do parafii krasnobrodzkiej, zarządzanej przez tamtejszych dominikanów [APL APRK Krasnobród 2, s. 15-17]. W jej składzie wieś była wymieniana w przez całe następne stulecie. W 1785 r. w Ruskiem wymieniano 80 katolików, w tym 18 dzieci [Kramarz, Ladenberger 1931, 477].
Po przyłączeniu okolicznych terenów do Księstwa Warszawskiego w 1810 r. parafia Krasnobród wraz z miejscowością Ruskie znalazła się w dekanacie zamojskim diecezji lubelskiej. Opiekę duszpasterską nad katolikami z Ruskiego sprawowali następujący księża dominikanie: Aleksander Zagórski (1810–1817), Dominik Siemiatycki (1817–1822), Augustyn Danielkiewicz (1822–1840), Kandyd Kopnicki (1841–1842), Klemens Nowacki (1843–1849), Gwalbert Ćwik (1849–1856), B. Pajorek (1856), Alojzy Niezabitowski (1856–1857) i Ludwik Turzyniecki (1857–1864). Na podstawie ukazu carskiego z 26 grudnia 1865 r. Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych i Duchownych 21 kwietnia 1866 r. nadała parafii rzymskokatolickiej w Krasnobrodzie klasę II. Od 1866 r. przez kolejne 100 lat opiekę duszpasterską nad mieszkańcami Ruskiego (Dominikanówki) przynależącymi do Kościoła rzymskokatolickiego sprawowali następujący księża proboszczowie i administratorzy: Leon Popławski (1866–1867), Ignacy Mech (1867), Tomasz Garlicki (1867–1878), Feliks Leszczyński (1878–1879), Adolf Majewski (1879–1881), Roman Pankowski (1881–1887), Ignacy Kwiatkowski (1887–1888), Adam Decjusz (1888–1891), Karol Wojtasiewicz (1891–1893), Stanisław Abramowicz (1893–1895), Antoni Gryczyński (1895–1907), Józef Boguszewski (1907–1916), Władysław Goliński (1916), Antoni Wójcikowski (1916–1940), Franciszek Gduliński (1945) i Ludwik Liwerski (1945–1969). W 1819 r. odnotowano 92 wiernych Kościoła rzymskokatolickiego zamieszkujących w Ruskich. Na początku XX stulecia w Ruskich odnotowano 331 osób wyznania rzymskokatolickiego. W 1921 r. społeczność rzymskokatolicka liczyła 319 osób [APL, APRK w Krasnobrodzie, sygn. 9, s. 6; ASCPRK w Krasnobrodzie, sygn. 1/1–1/25; sygn. 2.4/92–2.4/141; KWLiRGL, sygn. 1.2/224; sygn. 2.3/349, s. 2–3, 7; sygn. 2.3/626, k. 6–8; RGL, Wydział Administracyjny, sygn. 12441; sygn. 14163; sygn. 14989; APZ, ASCPRK w Krasnobrodzie, sygn. 1–43; AAL, KGL, sygn. Rep. 60 IVb 91; Catalogus 1870, 52; Catalogus 1871, 55; Catalogus 1873, 59; Spravochnaya, 135; Skorowidz, IV, 123; Spis kościołów 1939, 209–210; Walewander 2018, 29–67].
Kościół greckokatolicki
We wsi nie istniała cerkiew unicka, a miejscowi nieliczni grekokatolicy przynależeli w XVII i XVIII wieku do parochii (parafii) w Suchowoli [Gil 2005, 301, 315].
Wyznanie prawosławne
W maju 1875 r. nastąpiła likwidacja Kościoła unickiego poprzez włączenie jego wiernych do struktur rosyjskiej Cerkwi prawosławnej. Nie wiadomo, czy zamieszkiwali w tym czasie w omawianej osadzie pojedynczy grekokatolicy. Jeśli tak, to włączono ich do grona wyznawców rosyjskiej Cerkwi prawosławnej. Zostali otoczeni opieką duszpasterską proboszcza parafii prawosławnej w Suchowoli, zaś od połowy sierpnia 1886 r. proboszcza parafii prawosławnej w Krasnobrodzie. Ostatni proboszcz parafii unickiej w Suchowoli (cerkiew pw. Jerzego Zwycięzcy) Gabriel Koźmiński stał się pierwszym proboszczem parafii prawosławnej (1875–1876). W latach 1876–1886 proboszczami parafii prawosławnej w Suchowoli byli następujący księża: Grzegorz Koziej (1876–1882) i Antoni Draczyński (1882–1890). Funkcję psalmisty piastowali m.in. Mikołaj Sowiński, Symeon Gruszka i Stefan Dziumow. Od 1886 r. opiekę duszpasterską sprawowali księża prawosławni z Krasnobrodu w osobach: Emiliana Lewickiego (1886–1897), Anatoniego Korolczuka (1897–1907) i Maksyma Żadobiuka (Żdanowa) (1907–1915). Posada psalmisty znajdowała się m.in. w rękach: Jana Lisa i Macieja Czernika. Funkcję starosty cerkiewnego pełniły m.in. następujące osoby: Łukasz Afanasjew, Jan Kwik i Michał Kwik. W 1877 r. odnotowano w Ruskich obecność 2 osób wyznania prawosławnego. Cztery lata później w Ruskich było 15 prawosławnych. Po dwóch dekadach (1904 r.) odnotowano 14 osób tego wyznania. Po ogłoszeniu ukazu tolerancyjnego 30 kwietnia 1905 r., umożliwiającego dokonanie konwersji z prawosławia na inne wyznanie, doszło do całkowitego zaniku społeczności prawosławnej w Ruskich [TDIAUL, fond 693, opys 1, sprava 454, k. 62v–63; APL, APRK w Krasnobrodzie, sygn. 24; ChZD, sygn. 1925; sygn. 2585; KPCh, KV, sygn. 1004, s. 151; sygn. 1005, s. 145–151; sygn. 1012, s. 123–133; sygn. 1016, s. 141–146; sygn. 1018, s. 120–126; sygn. 1022, s. 86–89; sygn. 1026, s. 96–104; sygn. 1030, s. 87–95; sygn. 1034, s. 94–105; sygn. 1038, s. 82–93; sygn. 1042, s. 78–89; sygn. 1045, s. 79–90; sygn. 1049, s. 75–86; sygn. 1050, s. 77–89; sygn. 1057, s. 80–89; APZ, AHOZ, sygn. 246; ASCPP w Suchowoli, sygn. 1–11; ASCPP w Krasnobrodzie, sygn. 1–28; Polnoye Sobraniye Zakonov Rossiyskoy Imperii, sobraniye tretiye, VI, 1886, Sankt Peterburg 1888, 469–470; Latawiec 2007, 200].
Oświata
W 1916 r. zaczęła działać polskojęzyczna szkoła ludowa w Ruskich a jej nauczycielem został Jakub Ciurysek pochodzący z Wielączy pod Zamościem. Rok później szkoła została przejęta przez polskie władze oświatowe podporządkowane Radzie Regencyjnej. Po odzyskaniu niepodległości przez Polskę ta placówka oświatowa została przekształcona w 1-klasową szkołę powszechną. Jej nauczycielką w latach 1919–1922 była Zofia Zarembina. Od 1937 r. posiadała ona status szkoły powszechnej I stopnia. Funkcję nauczyciela w latach 30. XX w. pełnili m.in. Władysław Melanowicz i Olga Stadnicka. Od września 1944 r. zaczęła działać publiczna szkoła powszechna I stopnia z jednym etatem nauczycielskim. Rejon szkolny tej placówki oświatowej ograniczał się jedynie do wsi Dominikanówka. Była to szkoła 4-klasowa umieszczona w wynajmowanych pomieszczeniach. Dzieci po jej ukończeniu kontynuowały naukę w zbiorczej 7-klasowej szkole powszechnej w Krasnobrodzie. Jej nauczycielami i zarazem kierownikami w drugiej połowie lat 40. XX w. byli: Stanisław Majkut, Karolina Kapica. [APLOK, ISB, sygn. 48, s. 9–10, 701–702; APZ, ISZ, sygn. 66, s. 46–50, 56–59; sygn. 339].
Dane statystyczne, gospodarka w dziejach
Wieś Hruskie była stosunkowo niewielka, nawet w porównaniu z później założonym Turzyńcem. Według rejestru pogłównego z 1662 r. było tu zaledwie 5 domów z 23 mieszkańcami, a następny rejestr z 1673 r. odnotowywał 36 osób [AGAD ASK 71, k. 120v, 175v-176]. Austriacki spis podatkowy z 1786 r. ujmował razem Ruskie (Hruskie) i Turzyniec. Wówczas było w nich ogółem 59 domów z 339 mieszkańcami [AN Kr., Teki Schneidera 1875, s. 47], z tej liczby było 80 katolików w Ruskiem i 162 w Turzyńcu [Kramarz, Ladenberger 1931, 477].
W 1819 r. w Ruskich odnotowano istnienie 22 domostw, w których mieszkało 128 osób. Osiem lat później funkcjonowało 22 domostw i obecnych było 127 mieszkańców. W chwili realizowania reformy gminnej w 1864 r. odnotowano 24 domów i 171 mieszkańców. Na początku XX w. w Ruskich istniało 38 domostw. Społeczność tej wsi liczyła wtedy 352 osoby. Według pierwszego spisu powszechnego z 1921 r. przeprowadzonego w Polsce w tej wsi funkcjonowały już 52 domostwa, w których mieszkało 319 osób. W końcu lutego 1943 r. władze niemieckie odnotowały w Dominikanówce 394 mieszkańców [APL, KWLiRGL, sygn. 1.3/508, k. 27v; RGL, Wydział Administracyjny, sygn. 5987, k. 30, 44–44v; Tabella, II, 151; Spravochnaya, 134; Skorowidz, IV, 123; Amtliches, 48; Osiński 2006, 80].
Ludność Hruskiego trudniła się tradycyjnym rolnictwem, zwłaszcza uprawą żyta i hreczki. Tutejsi chłopi początkowo odrabiali pańszczyznę do folwarku w Krasnobrodzie, a w 1673 r. do świeżo założonego tutejszego folwarku. W 1784 r. pracowało 21 poddanych z obowiązkową dość niską pańszczyzną 1-2 dni w tygodniu [APL APRK Krasnobród 3, s. 25]. W akcie donacji wsi dominikanom krasnobrodzkim z 1699 r. wymieniono miejscowy mały folwark z jednym łanem pola, browarek do kurzenia gorzałki oraz karczmę, położoną „od granicy hutkowskiej” [APL KGKrasn. 24, k. 398-401v].
Głównym źródłem utrzymania ludności w XIX i XX wieku było nadal rolnictwo. Uprawa zbóż była uzależniona od możliwości glebowych lokalnych ziem. Przeważały zboża niezbyt wymagające. Ponadto zajmowano się hodowlą zwierząt (bydło rogate i związane z nim mleczarstwo). Uprawa roli musiała przynosić dość spore zyski. Skarb państwa po przejęciu terenu folwarku Ruskie oddał go w dzierżawę. W latach 1865–1866 dzierżawca był Lejzor Gortler z Krasnobrodu. Następnie w latach 1866–1869 dzierżawę przejął Ludwik Dionizy Garlicki [APR, ZDP, sygn. 24/1756].
Spore zyski przynosiło również prawo produkcji alkoholu i jego sprzedaży. Po upaństwowieniu majątku dominikanów prawo to na terenie folwarku Ruskie przejął skarb państwa. Owe prawo propinacji i obrotu alkoholem było oddawane w dzierżawę. W latach 1869–1872 wyłączność na produkcję i wprowadzanie do obiegu alkoholu posiadał Władysław Karpowicz [APR, ZDP, sygn. 24/1520, k. 35–36v].
Z racji rolniczego charakteru tych terenów stosunkowo dochodową profesją byłą młynarstwo. Usługi te dla mieszkańców Ruskiego, na terenie folwarku poklasztornego, świadczył Szczepan Burdziński. Ta sama osoba posiadała wyłączne prawo połowu ryb na ciekach wodnych płynących na tym obszarze [APR, ZDP, sygn. 24/1520, k. 44–44v].
Zabytki i obiekty przyrodnicze
Na terenie wsi odnotowano kamienną figurę pochodzącą prawdopodobnie z lat 1905–1906 i drugą pochodzącą z 1907 r. [Kościński 2001, 66–67].

Małe ojczyzny – strefa regionalistów
Współczesność, strategie rozwoju
Punkt 1
Punkt 2
Punkt 3
Samorząd, organizacje
Kościoły i związki religijne
Życie kulturalne
Oświata i szkolnictwo
Sport
Wybitne postacie
Rodziny – pamiątki
Wspomnienia, albumy rodzinne
Gospodarka – firmy i przedsiębiorstwa
Walory turystyczne
Folklor
Miejsca pamięci