Przejdź do treści

Wilkołaz Dolny

    Herb gminy Wilkołaz.

    Wilkołaz Dolny

    Powiat: kraśnicki

    Gmina: Wilkołaz

    Mapa miejscowości

    Miejscowości – część ekspercka

    W świecie cyfrowym

    .Patrz hasło: Wilkołaz

    Nazwa – geneza i znaczenie

    .Nazwa miejscowości jest dwuczłonowa. Możliwe znaczenia zbitki słownej Wilkołaz podano w haśle dotyczącym W. natomiast przymiotniki typu – Górny i – Dolny służą do rozróżnienia miejscowości o takiej samej nazwie podstawowej, a w tym przypadku również od nazwy miejscowości stanowiącej jądro osadnicze, na terenie którego powstawały osady filialne. W. Górny i W. Dolny odnosi się do ukształtowania terenu (wysokość względna), również do położenia w górnym lub dolnym odcinku cieku wodnego, nad którym jej lokowano

    Archeologia o najdawniejszym osadnictwie

    Wśród kilku śladowych stanowisk odkrytych w trakcie badań powierzchniowych, kilka powiązano z bliżej nieokreśloną fazą neolitu (VI-III tys. p.n.e.), kolejne – z wczesną epoką brązu (1 poł. II tys. p.n.e.) [NID, AZP obszar 82-79].

    Początki osady. Właściciele i zarządcy

    Najprawdopodobniej na obszarze zajmowanym dziś przez sołectwa W. Dolny i W. Drugi powstała w średniowieczu wieś Wola Wilkołaska [ZDM, nr 1902], istniejąca do początku XIX w. [OZ, 161-162] – patrz hasło: Wilkołaz. W końcu XIX wieku pojawiła się nazwa W. Dolny dla folwarku ordynackiego, który w 1893 r. liczył 840 morgów i pozostawał w dzierżawie [SGKP XIII, 477]. Wydzierżawianie przez Zamoyskich Wilkołazu i związanych z nim folwarków było stałą praktyką właścicieli tych dóbr [Orłowski 1963, 67]. Zapewne przed 1914 r. nastąpiła częściowa parcelacja folwarku, skoro w 1921 r. W. Dolny określono już jako kolonię. Zamieszkiwało w niej wtedy 155 osób, wszystkie deklarowały wyznanie rzymskokatolickie i narodowość polską [Skorowidz miejscowości, 80].

    Kapliczka św. Jana Nepomucena w Wilkołazie Dolnym- miejsce, w którym dawniej znajdowały się stawy dworskie (fot. M. Bartnicki)

    Kolejne parcelacje

    W latach 1935-1937 podjęto kolejną, częściową parcelację folwarku W. Dolny za pośrednictwem Państwowego Banku Rolnego [APL, UWL WRiRR sygn. 1010, k. 8-13]. W ramach reformy rolnej z 1944 r. dokończono proces parcelacji folwarku W. Dolny, którego ostatnią właścicielką była Helena Dąbrowska. Był to już niewielki majątek, liczący w sumie 59,12 ha, z czego na ziemię orną przypadało 50 ha [https://atlasfontium.pl/wykaz-majatkow-ziemskich-1944/ ; Szymanek 2003, 181].

    Zabytki

    Murowany spichlerz wzniesiony w 1886 r., później gruntownie przebudowany i zaadaptowany na młyn spalinowy (1927, 1938). Znajduje się na terenie byłego folwarku W. Dolny.

    http://wilkolaz-archiwa.pl/index.php/zrodla/inne-zrodla/84-wilkolaskie-mlyny

    Małe ojczyzny – strefa regionalistów

    Współczesność, strategie rozwoju

    Samorząd, organizacje​

    Kościoły i związki religijne​

    Życie kulturalne

    Oświata i szkolnictwo

    Wybitne postacie​

    Rodziny – pamiątki

    Wspomnienia, albumy rodzinne​

    Gospodarka – firmy i przedsiębiorstwa

    Walory turystyczne

    Folklor​

    Miejsca pamięci