Majdan-Obleszcze

Patrz hasło: Szastarka.

Nazwa prawdopodobnie pochodzi o słowa „oblasek” czy też „oblas” oznaczających miejsce otoczone lasem [Kosyl 1974, s. 237]. Nazwa Majdan łączy się z kolei z leśnymi osadami, zakładanymi przez przybywających w Lubelskie z ziem położonych na lewym brzegu Wisły ubogich chłopów. Majdany były osadami leśnymi, a otrzymujący tutaj ziemię chłopi mieli obowiązek jej wykarczowania. Na mapie austriackiej z lat 1801-1804 określona jako Majdan Stary. Jeszcze w 1878 r. występuje jako Majdan Stary, ale już w 1884 r. jako „Majdan Stary alias Majdan Obleszcze”.

W 1819 r. wieś leżała na terenie gminy Wierzchowiska w okręgu kraśnickim, powiecie zamojskim, województwa lubelskiego. Po utworzeniu gmin samorządowych znalazła się w gminie Brzozówka a w wyniku rosyjskiej reformy administracyjnej – w powiecie janowskim guberni lubelskiej. Pierwszym sołtysem wybrano 7 IV 1864 r. Józefa Lodowskiego z uposażeniem rocznym 5,40 rubla. [Osiński, 2021, 33, 336; SGKP, t. IV, 566; PKLG]

W okresie międzywojennym Majdan-Obleszcze należał nadal do gminy Brzozówka powiatu janowskiego województwa lubelskiego [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, 35]. W okresie II wojny światowej wieś znajdowała się w dystrykcie lubelskim Generalnego Gubernatorstwa, powiecie (niem. Kriese) janowskim, którego siedziba została przeniesiona w 1942 r. do Kraśnika. Po wojnie władze komunistyczne utrzymały zmianę w odniesieniu do siedziby powiatu a nawet w 1945 r. zmieniły formalnie nazwę powiatu z janowskiego na kraśnicki. [Ćwik, Reder, 1977, 163].

W 1952 r. gromada Majdan Obleszcze obejmująca Dąbrowę Jeziorki II kol., Majdan Obleszcze wieś i Pasiekę Majdan kol. należała do gminy Szastarka. [DUWRN, 1953, nr 3, poz. 7]. Na podstawie decyzji z 1954 r. Majdan Obleszcze wszedł w skład nowo powołanej gromady Szastarka, która obejmowała obszary dotychczasowych gromad: Brzozówka wieś, Brzozówka kolonia, Majdan Obleszcze i Szastarka z dotychczasowej zlikwidowanej gminy Brzozówka. [DUWRN, 1954, nr 15, poz. 64]. W 1973 r. została utworzona gmina Szastarka. W latach 1975-1998 wchodziła w skład województwa tarnobrzeskiego. Od 1999 r. ponownie w województwie lubelskim. [Ćwik, Reder 1977, 166]

Nomenklatury topograficzne, odnotowane w historycznych i współczesnych mapach na obszarze wsi: Dąbrowa (część wsi), Folwark (cz. wsi), Maliniak (las), Rynek (cz. wsi) [https://szastarka.e-mapa.net].

W XIX wieku wspomina się następujące nazwy: Brzezina, las Obleziec, las Bukowy, Rynek, Folwark, Dąbrowa.

W latach 60. XIX wieku w Majdanie Starym właścicielami gospodarstw I działu były następujące osoby: Paweł Ptasznik, Wojciech Pikuła, Marcin Mazur, Mateusz Lodowski, Mateusz Wach 1, Wojciech Ptasznik, Franciszek Biały, Jan Szostek, Walenty Lodowski, Jan Lodowski, Wojciech Serwatka, Tomasz Kowalik, Tomasz Szpyra, Jan Latus, Kazimierz Stolarz, Mateusz Wasz 2, Paweł Stolarz, Jan Pikuła, Józef Butkowski, Józef Szpyra. Grunty w tej wsi posiadali też inni włościanie, zaliczeni do II działu (bez pańszczyzny i okupu) zgodnie z ukazami uwłaszczeniowymi: Józef Serwatka, Stanisław Kowalik, Jan Ptasznik, Ignacy Ożóg. [APL, ZTLLiSG, 1119]

W trakcie systematycznych badań powierzchniowych prowadzonych w roku 1990 w ramach ogólnopolskiej akcji AZP zlokalizowano 19 stanowisk, które dostarczyły niemal wyłącznie źródeł krzemiennych o charakterze odpadkowym pozbawionych charakterystycznych cech morfologiczno-technologicznych – ich chronologia nie jest znana (dotyczy zarówno śladów osadniczych, jak i obozowisk), podobnie jak znalezionego fragmentu ceramiki [NID, AZP obszar 86-80].

Według C. Kosyla pierwsza wzmianka dopiero w 1806 r. [Kosyl 1974, s. 237]. Podobnie w dziejach osad zaginionych województwa lubelskiego [OZ 1986, s. 85]. W rzeczywistości wieś powstała w połowie XVIII w., położona w dobrach modliborzyckich jako Majdan Stary „śród wzgórz i wąwozów położony”. Wzmiankowana w 1757 i 1806 r. w parafii Modliborzyce. Pojawia się też na mapie Heldensfelda jako „Majdan stary”.

Wieś powstała na terenie lasów należących do dóbr wierzchowskich. Około 1840 r., razem z wsią Pasieki przeszła z rąk Wiercieńskich w posiadanie rodziny Kochanowskich.

W wyniku uwłaszczenia z 1864 r. działki, do tej pory jedynie uprawiane przez włościan, stały się ich własnością a właściciel otrzymał (symboliczne) odszkodowanie w wysokości 7583,76 rubla. Ziemie wspólne gromady stanowiły: pastwisko wiejskie Brzezina i pod Moczydłami (125 mórg 225 pręty, przegony i drogi (jako nieużytki 4 morgi 170 prętów). W l. 80. XIX w. właścicielem folwarku w Pasiece był Kazimierz Kochanowski.

Ogólnie wieś użytkowała: 31 mrg. 50 pr. pod gospodarstwami, 390 mrg. 259 pr. ziemi ornej, 10 mrg. 45 pr. łąk, 126 mrg. 15 pr. wygonów, 11 mrg. 19 pr. nieużytków, razem: 569 mrg. 88 pr. Powinności podlegające wynagrodzeniu przez władze wyliczono na 454,99 rub.

Rolnicy obrabiali w tym czasie pola mierzące sobie od około 10 do 16 mórg, a najwięcej 23 (Kowalik) i 24 (J. Szostek, M. Lodowski). Tylko połowa miała łąki.

30 XI (12 XII) 1867 r. Centralna Komisja ds. Włościańskich przy Komitecie Urządzajacym zatwierdziła tabelę likwidacyjną i przyznała włościanom na własność 570 mrg. 146 pr. ziemi uprawnej i 3 mrg. 180 pr. nieużytków, ogółem 574 mrg. 26 pr. Właściciel, któremu odebrano ten majątek, dostał odszkodowanie w wysokości 7583,76 rub.

W 1870 r. dokonano pomiarów i określono dokładniejszy nadział zatwierdzony 29 IX 1870 r.: 569 mrg. 88 pr., w tym uprawnej 578 mrg. 88 pr. i nieużytków 11 mrg. 19 pr., co jak widać przeczy prawom arytmetyki.

Co prawda władze carskie nie odebrały właścicielowi lasów, ale przyznały włościanom prawo użytkowania ich terenów (serwitut leśny i pastwiskowy). 24 gospodarstwa posiadały prawo do otrzymywania z lasów właściciela: 1) drewna budowlanego na remont budynków mieszkalnych i gospodarczych,ponadto żerdzie i gałęzie na ogrodzenia i płoty, 2) opał z lasu Obleziec latem po jednej a zimą po dwie fury na tydzień. Gospodarstwa nr 10, 11, 12, 13 i 20 (Jan Lodowski, Wojciech Serwatka, Tomasz Kowalik, Tomasz Szpyra i Józef Szpyra) miały prawo paść całe swoje bydło na uroczysku, pod lasem Bukowym.

18 VII 1880 r. komisarz ds. włościańskich powiatu janowskiego podjął decyzję (zatwierdzoną przez urząd gubernialny 12 XI 1880 r.) doprecyzowującą serwituty. Na budowę i remont zabudowań chłopi mieli prawo brać dwa drzewa średniej grubości 12 cali i po jednym drzewie średniej grubości 6 cali oraz 52 parokonne fury opału na rok. Ponadto potwierdzono prawo wymienionych pięciu gospodarstw do wypasu, precyzując ilość zwierząt: 39 bydła rogatego, sześciu koni i 60 owiec.

1 VIII 1886 r. Lubelski Urząd Gubernialny ds. Włościańskich zatwierdził postanowienie komisarza włościańskiego pow. janowskiego z 28 III 1886 r. odnośnie dokładnej długości drzew na budynki włościańskie i ogrodzenia należne w ramach serwitutu leśnego: na budynki drzewo długości 20 łokci, a na ogrodzenia – 12 łokci

17 II 1894 r. Kochanowski – właściciel majątku Pasieka, zawarł dobrowolne porozumienie, zatwierdzone 29 IX 1895 r. przez Lubelski Urząd Gubernialny ds. Włościańskich, według którego włościanie tej wsi za rezygnację z serwitutów otrzymali na wspólną własność 44,69 ha lasu i 11,17 ha pastwiska, 41,43 ha ziemi ornej, 15,76 ha nieużytków i dróg, w dwóch kawałkach.

13 VII 1921 r. włościanie podjęli uchwałę zatwierdzoną przez Główną Komisję Ziemską 29 X 1924 r. o podziale pastwiska wspólnego o powierzchni 11 ha 6173 m² między wspomnianych pięć gospodarstw. [APL, ZTLLiSG, 1119; SGKP, t. VII, 883; Baranowski, 2001]

Początkowo wieś należała do parafii Modliborzyce. Od 1825 r. parafię przydzielono do dekanatu zaklikowskiego. Wszyscy jej mieszkańcy byli katolikami. Majdan-Obleszcze wchodzi w skład parafii Matki Bożej Nieustającej Pomocy w Wierzchowiskach Drugich w diecezji sandomierskiej. Na terenie wsi znajduje się kaplica pod wezwaniem matki Bożej Częstochowskiej wybudowana w latach 1985-1987.

Chłopi żyli z uprawy roli. Posiadali krowy i sporo owiec. Jeszcze w połowie wieku podstawą były woły a konie nadal rzadkością (1864 r. 6 koni). W 1866 r. we wsi policzono 120 ludzi, 27 gospodarstw, w 1877 – 24 gospodarstwa, w 1884 r. – nadal 24 gospodarstwa i 191 mieszkańców posiadających 300 mrg. ziemi uprawnej, gliniastej ale urodzajnej.

W 1905 r. znajdujemy taki opis wsi: „Majdan Stary, wieś, gmina Brzozówka, ziemi 279,5 dz. ziemi włościańskiej podlegającej pod ukazy 1864 i 1866 r.: ornej 214,73 ha., łąk 4,36 ha, lasów 44,69 ha i nieużytków 7,63 ha i wykupionej przez włościan bez pomocy banku – ornej 27,25 ha, gospodarstw 39, mieszkańców: katolików 143, gleba gliniasta„. [Osiński, 2021, 332, 336; SGKP, t. V, 910; SKLG]

W 1921 r. we wsi znajdowało się 55 budynków mieszkalnych zamieszkałych przez 366 osób (183 mężczyzn i tyle samo kobiet). Wszyscy deklarowali się się jako katolicy i Polacy. [Skorowidz miejscowości, 1924, t. 4, s. 35]

Na początku lat dwudziestych XX w. w Majdanie Oleszcze zaliczanym do przynależności Modliborzyc wzmiankowany był handlarz nierogacizny (A. Gałus) [KAP, 1926/27, 1153]. W 1930 r. wzmiankowany był młyn tartak (Neam et Booth).  [KAP 1930, 508]

Wiosną 1943 r. gospodyni Józefa Gajdur z Majdanu Obleszcze znalazła w lesie porzuconą dziewczynkę żydowską. Gajdur ukryła dziecko u siebie w domu. Dowiedział się o tym konfident żandarmerii Jan Kowalik, sołtys tejże wsi i sympatyk komunistów. Już w 1942 r. kilkakrotnie zadenuncjował żołnierzy podziemia. Tym razem w wyniku doniesienia 1 czerwca 1943 r. policja niemiecka otoczyła i podpaliła dom Gajdurów. Żywcem spłonęło ukrywane 5 – letnie dziecko oraz czterech członków rodziny właścicieli: Józefa (55 lat), Kazimierz (28 lat), Józef Mieczysław (9 lat) i Władysław (5 lat). [Chodakiewicz 2011, 208-209]