Wilkołaz Dolny

.Patrz hasło: Wilkołaz

.Nazwa miejscowości jest dwuczłonowa. Możliwe znaczenia zbitki słownej Wilkołaz podano w haśle dotyczącym W. natomiast przymiotniki typu – Górny i – Dolny służą do rozróżnienia miejscowości o takiej samej nazwie podstawowej, a w tym przypadku również od nazwy miejscowości stanowiącej jądro osadnicze, na terenie którego powstawały osady filialne. W. Górny i W. Dolny odnosi się do ukształtowania terenu (wysokość względna), również do położenia w górnym lub dolnym odcinku cieku wodnego, nad którym jej lokowano

Wśród kilku śladowych stanowisk odkrytych w trakcie badań powierzchniowych, kilka powiązano z bliżej nieokreśloną fazą neolitu (VI-III tys. p.n.e.), kolejne – z wczesną epoką brązu (1 poł. II tys. p.n.e.) [NID, AZP obszar 82-79].

Najprawdopodobniej na obszarze zajmowanym dziś przez sołectwa W. Dolny i W. Drugi powstała w średniowieczu wieś Wola Wilkołaska [ZDM, nr 1902], istniejąca do początku XIX w. [OZ, 161-162] – patrz hasło: Wilkołaz. W końcu XIX wieku pojawiła się nazwa W. Dolny dla folwarku ordynackiego, który w 1893 r. liczył 840 morgów i pozostawał w dzierżawie [SGKP XIII, 477]. Wydzierżawianie przez Zamoyskich Wilkołazu i związanych z nim folwarków było stałą praktyką właścicieli tych dóbr [Orłowski 1963, 67]. Zapewne przed 1914 r. nastąpiła częściowa parcelacja folwarku, skoro w 1921 r. W. Dolny określono już jako kolonię. Zamieszkiwało w niej wtedy 155 osób, wszystkie deklarowały wyznanie rzymskokatolickie i narodowość polską [Skorowidz miejscowości, 80].

W latach 1935-1937 podjęto kolejną, częściową parcelację folwarku W. Dolny za pośrednictwem Państwowego Banku Rolnego [APL, UWL WRiRR sygn. 1010, k. 8-13]. W ramach reformy rolnej z 1944 r. dokończono proces parcelacji folwarku W. Dolny, którego ostatnią właścicielką była Helena Dąbrowska. Był to już niewielki majątek, liczący w sumie 59,12 ha, z czego na ziemię orną przypadało 50 ha [https://atlasfontium.pl/wykaz-majatkow-ziemskich-1944/ ; Szymanek 2003, 181].

Murowany spichlerz wzniesiony w 1886 r., później gruntownie przebudowany i zaadaptowany na młyn spalinowy (1927, 1938). Znajduje się na terenie byłego folwarku W. Dolny.

http://wilkolaz-archiwa.pl/index.php/zrodla/inne-zrodla/84-wilkolaskie-mlyny